Chaʼan maʼ ñumel ti yambʌ video

Chaʼan maʼanic miʼ pʌs i bʌ jini chaʼan bʌ video

CɅNTESɅNTEL 13

Qʼuiñijel tac mach bʌ utsʼatic tiʼ wut Dios

Qʼuiñijel tac mach bʌ utsʼatic tiʼ wut Dios

«Chaʼlenla wersa laʼ mel jiñi muʼ bʌ i mulan lac Yum.» (EFESIOS 5:10.)

1. ¿Majqui miʼ sʌclan Jehová, i chucoch yom yʌxʌl la coj?

JESÚS tsiʼ yʌlʌ chaʼan jiñi isujm bʌ i wiñicob Dios «mi caj i chʼujutesañob lac Tat tiʼ Espíritu cheʼ jaʼel ti isujm [...]. Come lac Tat jaʼel miʼ sajcan jiñi muʼ bʌ i chʼujutesañob cheʼ bajcheʼ jiñi» (Juan 4:23). Jehová miʼ sʌclan jiñi muʼ bʌ i cʼuxbiñob i sujmlel i miʼ pʌyob tilel tiʼ tojlel yicʼot tiʼ tojlel i Yalobil (Juan 6:44). ¡Jiñʌch wen ñuc bʌ lac majtan! Pero an wocol chaʼan mi lac mejlel ti yajlel tiʼ yac Satanás, jiñi xcʌntesa ti lot. Chaʼan maʼañic mi lac yajlel, yom yʌxʌl la coj yicʼot yom mi lac chaʼlen «wersa [lac] mel jiñi muʼ bʌ i mulan lac Yum» (Efesios 5:10; Apocalipsis 12:9).

2. Tsictesan bajcheʼ yilal miʼ qʼuel Jehová cheʼ miʼ xʌjbel jiñi isujm bʌ ñopbalʌl yicʼot jiñi mach bʌ isujmic.

2 Laʼ laj cʼajtesan chuqui tsaʼ ujti yaʼ ti wits Sinaí añix bʌ ñumen cabʌl siglo. Cheʼ bʌ jiñi israelob tsiʼ subeyob Aarón chaʼan miʼ melbeñob i yejtal juntiquil dios, tsiʼ mele juncojt alʌ tat wacax ti oro. Pero tsiʼ yʌlʌ chaʼan jumpʼejl jach símbolo i chaʼan jiñi Mach bʌ Añic i Pʼisol i Pʼʌtʌlel i tsiʼ yʌlʌ: «Ijcʼʌl jiñʌch i qʼuiñilel lac Yum». Pero ¿bajcheʼ yubil tsiʼ yubi Jehová? ¿Tsaʼ ba i chʼʌmʌ ti ñuc cheʼ bʌ tsiʼ qʼuele chaʼan tsiʼ xʌbʌyob jiñi isujm bʌ ñopbalʌl yicʼot jiñi mach bʌ isujmic? Tsaʼʌch. Tsiʼ yʌcʼʌ ti tsʌnsʌntel cheʼ bʌ 3,000 wiñicob xʼixicob (quixtañujob) tsaʼ bʌ i chʼujutesayob jiñi alʌ tat wacax melbil bʌ ti oro (Éxodo 32:1-6, 10, 28). ¿Chuqui mi laj cʌn ti jiñi tsaʼ bʌ ujti mi la com chʌn ajñel tiʼ cʼuxbiya Dios? Chaʼan «mach yomic mi [lac] tʌl chuqui tac bibiʼ» yicʼot yom mi lac chaʼlen wersa chaʼan chʌn sʌc miʼ yajñel jiñi i sujmlel (Isaías 52:11; Ezequiel 44:23; Gálatas 5:9).

3, 4. ¿Chucoch ñuc i cʼʌjñibal mi laj qʼuel jiñi principio tac am bʌ ti Biblia cheʼ bʌ mi lac tsajin jiñi costumbre tac yicʼot jiñi qʼuiñijel tac wen cʌmbil bʌ?

3 Tiʼ yorajlel jiñi ñaxam bʌ xñoptʼañob, an tsaʼ bʌ caji i cʌyob i ñop jiñi isujm bʌ cʌntesʌntel. Ti ñaxan maʼañic chuqui tsaʼ wen mejli i melob, come jiñi apóstolob jiñobʌch tsaʼ bʌ i mʌctayob. Pero cheʼ bʌ tsaʼ chʌmiyob, jiñi mach bʌ isujmic xñoptʼañob, tsaʼ caji i melob costumbre tac, qʼuiñijel yicʼot jiñi qʼuin tac poj chʼujul bʌ ti ajlel muʼ bʌ i qʼuelob ili ora bajcheʼ tilem bʌ ti xñoptʼañob (2 Tesalonicenses 2:7, 10). Ti ili cʌntesʌntel mi caj laj qʼuel ejemplo tac. Mi caj laj qʼuel chaʼan maʼañic miʼ pʌsob i yespíritu Dios, come woli (choncol) i pʌsob i chaʼan bʌ pañimil (mulawil), i anto chuqui yambʌ: Miʼ pʌyonla tiʼ melol chuqui bajñel laj com i miʼ yʌcʼ ti ñuc jiñi mach bʌ isujmic ñopbalʌl yicʼot jiñi wujt, loqʼuem bʌ ti jiñi «ñuc bʌ Babilonia» (Apocalipsis 18:2-4, 23). * Mach yomic mi lac ñajʌyel, Jehová wen i cʌñʌ chuqui bibiʼ tac bʌ miʼ mel jiñi ñopbalʌl tac tsaʼ bʌ i yʌqʼue i tejchibal costumbre tac wen cʌmbil bʌ, mach utsʼatic miʼ qʼuel ili ora lajal bajcheʼ wajali. Tiʼ sujm, ili jiñʌch yom bʌ mi lac wen chʼʌm ti ñuc (2 Juan 6, 7).

4 Jiñi xñoptʼañonbʌla la cujilix chaʼan an qʼuiñijel tac maʼañic bʌ miʼ mulan Jehová. Jin chaʼan, mach yomic mi lac wis otsan lac bʌ. Laʼ laj qʼuel chucoch miʼ wen tsʼaʼlen Dios jiñi. Cheʼ miʼ cʼotel lac ñaʼtan chaʼan miʼ mejlel i mʌctañonla ti chʌn ajñel tiʼ cʼuxbiya Dios, mi caj lac ñumen tsʼaʼlen.

JIÑI NAVIDAD TSAʼ TEJCHI TIʼ CHʼUJUTESɅNTEL QʼUIN

5. ¿Chucoch mi laj cʌl chaʼan mach ti 25 i chaʼan diciembre tsaʼ chʼocʼa Jesús?

5 An muʼ bʌ i ñopob chaʼan jiñi Navidad jiñʌch chaʼan miʼ melbentel i cumpleaño Cristo. Pero jiñi Biblia maʼañic baqui ora mi yʌl chaʼan yom miʼ mejlel i cumpleaño Jesús. Tiʼ sujm mach la cujilic baqui ora tsiʼ yila pañimil (chʼocʼa). Muʼ bʌ i mejlel la cʌl jin cheʼ mach jiñic ti 25 i chaʼan diciembre. * ¿Chucoch? Ti ñaxan, come i yorajlel tsʌñal, cheʼ bajcheʼ mi yʌl Lucas 2:8-11, cheʼ bʌ Jesús tsiʼ yila pañimil «an xcʌnta tiñʌmeʼob ti jamil. Woliʼ cʌntañob i tiñʌmeʼ ti acʼʌlel». Cheʼ yaʼic miʼ cʌytʌlob tiʼ pejtelel jiñi jabil chaʼan miʼ cʌntañob i tiñʌmeʼ, mach i cʼʌjñibalix chaʼan muʼto i chaʼ ajlel ili. Cheʼ tiʼ yorajlel tsʌñal yaʼ ti Belén miʼ wen yajlel jaʼal yicʼot hielo, jin chaʼan jiñi xcʌnta tiñʌmeʼob miʼ lotob i tiñʌmeʼ i maʼañic miʼ cʌytʌlob yaʼ «ti jamil». Mach yomic miʼ ñajʌyel lac chaʼan jaʼel chaʼan José yicʼot María tsaʼ majliyob ti Belén chaʼan miʼ tsʼʌctesañob jiñi mandar tsaʼ bʌ i yʌlʌ Augusto (Lucas 2:1-7). Maʼañic miʼ mejlel la cʌl chaʼan tiʼ wersa xiqʼui jiñi judíojob chaʼan miʼ majlelob yaʼ ti Roma cheʼ tiʼ yorajlel tsʌñal, come yujil chaʼan mach utsʼatic miʼ qʼuejlel jiñi romanojob.

6, 7. a) ¿Baqui tsaʼ tejchi jiñi costumbre tac chaʼan Navidad? b) ¿Chucoch mach lajalic cheʼ miʼ yʌcʼob majtañʌl jiñi xñoptʼañob yicʼot cheʼ miʼ yʌjqʼuel majtañʌl tac ti Navidad?

6 Cheʼ jiñi, ¿baqui tsaʼ loqʼui jiñi Navidad? Mach loqʼuemic ti Biblia, loqʼuen ti qʼuiñijel tac añix bʌ ti wajali. Junchajp jiñʌch jiñi qʼuiñijel muʼ bʌ i melbentel Saturno i dios pʌcʼʌbʌl chaʼan jiñi romanojob. Yambʌ jiñʌch jiñi i qʼuiñijel cheʼ ba ora miʼ loqʼuel tilel jiñi Qʼuin, cheʼ bajcheʼ mi yʌl jiñi Enciclopedia de la Religión Católica, miʼ mejlel cheʼ ti 25 i chaʼan diciembre, jumpʼejl qʼuin chʼujul bʌ chaʼan jiñi muʼ bʌ i chʼujutesañob jiñi dios Mitra. Jiñi Enciclopedia mi yʌl chaʼan «jiñi Iglesia tsaʼ caji i melob i cumpleaño [Cristo]» ti jiñi tsic «chaʼan jiñi quixtañujob miʼ majlelob ti jiñi qʼuiñijel muʼ bʌ i melbentel jiñi Qʼuin (Mitra)». Ili tsaʼ ujti cheʼ bʌ añix ñumen 300 jab i chʌmel Jesús.

Jiñi isujm bʌ xñoptʼan miʼ yʌcʼ majtañʌl chaʼan i cʼuxbiya

7 Ti jiñi qʼuiñijel tac, jiñi quixtañujob miʼ yʌqʼueñob i bʌ majtañʌl yicʼot miʼ melob ñuc bʌ uchʼibʌl tac, jiñʌch muʼ bʌ i melob cʼʌlʌl ili ora cheʼ ti Navidad. Pero cheʼ miʼ yʌcʼob jiñi majtañʌl tac, mach cheʼic miʼ melob bajcheʼ mi yʌl 2 Corintios 9:7: «Ti jujuntiquil laʼ i yʌcʼ cheʼ bajcheʼ tsiʼ ñaʼta tiʼ pusicʼal, mach tiʼ chʼijiyemlelic, mach chaʼañic xicʼbebil jach. Dios miʼ cʼuxbin jiñi muʼ bʌ i yʌcʼ tiʼ tijicñʌyel i pusicʼal». Jiñi isujm bʌ xñoptʼañob miʼ yʌcʼob majtañʌl come miʼ cʼuxbiñob i bʌ, mach chaʼañic miʼ yʌqʼuentelob i majtan jaʼel o chaʼan yom miʼ wersa acʼob majtañʌl ti jumpʼejl qʼuin yajcʌbil bʌ i chaʼan yañoʼ bʌ (Lucas 14:12-14; pejcan Hechos 20:35). Cheʼ jaʼel, mi lac wen taj lac tijicñʌyel cheʼ maʼañix lac chaʼan jiñi al bʌ cuch: Tiʼ pejtelel jiñi cʼojol yicʼot jiñi bet tac muʼ bʌ i cʌy ti jiñi bʌ ora (Mateo 11:28-30; Juan 8:32).

8. ¿Tsaʼ ba i chʼʌmbeyob majlel majtañʌl Jesús jiñi muʼ bʌ i pejcañob ecʼ tac ti jiñi qʼuin cheʼ bʌ tsiʼ yila pañimil? Tsictesan.

8 Tajol an majqui mi yʌl: «¿Mach ba añic tsiʼ yʌqʼueyob majtañʌl Jesús jiñi magojob cheʼ bʌ tsiʼ yila pañimil?». Maʼañic. Jiñi muʼ bʌ i pejcañob ecʼ tac tsiʼ yʌqʼueyob majtañʌl tac come tsiʼ ñaʼtayob chaʼan Jesús jiñʌch juntiquil wen cʌmbil bʌ, cheʼʌch bajcheʼ añob i costumbre ti wajali (1 Reyes 10:1, 2, 10, 13; Mateo 2:2, 11). Yicʼot jaʼel, maʼañic tsajñi i qʼuelob ti jiñi jach bʌ acʼʌlel yaʼ baqui tsiʼ yila pañimil, jinto tsaʼ majli i qʼuelob tiʼ yotot cheʼ bʌ ñumeñix cabʌl uw.

MUʼ BɅ I YɅL BIBLIA CHAʼAN CUMPLEAÑO TAC

9. ¿Chuqui miʼ pʌs jiñi chaʼpʼejl cumpleaño muʼ bʌ i yʌjlel yaʼ ti Biblia?

9 Ti wajali, cheʼ bʌ miʼ yilan pañimil juntiquil alʌl, miʼ wen acʼ tijicñʌyel lajal bajcheʼ ili ora. Pero jiñi Biblia maʼañic mi yʌl mi an juntiquil i wiñic Dios tsaʼ bʌ i mele i cumpleaño (Salmo 127:3). ¿Tsaʼ ba ñajʌyi i yʌlob jiñi stsʼijbaya bibliajob chaʼan yom miʼ melbentel i cumpleaño jiñi i yalobil Dios? Maʼañic, come mucʼʌch i yʌl chaʼpʼejl cumpleaño tsaʼ bʌ ujti: I chaʼan juntiquil faraón yicʼot i chaʼan jiñi Herodes Antipas (pejcan Génesis 40:20-22; Marcos 6:21-29). Jiñi chaʼpʼejl cumpleaño miʼ pʌs chaʼan mach weñic chuqui tsaʼ ujti, ñumento tiʼ chaʼan Herodes, come tsaʼ tsʌnsʌnti jiñi Juan muʼ bʌ i yʌcʼ chʼʌmjaʼ.

10, 11. ¿Bajcheʼ yilal tsiʼ qʼueleyob jiñi ñaxam bʌ xñoptʼañob jiñi cumpleaño, i chucoch?

10 Cheʼ bajcheʼ mi yʌl jiñi libro Las cosas nuestras de cada día, jiñi ñaxam bʌ xñoptʼañob «tsiʼ qʼueleyob ili qʼuiñijel [...] cheʼ bajcheʼ muqʼuix bʌ i wʌn melob ti wajali jiñi maʼañic bʌ miʼ chʼujutesañob Dios». Jumpʼejl ejemplo, jiñi griegojob yicʼot romanojob tsiʼ ñopoyob chaʼan tiʼ pejtelel quixtañu an i chaʼan espíritu o juntiquil «dios muʼ bʌ i cʌntañob cheʼ miʼ yilañob pañimil i cʼʌlʌl cheʼ cuxulob to», i cheʼ bʌ miʼ melob jiñi cumpleaño tac jiñʌch i qʼuiñijel jiñi espíritu (Gran Enciclopedia Rialp). Cheʼ jaʼel, añix cabʌl siglo i cajel i cʼʌjñel ili qʼuin cheʼ mi la quilan pañimil yicʼot chaʼan jiñi astrología, chaʼan ñumen tsiquil mi la cʌl jiñʌch jiñi horóscopo.

11 An yambʌ i sujmlel cheʼ jiñi i wiñicob Dios ti wajali maʼañic tsiʼ meleyob jiñi cumpleaño, mach cojach chaʼan tilem tiʼ chaʼan bʌ pañimil yicʼot ti jiñi wujt. ¿Baqui bʌ? Chaʼan i pecʼlelob. Mach wen i cʼʌjñibalic tsiʼ qʼueleyob chaʼan yom miʼ melob i qʼuiñijel cheʼ bʌ miʼ yilañob pañimil (Miqueas 6:8; Lucas 9:48). * Cojach tsiʼ yʌqʼueyob wocolix i yʌlʌ Jehová yicʼot i ñuclel, come jiñʌch muʼ bʌ i yʌcʼ cuxtʌlel (Salmo 8:3, 4; 36:9; Apocalipsis 4:11). *

12. ¿Chucoch ñumen utsʼat cheʼ mi lac chʌmel i mach jiñic cheʼ mi la quilan pañimil?

12 Cheʼ bʌ juntiquil i wiñic Dios miʼ chʌmel tiʼ xucʼtilel, Jehová maʼañic miʼ ñajʌtesan, ili yom yʌl chaʼan mi caj i chaʼ taj i cuxtʌlel (Job 14:14, 15). Jin chaʼan Eclesiastés 7:1 mi yʌl: «Cheʼ mi lac sujbel ti utsʼat, ñumen tijicña yubil bajcheʼ xojocña bʌ perfume letsem bʌ i tojol. Jiñi qʼuin cheʼ mi lac chʌmel ñumen tijicñayʌch bajcheʼ jiñi qʼuin cheʼ mi laj qʼuel pañimil». Ti ili versículo, jiñi tʼan «lac sujbel ti utsʼat» yom yʌl chaʼan jiñʌch chuqui wem bʌ miʼ qʼuel Dios ti lac tojlel cheʼ mi lac melben i yeʼtel ti lac xucʼtʌlel. Wen tsiquil chaʼan jiñi cojach bʌ mi lac subentel lac mel jiñʌch cheʼ mi laj cʼajtesan cheʼ bʌ tsaʼ chʌmi Jesús i mach jiñic cheʼ bʌ tsiʼ yila pañimil, come miʼ «sujbel ti utsʼat» i jiñʌch muʼ bʌ i pʌyonla majlel ti laj cuxtʌlel (Hebreos 1:3, 4; Lucas 22:17-20).

I MELOL JIÑI QʼUIN SANTO

13, 14. ¿Baqui tsaʼ tejchi jiñi Qʼuin Santo?

13 Cheʼ bajcheʼ miʼ yʌlob, jiñi Qʼuin Santo chaʼañʌch miʼ cʼajtesʌntel cheʼ bʌ tsaʼ chʌmi Cristo yicʼot cheʼ bʌ tsaʼ chaʼ tejchi. Pero chucul ti jiñi ñopbalʌl mach bʌ isujmic yicʼot ti costumbre tac i chaʼan bʌ ili pañimil, jumpʼejl ejemplo jiñʌch cheʼ bʌ miʼ chʼuyob ñumel ti calle jiñi imagen tac. Cheʼ bajcheʼ mi yʌl jiñi libro Las Grandes Religiones Ilustradas, cheʼ jal to yom chaʼan miʼ tilel Cristo, jiñi babiloniojob «caj i bʌcʼob jiñi diosteʼ tac yicʼot wen letsem bʌ i tojol bʌ pisil, caj i chʼʌlob yicʼot ujʌl, xotcʼʌb yicʼot mʌtcʼʌb [...], cheʼ jaʼel caj i chʼuyob ñumel ti calle tac».

14 ¿Wen ba miʼ qʼuel Jehová chaʼan miʼ cʼʌjñel costumbre tac tilem bʌ ti jiñi ñopbalʌl mach bʌ isujmic chaʼan miʼ cʼajtesʌntel cheʼ baqui ora tsaʼ chʼojyi i Yalobil? ¡Maʼañic baʼ ora! (2 Corintios 6:17, 18). Cheʼ jaʼel, jiñi i cʼajtesʌntel cheʼ bʌ tsaʼ chʼojyi Cristo maʼañic mi yʌl ti jiñi Tsʼijbujel chaʼan yom miʼ mejlel. Jin chaʼan, cheʼ mi lac mel jiñi Qʼuin Santo lajal bajcheʼ chaʼyajl mi lac chaʼlen mulil tiʼ tojlel Dios.

I QʼUIÑILEL JIÑI TSAʼIX BɅ CHɅMIYOB

15. ¿Baqui an i tejchibal i Qʼuiñilel jiñi tsaʼix bʌ chʌmiyob?

15 Jiñi Encyclopedia Britannica tsaʼ bʌ mejli ti 1910 mi yʌl: «I Qʼuiñilel jiñi tsaʼix bʌ chʌmiyob [...] jiñʌch qʼuin yajcʌbil bʌ i chaʼan jiñi Iglesia Católica am bʌ ti Roma chaʼan miʼ cʼajtesañob i piʼʌlob xucʼuloʼ bʌ tsaʼix bʌ chʌmiyob. Ili qʼuiñijel miʼ melob come miʼ ñopob chaʼan jiñi tsaʼ bʌ chʌmiyob tiʼ xucʼtʌlel maʼañic tsaʼ sʌqʼuesʌntiyob chaʼan jiñi alʌ mulil, o chaʼan maʼañic tsaʼ ñusʌbentiyob i mul tsaʼ bʌ i meleyob wajali, maʼañic miʼ mejlel i sujtesañob bajcheʼ juntiquil chʼujul bʌ, jin chaʼan miʼ melob oración yicʼot misa [...]. Ili wen cʌmbil tac bʌ cheʼ miʼ mejlel i qʼuiñilel jiñi chʌmeñoʼ bʌ loqʼuem tiʼ chaʼan bʌ pañimil yicʼot añix bʌ cʼʌlʌl wajali. Jin chaʼan, jiñi xcholelob ti cabʌl país católicojoʼ bʌ miʼ ñopob chaʼan jiñi chʌmeñoʼ bʌ mi chaʼ majlelob tiʼ yotot ti jiñi bʌ qʼuin chaʼan miʼ chaʼleñob uchʼel».

SɅC BɅ ÑUJPUÑEL TIʼ WUT DIOS

16, 17. ¿Chucoch i cʼʌjñibal chaʼan jiñi muʼ bʌ caj i ñujpuñelob miʼ wen tsajiñob ti Biblia jiñi costumbre tac muʼ bʌ i mejlel tiʼ lumal?

16 Mach jalix, «maʼañix mi caj i yubintel i tʼan xñujpuñelob» yaʼ ti ñuc bʌ Babilonia, come mi caj i jisʌntel (Apocalipsis 18:23). ¿Chucoch? Junchajp, come miʼ yotsañob i bʌ ti wujt. An tsaʼix bʌ sujti ti costumbre tac muʼ bʌ mejlel i bibʼesan cʼʌlʌl tiʼ tejchibal jumpʼejl ñujpuñel (Marcos 10:6-9).

17 Ili costumbre tac mach bʌ junlajalic ti jujumpʼejl país, tajol mach lecojic miʼ qʼuejlel, pero yom cʼajal lac chaʼan tilemʌch ti ñopbalʌl mach bʌ isujmic. Yaʼ ochem jaʼel jiñi muʼ bʌ i mejlel chaʼan miʼ poj pʌybeñob tilel i wenlel jiñi xñujpuñelob yicʼot yaʼ bʌ añob ti jiñi ñujpuñel (Isaías 65:11). Jin chaʼan, mi la com chʌn ajñel tiʼ cʼuxbiya Dios yom mi laj cʌy jiñi costumbre tac mach bʌ utsʼatic (pejcan 2 Corintios 6:14-18).

18. ¿Chuqui bʌ principio tac am bʌ ti Biblia miʼ coltan jiñi muʼ bʌ i cajel ti ñujpuñijel yicʼot jiñi pʌybiloʼ bʌ ti jiñi qʼuin?

18 Jiñi i wiñicob Jehová maʼañic miʼ melob muʼ bʌ i bibʼesan jumpʼejl ñujpuñel yicʼot ñuc bʌ uchʼibʌl o muʼ bʌ mejlel i lowben i conciencia yañoʼ bʌ. Jumpʼejl ejemplo, maʼañic miʼ cʌlʌx japob lembal yicʼot maʼañic miʼ chaʼleñob yʌcʼajel (qʼuixñijel) come miʼ cʼajtesañob jiñi ticʼojel am bʌ ti Biblia baqui mi yʌl: «Laʼ lac chaʼlen xʌmbal ti utsʼat cheʼ bajcheʼ ti qʼuiñil. Mach yomic leco bʌ qʼuiñijel, mi yʌcʼajel» (Romanos 13:13). Maʼañic miʼ melob ñujpuñel wen colem bʌ yicʼot wen utsʼatax bʌ tiʼ qʼuelol mach bʌ i pʼisolic jach bajcheʼ yom melol, chaʼan jach bʌ miʼ cʼʌn i chanʼesañob i bʌ chaʼan chuqui añob i chaʼan (1 Juan 2:16). Jehová yom chaʼan jiñi xñujpuñelob miʼ cʼajtesañob tiʼ tijicñʌyel baqui ora tsaʼ ñujpuñiyob i mach yicʼotic chʼijiyemlel. *

¿CHUCUL BA TI JUMPʼEJL ÑOPBALɅL JIÑI COSTUMBRE CHAʼAN BRINDIS?

19, 20. ¿Chuqui mi yʌl jumpʼejl libro chaʼan jiñi brindis, i chucoch mach yomic miʼ melob jiñi xñoptʼañob?

19 Ti jiñi ñujpuñel tac, cheʼ bajcheʼ ti yan tac bʌ alʌ uchʼel yicʼot son, ñʌmʌl ti mejlel jiñi brindis. Cheʼ ti jabil 1995, jumpʼejl libro tsiʼ yʌlʌ chaʼan «jiñʌch junchajp muʼ bʌ i mejlel cʼʌlʌl ti wajali cheʼ bʌ miʼ colob lembal ti jumpʼejl vaso i ti wiʼil miʼ becʼob, ili jiñʌch jumpʼejl majtañʌl muʼ bʌ i melbeñob i dios cheʼ bʌ miʼ yʌcʼob chʼujul bʌ lembal [...] tiʼ qʼuexol chuqui muʼ bʌ i cʼajtiñob, i miʼ yʌlob ‹¡laʼ ajñiconla ti cabʌl jabil!› o miʼ yʌlob ‹¡salud!›» (International Handbook on Alcohol and Culture).

20 An muʼ bʌ i ñaʼtañob chaʼan jiñi brindis mach loqʼuemic tiʼ cʌntesa jumpʼejl ñopbalʌl. Pero ili costumbre cheʼ miʼ chʼʌmob i vaso i miʼ lajal jatsʼob, lajal bajcheʼ woli (yʌquel) i cʼajtiñob i coltʌntel ti panchan o chuqui an ila ti pañimil wen pʼʌtʌl bʌ. Yaʼ ti Tsʼijbujel maʼañic mi yʌl chaʼan utsʼat cheʼ miʼ mejlel tac bajcheʼ jiñi (Juan 14:6; 16:23). *

«MUʼ BɅ LAʼ CʼUXBIN LAC YUM, TSʼAʼLENLA JONTOLIL»

21. ¿Chuqui bʌ qʼuiñijel tac mach yomic miʼ mel jiñi xñoptʼan, anquese loqʼuen o mach loqʼuemic ti ñopbalʌl tac, i chucoch?

21 Ili pañimil woliʼ cʌy i mel chuqui wen tac bʌ, i woliyix i tech i mel loqʼuen tac bʌ tilel ti jiñi ñuc bʌ Babilonia o an mach bʌ yaʼic junyajlel loqʼuem tilel. An país tac muʼ bʌ i melob qʼuiñijel ti jujumpʼejl jab, bajcheʼ jiñi carnaval, baqui miʼ yujtel bibiʼ bʌ son tac yicʼot baqui miʼ yʌjqʼuel ti ñuc jiñi muʼ bʌ i wʌlʌc piʼleñob i bʌ. ¿Utsʼat ba chaʼan jiñi muʼ bʌ i cʼuxbiñob Jehová miʼ qʼuelob jiñi o miʼ majlelob yaʼi? ¿Woli ba i pʌsob chaʼan mucʼʌch i tsʼaʼleñob jiñi mach bʌ weñic? (Salmo 1:1, 2; 97:10.) Añʌch lac ñaʼtʌbal mi cheʼʌch mi lac mel bajcheʼ jiñi salmista tsaʼ bʌ i cʼajtibe Dios: «Mʌybeñon c wut ame mic chʌn qʼuel jiñi lolom jach bʌ. Chʼejlesañon ti a bijlel» (Salmo 119:37).

22. ¿Baqui ora yom miʼ ñaʼtan jiñi xñoptʼan mi jiñi i conciencia mucʼʌch caj i yʌcʼ chaʼan miʼ mel o maʼañic jumpʼejl qʼuiñijel?

22 Cheʼ bʌ woli qʼuiñijel baqui mach yomic miʼ yotsan i bʌ jiñi xñoptʼan, yom tsajilonla chaʼan maʼañic mi la cʌcʼ ti ñaʼtʌntel chaʼan utsʼatʌch mi laj qʼuel. Pablo wen tsiquil tsiʼ yʌlʌ: «Mi an chuqui mi laʼ cʼux, cheʼ jiñi, mi an chuqui mi laʼ jap, mi an yambʌ chuqui mi laʼ [mel], chaʼlenla tiʼ pejtelel chaʼan miʼ tsictiyel i ñuclel Dios» (1 Corintios 10:31; qʼuele jiñi recuadro « Coltʌntel chaʼan wen chuqui mi lac mel»). Pero ¿chuqui miʼ mejlel laj cʌl chaʼan jiñi costumbre yicʼot qʼuiñijel tac mach bʌ loqʼuemic ti jumpʼejl ñopbalʌl, ti política o ti jumpʼejl país maʼañic bʌ miʼ ñusan ti pʼis jiñi principio tac? Mi cheʼ bajcheʼ jiñi, jujuntiquil yom miʼ ñaʼtan mi mucʼʌch caj i mel o maʼañic. Utsʼat mi mucʼʌch i chʼʌm ti ñuc muʼ bʌ i ñaʼtan yañoʼ bʌ chaʼan maʼañic miʼ yʌcʼob ti yajlel.

LAʼ LAJ CɅQʼUEN I ÑUCLEL DIOS TI LAC TʼAN YICʼOT TI CHUQUI MI LAC MEL

23, 24. ¿Bajcheʼ mi caj la cʌcʼ ti cʌñol ti utsʼat jiñi toj bʌ i mandar tac Jehová?

23 Ti ili ora cabʌl miʼ qʼuelob jiñi qʼuiñijel tac bajcheʼ jumpʼejl qʼuin chaʼan miʼ tempañob i bʌ i familiajob yicʼot i yamigojob. Jin chaʼan, tajol miʼ cʼotel i ñaʼtañob chaʼan muqʼuix lac ñusan lac bʌ ti pʼis yicʼot chaʼan maʼañic mi laj cʼuxbin yañoʼ bʌ. Mi cheʼ bajcheʼ jiñi, miʼ mejlel lac tsictesʌbeñob ti wen chaʼan mucʼʌch lac mulan lac tempan lac bʌ tiʼ pejtelel jabil yicʼot lac familiajob (Proverbios 11:25; Eclesiastés 3:12, 13; 2 Corintios 9:7). Pero la com miʼ chʼʌmbeñob isujm chaʼan maʼañic mi caj i yʌqʼueñonla lac tijicñʌyel cheʼ mi lac tempan lac bʌ tiʼ caj costumbre tac muʼ bʌ i tsʼaʼlen Dios yicʼot muʼ bʌ i ñusan ti pʼis jiñi toj i bʌ i mandar tac (qʼuele jiñi recuadro « Jiñi isujm bʌ ñopbalʌl cojach muʼ bʌ i yʌcʼ tijicñʌyel»).

24 An testigojob muʼ bʌ i melbentelob cʼajtiya tac i wen tsiquil miʼ yʌcʼob i jacʼbal cheʼ miʼ pʌsob yaʼ ti cʌntesʌntel 16 ti jiñi libro ¿Chuqui miʼ cʌntesañonla tiʼ sujmlel jiñi Biblia? * Yom mi laj cʼajtesan chaʼan la com miʼ cʼotelob tiʼ pusicʼal i mach chaʼañic jach mi lac mʌl (jot) jumpʼejl leto. Jin chaʼan, yom mi lac chaʼlen «uts bʌ tʼan am bʌ i yʌtsʼmil yubil» (Colosenses 4:6).

25, 26. ¿Bajcheʼ miʼ mejlel lac pʼʌtʼesʌbeñob i ñopoñel la calobilob yicʼot chaʼan miʼ ñumen cʼuxbiñob Jehová?

25 Jiñi i testigojonbʌla Jehová wen cʌntesʌbilonla. La cujil chucoch jiñi muʼ bʌ i ñojpel tac an mucʼʌch bʌ laj qʼuel ti wen i an mach bʌ weñic mi laj qʼuel (Hebreos 5:14). Pero yom yujilob jaʼel la calobilob. Cheʼ mi lac chaʼlen wersa laj coltañob i chʼʌmben isujm jiñi principio tac baqui chucul muʼ bʌ lac ñop, mi caj lac pʼʌtʼesʌbeñob i ñopoñel ti Dios. Cheʼ jaʼel, mi caj lac chajpañob chaʼan miʼ jacʼob yicʼot Biblia cheʼ miʼ cʼajtibentelob chaʼan jiñi ñopol bʌ i chaʼañob yicʼot mi caj i chʌn ajñelob tiʼ cʼuxbiya Jehová (Isaías 48:17, 18; 1 Pedro 3:15).

26 Cheʼ jiñi, chaʼan mi lac chʼujutesan Dios «tiʼ Espíritu cheʼ jaʼel ti isujm» mach cojach yom mi laj cʌy jiñi qʼuiñijel tac mach bʌ cheʼic an bajcheʼ mi yʌl jiñi principio tac am bʌ ti Biblia (Juan 4:23). Yaʼ ti yambʌ cʌntesʌntel mi caj la cʌl jaʼel chaʼan jiñi mandar muʼ bʌ i yʌl chaʼan yom utsʼat chuqui mi lac mel tiʼ pejtelel. Mi caj laj qʼuel chaʼan anquese cabʌl mach bʌ ñuquic i cʼʌjñibal miʼ qʼuelob, pero ñumen utsʼat cheʼ mi lac jacʼben i tʼan Dios.

^ parr. 3 Qʼuele jiñi recuadro « ¿Yom ba mic mel jiñi qʼuiñijel?». Cheʼ jaʼel, yonlel qʼuiñijel tac miʼ yʌjlel ti chajp ti chajp yaʼ ti Índice de las publicaciones Watch Tower, melbil bʌ i chaʼan i testigojob Jehová.

^ parr. 5 Cheʼ bajcheʼ miʼ pʌs jiñi cronología am bʌ ti Biblia yicʼot ti historia, tajol Jesús tsaʼ yila pañimil ti jabil 2 cheʼ maxto tilemic Cristo, ti jiñi uw etanim chaʼan judíojob, ili miʼ cʼotel i yorajlel cheʼ tiʼ xiñil septiembre yicʼot octubre (qʼuele jiñi obra Perspicacia para comprender las Escrituras, vol. 2 yaʼ ti i yopol 84, 85, melbil bʌ i chaʼan i testigojob Jehová).

^ parr. 11 Ti jiñi Mandar mi yʌl chaʼan jajayajl miʼ yilan pañimil i yalobil juntiquil xʼixic yom miʼ yʌcʼ jumpʼejl ofrenda, ili miʼ yʌqʼuen i cʼajtesan jiñi tatʌlob chaʼan jiñʌch miʼ ñusʌbeñob mulil i yalobilob (Levítico 12:1-8). Jiñʌch tsaʼ bʌ i colta jiñi israelob chaʼan pʼisbil jach yom miʼ qʼuelob cheʼ bʌ juntiquil miʼ yilan pañimil yicʼot chaʼan maʼañic miʼ melob jiñi costumbre tac (Salmo 51:5).

^ parr. 18 Qʼuele yaʼ ti La Atalaya 15 i chaʼan octubre, 2006 yaʼ ti i yopol 18-31 jiñi uxpʼejl temaj muʼ bʌ i yʌl chaʼan ñujpuñel yicʼot chaʼan uchʼibʌl baqui miʼ yujtel son.

^ parr. 20 Qʼuele yaʼ ti La Atalaya 15 i chaʼan febrero, 2007 yaʼ ti i yopol 30, 31.

^ parr. 24 Melbil bʌ i chaʼan i testigojob Jehová.