Chaʼan maʼ ñumel ti yambʌ video

Chaʼan maʼanic miʼ pʌs i bʌ jini chaʼan bʌ video

xColelob, jiñi tsaʼ bʌ i Meleyonla yom chaʼan tijicñayetla

xColelob, jiñi tsaʼ bʌ i Meleyonla yom chaʼan tijicñayetla

«Miʼ tijicñesañon yicʼot wen tac bʌ c majtan» (SAL. 103:5).

CʼAY: 135, 39

1, 2. Cheʼ miʼ cʼotel i yorajlel chaʼan maʼ yajcan chuqui yom maʼ mel, ¿chucoch yom maʼ jacʼben i tʼan jiñi tsaʼ bʌ i Meleyonla? (Qʼuele jiñi foto tac).

MI XCOLELET, tajol an aqʼuentiyet cabʌl ticʼojel chaʼan chuqui yom maʼ mel ti talto bʌ qʼuin. Tajol jiñi maestrojob, xticʼojelob o yambʌ wiñicob xʼixicob (quixtañujob) an i subeyetob chaʼan yom maʼ bej chaʼlen clase chaʼan ti wiʼil maʼ taj cabʌl a taqʼuin. Pero Jehová miʼ subeñet chaʼan qʼuexel chuqui yom maʼ mel (chaʼlen). Tiʼ sujm, yom chaʼan maʼ sujtel ti wem bʌ alumno chaʼan cheʼ maʼ loqʼuel ti escuela miʼ mejlel a mʌcʼlan a bʌ (Col. 3:23). Pero cheʼ miʼ cʼotel i yorajlel chaʼan maʼ yajcan chuqui ñumen ñuc i cʼʌjñibal ti a cuxtʌlel, miʼ subeñet chaʼan yom maʼ chʼʌm ti ñuc jiñi principio tac. Ili tac mi caj i coltañet a chʼʌm ti ñuc chuqui yom mi lac mel ti ili cojix bʌ qʼuin (Mt. 24:14).

2 Cʼajtesan jaʼel chaʼan Jehová yujil chuqui mi caj i chaʼlen ili pañimil i chaʼan mach jalix mi caj i jilel (Is. 46:10; Mt. 24:3, 36). Cheʼ jaʼel, i wen cʌñʌyonla. Yujil chuqui tac miʼ mejlel i yʌcʼ lac tijicñʌyel, i chuqui tac miʼ yʌcʼ lac chʼijiyemlel i chaʼan lac bajñel jach yubil. Jin chaʼan, anquese an tac ticʼojel wem bʌ yilal, mach cheʼiqui come maʼañic miʼ chʼʌm ti ñuc jiñi Biblia (Pr. 19:21).

MAʼAÑIC JUMPʼEJL ÑAʼTɅBAL MUʼ BɅ MEJLEL I CONTRAJIN JEHOVÁ

3, 4. ¿Chuqui tsiʼ chaʼle jiñi Adán, Eva yicʼot pejtelel i pʼolbalob chaʼan tsiʼ jacʼʌyob mach bʌ weñic ticʼojel?

3 Ñʌmʌlix i yʌjqʼuel mach bʌ weñic ticʼojel tac. Satanás jiñʌch jiñi ñaxam bʌ tsaʼ bʌ i yʌcʼʌ mach bʌ weñic ticʼojel jiñi quixtañujob. Tiʼ sube Eva yicʼot i ñoxiʼal chaʼan yom miʼ yajcañob chuqui bajñel yomob i mel tiʼ cuxtʌlel chaʼan miʼ tajob i tijicñʌyel (Gn. 3:1-6). Pero Satanás woli (choncol) jach i bajñel ñaʼtan i bʌ. Yom chaʼan jiñi Adán yicʼot Eva yicʼot i pʼolbalob miʼ jacʼbeñob i tʼan yicʼot jin miʼ chʼujutesañob, i mach jiñic Jehová. Pero ¿am ba chuqui tsiʼ mele tiʼ tojlelob? Maʼañic. Jehová jiñʌch tsaʼ bʌ i yʌqʼueyob pejtelel chuqui añob i chaʼan: I ñujpuñel, jiñi utsʼatax bʌ pʌcʼʌbʌl baqui chumulob yicʼot i bʌcʼtalob mach bʌ xmulilic chaʼan miʼ mejlelob ti chumtʌl tiʼ pejtelel ora.

4 Pero Adán yicʼot Eva maʼañic tsiʼ jacʼbeyob i tʼan Dios yicʼot tsiʼ ñajtʼesayob i bʌ tiʼ tojlel. Bajcheʼ a wujilix, mach weñic chuqui tsaʼ ujti tiʼ tojlelob. Tsaʼ cajiyob ti ñoxʼan yicʼot tsaʼ sajtiyob, cheʼ bajcheʼ jumpʼejl ñichteʼ miʼ tiquin yicʼot miʼ chʌmel cheʼ bʌ maʼ tsep. Jiñi i pʼolbalob tsaʼʌch i tajayob wocol jaʼel tiʼ caj jiñi mulil (Ro. 5:12). Cheʼ jaʼel, cabʌl quixtañujob miʼ bej yajcañob i ñusʌbeñob i tʼan Dios. Yomob chumtʌl cheʼ bajcheʼ miʼ mulañob (Ef. 2:1-3). Pero jiñi am bʌ i tajayob jamʌ tsiquil miʼ pʌs chaʼan maʼañic jumpʼejl ñaʼtʌbal muʼ bʌ mejlel i contrajin Jehová, yom i yʌl, chaʼan jiñi ticʼojel tac muʼ bʌ i contrajiben i tʼan mach weñic (Pr. 21:30).

5. a) ¿Chuqui ñaʼtʌbilix i chaʼan Jehová ti lac tojel? b) ¿Chucoch miʼ mejlel lac ñaʼtan chaʼan i sujmʌch?

5 Pero Jehová ñaʼtʌbilix i chaʼan chaʼan cabʌl quixtañujob yomobʌch i cʌn yicʼot i melbeñob i yeʼtel (troñel), yaʼ ochem cabʌl xcolelob jaʼel (Sal. 103:17, 18; 110:3). I mucʼʌch i cʼuxbin tiʼ pejtelelob. ¿Yaʼ ba ochemet jatet? Mi cheʼʌchi, tiʼ sujm mucʼʌch a ñusan a bʌ chaʼan chuqui tac wem bʌ an i yʌqʼueyet Jehová, iliyi i miʼ yʌqʼueñet a tijicñʌyel (pejcan Salmo 103:5; Pr. 10:22). Cheʼ bajcheʼ mi caj laj qʼuel, yaʼ ochem jiñi chʼujul bʌ bʌlñʌcʼʌl, wem bʌ la camigojob, jiñi muʼ bʌ i mejlel lac taj am bʌ i cʼʌjñibal yicʼot i sujm bʌ librejlel.

JEHOVÁ MIʼ YɅQʼUEÑET CHUQUI I CʼɅJÑIBAL A CHAʼAN

6. ¿Chucoch yom maʼ taj chuqui i cʼʌjñibal a chaʼan ti Dios, i bajcheʼ an i yʌqʼueyet Jehová?

6 Joñonla mach lajaloñicla bajcheʼ jiñi añimal tac, come i cʼʌjñibal lac chaʼan i chaʼan bʌ Dios, i jin jach miʼ mejlel i yʌqʼueñonla tsaʼ bʌ i Meleyonla (Pʌtʌyonla) (Mt. 4:4). Cheʼ mi lac ñʌchʼtan chuqui miʼ subeñonla, mi lac chʼʌmben i sujm, mi lac taj lac ñaʼtʌbal yicʼot lac tijicñʌyel. Jesús tiʼ yʌlʌ: «Tijicña jiñi muʼ bʌ i ñaʼtañob chaʼan ñucʌch i cʼʌjñibal i chaʼan bʌ Dios» (Mt. 5:3, TNM). Jehová miʼ cʼʌn jiñi i Tʼan chaʼan miʼ yʌqʼueñet chuqui i cʼʌjñibal a chaʼan yicʼot jiñi chʼujul bʌ bʌlñʌcʼʌl muʼ bʌ i yʌcʼ jiñi «xucʼul bʌ xʼeʼtel am bʌ cabʌl i ñaʼtʌbal» (Mt. 24:45; Is. 65:13, 14).

7. ¿Bajcheʼ miʼ coltañet cheʼ maʼ chʼʌm ti ñuc jiñi chʼujul bʌ bʌlñʌcʼʌl muʼ bʌ i yʌqʼueñet Dios?

7 Jiñi chʼujul bʌ bʌlñʌcʼʌl muʼ bʌ i yʌcʼ Jehová mi caj i yʌqʼueñet a ñaʼtʌbal yicʼot wem bʌ a pensar muʼ bʌ caj i cʌntañet ti chuqui tac jach (pejcan Proverbios 2:10-14). Jumpʼejl ejemplo, mi caj i coltañet a cʌn lot tac cheʼ miʼ yʌlob chaʼan maʼañic Dios o chaʼan yom an cabʌl a taqʼuin yicʼot chubʌʼañʌl tac chaʼan maʼ taj a tijicñʌyel. Cheʼ jaʼel, mi caj i coltañet chaʼan maʼañic maʼ mulan jiñi mach bʌ weñic yicʼot chaʼan maʼañic maʼ yajlel ti chuqui tac jach miʼ ticʼlañet. Jin chaʼan, chaʼlen wersa chaʼan maʼ taj a ñaʼtʌbal ti Dios yicʼot wem bʌ a pensar. Cheʼ jiñi, mi caj a bajñel ñaʼtan chaʼan Jehová mucʼʌch i cʼuxbiñet i yom chaʼan weñʌch maʼ wajñel (Sal. 34:8; Is. 48:17, 18).

8. ¿Bajcheʼ mi caj a taj a wenlel ti talto bʌ qʼuin mi mucʼʌch a lʌcʼtesan a bʌ tiʼ tojlel Dios ili ora?

8 Mach jalix yom chaʼan miʼ jilel i pañimil Satanás, i Jehová jin jach muʼ bʌ caj i coltañonla. Tiʼ sujm, tajol mi caj i cʼotel i yorajlel chaʼan yom mi lac ñop chaʼan jin mi caj i yʌqʼueñonla jiñi yambʌ i bʌl lac ñʌcʼ (Hab. 3:2, 12-19). Jin chaʼan, ñuc i cʼʌjñibal chaʼan wʌle ora maʼ lʌcʼtesan a bʌ tiʼ tojlel a Tat am bʌ ti panchan yicʼot maʼ pʼʌtʼesan a ñopoñel (chʼujbiya) tiʼ tojlel (2 P. 2:9). Cheʼ jiñi, mach yʌlʌlic chuqui miʼ mejlel a ñusan, cheʼ mi caj a wubin a bʌ bajcheʼ David, tsaʼ bʌ i tsʼijbu: «Mic ñatan c Yum tiʼ pejtelel ora. An ti ñoj bʌ j cʼʌb. Maʼanic majqui mi mejlel i tʌtsʼon tiʼ bijlel» (Sal. 16:8).

JEHOVÁ MIʼ YɅQʼUEÑET WEM BɅ A WAMIGOJOB

9. a) Cheʼ bajcheʼ miʼ yʌl Juan 6:44, ¿chuqui miʼ mel Jehová? b) ¿Chucoch ñumen ñuc cheʼ maʼ cʌn yambʌ Testigo?

9 Cheʼ maʼ cʌn juntiquil mach bʌ Testigojic, ¿chuqui a wujil tiʼ tojlel? Mach cabʌlic chuqui. Tajol a wujil i cʼabaʼ, bajcheʼ yilal i ñiʼ i wut yicʼot yan tac bʌ. Pero ñumen qʼuexelʌch cheʼ maʼ cʌn juntiquil Testigo bʌ. A wujil chaʼan miʼ cʼuxbin Jehová i chaʼan an chuqui wen tsiʼ qʼuele tiʼ tojlel i tsiʼ pʌyʌ chaʼan miʼ yochel tiʼ tejclum (pejcan Juan 6:44, Jiñi tsijiʼ bʌ wen tʼañ chaʼañ estudio [TWT]). * Cheʼ jaʼel, anquese chʼoyol ti yambʌ país o yambʌ i cultura yicʼot i colorlel i pʌchʌlel, a wen cʌñʌyix yicʼot i cʌñʌyet jaʼel.

Jehová yom chaʼan mi lac taj wem bʌ la camigojob yicʼot mi lac taj chuqui la com tiʼ chaʼan bʌ Dios (Qʼuele jiñi párrafo 9 cʼʌlʌl ti 12).

10, 11. ¿Chuqui lajal an lac chaʼan jiñi i wiñiconbʌla Jehová, i bajcheʼ miʼ yʌqʼueñonla lac wenlel iliyi?

10 Jumpʼejl ejemplo, ti ora maʼ ñaʼtan chaʼan cheʼ yujil «tʼan» bajcheʼ jatet: Jiñi «jumpʼejl jach bʌ tʼan» chaʼan bʌ i sujmlel (Sof. 3:9). Ti yambʌ tʼan, ti laʼ chaʼticlel mi laʼ ñop Dios, mi laʼ jacʼben i mandar tac yicʼot an laʼ pijtaya ti talto bʌ qʼuin, yicʼot yan tac bʌ. Iliyi jiñʌch ñumen ñuc bʌ i cʼʌjñibal muʼ bʌ lac ñaʼtan chaʼan juntiquil quixtañu, come jin miʼ yʌcʼ chaʼan mi lac ñopben i tʼan yicʼot jin mi caj i coltañonla chaʼan mi lac sujtesan tiʼ pejtelel ora ti la camigo.

11 Tiʼ sujm, cheʼ i wiñiquet Dios miʼ mejlel a taj ñumen wem bʌ a wamigojob. An a wamigojob tiʼ pejtelel pañimil, anquese mach a luʼ cʌñʌyobic. ¿Am ba yambʌ quixtañu mejl bʌ i yʌl jaʼel bajcheʼ jiñi?

JEHOVÁ MIʼ YɅQʼUEÑET A TAJ CHUQUI A WOM

12. ¿Chuqui miʼ mejlel a ñaʼtan chaʼan maʼ mel tiʼ chaʼan bʌ Dios?

12 (Pejcan Eclesiastés 11:9, 10; 12:1, TNM *). ¿Woli baʼ chaʼlen wersa a taj chuqui a wom tiʼ chaʼan bʌ Dios? Tajol woli (yʌquel) a chaʼlen wersa a pejcan tiʼ pejtelel ora jiñi Biblia o chaʼan maʼ ñumen weñʼesan a comentario o chuqui tac maʼ ñusan ti tempa bʌ tac yicʼot jiñi a subtʼan. Mi cheʼ bajcheʼ jiñi, ¿bajcheʼ yubil maʼ wubin a bʌ chaʼan añʌch chuqui woli a taj o cheʼ miʼ subeñetob chaʼan weñʌch chuqui woli a mel? Tiʼ sujm, maʼ taj cabʌl a tijicñʌyel. I weñʌch jiñi, come choncol a wʌcʼ ti ñaxan chuqui yom Dios i mach cojach chuqui a wom, cheʼ bajcheʼ tsiʼ mele Jesús (Sal. 40:8; Pr. 27:11).

13. ¿Chucoch ñumen wen cheʼ mi lac melben i yeʼtel Dios i mach jiñic la com bʌ lac taj ila ti pañimil?

13 Mi mucʼʌch a wʌcʼ a ñaʼtʌbal ti chuqui a wom a taj tiʼ chaʼan bʌ Dios, mi caj a taj a tijicñʌyel yicʼot mi caj a wubin chaʼan añʌch i sujmlel a cuxtʌlel. Jiñi apóstol Pablo tiʼ tsʼijbu: «Chʌn ajñenla ti xucʼul. Mach yomic tile bixel laʼ pusicʼal. Yom bʌxetla cheʼ mi laʼ chaʼliben i yeʼtel lac Yum, come laʼ wujil mach lolomic jach laʼ weʼtel ti lac Yum» (1 Co. 15:58). Jiñi quixtañujob yaʼ jach bʌ añob i ñaʼtʌbal ti chuqui yomob i taj ila ti pañimil, bajcheʼ taqʼuin o chaʼan yom wen cʌmbilob, tiʼ sujm mach tijicñayobic (Lc. 9:25). Cheʼ bajcheʼ mi caj laj qʼuel, jiñi rey Salomón tsaʼ cʼoti i cʌn chaʼan machʌch cheʼiqui (Ro. 15:4).

14. ¿Chuqui maʼ cʌn chaʼan tsaʼ bʌ i mele Salomón?

14 Salomón, juntiquil wen am bʌ i taqʼuin yicʼot i ñuclel, tsiʼ ñopo jiñi tijicñʌyel am bʌ ila ti pañimil (Ec. 2:1-10). Tsiʼ mele cabʌl i yotot, tsiʼ pʌcʼʌ utsʼatax bʌ ñichteʼ tac yicʼot tsiʼ mele parque tac, tsiʼ mele pejtelel chuqui tsiʼ mulaj. ¿Tsaʼ ba i taja i tijicñʌyel? Cheʼ tsiʼ wen ñaʼta pejtelel chuqui tsiʼ mele, tsiʼ yʌlʌ chaʼan lolom jach yicʼot chaʼan maʼañic i cʼʌjñibal (Ec. 2:11). ¿Muʼ ba caj a wʌcʼ ti ñuc ili ñuc bʌ cʌntesʌntel?

15. ¿Chucoch yomʌch an a ñopoñel, i bajcheʼ mi caj i coltañet miʼ yʌl Salmo 32:8?

15 An quixtañujob jinto bʌ miʼ cʌñob pañimil cheʼ miʼ tajob wocol tiʼ caj chuqui mach bʌ weñic miʼ melob. Jehová mach yomic chaʼan cheʼ maʼ wujtel bajcheʼ jiñi. Yom chaʼan maʼ ñʌchʼtʌben i tʼan yicʼot maʼ jacʼben. Jin chaʼan, yom an a ñopoñel tiʼ tojlel, i maʼañic baʼ ora mi caj a chaʼ ñaʼtan a bʌ chaʼan chuqui maʼ yajcan a mel tiʼ tojlel Dios. Jehová maʼañic baʼ ora mi caj i ñajʌyel i chaʼan jiñi a cʼuxbiya tiʼ cʼabaʼ (He. 6:10). Jin chaʼan, chaʼlen wersa chaʼan maʼ pʼʌtʼesan a ñopoñel. Cheʼ bajcheʼ ili, mi caj a qʼuel ti a bajñelil chaʼan chaʼañʌch a wenlel jiñi muʼ bʌ i subeñet a Tat am bʌ ti panchan (pejcan Salmo 32:8).

JEHOVÁ MIʼ YɅQʼUEÑET I SUJM BɅ LIBREJLEL

16. ¿Chucoch yom mi laj qʼuel ti ñuc jiñi lac librejlel yicʼot wen mi laj cʼʌn?

16 Pablo tiʼ tsʼijbu: «Jini am bʌ i chaʼan i yEspíritu lac Yum librejix» (2 Co. 3:17). Tiʼ sujm, Jehová miʼ cʼuxbin jiñi librejlel, i tsiʼ meleyonla chaʼan cheʼʌch mi laj cʼuxbin jaʼel. Pero yom chaʼan wen jach maʼ cʼʌn come miʼ cʌntañet. Tajol a cʌñʌyob xcolelob muʼ bʌ i qʼuelob pornografía, miʼ chaʼleñob tsʼiʼlel, bʌbʌqʼuen tac bʌ alas, miʼ cʼʌñob droga tac o miʼ cʌlʌx japob lembal. Tajol mucʼʌch i jumucʼ tajob i tijicñʌyel cheʼ miʼ melob bajcheʼ jiñi. Pero lʌcʼʌ tiʼ pejtelel ora mach weñic chuqui miʼ yujtel tiʼ tojlelob: Miʼ ñʌmʼañob i mel, miʼ cʼamʼañob o miʼ chʌmelob (sajtelob) (Gá. 6:7, 8). Miʼ poj ñaʼtañob chaʼan librejob, pero mucʼ jach i bajñel lotiñob i bʌ (Tit. 3:3).

17, 18. a) ¿Chucoch miʼ mejlel la cʌl chaʼan cheʼ miʼ lac jacʼben i tʼan Jehová librejonla? b) ¿Chucoch qʼuexelʌch jiñi librejlel am bʌ i chaʼan Adán yicʼot Eva wajali yicʼot am bʌ i chaʼañob jiñi quixtañujob ili ora?

17 Cheʼ jaʼel, cheʼ mi lac jacʼben i tʼan Jehová miʼ yʌqʼueñonla lac wenlel. Miʼ coltañonla ti laj cʼocʼlel i miʼ yʌqʼueñonla i sujm bʌ librejlel (Sal. 19:7-11). Mi mucʼʌch a cʼʌn ti wen jiñi a librejlel, yom i yʌl, cheʼ maʼañic maʼ ñusan tiʼ pʼis i mandar tac Dios yicʼot toj bʌ i principio tac, maʼ pʌsben Jehová yicʼot jiñi a tat a ñaʼ chaʼan mejlʌch i bej ñumen aqʼueñetob a librejlel. Tiʼ sujm, Jehová chajpʌbil i chaʼan chaʼan miʼ yʌqʼuen i sujm bʌ librejlel jiñi xucʼul bʌ i wiñicob, i jiñʌch muʼ bʌ i taj ti tʼan jiñi Biblia: «Mi caj i yochel ti libre chaʼan tijicña miʼ yajñel yicʼot i ñuclel i yalobilob Dios» (Ro. 8:21).

18 I jiñʌch am bʌ i chaʼan Adán yicʼot Eva ti ñaxan. ¿Cabʌl ba chuqui tiʼ subeyob Dios chaʼan maʼañic miʼ melob yaʼ ti pʌcʼʌbʌl Edén? Maʼañic. Cojach chaʼan maʼañic miʼ cʼuxob i wut juntejc teʼ (Gn. 2:9, 17). ¿Muʼ baʼ ñaʼtan chaʼan tsʌts jiñi mandar o chaʼan mach tojic? Mach cheʼiqui. Wen qʼuexelʌch bajcheʼ jiñi mandar tac am bʌ i yʌcʼʌ wiñicob yicʼot miʼ wersa alob chaʼan yom miʼ jajqʼuel.

19. ¿Bajcheʼ miʼ cʌntesañonla Jehová yicʼot Jesús chaʼan lac librejlel?

19 Jehová miʼ pʌs i ñaʼtʌbal chaʼan bajcheʼ yilal miʼ mel ti lac tojlel. Maʼañic miʼ yʌqʼueñonla cabʌl mandar tac come yicʼot i pijt miʼ pʌsbeñonla chaʼan yom an laj cʼuxbiya. Yom chaʼan mi lac chʼʌm ti ñuc i principio tac i mi lac tsʼaʼlen jontolil (Ro. 12:9). Jesús tsiʼ pʌsʌ chaʼan cheʼʌchi yaʼ tiʼ Cʌntesa ti Bujtʌl, yaʼi tsiʼ yʌlʌ chuqui tac miʼ mejlel i yʌcʼonla ti mulil (Mt. 5:27, 28). Come jiñʌch jiñi Rey tiʼ Yumʌntel Dios, mi caj i bej cʌntesañonla yaʼ ti tsijiʼ bʌ pañimil chaʼan cheʼʌch mi laj qʼuel cheʼ bajcheʼ miʼ qʼuel jiñi wem bʌ yicʼot mach bʌ weñic (He. 1:9). Yicʼot jaʼel, mi caj i coltañonla lac taj weñix bʌ lac bʌcʼtal yicʼot lac pensar. Ñaʼtancu: Maʼañic mi caj a mulan a mel mach bʌ weñic i maʼañic mi caj a wilan wocol tiʼ caj xmulilet. Cheʼ jiñi, mi caj a taj jiñi i sujm bʌ a librejlel tsaʼ bʌ i yʌlʌ Jehová.

20. a) ¿Bajcheʼ miʼ cʼʌn Jehová i librejlel? b) ¿Bajcheʼ miʼ coltañonla jiñi wem bʌ i ejemplo Dios?

20 Tiʼ sujm, maʼañic ba ora ñoj libre mi caj la cajñel, come tiʼ pejtelel ora mi caj lac chʼʌm ti ñuc laj cʼuxbiya ti Jehová yicʼot lac piʼʌlob. Jehová woli jach i subeñonla chaʼan yom mi lac lajin. Anquese ñoj librejʌch, an i yʌcʼʌ chaʼan jiñi cʼuxbiya miʼ ñijcan i pʌs wem bʌ i melbal ti lac tojlel (1 Jn. 4:7, 8). Jin chaʼan, cojach mi caj lac taj i sujm bʌ librejlel cheʼ mi lac lajin Dios.

21. a) ¿Chuqui tiʼ sube David jiñi Jehová? b) ¿Chuqui mi caj laj qʼuel yaʼ ti yambʌ temaj?

21 ¿Muʼ baʼ chʼʌm ti ñuc pejtelel chuqui tac wen an i yʌqʼueyet Jehová? Ti ili temaj tsaʼ la cʌlʌ chaʼan jiñi chʼujul bʌ bʌlñʌcʼʌl tac, wem bʌ la camigojob, chuqui yom bʌ mi lac taj tiʼ chaʼan bʌ Dios yicʼot chaʼan mi lac pijtan lac taj i sujm bʌ lac librejlel (Sal. 103:5). Tajol tijicña maʼ wubin a bʌ bajcheʼ jiñi rey David cheʼ bʌ tiʼ sube Jehová: «Jatet mi caj a pʌsbeñon jini bij baʼan j cuxtilel. Cabʌl jax c tijicñʌyel ti a tojlel. Yaʼan c wenlel ti ñoj bʌ a cʼʌb tiʼ pejtelel ora» (Sal. 16:11). Ti yambʌ temaj mi caj laj qʼuel yambʌ ñuc tac bʌ i cʼʌjñibal am bʌ ti Salmo 16. Ili tac mi caj i coltañet a ñaʼtan bajcheʼ miʼ mejlel a taj jiñi i sujm bʌ tijicñʌyel ti a cuxtʌlel.

^ parr. 9 Juan 6:44 (TWT): «Maʼañic majch miʼ mejlel i tilel baʼ añon, jiñi jach muʼ bʌ i pʌjyel tilel chaʼañ c Tat tsaʼ bʌ i chocoyon tilel, joñon mi caj c tech chʼojyel ti jiñi cojix bʌ qʼuiñ».

^ parr. 12 Eclesiastés 12:1 (TNM): «Cʼajtesan ti ili ora jiñi Cʼax ñuc bʌ tsaʼ bʌ i Meleyet, cheʼ chʼitoñet to, cheʼ bʌ maxto añic wocol, o cheʼ bʌ maxto cʼot a jabilel baqui maʼ wʌl: ‹Maʼañix miʼ tijicñesañon jiñi›».