Chaʼan maʼ ñumel ti yambʌ video

Chaʼan maʼanic miʼ pʌs i bʌ jini chaʼan bʌ video

CAPÍTULO 7

«Tiʼ subu jiñi wen tʼan tac chaʼan bʌ Jesús»

«Tiʼ subu jiñi wen tʼan tac chaʼan bʌ Jesús»

Felipe, juntiquil wem bʌ xsubtʼan

Chucul ti Hechos 8:4-40

1, 2. ¿Chuqui tsaʼ ujti cheʼ bʌ jiñi i contrajob i tejclum Dios tsiʼ ñopo i mʌctañob jiñi subtʼan?

 TSAʼ caji tsʌts bʌ contrajintel. Saulo tsiʼ pʌsʌ i michʼajel i maʼañic tsiʼ pʼunta jiñi congregación come «tsaʼ caji i wen ticʼlan» (Hech. 8:3). Tajol cabʌlob tsaʼ bʌ i ñaʼtayob chaʼan mi caj i jisʌntel jiñi xñoptʼañob i jiñi xcʌntʼañob tsaʼ putsʼiyob loqʼuel ti Jerusalén. Pero iliyi añʌch chuqui wem bʌ tsiʼ chʼʌmʌ tilel. Laʼ laj qʼuel chuqui tsaʼ ujti.

2 Mach wen jalic tsaʼ ñumi i jiñi tsaʼ bʌ loqʼuiyob ti Jerusalén wolix (choncolix) i «subob majlel jiñi wen tʼan chaʼan bʌ i tʼan Dios» yaʼ baqui tsaʼ putsʼiyob majlel (Hech. 8:4). ¡Ñaʼtancu! Maʼañic tsaʼ mejli i mʌctañob jiñi eʼtel (troñel), jiñi contrajintel tsaʼ jach i ñumen acʼʌ ti pujquel jiñi subtʼan. Mach cheʼic tsaʼ ujti bajcheʼ tsiʼ ñaʼtayob jiñi i contrajob. Cheʼ tsaʼ pam pujquiyob jiñi xcʌntʼañob, tsaʼ jach i coltayob chaʼan miʼ ñumen cʌjñel jiñi wen tʼan. Cheʼ bajcheʼ mi caj laj qʼuel, ti ili ora cheʼʌch woli (yʌquel) i yujtel jaʼel.

«Jiñi tsaʼ bʌ pam pujquiyob» (Hechos 8:4-8)

3. a) ¿Majqui jiñi Felipe? b) ¿Chucoch lʌcʼʌ tiʼ pejtelel lac piʼʌlob ti Samaria maʼañic ubibilob i chaʼan jiñi wen tʼan? c) ¿Chuqui tsiʼ wʌn alʌ Jesús chaʼan Samaria?

3 Juntiquil yaʼ bʌ ochem ti «jiñi tsaʼ bʌ pam pujquiyob» jiñʌch Felipe, a i tsaʼ majli ti jiñi tejclum Samaria (Hech. 8:4; qʼuele jiñi recuadro « Felipe jiñi xsubtʼan»). Lʌcʼʌ tiʼ pejtelel lac piʼʌlob yaʼi maʼañic ubibilob i chaʼan jiñi wen tʼan chaʼan bʌ jiñi Yumʌntel come Jesús tiʼ sube jiñi apóstolob: «Mach yomic mi laʼ wochel mi ti jumpʼejlic tejclum am bʌ ti Samaria. Chʌn sʌclanla jiñi sajtemoʼ bʌ tiñʌmeʼ añoʼ bʌ ti Israel» (Mat. 10:5, 6). Pero Jesús yujil chaʼan ti wiʼil mucʼʌch caj i sujbel jiñi wen tʼan ti Samaria come cheʼ bʌ muqʼuix caj i majlel ti panchan tsiʼ yʌlʌ: «Mi caj laʼ sujtel tic testigo ti Jerusalén, tiʼ petol Judea yicʼot ti Samaria, i cʼʌlʌlto ti ñajt bʌ pañimil» (Hech. 1:8).

4. ¿Bajcheʼ yilal tsiʼ jacʼʌyob jiñi samaritanojob cheʼ bʌ Felipe tiʼ subeyob jiñi wen tʼan, i chucoch?

4 Felipe tsiʼ qʼuele chaʼan Samaria lajal bajcheʼ pʌcʼʌbʌl «muqʼuix [bʌ] i mejlel ti tempʌntel» (Juan 4:35). Wen tijicña tsiʼ yubiyob cheʼ bʌ tsaʼ subentiyob jiñi wen tʼan i miʼ mejlel lac ñaʼtan chucoch. Laʼ laj cʼajtesan chaʼan jiñi judíojob maʼañic miʼ ñochtañob i bʌ yicʼot jiñi samaritanojob, i an muʼto bʌ i tsʼaʼleñob. Cheʼ jaʼel, jiñi fariseojob wen tsʌtsob i pusicʼal i cabʌl chuqui miʼ ñaʼtañob tiʼ tojlel jiñi Samaritanojob. Pero Felipe ñoj yʌñʌl, mach tsaʼ jach i yajca majqui miʼ subeñob jiñi wen tʼan. Jin chaʼan, «pejtelel jiñi lac piʼʌlob miʼ wen ñʌchʼtañob woli bʌ i yʌl Felipe» (Hech. 8:6).

5-7. Alʌ jumpʼejl experiencia muʼ bʌ i pʌs chaʼan jiñi tsʼaʼlentel an i yʌcʼʌ chaʼan miʼ ñumen sujbel jiñi wen tʼan.

5 Cheʼ bajcheʼ ti ñaxam bʌ siglo, jiñi tsʼaʼlentel maʼañic mejlem i mʌctan jiñi subtʼan ti ili ora. Cheʼto jaʼel, cheʼ bʌ jiñi laj contrajob miʼ chocob majlel jiñi xñoptʼañob ti cárcel, ti yambʌ país o ti yambʌ parte miʼ chaʼleñob coltaya chaʼan miʼ sujbel jiñi wen tʼan ti yan tac bʌ parte. Jumpʼejl ejemplo, ti jiñi Segunda Guerra Mundial, jiñi Testigojob tsiʼ bej chaʼleyob subtʼan yaʼ ti campo de concentración chaʼan nazijob. Juntiquil judío tsaʼ bʌ i cʌñʌ i sujmlel yaʼi, tsiʼ yʌlʌ: «I chʼejlel jiñi i testigojob Jehová tsiʼ pʌsbeyon chaʼan jiñi muʼ bʌ i ñopob loqʼuemʌch ti jiñi Tsʼijbujel, jin chaʼan tsaʼ sujtiyon ti Testigo».

6 An i tajol jinto jiñi laj contrajob miʼ jacʼob jiñi wen tʼan. Jiñʌch tsaʼ bʌ ujti tiʼ tojlel juntiquil policía yaʼ ti campo de concentración am bʌ ti Gusen (Austria). Tsaʼ caji ti estudio yicʼot juntiquil Testigo tsaʼ bʌ chojqui majlel yaʼi, i cʼabaʼ Franz Desch. Ti wiʼil, Franz tsiʼ chaʼ taja i bʌ yicʼot jiñi policía ti jumpʼejl colem tempa bʌ, pero juntiquilix publicador. ¡Wen tijicña tsiʼ yubiyob i bʌ!

7 Ili ora, cheʼʌch ujtem jaʼel tiʼ tojlel jiñi xñoptʼañob muʼ bʌ i putsʼelob majlel ti yambʌ país tiʼ caj jiñi tsʼaʼlentel. Jumpʼejl ejemplo, ti jiñi jabil 1970, tsaʼ wen sujbi jiñi wen tʼan ti Mozambique come cabʌl hermanojob tsaʼ putsʼiyob loqʼuel ti Malaui. Maʼañic tsaʼ cʌjyi ti sujbel jiñi wen tʼan, mi jiñicto cheʼ bʌ tsaʼ caji i contrajintel jiñi Testigojob ti Mozambique. Jiñi hermano Francisco Coana, miʼ yʌl: «I sujmʌch, an tsaʼ bʌ chujquiyon lojon tiʼ caj mi lon c chaʼlen subtʼan, pero cheʼ bʌ tsaʼ lon j qʼuele chaʼan jiñi lac piʼʌlob mucʼʌch i jacʼob jiñi wen tʼan, tsaʼ lon j qʼuele chaʼan Dios woliʼ coltañon lojon cheʼ bajcheʼ tsiʼ colta jiñi xñoptʼañob ti ñaxam bʌ siglo».

8. ¿Bajcheʼ an i colta subtʼan jiñi wocol tac chaʼan política yicʼot taqʼuin?

8 I sujmʌch, mach tiʼ cajach jiñi tsʼaʼlentel woliʼ ñumen sujbel jiñi wen tʼan ti yan tac bʌ parte i woliʼ cʼotel ti yan tac bʌ país. Ti jiñi jabil tac ñumen bʌ, cabʌl lac piʼʌlob miʼ majlelob ti yan tac bʌ país tiʼ caj jiñi wocol tac chaʼan política, taqʼuin, guerra tac yicʼot jiñi pʼumpʼuñiyel, i yaʼi miʼ yubiñob jiñi wen tʼan i miʼ chʼʌmob estudio. Jin chaʼan, yom miʼ ñumen sujbel jiñi wen tʼan ti yan tac bʌ tʼan come cabʌl muʼ bʌ i majlelob ti yan tac bʌ país. Pero ¿ixcu joñonla? ¿Woli ba lac chaʼlen wersa chaʼan mi lac suben wen tʼan jiñi lac piʼʌlob loqʼuemoʼ bʌ «ti ñuqui tejclum tac, pʼolbalʌl tac, alʌ tejclum tac yicʼot tʼan tac» yaʼ ti lac territorio? (Apoc. 7:9).

«Aqʼueñonla jaʼel ili pʼʌtʌlel» (Hechos 8:9-25)

«Cheʼ bʌ Simón tsiʼ qʼuele chaʼan miʼ tajtʌl chʼujul bʌ espíritu cheʼ bʌ jiñi apóstolob miʼ yʌcʼob i cʼʌb tiʼ tojlel jiñi samaritanojob, tsiʼ yʌlʌ i yʌqʼueñob taqʼuin» (Hechos 8:18).

9. ¿Majqui jiñi Simón, i chuqui jiñi tsaʼ bʌ i mulaj ti jiñi muʼ bʌ i mel Felipe?

9 Felipe tsiʼ mele cabʌl milagro ti Samaria, tiʼ tsʼʌca jiñi maʼañic bʌ miʼ mejlel i ñijcañob i bʌ i tsiʼ choco loqʼuel xibajob (Hech. 8:6-8). Pero an juntiquil wiñic tsaʼ bʌ toj sajti i pusicʼal cheʼ bʌ tsiʼ qʼuele jiñi pʼʌtʌlel tsaʼ bʌ aqʼuenti Felipe. Jiñʌch Simón, juntiquil mago muʼ bʌ i wen qʼuelob ti ñuc jiñi lac piʼʌlob i muʼto i yʌlob: «Ili wiñic i pʼʌtʌlelʌch Dios». Pero cheʼ bʌ Simón tsiʼ qʼuele jiñi milagro tac muʼ bʌ i mel Felipe, tsiʼ qʼuele chaʼan tiʼ sujm jiñʌch i pʼʌtʌlel Dios, i tsaʼ sujti ti xñoptʼan (Hech. 8:9-13). Pero ti wiʼil tsaʼ qʼuejli miʼ sujmʌch miʼ ñop Dios. Laʼ laj qʼuel bajcheʼ.

10. a) ¿Chuqui tsiʼ mele Pedro yicʼot Juan ti Samaria? b) ¿Chuqui tsiʼ mele Simón cheʼ bʌ tsiʼ qʼuele jiñi pʼʌtʌlel am bʌ i chaʼan Pedro yicʼot Juan?

10 Cheʼ bʌ jiñi apóstolob tsiʼ yubiyob chaʼan cabʌlob woli bʌ i cʌñob i sujmlel yaʼ ti Samaria, tsiʼ chocoyob majlel Pedro yicʼot Juan (qʼuele jiñi recuadro « Pedro miʼ cʼʌn ‹i llavejlel jiñi i Yumʌntel panchan›»). Cheʼ bʌ tsaʼ cʼotiyob, tsiʼ yʌcʼʌyob i cʼʌb tiʼ tojlel jiñi tsijib xñoptʼañob i cheʼ bajcheʼ iliyi tsiʼ chʼʌmʌyob jiñi chʼujul bʌ espíritu. b Cheʼ bʌ tsiʼ qʼuele woli bʌ i melob (chaʼleñob), toj sajtelto i pusicʼal Simón i tiʼ sube jiñi apóstolob: «Aqʼueñonla jaʼel ili pʼʌtʌlel chaʼan miʼ taj chʼujul bʌ espíritu majqui jach mi cʌcʼ j cʼʌb tiʼ tojlel». Tsaʼto i pʌsbeyob taqʼuin come tsiʼ ñaʼta chaʼan miʼ mejlel i mʌn ili privilegio (Hech. 8:14-19).

11. ¿Chuqui tsaʼ subenti Simón, i bajcheʼ tsiʼ jacʼʌ?

11 Pedro tiʼ sube Simón: «Laʼ jilic a wicʼot jiñi a plata come tsaʼ ñaʼta chaʼan miʼ mejlel a mʌn ti taqʼuin jiñi majtan tilem bʌ ti Dios. Jatet maʼañic chucoch maʼ wotsan a bʌ come jiñi a pusicʼal mach tojic tiʼ wut Dios». Cheʼ jiñi, tiʼ sube chaʼan miʼ chaʼ ñaʼtan i bʌ, i tsiʼ yʌlʌ: «Cʼajtiben Jehová ti wocol tʼan chaʼan mi mucʼʌch i mejlel, maʼ ñusʌbentel jiñi mach tac bʌ weñic yom bʌ a pusicʼal». Tsiquil chaʼan Simón mach jontolic, yomʌch i mel chuqui wen, pero ti jiñi bʌ ora tsiʼ mele chuqui yom i pusicʼal. Jin chaʼan tiʼ sube jiñi apóstolob: «Cʼajtibenla Jehová ti wocol tʼan chaʼan maʼañic miʼ wis ujtel tic tojlel jiñi tsaʼ bʌ laʼ wʌlʌ» (Hech. 8:20-24).

12. ¿Chuqui jiñi simonía, i bajcheʼ cʼamel ochem ti jiñi ñopbalʌl tac?

12 Jiñi tsaʼ bʌ i yʌlʌ Pedro miʼ mejlel laj qʼuel bajcheʼ jumpʼejl lac ticʼol. Tiʼ caj tsaʼ bʌ i ñopo i mel Simón tsaʼ loqʼui jiñi tʼan simonía, ili jiñʌch cheʼ bʌ miʼ chojñel o miʼ mʌjñel eʼtel tac ti ñopbalʌl, cʼʌlʌl ti wajali wen an simonía ti jiñi ñopbalʌl tac. Cheʼto jaʼel, ti 1878 jumpʼejl enciclopedia wen cʌmbil bʌ tsiʼ yʌlʌ chaʼan ti bele ora an simonía cheʼ bʌ jiñi cardenalob miʼ tempañob i bʌ chaʼan miʼ yajcañob jiñi papa. An baqui jamʌ tsiquil miʼ melob i maʼañix miʼ quisñiñob (The Encyclopædia Britannica, novena edición).

13. ¿Bajcheʼ miʼ mejlel laj cʌntan lac bʌ chaʼan maʼañic mi lac yajlel ti simonía?

13 ¿Bajcheʼ miʼ mejlel laj cʌntan lac bʌ chaʼan maʼañic mi lac yajlel ti simonía? Mach weñic cheʼ mi la cʌqʼuen cabʌl majtañʌl jiñi hermanojob añoʼ bʌ i yeʼtel ti congregación o cabʌl jax chuqui wen tac bʌ mi la cʌl tiʼ tojlelob chaʼan jach la com miʼ coltañonla o chaʼan jach mi la cʌqʼuentel privilegio tac ti congregación. Pero ¿ixcu mi joñonla am bʌ la queʼtel ti congregación? Mach weñic jaʼel cheʼ ñumen ñuc mi laj qʼuel jiñi ricojoʼ bʌ ti congregación. Ili chaʼchajp ochem ti simonía. Jujuntiquil i wiñic Dios yom pecʼ miʼ mel i bʌ i miʼ yʌcʼ chaʼan jiñi chʼujul bʌ espíritu miʼ waʼchocon jiñi añoʼ bʌ i yeʼtel ti congregación (Luc. 9:48). Mach ochemic tiʼ yorganización Dios cheʼ «mi lac bajñel sub lac bʌ ti ñuc» (Pr. 25:27).

«¿Mucʼʌch ba a chʼʌmben i sujm jiñi woli bʌ a pejcan?» (Hechos 8:26-40)

14, 15. a) ¿Majqui jiñi eunuco etíope, i bajcheʼ tsaʼ cʼoti i taj Felipe? b) ¿Bajcheʼ tsiʼ jacʼʌ jiñi etíope jiñi tsaʼ bʌ subenti, i bajcheʼ la cujil chaʼan yujilix chuqui woliʼ mel cheʼ bʌ tsiʼ chʼʌmʌ jaʼ? (Qʼuele jiñi nota).

14 Laʼ lac chaʼ taj ti tʼan jiñi relato chaʼan Felipe. Jiñi i yángel Jehová tiʼ sube chaʼan miʼ majlel ti jiñi bij muʼ bʌ i loqʼuel ti Jerusalén i miʼ majlel ti Gaza. ¿Chucoch? Tajol Felipe mach yujilic, pero tsaʼ cʼoti i ñaʼtan cheʼ bʌ tsiʼ taja juntiquil eunuco etíope buchul bʌ «tiʼ carreta i woliʼ pejcan ti cʼam bʌ tʼan i jun jiñi xʼaltʼan Isaías» (qʼuele jiñi recuadro  «¿Bajcheʼ an i sujmlel cheʼ eunuco?»). Tiʼ coltaya jiñi chʼujul bʌ espíritu, Felipe tsiʼ lʌcʼtesa i bʌ tiʼ tojlel i tsiʼ cʼajtibe: «¿Mucʼʌch ba a chʼʌmben i sujm jiñi woli bʌ a pejcan?». Jiñi etíope tsiʼ jacʼbe: «¿Bajcheʼ mi caj c chʼʌmben i sujm mi maʼañic majqui miʼ cʌntesañon?» (Hech. 8:26-31).

15 Cheʼ jiñi, jiñi eunuco tiʼ sube Felipe chaʼan miʼ letsel tiʼ carreta. ¡I miʼ mejlel lac ñaʼtan chaʼan wen utsʼatax bajcheʼ tsiʼ chaʼleyob tʼan! Ti wajali maʼañic miʼ ñaʼtʌntel majqui jiñi «tiñʌmeʼ» o jiñi wiñic muʼ bʌ i yʌjlel ti jiñi profecía chaʼan Isaías (Is. 53:1-12). Pero yaʼ ti bij, Felipe tiʼ tsictesʌbe chaʼan jiñʌch Jesucristo. Cheʼ jiñi, jiñi etíope yujilix chuqui yom miʼ mel come juntiquilix judío cheʼ bajcheʼ jiñi tsaʼ bʌ i chʼʌmʌyob jaʼ ti Pentecostés ti jabil 33. Jin chaʼan tiʼ sube: «¡Qʼuelecu! Umbaʼan jaʼ. ¿Chuqui miʼ mʌctañon chaʼan mic chaʼlen chʼʌmjaʼ?». Felipe, ti ora tsiʼ yʌcʼʌ ti chʼʌmjaʼ (qʼuele jiñi recuadro  «Tsiʼ chaʼle chʼʌmjaʼ ti jaʼ»). c Cheʼ jiñi, jiñi espíritu tsiʼ choco majlel Felipe ti Asdod chaʼan miʼ bej mel jiñi eʼtel chaʼan bʌ subtʼan (Hech. 8:32-40).

16, 17. ¿Bajcheʼ miʼ chaʼleñob coltaya ti subtʼan jiñi ángelob ti ili ora?

16 Joñonla jaʼel an lac chaʼan jumpʼejl ñuc bʌ lac majtan bajcheʼ Felipe. Mi lac chaʼlen wersa chaʼan mi lac chaʼlen subtʼan ti baqui jach, junchajp jiñʌch cheʼ bʌ mi lac majlel ti viaje. Cheʼ bʌ mi lac mel, an i tajol mi lac taj lac piʼʌlob utsoʼ bʌ i pusicʼal. Iliyi mach cheʼic jach miʼ yujtel come jiñi Biblia miʼ yʌl chaʼan jiñi ángelob woliʼ qʼuelob jiñi subtʼan chaʼan jiñi wen tʼan miʼ cʼotel «tiʼ pejtelel ñuqui tejclum, pʼolbalʌl tac, tʼan tac yicʼot alʌ tejclum tac» (Apoc. 14:6). Cheʼʌch tsiʼ wʌn alʌ Jesús. Cheʼ bʌ tsiʼ yʌlʌ jiñi parábola chaʼan trigo yicʼot jiñi mach bʌ weñic jam, tsiʼ yʌlʌ chaʼan «jiñi ángelob» jiñobʌch «jiñi xʼeʼtelob» muʼ bʌ caj i tempañob jiñi trigo yicʼot mach bʌ weñic jam, iliyi mi caj i mejlel cheʼ lʌcʼʌlix i jilibal pañimil (mulawil). Mach cojach mi caj i chocob loqʼuel ti jiñi Yumʌntel «pejtelel chuqui miʼ yʌcʼ mulil yicʼot jiñi lac piʼʌlob muʼ bʌ i melob mach bʌ weñic» (Mat. 13:37-41). Mi caj i tempañob jaʼel jiñi muʼ bʌ caj i chʼʌmob jiñi Yumʌntel am bʌ ti panchan yicʼot jiñi «yonlel lac piʼʌlob» yom bʌ i pʌy tilel Jehová tiʼ yorganización (Apoc. 7:9; Juan 6:44, 65; 10:16).

17 Junchajp muʼ bʌ i pʌs chaʼan jiñi ángelob miʼ chaʼleñob coltaya ti subtʼan jiñʌch cheʼ mi lac wen taj lac piʼʌlob am bʌ i cʼajtibeyob i coltaya Dios ti oración. Jiñʌch tsaʼ bʌ ujti tiʼ tojlel chaʼtiquil Testigojob woliyoʼ bʌ ti subtʼan yicʼot juntiquil chʼiton. Cheʼ xinqʼuiñilix cajel, cheʼ bʌ muqʼuix caj i cʌyob subtʼan, jiñi chʼiton tsaʼ caji i wersa cʼajtin chaʼan miʼ majlelob ti yambʌ otot. Tsaʼto majli i bajñel petsʼ jiñi timbre. Tsaʼ loqʼui juntiquil xchʼoc i tsaʼ caji i pejcañob. Toj sajtelob i pusicʼal cheʼ bʌ tsiʼ yʌlʌ chaʼan ujtel i mel jumpʼejl oración chaʼan an majqui miʼ cʼotel i tsictesʌben jiñi Biblia. I tsiʼ chʼʌmʌ jumpʼejl estudio.

«Dios, mach j cʌñʌyetic, pero mij cʼajtibeñet chaʼan maʼ coltañon».

18. ¿Chucoch yom mi lac bej qʼuel ti ñuc jiñi lac subtʼan?

18 Ti lac pejtelel an lac chaʼan jumpʼejl ñuc bʌ eʼtel: Mi lac tem chaʼlen cʌntesa la quicʼot jiñi ángelob tiʼ petol Pañimil. Jin chaʼan, bej pʌsʌ chaʼan maʼ qʼuel ti ñuc ili majtañʌl i chʌn chaʼlen wersa chaʼan maʼ sub «jiñi wen tʼan tac chaʼan bʌ Jesús» (Hech. 8:35). Cojach bajcheʼ jiñi mi caj a wen ubin a tijicñʌyel.

a Ili Felipe mach jiñic jiñi apóstol. Juntiquilʌch ochem bʌ ti jiñi 7 wiñicob weñoʼ bʌ i melbal tsaʼ bʌ tajle ti tʼan ti capítulo 5, tsiʼ chajpayob bajcheʼ miʼ pucbentelob bʌlñʌcʼʌl ti Jerusalén jiñi viudajob yujiloʼ bʌ hebreo yicʼot jiñi yujiloʼ bʌ griego (Hech. 6:1-6).

b Ti jimbʌ ora, jiñi ñʌmʌl bʌ ti mejlel jiñʌch cheʼ jiñi tsijib xcʌntʼañob miʼ yʌqʼuentelob jiñi chʼujul bʌ espíritu cheʼ bʌ miʼ chʼʌmob jaʼ. Ili miʼ yʌcʼ chaʼan miʼ mejlelob ti majlel ti panchan chaʼan miʼ chaʼleñob eʼtel yicʼot Jesús bajcheʼ reyob yicʼot sacerdotejob (2 Cor. 1:21, 22; Apoc. 5:9, 10; 20:6). Pero mach cheʼic tsaʼ ujti tiʼ tojlel jiñi tsijib xcʌntʼañob, tsiʼ chʼʌmʌyob jiñi chʼujul bʌ espíritu cheʼ bʌ Pedro yicʼot Juan tsiʼ yʌcʼʌyob i cʼʌb tiʼ tojlelob.

c Jiñi etíope yujilix chuqui woliʼ mel cheʼ bʌ tsiʼ chʼʌmʌ jaʼ. Come tsaʼ sujti ti judío, i cʌñʌyix jiñi Tsʼijbujel, cheʼ bajcheʼ jiñi profecía tac tiʼ tojlel Mesías. I mucʼʌch i mejlel ti chʼʌmjaʼ come tsaʼix i cʌñʌ chucoch ñuc i cʼʌjñibal Jesús ti jiñi ñaʼtʌbil bʌ i chaʼan Dios.