Chaʼan maʼ ñumel ti yambʌ video

Chaʼan maʼanic miʼ pʌs i bʌ jini chaʼan bʌ video

Jiñi hermano Rutherford woliʼ yʌcʼ jumpʼejl discurso ti jiñi colem tempa bʌ yaʼ ti Cedar Point (Ohio) ti 1919.

1919: Jiñi cien jab ñumeñix bʌ

1919: Jiñi cien jab ñumeñix bʌ

CHEʼ tiʼ yujtibal jiñi 1918 tsaʼ ujti jiñi Ñuc bʌ Guerra, tsaʼ bʌ cʼoti ti cʌjñel bajcheʼ Primera Guerra Mundial, tsaʼ bʌ jalʼa ñumen ti 4 jab. I cheʼ ti 18 i chaʼan enero, 1919, tsaʼ tejchi jiñi jumpʼejl tempa bʌ o Conferencia de la Paz ti París. Ti jiñi tempa bʌ tsaʼ tsʼijbunti jiñi Tratado de Versalles cheʼ ti 28 i chaʼan junio, 1919, i jiñi Alemania yicʼot jiñi país tac tsaʼ bʌ i contrajiyob tsiʼ chaʼleyob ti firmar. Jiñi Tratado de Versalles tsiʼ ñoj jisa jiñi Primera Guerra Mundial.

Jiñi Tratado de Versalles tsiʼ yʌlʌ chaʼan yom miʼ temob i bʌ cabʌl país i miʼ cʼotel ti cʌjñel bajcheʼ Sociedad de Naciones. Yomoʼ bʌ i taj jiñʌch cheʼ miʼ tem chaʼleñob eʼtel (troñel) jiñi yumʌlob, i cheʼ jiñi miʼ chʼʌmob tilel jiñi ñʌchʼtʌlel yicʼot cheʼ maʼañic chuqui miʼ bʌcʼñʌntel. Cabʌl ñopbalʌl muʼ bʌ i subentelob bajcheʼ xñoptʼañob i chaʼan Cristo tsiʼ yʌqʼueyob i coltaya. Jiñi Consejo Federal de las Iglesias de Cristo en América tsiʼ yʌlʌ chaʼan jiñi Sociedad de Naciones jiñʌch «jumpʼejl organización am bʌ ti política muʼ bʌ i yʌcʼ ti cʌñol i Yumʌntel Dios ila ti Pañimil». Jiñi Consejo tsiʼ yʌqʼue i coltaya jiñi Sociedad de Naciones cheʼ bʌ tsiʼ choco majlel jiñi i wiñicob yaʼ ti Conferencia de la Paz ti París. Juntiquil tsiʼ yʌlʌ chaʼan jiñi tempa bʌ mi caj i yʌcʼ ti tejchel chuqui wen ila ti pañimil (mulawil).

I sujmʌch chaʼan an chuqui wem bʌ mi caj i tejchel. Pero mach jiñic mi caj i techob jiñi woli (choncol) bʌ i yʌcʼob i coltaya ti jiñi conferencia de paz. Ti 1919, tsaʼ tejchi chuqui wem bʌ chaʼan jiñi subtʼan cheʼ bʌ Jehová tsiʼ colta jiñi i tejclum chaʼan miʼ melob jiñi eʼtel cheʼ bʌ maʼañic baʼ ora an i meleyob. Pero ñaxan an chuqui ñuc bʌ i cʼʌjñibal yom miʼ qʼuextʌyel tiʼ tojlel xPejcaya bibliajob.

AN CHUQUI YOM MIʼ MEJLEL

Joseph F. Rutherford

Ti jujumpʼejl jab miʼ yajcʌntel chaʼan majqui mi caj i yajñelob tiʼ wenta jiñi Sociedad Watch Tower Bible and Tract, tsaʼ ajli chaʼan mi caj i yujtel cheʼ ti sábado 4 i chaʼan enero, 1919. Ti jimbʌ ora, jiñi Joseph Rutherford, muʼ bʌ i qʼuel jiñi eʼtel chaʼan i testigojob Jehová, ochem ti cárcel yicʼot wuctiquil i piʼʌlob yaʼ ti Atlanta (am bʌ ti Georgia, Estados Unidos). Yom miʼ ñaʼtʌntel mi jiñobʌch mi caj i chaʼ yajcʌntelob o yom miʼ yotsʌntelob yambʌ tiʼ qʼuexol.

Evander J. Coward

Jiñi hermano Rutherford miʼ cʼojoʼtan bajcheʼ mi caj i cʌytʌl jiñi organización. Yujil chaʼan an chaʼtiquil uxtiquil hermanojob muʼ bʌ i yʌlob chaʼan ñumen wen cheʼ miʼ yajcʌntel yambʌ presidente. Jin chaʼan, cheʼ yaʼan ti cárcel tiʼ tsʼijbu jumpʼejl carta chaʼan miʼ suben jiñi hermanojob muʼ bʌ caj i tempañob i bʌ chaʼan yom miʼ yajcañob jiñi Evander Coward. Tsiʼ yʌlʌ chaʼan juntiquilʌch wiñic «uts bʌ», «am bʌ i ñaʼtʌbal» yicʼot «xucʼul bʌ an ti lac Yum». Pero cabʌl hermanojob yomto i pijtañob wʌcpʼejl uw chaʼan miʼ qʼuelob majqui mi caj i yajcañob. Cheʼʌch miʼ ñaʼtañob jaʼel jiñi abogadojob tsajñi bʌ i coltañob yaʼ ti juez jiñi hermanojob ochemob bʌ ti cárcel. Tsaʼ letsiyob cʼajc ti jol cheʼ bʌ woli (yʌquel) i qʼuelob ili wocol.

Richard H. Barber

Pero juntiquil hermano an chuqui tsiʼ yʌlʌ chaʼan ñʌchʼʌl miʼ yajñelob, tsiʼ yʌlʌ: «Mach abogadojon, pero chaʼan ili woli bʌ i yujtel cujil chuqui ñumen wen tiʼ tojlel jiñi xucʼuloʼ bʌ. Muʼ bʌ i cʼajtin Dios jiñʌch jiñi xucʼtʌlel. Jin chaʼan, mic ñaʼtan chaʼan ñumen wen cheʼ mi lac pʌsben lac xucʼtʌlel Dios cheʼ miʼ chaʼ cʌytʌl bajcheʼ presidente jiñi hermano Rutherford» (Sal. 18:25).

Alexander H. Macmillan

Alexander Macmillan, tsaʼ bʌ otsʌnti ti cárcel jaʼel, tsiʼ cʼajtesa chuqui tsaʼ ujti ti yijcʼʌlel. Jiñi hermano Rutherford tsiʼ chʼojchʼo jatsʼʌ baqui ñupʼul i tsiʼ yʌqʼue jumpʼejl carta tsaʼ bʌ chocbenti cʼotel jiñi hermano Rutherford, yaʼi miʼ yʌl chuqui tsaʼ yajcʌnti. Alexander Macmillan tsiʼ qʼuele jiñi carta i ti ora tsiʼ ñaʼta chuqui miʼ yʌl. Pejtelel jiñi directorob (jiñi hermano Rutherford, Wise, Van Amburgh, Barber, Anderson, Bully yicʼot Spill) tsaʼ chaʼ yajcʌntiyob, i jiñi hermano Joseph Rutherford tsaʼ chaʼ cʌyle bajcheʼ presidente, jiñi Charles Wise bajcheʼ vicepresidente i jiñi William Van Amburgh bajcheʼ secretario yicʼot tesorero.

MIʼ LOQʼUELOB TI CÁRCEL

Cheʼ bʌ yaʼto añob ti cárcel jiñi waxʌctiquil (8) hermanojob, jiñi xPejcaya bibliajob tsiʼ meleyob jumpʼejl jun chaʼan miʼ yʌjqʼuelob ti loqʼuel yaʼ bʌ añob ti cárcel. Ili chʼejl bʌ hermanojob yicʼot hermanajob tsiʼ tempayob ñumen ti 700 mil firma. Ti miércoles 26 i chaʼan marzo, 1919, cheʼ maxto i yʌcʼʌyob ili jun, tsaʼ locʼsʌnti ti cárcel jiñi Rutherford yicʼot jiñi wuctiquil hermanojob.

Ti jumpʼejl discurso tsaʼ bʌ i ñusa jiñi hermano Rutherford tiʼ sube jiñi woli bʌ i pijtañob chaʼan mi cʼotel: «Cujil chaʼan ili wocol tsaʼ bʌ lac ñusa ti lac pejtelel woliʼ chajpañonla cheʼ tal i yorajlel jiñi tsʌts tac bʌ wocol. [...] Mach cojach an laʼ chaʼle wersa chaʼan mi laʼ locʼsan ti cárcel jiñi laʼ wermañujob. [...] An laʼ chaʼle wersa chaʼan mi laʼ wʌcʼ ti cʌñol jiñi i sujmlel, i jiñi tsaʼʌch bʌ i meleyob an i tajayob jumpʼejl wem bʌ bendición».

Jiñi tsaʼ bʌ ujti tac cheʼ bʌ tsaʼ mejli jiñi hermanojob miʼ pʌs chaʼan Jehová jiñʌch woli qʼuel chaʼan miʼ tojʼesʌntel jiñi wocol tac. Ti 14 i chaʼan mayo, 1919, jiñi juez tsiʼ yʌlʌ: «Ili wiñicob maʼañic tsaʼ ñaxan qʼuelbentiyob mi yoque añobʌch i mul chaʼan miʼ yochelob ti cárcel, jin chaʼan muqʼuix caj i yʌjqʼuelob ti libre». Weñʌch cheʼ tsaʼ ujti bajcheʼ iliyi. ¿Chucoch? Come jiñi hermanojob tsaʼ jopʼbentiyob i mul. Cheʼ tsaʼic jach pʼuntʌntiyob o tsaʼ jach juʼsʌbentiyob jaypʼejl jab ñupʼul mi caj i yajñelob, tajol colel i cʌytʌl ti jun jiñi lot tac tsaʼ bʌ ajli tiʼ tojlelob. Pero cheʼ maʼañix tsaʼ bej qʼuejli jiñi wocol yaʼ ti juez yicʼot maʼañix tsaʼ bej jopʼbentiyob i mul, tsaʼ yʌjpi yaʼ ti jun jiñi melbal tac tsaʼ bʌ poj ajli chaʼan tsiʼ meleyob. Wocolix i yʌlʌ jiñi, jiñi hermano Rutherford maʼañic tiʼ sʌtʌ i yeʼtel bajcheʼ juez chaʼan miʼ coltan i tejclum Jehová yaʼ ti Ñuc bʌ Melobʌjʌl ti Estados Unidos, i cheʼʌch tsiʼ bej coltayob cheʼ loqʼuemix ti cárcel.

MAʼAÑIC TSIʼ CɅYɅYOB SUBTʼAN

Jiñi hermano Macmillan tsiʼ cʼajtesa: «Mach cheʼ jach lutsʼ meqʼuel lon j cʼʌb mi caj lon c pijtan lac yum chaʼan miʼ pʌyon lojon majlel ti panchan. Tsaʼ lon j qʼuele chaʼan añʌch chuqui yom mi lon c mel chaʼan miʼ cʼotel lon c ñaʼtan chuqui yom Dios tiʼ sujm».

Pero jiñi hermanojob muʼ bʌ i chaʼleñob eʼtel yaʼ ti imprenta mach mejlic i chaʼ techob i yeʼtel cheʼ bajcheʼ tsiʼ meleyob ti cabʌl jab. ¿Chucoch? Come cheʼ ñupʼulob ti cárcel tsaʼ luʼ jisʌnti jiñi placa tac muʼ bʌ i cʼʌjñel chaʼan miʼ chaʼlentel ti imprimir jiñi jun tac. Ili tsiʼ wen aqʼue i chʼijiyemlel jiñi hermanojob, i an muʼ bʌ i cʼajtibeñob i bʌ mi muʼto caj i bej sujbel jiñi wen tʼan.

¿Anto ba wiñicob xʼixicob (quixtañujob) yomoʼ bʌ i cʌn chaʼan i Yumʌntel Dios muʼ bʌ i subob jiñi xPejcaya bibliajob? Chaʼan miʼ jajqʼuel ili cʼajtiya, jiñi hermano Rutherford tsiʼ ñaʼta i yʌcʼ jumpʼejl discurso baqui miʼ pʌjyel cʼotel pejtelel quixtañujob. Jiñi hermano Macmillan tsiʼ yʌlʌ: «Mi maʼañic majqui miʼ cʼotel, yom i yʌl chaʼan maʼañix mi caj i sujbel jiñi wen tʼan».

Jumpʼejl periódico miʼ yʌl chaʼan jiñi discurso tsaʼ bʌ i yʌcʼʌ jiñi hermano Rutherford ti 1919 yaʼ ti Los Ángeles (California), am bʌ i temajlel bajcheʼ «La esperanza para la humanidad angustiada».

Jin chaʼan, anquese wen cʼam jiñi hermano Rutherford, ti domingo 4 i chaʼan mayo, 1919, tsiʼ yʌcʼʌ ili discurso «La esperanza para la humanidad angustiada» yaʼ ti Los Ángeles (California). Tsaʼ cʼotiyob 3,500 lac piʼʌlob i yonlel maʼañix bʌ tsaʼ mejliyob ti ochel. Cheʼ ti yijcʼʌlel, tsaʼ cʼotiyob 1,500 quixtañujob. Jiñi hermanojob tsiʼ qʼueleyob bajcheʼ tsaʼ jajqʼui jiñi i cʼajtiyajob: Jiñi quixtañujob yomobto i cʼʌñob i chaʼan bʌ Biblia.

Jiñi tsaʼ bʌ cʼoti i mel jiñi hermanojob ti wiʼil tsiʼ pʌsʌ chuqui mi caj i mejlel ti subtʼan jiñi i testigojob Jehová cʼʌlʌl ili ora.

CHAJPɅBILOBIX CHAʼAN JIÑI SUBTʼAN MIʼ COLEL

Jiñi 1 chaʼan agosto, 1919, chaʼan ili revista ti inglés tsiʼ yʌlʌ chaʼan tiʼ tejchibal jiñi septiembre mi caj i mejlel jumpʼejl colem tempa bʌ yaʼ ti Cedar Point (Ohio). Juntiquil xPejcaya Biblia xcolelto bʌ i cʼabaʼ Clarence Beaty chʼoyol bʌ ti Misuri tsiʼ cʼajtesa: «Ti lon c pejtelel tsaʼ lon c ñaʼta chaʼan yom miʼ lon c majlel yaʼi». Tsaʼ cʼotiyob ñumen ti 6 mil hermanojob, ñumento bajcheʼ tsiʼ ñaʼtayob. I ñumen utsʼatax tsaʼ ujti jiñʌch cheʼ tsiʼ chʼʌmʌyob jaʼ ñumen ti 200 quixtañujob yaʼ ti jaʼ Erie.

I pat jiñi ñaxam bʌ revista The Golden Age, 1 i chaʼan octubre, 1919.

Ti 5 i chaʼan septiembre, 1919, ti joʼpʼejl bʌ qʼuin chaʼan jiñi colem tempa bʌ, jiñi hermano Rutherford tsiʼ ñusa jiñi temaj: «Discurso a los colaboradores». Yaʼi tsiʼ yʌlʌ chaʼan tsaʼ loqʼui jumpʼejl tsijiʼ bʌ revista i cʼabaʼ The Golden Age. * Ili revista mi caj i chʼʌm tilel «noticia tac chaʼan ili ora» i miʼ tsictesan yicʼot Biblia «chucoch miʼ yujtel pejtelel jiñi».

Tsaʼ subenti jiñi xPejcaya bibliajob chaʼan yom chʼejlob yicʼot cheʼ mi cʼʌñob jiñi tsijiʼ bʌ revista ti subtʼan. Jumpʼejl carta muʼ bʌ i tsictesan chaʼan bajcheʼ yom mi mejlel ili eʼtel tsiʼ yʌlʌ: «Pejtelel tsaʼix bʌ laʼ chʼʌmʌ jaʼ cʼajtesanla chaʼan wem bʌ eʼtel tsaʼ bʌ aqʼuentiyonla i chaʼlenla wersa ili ora chaʼan mi laʼ sub jiñi wen tʼan». Wen utsʼatax chuqui tsaʼ cʼoti ti qʼuejlel. Cheʼ ti diciembre, jiñi muʼ bʌ i subob chaʼan jiñi i Yumʌntel Dios tiʼ tsʼijbubeyob i cʼabaʼ 50 mil quixtañujob yomoʼ bʌ chaʼan miʼ chocbentelob cʼotel ili tsijiʼ bʌ revista.

Chaʼtiquil uxtiquil hermanojob yaʼ ti Brooklyn (Nueva York), waʼalob tiʼ tʼejl juncojt carro cuchul bʌ i chaʼan jiñi revista The Golden Age.

Cheʼ tiʼ yujtibal jiñi jabil 1919, jiñi i tejclum Jehová chaʼ wen chajpʌbilix yicʼot chaʼ añobix i pʼʌtʌlel. Cheʼ jaʼel tsaʼ tsʼʌctiyi cabʌl profecía tac chaʼan jiñi cojix bʌ qʼuin tac. Ti Malaquías 3:1-4 tsaʼ ajli chaʼan mi caj i yʌjqʼuel ti wocol jiñi i tejclum Jehová yicʼot chaʼan mi caj i tojʼesʌntel. I cheʼʌch tsaʼ ujti. Cheʼ jaʼel, jiñi i wiñicob Jehová tsaʼ coltʌntiyob chaʼan libre miʼ cʌytʌlob ti Ñuc bʌ Babilonia yicʼot Jesús tsiʼ waʼchoco jiñi «xucʼul bʌ xʼeʼtel am bʌ cabʌl i ñaʼtʌbal» * (Ap. 18:2, 4; Mt. 24:45). Jiñi xPejcaya bibliajob wen chajpʌbilobix chaʼan jiñi wen tʼan miʼ colel majlel.

^ parr. 22 Jiñi revista The Golden Age (tsaʼ loqʼui ti español cheʼ ti 1932 tiʼ cʼabaʼ Luz y Verdad) tsaʼ qʼuextʌbenti i cʼabaʼ bajcheʼ Consolation ti 1937 (Consolación ti 1938) i cheʼ ti 1946 tsaʼ qʼuextʌyi bajcheʼ Awake! (¡Despertad! ti 1947).