Chaʼan maʼ ñumel ti yambʌ video

Chaʼan maʼanic miʼ pʌs i bʌ jini chaʼan bʌ video

APÉNDICE

¿Yom ba miʼ cʼʌñob cruz jiñi xñoptʼañob?

¿Yom ba miʼ cʼʌñob cruz jiñi xñoptʼañob?

CABɅL millón wiñicob xʼixicob miʼ cʼuxbiñob jiñi cruz yicʼot miʼ qʼuelob ti ñuc. Jiñi Enciclopedia Hispánica mi yʌl chaʼan jiñʌch jumpʼejl «símbolo chaʼañob i ñopbal jiñi xñoptʼañoʼ bʌ miʼ yʌlob i bʌ». Cheʼ jiñi, ¿yom ba miʼ cʼʌñob jiñi cruz jiñi xñoptʼañob?

Ñaxan yom bʌ mi lac ñaʼtan jiñʌch chaʼan Jesucristo maʼañic tsaʼ chʌmi ti jumpʼejl cruz. Jiñi tʼan cruz tilem bʌ ti tʼan griego staurós, yom i yʌl «juntsʼijt bʌñʌl bʌ teʼ». Ili tʼan staurós, «maʼañic miʼ wis acʼ ti ñaʼtʌntel chaʼan an juntsʼijt teʼ cʼʌtʌl bʌ ti yambʌ [...]. Yaʼ ti griego ti [Nuevo Testamento] mi muqʼuic to yʌcʼ ti ñaʼtʌntel chaʼan an chaʼtsʼijt teʼ» (The Companion Bible).

An yan tac bʌ texto baqui jiñi xtsʼijbayajob tsiʼ cʼʌñʌyob yan tac bʌ tʼan chaʼan miʼ yʌlob chaʼan baqui tiʼ chʼijiyob Jesús chaʼan miʼ tsʌnsañob. Jiñi tʼan xýlon, am bʌ ti griego, yom i yʌl chaʼan «juntsʼijt bʌñʌl bʌ teʼ» (Hechos 5:30; 10:39; 13:29; Gálatas 3:13; 1 Pedro 2:24).

Jiñi investigador i cʼabaʼ Hermann Fulda tiʼ tsictesa chucoch ti wajali tsaʼ caji i cʼʌñob juntsʼijt bʌñʌl bʌ teʼ chaʼan miʼ jocʼchocoñob jiñi jontoloʼ bʌ chaʼan miʼ tsʌnsañob: «An i tajol maʼañic teʼ yaʼ baqui miʼ jocʼchocontel jiñi jontoloʼ bʌ chaʼan miʼ tsʌnsañob. Jin chaʼan, miʼ tsʼʌpob juntsʼijt bʌñʌl bʌ teʼ chaʼan yaʼ miʼ cʌchob o miʼ bajob tiʼ cʼʌb jiñi jontol bʌ, miʼ chʼijbeñob i cʼʌb tiʼ chañelal i jol yicʼot miʼ chʼijbeñob i yoc jaʼel» (Das Kreuz und die Kreuzigung [La cruz y la crucifixión]).

Pero muʼ bʌ i ñumen tsictesan ti wen, jiñʌch i Tʼan Dios. Jiñi apóstol Pablo tsiʼ yʌlʌ: «Cristo tiʼ mʌñʌyonla loqʼuel tiʼ pʼʌtʌlel jiñi mandar muʼ bʌ i yʌcʼonla ti chojquel ti Dios. Pero Cristo ti poj chojqui ti Dios chaʼan tiʼ caj lac mul. Come Tsʼijbubil bʌ i Tʼan Dios mi yʌl: ‹Chojquem ti Dios majchical jach muʼ bʌ i jocʼtʌl ti teʼ›» (Gálatas 3:13, Jini wen bʌ tʼan). Pablo tsiʼ taja ti tʼan jiñi yaʼ bʌ mi lac taj ti Deuteronomio 21:22, 23. Ti ili texto cojach miʼ taj ti tʼan juntsʼijt teʼ, i mach jumpʼejlic cruz. Cheʼ miʼ jocʼchocontel juntiquil wiñic ti teʼ, yom i yʌl chaʼan «chocbil ti Dios». Jin chaʼan, mach weñic cheʼ jiñi xñoptʼañob miʼ chʼʌlob i yotot yicʼot imagen tac baqui an Cristo ti jumpʼejl cruz.

Cheʼ bajcheʼ tsaʼ laj cʌñʌ, ¿chuqui tsaʼ ujti ti wiʼil cheʼ bʌ, chʌmeñix Cristo? Cheʼ bʌ tsaʼ ñumi 300 jab, tiʼ pejtelel jiñi wiñicob xʼixicob xñoptʼañoʼ bʌ maʼañic tsiʼ cʼʌñʌyob jiñi cruz chaʼan miʼ chaʼleñob chʼujutesaya. Pero ti jiñi jabil 301 cʼʌlʌl ti jabil 400, jiñi emperador Constantino tsaʼ caji i xʌcʼ jiñi ñopol bʌ i chaʼan yicʼot jiñi i cʌntesa Jesús. Cheʼ ti jiñi ora, tsaʼ caji i cʼʌn jiñi cruz bajcheʼ jumpʼejl símbolo chaʼan i ñopbal. Pero anquese añʌch chucoch tsiʼ cʼʌñʌ Constantino jiñi cruz, mach yomic i yʌl chaʼan Jesucristo tsaʼ chʌmi ti cruz. Jiñi cʌntesa chaʼan cruz yaʼ tilem ti jiñi mach bʌ isujmic ñopbalʌl. Jumpʼejl libro i chaʼan católico mi yʌl: «Jiñi cruz ti wajali muqʼuix i cʼʌjñel cheʼ bʌ maxto yila pañimil Jesús, cheʼ jaʼel ti jiñi tejclum tac baqui maʼañic miʼ ñopob Jesús muqʼuix i cʼʌjñel» (New Catholic Encyclopedia). Jiñi wiñicob am bʌ cabʌl chuqui yujilob miʼ yʌlob jaʼel chaʼan jiñi cruz jiñʌch muʼ bʌ i cʼʌñob chaʼan miʼ chʼujutesañob chuqui am bʌ ti mulawil yicʼot chaʼan miʼ cʼʌn i chʼujutesañob jiñi tsʼiʼlel.

Cheʼ jiñi, ¿chucoch tsaʼ pʼojli jiñi cʌntesa chaʼan miʼ chʼujutesʌntel cruz? Come tsiʼ poj ñaʼtayob chaʼan mach wocolic mi caj i yochelob tiʼ «ñopbal» jiñi yʌquel bʌ i melob i chaʼan bʌ pañimil. Pero jiñi Biblia mi yʌl chaʼan mach weñic cheʼ miʼ chʼujutesʌntel jiñi imagen tac (2 Corintios 6:14-18). Cheʼ jaʼel, miʼ yʌcʼ ticʼojel chaʼan mach weñic cheʼ miʼ chʼujutesañob chuqui jach yomob (Éxodo 20:4, 5; 1 Corintios 10:14). Jin chaʼan, jiñi isujm bʌ xñoptʼañob, maʼañic miʼ cʼʌñob cruz chaʼan miʼ chʼujutesañob Dios. *

^ parr. 1 Mi caj a ñumen tsictesʌbentel i sujmlel chaʼan jiñi cruz yaʼ ti libro Razonamiento a partir de las Escrituras, tiʼ yopol 91 cʼʌlʌl 95, melbil bʌ i chaʼan i testigojob Jehová.