Chaʼan maʼ ñumel ti yambʌ video

Chaʼan maʼanic miʼ pʌs i bʌ jini chaʼan bʌ video

CɅNTESɅNTEL 9

¿Chumuloñixbala «ti cojix bʌ qʼuin tac»?

¿Chumuloñixbala «ti cojix bʌ qʼuin tac»?
  • ¿Chuqui tac tsiʼ wʌn alʌ jiñi Biblia muʼ bʌ i caj ti ujtel ili ora?

  • Cheʼ bajcheʼ mi yʌl i Tʼan Dios, ¿bajcheʼ yilal i melbal quixtañujob ti «cojix bʌ qʼuin tac»?

  • ¿Chuqui wen tac bʌ miʼ cajel tsiʼ wʌn alʌ jiñi Biblia ti «cojix bʌ qʼuin tac»?

1. ¿Baqui mi lac subentel chuqui muʼ bʌ i cajel ti talto bʌ qʼuin?

CHEʼ maʼ qʼuel noticia tac ti televisión, ¿am baʼ cʼajtibe a bʌ bajcheʼ miʼ caj ti ujtel ili pañimil (mulawil)? Ili ora an cabʌl wocol, jin chaʼan mach mejlix lac ñaʼtan chuqui miʼ cajel ti yijcʼʌlel (Santiago 4:14). Pero Jehová yujilʌch (Isaías 46:10). Jiñi Biblia mach jiñic jach tsiʼ wʌn alʌ chuqui woli (choncol) ti ujtel ti ili ora, tsiʼ yʌlʌ jaʼel chuqui wen tac bʌ miʼ cajel ti talto bʌ qʼuin.

2, 3. ¿Baqui bʌ cʼajtiya tsiʼ melbeyob Jesús jiñi xcʌntʼañob i chuqui tsiʼ jacʼʌ Jesús?

2 Jesucristo tsiʼ taja ti tʼan jiñi i Yumʌntel Dios, muʼ bʌ caj i jisan jontolil i miʼ caj i sujtesan ili Pañimil ti jumpʼej paraíso (Lucas 4:43). Jiñi wiñicob xʼixicob (quixtañujob) tsaʼ bʌ i ñʌchʼtʌbeyob i tʼan Jesús tsiʼ cʼajtibeyob i bʌ jala mi caj i tilel jiñi Yumʌntel. Jiñi xcʌntʼañob tsiʼ cʼajtibeyob Jesús: «¿Chuqui mi caj c pʌsbentel lojon cheʼ lʌcʼʌl i yorajlel maʼ chaʼ tilel [cheʼ woliyetix ti yumʌntel ti panchan] yicʼot cheʼ tiʼ jilibal pañimil?» (Mateo 24:3). Jesús tsiʼ subeyob chaʼan cojach Jehová Dios yujil jala mi caj i tilel i jilibal jiñi pañimil (Mateo 24:36). Pero Jesús tsiʼ wʌn alʌ chuqui muʼ bʌ i cajel cheʼ bʌ jiñi i Yumʌntel Dios miʼ chʼʌm tilel ñʌchʼtʌlel wʌʼ ti Pañimil yicʼot cheʼ miʼ jisan jiñi bʌbʌqʼuen tac bʌ. Jiñi tsaʼ bʌ i wʌn alʌ Jesús choncolix ti tsʼʌctiyel ili ora.

3 Cheʼ muʼto caj laj qʼuel jiñi señal chaʼan chumuloñixla ti «cojix bʌ qʼuin tac», laʼ lac tsʼitaʼ al jumpʼejl guerra mach bʌ añic tsiʼ qʼuele mi juntiquilic quixtañu. Jiñi guerra tsaʼ ujti yaʼ ti panchan baʼ chumul ángelob, i ñuc i cʼʌjñibal chaʼañonla jaʼel.

GUERRA TI PANCHAN

4, 5. a) ¿Chuqui tsaʼ ujti yaʼ ti panchan cheʼ bʌ maxto cabʌlic ora i cajel ti yumʌntel Jesús? b) Cheʼ bajcheʼ mi yʌl Apocalipsis 12:12, ¿baqui tac bʌ wocol tsaʼ caji cheʼ bʌ tsaʼ tejchi guerra yaʼ ti panchan?

4 Yaʼ ti yambʌ cʌntesʌntel tsaʼix bʌ laj qʼuele, tsaʼ laj cʌñʌ chaʼan Jesús tsiʼ teche yumʌntel yaʼ ti panchan ti jabil 1914 (pejcan Daniel 7:13, 14). Ti wiʼil, tsaʼ caji i tech i yeʼtel. Jiñi Biblia mi yʌl: «Ti wiʼil tsaʼ caji guerra ti panchan. Miguel [yambʌ i cʼabaʼ Jesús] yicʼot i yángelob tsiʼ chaʼleyob guerra tiʼ contra jiñi ajin [Satanás] yicʼot i yángelob jiñi ajin». * Jiñi Diablo yicʼot jontol bʌ i yángelob, cʌmbiloʼ bʌ bajcheʼ xibajob, maʼan tsiʼ mʌlʌyob (jotoyob) jiñi guerra, i tsaʼ chojquiyob tilel wʌʼ ti Pañimil. Jiñi xucʼul bʌ ángelob tsiʼ tajayob i tijicñʌyel cheʼ bʌ tsaʼ chojqui loqʼuel ti panchan Satanás yicʼot i xibajob. Pero jiñi quixtañujob maʼañic tsiʼ tajayob i tijicñʌyel. Jiñi Biblia tsiʼ wʌn alʌ: «Obol laʼ bʌ [o pʼumpʼuñetla] añet bʌ la ti pañimil yicʼot ti colem ñajb, come jiñi xiba [o Diablo] tsaʼix jubi tilel baʼ añetla. An cabʌl i michʼajel come yujil lʌcʼʌlix i yorajlel» (Apocalipsis [Revelación] 12:7, 9, 12).

5 Cʌñʌ baqui tac bʌ wocol tsaʼ caji cheʼ bʌ tsaʼ tejchi jiñi guerra yaʼ ti panchan: Jiñi Diablo tsaʼ wen michʼa yicʼot tsiʼ teche cabʌl wocol tiʼ tojlel quixtañujob. Cheʼ bajcheʼ mi caj laj qʼuel, waʼli chumuloñixla ti ili qʼuin. Pero maʼañic mi caj i jalʼan, come «lʌcʼʌlix i yorajlel», Satanás yujilix jaʼel iliyi. Ti Biblia cʌmbil iliyi bajcheʼ «cojix bʌ qʼuin tac» (2 Timoteo 3:1). ¡Miʼ yʌqʼueñonla lac tijicñʌyel cheʼ bʌ mi caj i jisʌntel i pʼʌtʌlel jiñi Diablo wʌʼ ti Pañimil! Laʼ lac tsajin chaʼpʼejl uxpʼejl tsaʼ bʌ i wʌn alʌ jiñi Biblia woli (yʌquel) bʌ ti ujtel ili ora. Jiñi woli tac bʌ ti ujtel ili ora miʼ pʌsbeñonla chaʼan chumuloñixla ti cojix bʌ qʼuin tac yicʼot chaʼan mach jalix i Yumʌntel Dios mi caj i yʌqʼueñob bendición tac tiʼ pejtelel ora jiñi muʼ bʌ i cʼuxbiñob Jehová. Laʼ laj qʼuel chʌnchajp muʼ bʌ caj i pʌstʌl yaʼ ti señal tsaʼ bʌ i yʌlʌ Jesús cheʼ mach jalix tal i jilibal.

WOLI BɅ TI UJTEL TI COJIX BɅ QʼUIN TAC

6, 7. ¿Bajcheʼ woli ti tsʼʌctiyel i tʼan Jesús ti ili ora chaʼan jiñi guerra tac yicʼot chaʼan jiñi wiʼñal?

6 «Jiñi añoʼ bʌ ti jumpejt lum mi caj i techob guerra tiʼ contra añoʼ bʌ ti yambʌ lum.» (Mateo 24:7.) Ti jiñi tsaʼix bʌ ñumi tilel 100 jab, yonlel quixtañujob tsaʼ chʌmiyob tiʼ caj guerra tac. Juntiquil wen yujil bʌ chaʼan historia chʼoyol bʌ ti Gran Bretaña tiʼ tsʼijbu: «Ti 1901 cʼʌlʌ ti 2000 jiñʌch baqui ora tsaʼ wen chʌmi yonlel quixtañujob. [...] Jiñʌch jumpʼejl siglo baqui tsaʼ wen ujti cabʌl guerra tac, poj jumucʼ jach maʼañic tsaʼ ujti guerra ti yan tac bʌ tejclum». Jumpʼejl informe tsaʼ bʌ i mele jiñi Instituto Worldwatch mi yʌl: «Tiʼ pejtelel guerra tac cheʼ ti ñaxam bʌ siglo cheʼ tsajñix Cristo cʼʌlʌl ti jabil 1899, cabʌl quixtañu tsaʼ chʌmiyob, pero ti jiñi guerra tsaʼ bʌ ujti cheʼ ti jabil 1901 cʼʌlʌl ti 2000 uxyajl to tsaʼ ñumen ujti chʌmel». Ti 1914 cʼʌlʌl wʌlʌ ora an chʌmeñob ñumen ti 100 millón quixtañujob tiʼ caj guerra tac. Jin chaʼan, an chʌmen cabʌl quixtañu ti guerra tac. Tajol an a ñusa cheʼ bʌ wocol bajcheʼ jiñi.

7 «Tal [...] cabʌl wiʼñal.» (Mateo 24:7.) Jiñi añoʼ bʌ i yeʼtel (troñel) bajcheʼ investigador, miʼ yʌlob chaʼan tsaʼ wen pʼojli bʌlñʌcʼʌl ti jiñi 30 jab tsaʼix bʌ ñumi. Pero wʌle ora chʌn anto cabʌl wiʼñal, come cabʌl quixtañu maʼañobic i lum yicʼot maʼañobic i taqʼuin chaʼan miʼ mʌñob i bʌlob i ñʌcʼ. Yaʼ ti país tac maʼañic bʌ cabʌl i chubʌʼan, ñumen ti mil millón quixtañu maʼañic jaypʼejl i taqʼuin miʼ ñusañob qʼuin. Ñumen ti lamital wiñicob xʼixicob miʼ ñusañob wocol ti wiʼñal. Jiñi Organización Mundial de la Salud mi yʌl chaʼan ti jujumpʼejl jab ñumen ti 5 millón xbiʼtalob miʼ chʌmelob tiʼ caj wiʼñal.

8, 9. ¿Chuqui miʼ pʌsbeñonla chaʼan woliyʌch ti tsʼʌctiyel jiñi profecía tac tsaʼ bʌ i yʌlʌ Jesús chaʼan i yujquel lum yicʼot cʼamʌjel tac?

8 «Tal pʼʌtʌl bʌ i yujquel lum.» (Lucas 21:11.) Jiñi Servicio Geológico ti Estados Unidos, mi yʌl chaʼan tajol miʼ caj i tilel 19 tsʌts bʌ yujquel lum ti jujumpʼejl jab. Jiñi wen tsʌts tac bʌ yujquel lum miʼ mejlel i jem otot tac yicʼot miʼ mejlel i cʌw jiñi lum. Cheʼ jaʼel, ti jujumpʼejl jab miʼ ñumel tsʌts tac bʌ i yujquel lum muʼ bʌ i jem colem otot tac. Yicʼot an albil chaʼan jiñi i yujquel lum tac an i yʌcʼʌ ti chʌmel ñumen ti 2 millón quixtañujob cʼʌlʌl cheʼ tsaʼ ñumi tilel jiñi jabil 1900. Jumpʼejl jun muʼ bʌ i taj ti tʼan chaʼan iliyi mi yʌl: «Jiñi tecnología maʼañic coltʌbil i chaʼan cabʌl quixtañujob chaʼan jiñi i yujquel lum».

9 «Tal [...] cʼamʌjel muʼ bʌ i pam pujquel.» (Lucas 21:11.) Anquese an cabʌl tsijib tsʼac tac, jiñi quixtañujob wen añob to i cʼamʌjel cʌmbilix tac bʌ yicʼot maxto bʌ wen cʌmbilic. Cheʼ bajcheʼ mi yʌl jumpʼejl informe, ti jiñi jabil tac woli jaxto bʌ i ñumel tilel tsaʼ ñumen tsʌtsʼa 20 cʼamʌjel cʌmbilix bʌ, cheʼ bajcheʼ tuberculosis, paludismo (o malaria), cólera yicʼot yan tac bʌ woli bʌ ti ñumen tsʌtsʼan ti tsʼʌcʌntel. Cheʼ jaʼel, an tajbil 30 tsijib cʼamʌjel tac. An cʼamʌjel tac ora bʌ miʼ tsʌnsañonla yicʼot maʼañic bʌ i tsʼʌcal.

JIÑI WIÑICOB XʼIXICOB TI COJIX BɅ QʼUIN TAC

10. Cheʼ bajcheʼ mi yʌl 2 Timoteo 3:1-5, ¿baqui tac bʌ melbal an qʼuelbil a chaʼan ti quixtañujob?

10 Jiñi Biblia mach cojic jach tsiʼ wʌn alʌ chuqui miʼ caj ti ujtel ti ili pañimil, cheʼ jaʼel tsiʼ yʌlʌ chaʼan an muʼ bʌ caj i qʼuextʌyel tiʼ tojlel quixtañu. Jiñi apóstol Pablo tiʼ tsʼijbu chaʼan chuqui mi caj i melob jiñi wiñicob xʼixicob. Miʼ subeñonla chaʼan: «Ti cojix bʌ qʼuin tac tal i yorajlel bʌbʌqʼuen tac bʌ» (pejcan 2 Timoteo 3:1-5). Pablo tsiʼ yʌlʌ chaʼan jiñi wiñicob xʼixicob:

  • Mi caj i bajñel cʼuxbiñob i bʌ

  • Mi caj i cʼuxbiñob taqʼuin

  • Maʼañic mi caj i jacʼbeñob i tʼan i tat i ñaʼ

  • Mi caj i chaʼleñob pʼajoñel o maʼañic mi caj i pʌsob i xucʼtʌlel

  • Maʼañic mi caj i chaʼleñob cʼuxbiya

  • Maʼañic mi caj i ticʼob i pusicʼal

  • Bʌbʌqʼuen jax mi caj i melob i bʌ

  • Chuqui jach mi caj i mulañob pero maʼañic mi caj i cʼuxbiñob Dios

  • An bajcheʼ miʼ lon chʼujutesañob Dios, pero maʼañic miʼ pʌsob tiʼ melbal chaʼan cheʼʌchi

11. Cheʼ bajcheʼ mi yʌl Salmo 92:7, ¿chuqui mi caj i chaʼleñob jiñi jontoloʼ bʌ?

11 ¿Cheʼ ba yilal jiñi quixtañujob yaʼ baqui chumulet? Tajol cheʼʌchi. Tiʼ pejtelel pañimil an quixtañu cheʼ bʌ i melbalob bajcheʼ jiñi. Ili miʼ pʌsbeñonla chaʼan tsʼitaʼ jachix yom chaʼan miʼ tech i mel i yeʼtel Dios, come jiñi Biblia mi yʌl: «Anquese miʼ p’ojlelob jiñi jontoloʼ bʌ cheʼ bajcheʼ miʼ pasel jam, lolom jach. Come mux i jisʌntelob. Mach colicob ti pejtelel ora» (Salmo 92:7).

YɅQUEL TI MEJLEL WEN TAC BɅ

12, 13. ¿Baqui bʌ ejemplo tac mi lac taj chaʼan woliyʌch ti «pʼojlel jiñi i sujmlel bʌ ñaʼtʌbal» ti ili «cojix bʌ ora»?

12 Ti ili cojix tac bʌ qʼuin an cabʌl wocol cheʼ bajcheʼ tsiʼ wʌn alʌ jiñi Biblia. Pero an chuqui wen tac bʌ yʌquel i tajob i testigojob Jehová.

13 «Mi caj i pʼojlel jiñi i sujmlel bʌ ñaʼtʌbal», cheʼ tsiʼ wʌn alʌ jiñi libro chaʼan Daniel. ¿Jala mi caj i tsʼʌctiyel jiñi tʼan tac? Jiñʌch «ti jiñi cojix bʌ ora» (Daniel 12:4TNM). Cheʼ ti 1914, Jehová tsiʼ colta wiñicob xʼixicob yom bʌ i melbeñob i yeʼtel chaʼan miʼ chʼʌmbeñob isujm jiñi wen ñuc tac bʌ cʌntesʌntel am bʌ ti Biblia. Jumpʼejl ejemplo jiñʌch cheʼ bʌ tsaʼ caji i chʼʌmbeñob isujm i cʼabaʼ Dios yicʼot chuqui ñaʼtʌbil bʌ i chaʼan, cheʼ bʌ tsiʼ yʌcʼʌ i cuxtʌlel Jesucristo, chaʼan baqui añob jiñi tsaʼix bʌ chʌmiyob yicʼot bajcheʼ an i sujmlel cheʼ mi caj i chaʼ tejchelob. Jiñi i wiñicob Jehová an i cʌñʌyob bajcheʼ yom miʼ chumtʌlob ti wen i miʼ yʌcʼob ti ñuqʼuesʌntel Dios. An i ñumen chʼʌmbeyob isujm chuqui jiñi i Yumʌntel Dios yicʼot bajcheʼ mi caj i tojʼesan yʌquel bʌ ti ujtel wʌʼ ti Pañimil. ¿Chuqui miʼ melob cheʼ bʌ añobix isujm bʌ i ñaʼtʌbal? Ili cʼajtiya miʼ choconla majlel ti yambʌ profecía woli bʌ ti tsʼʌctiyel ti ili cojix bʌ qʼuin tac.

«Jiñi wen tʼan chaʼan i yumʌntel Dios mi caj i sujbel ti pejtelel pañimil.» (Mateo 24:14)

14. ¿Bajcheʼ cʼamel woliʼ sujbel jiñi wen tʼan chaʼan Yumʌntel, i majqui woliʼ melob jiñi?

14 «Jiñi wen tʼan chaʼan i yumʌntel Dios mi caj i sujbel ti pejtelel pañimil», cheʼ tsiʼ yʌlʌ Jesucristo yaʼ tiʼ profecía chaʼan i «jilibal pañimil» (pejcan Mateo 24:3, 14). Tiʼ pejtelel jiñi pañimil woli ti sujbel jiñi wen tʼan chaʼan i Yumʌntel Dios, ili yom i yʌl, chuqui jiñi Yumʌntel, chuqui mi caj i mel yicʼot bajcheʼ mi caj mejlel lac chʼʌm jiñi bendición tac muʼ bʌ caj i yʌcʼ. Jiñi wen tʼan tac ñumen ti 230 país miʼ sujbel yicʼot miʼ ñusʌntel ti cabʌl tʼan tac. Cabʌl millón i testigojob Jehová chʼoyoloʼ bʌ «ti pejtelel tejclum tac, ti jujunmojt wiñicob, ti pejtelel lum yicʼot ti pejtelel tʼan tac», wen tijicña miʼ subob jiñi wen tʼan chaʼan jiñi Yumʌntel (Apocalipsis 7:9). Cheʼ jaʼel, cabʌl quixtañujob miʼ yʌqʼuentelob cʌntesʌntel chaʼan i tʼan Dios mach bʌ tojbilic yomoʼ bʌ i cʌn chuqui miʼ cʌntesañonla tiʼ sujmlel jiñi Biblia. Toj sajtel lac pusicʼal cheʼ mi laj qʼuel bajcheʼ woli ti tsʼʌctiyel jiñi profecía, ñumento cheʼ mi cʼajal lac chaʼan cheʼ bʌ Jesús tsiʼ wʌn alʌ chaʼan jiñi isujm bʌ xñoptʼañob mi caj i tajob «tsʼaʼlentel chaʼan pejtelel wiñicob xʼixicob» (Lucas 21:17).

¿CHUQUI MI CAJ A MEL?

15. a) ¿Muʼ baʼ ñop chaʼan chumuloñixla ti cojix bʌ qʼuin tac yicʼot chucoch? b) ¿Chuqui i sujmlel jiñi «i jilibal» tiʼ tojlel muʼ bʌ i contrajiñob Jehová, i chuqui i sujmlel chaʼan jiñi muʼ bʌ i yʌcʼob i bʌ ti i Yumʌntel Dios?

15 Cheʼ bʌ maʼ qʼuel chaʼan woliyix ti tsʼʌctiyel cabʌl profecía am bʌ ti Biblia, ¿maʼañic ba maʼ ñop chaʼan chumuloñixla ti cojix bʌ qʼuin tac? Jiñi wen tʼan tac mi caj i sujbel jinto baʼ jaxʌl mi yʌl Jehová, cheʼ jiñi, «mi caj i tilel i jilibal» (Mateo 24:14). Cheʼ miʼ yʌjlel «i jilibal», woliʼ tajtʌl ti tʼan i yorajlel cheʼ bʌ Dios miʼ jisan jontolil. Jesús yicʼot jiñi pʼʌtʌl bʌ ángelob mi caj i jisan jiñi quixtañujob muʼ bʌ i contrajiñob Dios (2 Tesalonicenses 1:6-9). Satanás yicʼot i xibajob maʼañix mi caj i chʌn lotin wiñicob xʼixicob. Jiñi muʼ bʌ i yʌcʼob i bʌ ti i Yumʌntel Dios mi caj i yʌqʼuentelob bendición tac (Apocalipsis 20:1-3; 21:3-5).

16. ¿Chuqui jiñi yom bʌ maʼ mel?

16 Lʌcʼʌlix mi caj i jisʌntel i pañimil Satanás, jin chaʼan ti jujuntiquilonla yom mi laj cʼajtiben lac bʌ: «¿Chuqui choncol c mel i wentʌlel?». Yom maʼ chʌn cʌn majlel i chaʼan bʌ Jehová yicʼot chuqui yom bʌ chaʼan maʼ mel (Juan 17:3). Wen tsajin ti utsʼat jiñi Biblia. Mach a cʌy a tempan a bʌ a wicʼot jiñi muʼ bʌ i chaʼleñob wersa i melbeñob chuqui yom Jehová (pejcan Hebreos 10:24, 25). Pejcan jiñi i tʼan Dios chaʼan maʼ cʌn Jehová yicʼot qʼuextan a pusicʼal chaʼan maʼ mel chuqui miʼ mulan (Santiago 4:8).

17. ¿Chucoch mach yʌxʌlobic i yo cheʼ mi caj i tilel i jisʌntel jiñi jontoloʼ bʌ?

17 Jesús tsiʼ wʌn alʌ chaʼan ñumen ti lamital quixtañujob maʼañic mi caj i qʼuelob ti ñuc jiñi señal muʼ bʌ caj i tilel chaʼan chumuloñixla ti cojix bʌ qʼuin tac. Mach pijtʌbilic i chaʼañob cheʼ miʼ tilel i jisʌntel jiñi jontoloʼ bʌ, lajal mi caj i yujtel cheʼ bajcheʼ miʼ yochel ti acʼʌlel juntiquil aj xujchʼ (pejcan 1 Tesalonicenses 5:2). Jesús tsiʼ yʌlʌ: «Cheʼ bajcheʼ tiʼ yorajlel Noé, cheʼ lajal mi caj i yujtel cheʼ miʼ tilel i Yalobil Wiñic. Cheʼ maxto añic tsaʼ tili butʼjaʼ, tsiʼ chaʼleyob weʼel, tsiʼ chaʼleyob uchʼel, tsiʼ chaʼleyob ñujpuñijel, tsiʼ sijiyob i yalobil, jin to ti jiñi qʼuin cheʼ bʌ tsaʼ ochi Noé ti barco [o arca]. Maʼañic tsiʼ ñaʼtayob mi an chuqui miʼ caj ti ujtel jin to tsaʼ tili butʼjaʼ. Tsiʼ luʼ jisayob. Cheʼ jaʼel miʼ caj ti ujtel cheʼ miʼ tilel i Yalobil Wiñic» (Mateo 24:37-39).

18. ¿Chuqui yom bʌ mi laj qʼuel ti ñuc tsiʼ yʌlʌ Jesús?

18 Pero Jesús tsiʼ yʌlʌ: «Chʌcʌ qʼuele laʼ bʌ ame tsʌtsʼac laʼ pusicʼal chaʼan laʼ woʼlel yicʼot yʌcʼʌjel cheʼ mi laʼ cʼojoʼtan chuqui tac an ti pañimil, ame i bʌcʼ tajetla ili qʼuin. Ili qʼuin cheʼ bajcheʼ yac mi caj i taj pejtelel wiñicob xʼixicob chumuloʼ bʌ tiʼ petol pañimil. Yom yʌxʌl laʼ wo cheʼ jiñi. Chʌn chaʼlenla oración tiʼ pejtelel ora, chaʼan mi laʼ qʼuejlel ti utsʼat, chaʼan maʼañic miʼ tajetla ili wocol muʼ bʌ caj ti ujtel, chaʼan utsʼat mi laʼ waʼtʌl tiʼ tojel i Yalobil Wiñic» (Lucas 21:34-36). Yom mi laj qʼuel ti ñuc ili tʼan tsaʼ bʌ i yʌlʌ Jesús. ¿Chucoch? Come jiñi quixtañujob yajcʌbiloʼ bʌ ti Jehová Dios yicʼot tiʼ «Yalobil Wiñic», Jesucristo, maʼañic mi caj i chʌmelob cheʼ miʼ jisʌntel jiñi pañimil am bʌ tiʼ cʼʌb Satanás. Yicʼot jaʼel, mi caj i mejlelob ti chumtʌl ti jiñi tsijiʼ bʌ pañimil lʌcʼʌlix bʌ mi caj i tilel (Juan 3:16; 2 Pedro 3:13).

^ parr. 4 Yaʼ ti apéndice «¿Majqui jiñi cʼax ñuc bʌ ángel Miguel?», miʼ tsictesʌntel chaʼan jiñi Miguel jiñʌch yambʌ i cʼabaʼ Jesucristo.