Chaʼan maʼ ñumel ti yambʌ video

Chaʼan maʼanic miʼ pʌs i bʌ jini chaʼan bʌ video

TEMAJ CHAʼAN ESTUDIO 1

«Mach a cʌlʌx chaʼlen pensal, come joñon a Dioson»

«Mach a cʌlʌx chaʼlen pensal, come joñon a Dioson»

«Mach a chaʼlen bʌqʼuen, come añon quicʼotet. Mach a cʌlʌx chaʼlen pensal, come joñon a Dioson. Joñon mi caj c pʼʌtʼesañet, cheʼʌchi, joñon mi caj j coltañet» (IS. 41:10, TNM).

CʼAY 7 Jehová jiñʌch c pʼʌtʌlel

MUʼ BɅ CAJ I QʼUEJLEL *

1, 2. a) ¿Bajcheʼ tsiʼ colta Yoshiko jiñi tʼan am bʌ ti Isaías 41:10 (TNM)? b) ¿Majqui yambʌ miʼ mejlel i coltañob jiñi tsaʼ bʌ i yʌlʌ Jehová?

JUNTIQUIL xucʼul bʌ hermana i cʼabaʼ Yoshiko tsaʼ subenti mach bʌ weñic. Jiñi i doctora tiʼ sube chaʼan maʼañix jaypʼejl uw cuxul. ¿Chuqui tsiʼ mele? Ti ora tsiʼ cʼajtesa jumpʼejl texto muʼ bʌ i wen mulan: Isaías 41:10 (TNM). Tiʼ ñʌchʼtʌlel, tiʼ sube jiñi doctora chaʼan maʼañic miʼ bʌcʼñan, come yujil chaʼan Jehová chucul i chaʼan tiʼ cʼʌb. * Ili versículo tsiʼ wen ñuqʼuesʌbe i pusicʼal i tsiʼ colta chaʼan miʼ wen ñop Jehová. I cheʼʌch miʼ mejlel i mel (chaʼlen) jaʼel ti lac tojlel cheʼ bʌ mi lac ñusan tsʌts tac bʌ wocol. Chaʼan mi lac ñaʼtan bajcheʼ miʼ yʌqʼueñonla lac ñʌchʼtʌlel, mi caj lac ñaxan qʼuel chucoch Jehová tiʼ sube Isaías ili tʼan.

2 Ti ñaxan, Jehová tiʼ sube chaʼan miʼ pʼʌtʼesʌben i pusicʼal jiñi judíojob muʼ bʌ caj i cʌjchelob majlel ti Babilonia. Pero tsiʼ yʌcʼʌ ti tsʼijbuntel jaʼel chaʼan miʼ coltan pejtelel i wiñicob (Is. 40:8; Ro. 15:4). Ili ora, chumulonla tiʼ «yorajlel bʌbʌqʼuen tac bʌ», i ñumento la com chaʼan miʼ ñuqʼuesan lac pusicʼal jiñi libro i chaʼan Isaías (2 Ti. 3:1).

3. a) ¿Chuqui ti tʼan tac wʌn albil bʌ i chaʼan Jehová mi lac taj ti Isaías 41:10? b) ¿Chucoch i cʼajñibalʌch lac chaʼan ili tʼan tac?

3 Ti ili temaj, mi caj lac tsajin uxpʼejl tʼan tsaʼ bʌ i yʌlʌ Jehová ti Isaías 41:10 (TNM), muʼ bʌ caj i pʼʌtʼesan lac ñopoñel (chʼujbiya), i jiñʌch jiñi texto yajcʌbil bʌ chaʼan ili jabil 2019. Ñaxam bʌ, chaʼan Jehová mi caj i yajñel la quicʼot. I chaʼpʼejlel, chaʼan jiñʌch lac Dios. I yuxpʼejlel, chaʼan jin mi caj i coltañonla. ¿Chucoch i cʼʌjñibalʌch lac chaʼan ili tʼan tac tsaʼ bʌ i yʌcʼʌ Jehová? * Come cheʼ bajcheʼ Yoshiko, an lac wocol tac. Cheʼ jaʼel, ili pañimil miʼ xicʼonla lac mel mach bʌ weñic. An woli (choncol) bʌ laj contrajintel tiʼ tojlel jiñi yumʌlob.

«AÑON QUICʼOTET»

4. a) ¿Baqui bʌ jiñi ñaxam bʌ tʼan acʼbil i chaʼan Jehová mi caj laj qʼuel? (Qʼuele jiñi nota). b) ¿Bajcheʼ miʼ pʌs Jehová muʼ bʌ i yubin ti lac tojlel? c) ¿Bajcheʼ miʼ coltañet muʼ bʌ i subeñonla Jehová?

4 Ti ñaxan, Jehová miʼ ñuqʼuesan lac pusicʼal yicʼot ili tʼan: «Mach a chaʼlen bʌqʼuen, come añon quicʼotet». * Chaʼan miʼ pʌs chaʼan yaʼʌch an la quicʼot, miʼ yʌqʼueñonla i cʼuxbiya yicʼot miʼ chʼʌmonla ti ñuc. Laʼ lac ñaʼtan chaʼan bajcheʼ miʼ pʌsbeñonla i cʼuxbiya, miʼ yʌl: ‹Cʼuxbibilet c chaʼan, [...] come utsʼatax mij qʼuelet. Ñuquet tic wut› (Is. 43:4). Maʼañic chuqui miʼ mejlel i yʌcʼ chaʼan miʼ cʌy i cʼuxbiñonla. Jiñi i xucʼtʌlel ti lac tojlel maʼañic miʼ mejlel ti jilel (Is. 54:10). Miʼ chʼejlʼesañonla cheʼ la cujil chaʼan la camigojʌch yicʼot chaʼan miʼ cʼuxbiñonla. Mi caj i cʌntañonla cheʼ bajcheʼ tsiʼ cʌnta ti wajali jiñi Abrán (Abrahán), jiñi i yamigo. Jehová tiʼ sube: «Mach a chaʼlen bʌqʼuen. Joñon a mʌctʌjibon» (Gn. 15:1).

Yicʼot i coltaya Jehová miʼ mejlel lac mʌlben jiñi wocol tac lajal bʌ bajcheʼ colem jaʼ o cʼajc. (Qʼuele jiñi párrafo 5 yicʼot 6). *

5, 6. a) ¿Chucoch la cujil chaʼan Jehová yomʌch i coltañonla ti lac wocol tac? b) ¿Chuqui mi laj cʌn tiʼ tojlel Yoshiko?

5 La cujil chaʼan Jehová yomʌch i coltañonla ti lac wocol tac come miʼ yʌqʼueñonla ili tʼan: «Cheʼ maʼ ñumel yaʼ ti jaʼ, cheʼ cabʌl a wocol, yaʼ añon quicʼotet. Cheʼ maʼ ñumel yaʼ baʼ tam jaʼ, cheʼ cabʌl a ticʼlʌntel, maʼanic mi caj a sujpʼel ochel. Cheʼ maʼ cʼaxel ti cʼajc, maʼanic chuqui mi caj i tumbeñet. Maʼanic mi caj i pulet cʼajc» (Is. 43:2). ¿Chuqui yom i yʌl ili tʼan tac?

6 Jehová maʼañic miʼ subeñonla chaʼan mi caj i jisan pejtelel chuqui miʼ yʌcʼ ti wocol jiñi laj cuxtʌlel, pero maʼañic mi caj i yʌcʼ chaʼan mi la quilan wocol tiʼ pejtelel ora lajal bʌ bajcheʼ colem jaʼ muʼ bʌ i yʌcʼonla ti sujpʼel o cʼajc muʼ bʌ i pulonla. Miʼ yʌcʼ i tʼan chaʼan mi caj i yajñel la quicʼot chaʼan mi lac mʌlben (jotben) jiñi wocol tac. I mi caj i coltañonla lac taj i ñʌchʼtʌlel lac pusicʼal anquese mi lac chʌmel (Is. 41:13). Cheʼʌch tsiʼ mele Yoshiko, tsaʼ bʌ lac taj ti tʼan tiʼ tejchibal ili temaj. Jiñi i yixicʼal miʼ yʌl: «Toj sajtel lon c pusicʼal cheʼ jiñi c mamá wen ñʌchʼʌl tsaʼ ajñi. Tiʼ sujm, Jehová tsiʼ yʌqʼue i ñʌchʼtʌlel i pusicʼal. Cheʼ wolix i chʌmel (sajtel), tsaʼto i bej sube jiñi enfermerajob yicʼot yambʌ xcʼamʌjelob i chaʼan bʌ Jehová yicʼot jiñi albil tac bʌ i chaʼan». ¿Chuqui mi laj cʌn tiʼ tojlel Yoshiko? Chaʼan cheʼ mi lac ñop chaʼan Jehová mi caj i yajñel la quicʼot, mi caj laj cuch jiñi wocol tac jaʼel ti lac chʼejlel yicʼot ti lac pʼʌtʌlel.

«JOÑON A DIOSON»

7, 8. a) ¿Baqui bʌ jiñi i chaʼpʼejlel tʼan acʼbil bʌ i chaʼan Jehová mi caj lac tsajin, i chuqui yom i yʌl jiñi tʼan «mach a cʌlʌx chaʼlen pensal»? b) ¿Chucoch tiʼ sube Jehová jiñi judíojob cʌchʌloʼ bʌ chaʼan mach yomic miʼ chaʼleñob pensar? c) ¿Chuqui tsiʼ yʌlʌ Jehová yaʼ ti Isaías 46:3, 4 chaʼan ñʌchʼʌl miʼ yajñel i tejclum?

7 Laʼ laj qʼuel jiñi chaʼpʼejlel tʼan tsaʼ bʌ i tsʼijbu Isaías: «Mach a cʌlʌx chaʼlen pensal, come joñon a Dioson». ¿Chuqui yom i yʌl cheʼ mi laj cʌlʌx chaʼlen pensal? Ti jiñi ñaxam bʌ tʼan miʼ yʌcʼ ti ñaʼtʌntel juntiquil «muʼ bʌ i qʼuel tiʼ chañelal i quejlab mi an chuqui bʌbʌqʼuen» o chaʼan «miʼ yoj qʼuel pañimil chaʼan i bʌqʼuen».

8 ¿Chucoch Jehová tiʼ sube jiñi judíojob cʌchʌloʼ bʌ ti Babilonia chaʼan maʼañic miʼ cʌlʌx chaʼleñob pensal? Come yujil chaʼan jiñi wiñicob xʼixicob (quixtañujob) mi caj i chaʼleñob bʌqʼuen come jiñi i soldadojob Medopersia mi caj i contrajin Babilonia cheʼ miʼ tsʼʌctiyel 70 jab i cʌjchel jiñi judíojob. Jehová jin mi caj i cʼʌn ili soldadojob chaʼan miʼ coltan i tejclum (Is. 41:2-4). Cheʼ bʌ jiñi babiloniojob yicʼot jiñi quixtañujob ti yambʌ tejclum tsiʼ qʼueleyob chaʼan choncol i lʌcʼtiyel jiñi i contrajob, tsiʼ ñopo i pʼʌtʼesañob i bʌ chaʼan maʼañic miʼ chaʼleñob bʌqʼuen, tsiʼ yʌlʌyob: «Chʼejlʼesan a bʌ». Yicʼot jaʼel, tsiʼ meleyob (pʌtʌyob) yambʌ i diosob come tsiʼ pijtayob chaʼan jin miʼ cʌntañob (Is. 41:5-7). Pero Jehová tsiʼ yʌqʼue i ñʌchʼtʌlel jiñi i tejclum cheʼ bʌ tiʼ sube: «Ubin, Israel [mach lajalet bajcheʼ yambʌ tejclumob], c winiquet». I chaʼan maʼañic miʼ chaʼleñob pensal, tsiʼ yʌlʌ: «A Dioson» (Is. 41:8-10). Cheʼ bʌ Jehová tsiʼ yʌlʌ «a Dioson» tsiʼ yʌqʼue i ñaʼtan jiñi xucʼul bʌ judíojob chaʼan maʼañic ñajʌyem i chaʼañob yicʼot chaʼan miʼ bej qʼuelob bajcheʼ i tejclum. Cheʼ jaʼel, tiʼ subeyob chaʼan mi caj i chaʼ pʌyob majlel yicʼot chaʼan mi caj i coltañob putsʼel. Tiʼ sujm, jiñi tsaʼ bʌ i yʌlʌ Jehová tsiʼ wen pʼʌtʼesa jiñi judíojob cʌchʌloʼ bʌ (pejcan Isaías 46:3, 4).

9, 10. ¿Chucoch mach yomic mi laj cʌlʌx chaʼlen pensal? Alʌ jumpʼejl ejemplo.

9 Wʌle ora, jiñi quixtañujob miʼ cʌlʌx chaʼleñob pensal tiʼ caj bajcheʼ an ili pañimil, i jiñi miʼ ticʼlañonla jaʼel. Pero mach yomic mi laj cʌlʌx chaʼlen pensar come Jehová miʼ subeñonla: «A Dioson». Ili tʼan tac miʼ yʌqʼueñonla lac ñʌchʼtʌlel. ¿Chucoch?

10 Laʼ laj qʼuel jumpʼejl ejemplo. Laʼ lac ñaʼtan chaʼan Juan yicʼot Bruno yaʼ majlelob ti juncojt carro muʼ bʌ i wen ñijcan i bʌ come jiñi bij baqui woli (yʌquelix) i ñumelob wen bʌbʌqʼuen. Cheʼ bʌ yʌquel i cʌlʌx ñijcan i bʌ jiñi carro, miʼ yubintel i tʼan jiñi xñijca carro, cheʼ miʼ yʌl: «Mach laʼ cʼojoʼtan. Mi caj lac jumucʼ ñumel baqui wen bʌbʌqʼuen bij». Jiñi Juan miʼ wen cʼojoʼtan i bʌ. Pero miʼ qʼuel chaʼan Bruno maʼañic woli ti bʌqʼuen. Jin chaʼan miʼ cʼajtiben: «¿Chucoch maʼañic woliyet ti bʌqʼuen?» Bruno miʼ chaʼlen tseʼñal i miʼ suben: «C wen cʌñʌ jiñi xñijca carro. Jiñʌch c tat. Laʼto c subenet bajcheʼ yilal yicʼot chucoch wem bʌ xñijca carro, i maʼañix chuqui mi caj a cʼojoʼtan».

11. ¿Chuqui mi laj cʌn tiʼ tojlel Juan yicʼot Bruno?

11 ¿Chuqui mi laj cʌn ti ili ejemplo? Cheʼ bajcheʼ Bruno, maʼañic lac bʌqʼuen come laj cʌñʌ ti wen jiñi lac Tat am bʌ ti panchan, Jehová. La cujil chaʼan jin mi caj i coltañonla lac ñusan jiñi wocol tac ti laj cuxtʌlel ti ili cojix bʌ qʼuin tac (Is. 35:4) Anquese yonlel quixtañujob choncolob ti bʌqʼuen joñonla maʼañic, come mi lac ñop Jehová (Is. 30:15). I cheʼ bajcheʼ tsiʼ mele Bruno, mi lac tsictesʌben jiñi quixtañujob chucoch mi la ñop Jehová. Jin chaʼan, miʼ mejlel i ñopob jaʼel chaʼan mach yʌlʌlic chuqui miʼ ñusañob, Jehová mi caj i coltañob.

«JOÑON MI CAJ C PʼɅTʼESAÑET, CHEʼɅCHI, JOÑON MI CAJ J COLTAÑET»

12. a) ¿Baqui bʌ jiñi i yuxpʼejlel tʼan acʼbil bʌ i chaʼan Jehová mi caj laj qʼuel? b) ¿Chuqui miʼ yʌqʼueñonla laj cʼajtesan jiñi tʼan «cabʌl i pʼʌtʌlel chaʼan miʼ chaʼlen yumʌl»?

12 Laʼ laj qʼuel jiñi uxpʼejl tʼan acʼbil bʌ i chaʼan Jehová: «Joñon mi caj c pʼʌtʼesañet, cheʼʌchi, joñon mi caj coltañet». Isaías tsiʼ wʌn tsictesa bajcheʼ Jehová mi caj i pʼʌtʼesan i tejclum. Tsiʼ yʌlʌ: «Come tal lac Yum Dios yicʼot cabʌl i pʼʌtʌlel chaʼan miʼ chaʼlen yumʌl» (Is. 40:10). Ili tʼan tac i chaʼan Isaías miʼ cʼajtesʌbeñonla chaʼan Jehová jiñʌch jiñi Rey wen pʼʌtʌl bʌ. Ti wajali, Dios tsiʼ cʼʌñʌ i pʼʌtʌlel chaʼan miʼ coltan yicʼot miʼ cʌntan i wiñicob. Wʌle ora, choncol i pʼʌtʼesan yicʼot i cʌntan jiñi muʼ bʌ i ñopob (Dt. 1:30, 31; Is. 43:10).

Maʼañic jumpʼejl eʼtijib ñumen pʼʌtʌl bʌ bajcheʼ i pʼʌtʌlel Jehová. (Qʼuele jiñi párrafo 12 cʼʌlʌl ti 16). *

13. a) ¿Baqui ora miʼ ñumen tsʼʌctesan i tʼan Jehová chaʼan mi caj i pʼʌtʼesañonla? b) ¿Chuqui jiñi albil bʌ i chaʼan Jehová muʼ bʌ i pʼʌtʼesañonla yicʼot mejl bʌ lac ñop?

13 Jehová miʼ tsʼʌctesan i tʼan chaʼan miʼ yʌqʼueñonla lac pʼʌtʌlel, ñumento cheʼ mi laj contrajintel. Ti yan tac bʌ país, woliʼ chaʼleñob wersa chaʼan miʼ mʌctañob o miʼ jisañob jiñi subtʼan o jiñi i yorganización Jehová. Pero jiñi woli bʌ i melob maʼañic miʼ yʌcʼ chaʼan mi laj cʌlʌx cʼojoʼtan lac bʌ. Jehová miʼ subeñonla jumpʼejl tʼan muʼ bʌ i pʼʌtʼesañonla yicʼot mejl bʌ lac ñop. Miʼ yʌl: «Maʼanic mi junchajpic eʼtijibʌl chaʼan guerra muʼ bʌ mejlel i jisañet» (Is. 54:17). Ili tʼan an chuqui uxchajp ñuc bʌ i cʼʌjñibal miʼ cʼajtesʌbeñonla.

14. ¿Chucoch mach toj sajtelic lac pusicʼal cheʼ mi laj contrajintel?

14 Ñaxam bʌ, yom mi lac ñaʼtan chaʼan ili pañimil mucʼʌch i tsʼaʼleñonla (Mt. 10:22). Jesús tsiʼ wʌn alʌ chaʼan jiñi xcʌntʼañob i chaʼan tsʌts mi caj i contrajintelob ti ili cojix bʌ qʼuin tac (Mt. 24:9; Jn. 15:20). I chaʼpʼejlel, jiñi profecía i chaʼan Isaías miʼ subeñonla chaʼan jiñi laj contrajob mach cojach mi caj i tsʼaʼleñoñobla, mi caj i cʼʌñob chuqui tac jach chaʼan miʼ ticʼlañoñobla. Yaʼ ochem jiñi lot tac yicʼot tsʌts bʌ laj contrajintel (Mt. 5:11). Jehová maʼañic mi caj i mʌctañob chaʼan jiñi laj contrajob miʼ cʼʌñob jiñi (Ef. 6:12; Ap. 12:17). Pero mach yomic mi lac chaʼlen bʌqʼuen. ¿Chucoch maʼañic?

15, 16. a) ¿Baqui bʌ jiñi i yuxchajplel ñuc bʌ i cʼʌjñibal yom mi laj cʼajtesan, i bajcheʼ miʼ coltañonla lac ñaʼtan Isaías 25:4, 5? b) ¿Chuqui miʼ yʌl Isaías 41:11, 12 chaʼan muʼ bʌ caj i yujtel tiʼ tojlel jiñi muʼ bʌ i contrajiñoñobla?

15 Jiñi i yuxchajplel yom bʌ mi laj cʼajtesan jiñʌch cheʼ Jehová miʼ yʌl chaʼan maʼañic miʼ mejlel i jisañonla jiñi eʼtijib tac muʼ bʌ i cʼʌjñel ti lac tojlel. Lajal bajcheʼ jumpʼejl tsʼajquil miʼ mʌctan jiñi tsʌts bʌ icʼ tac chaʼan maʼañic miʼ ticʼlañonla, cheʼʌch miʼ cʌntañonla Jehová tiʼ tojlel jiñi «jontoloʼ bʌ» (pejcan Isaías 25:4, 5). Jiñi laj contrajob mach tiʼ pejtelel ora mi caj i ticʼlañoñobla (Is. 65:17).

16 Chaʼan miʼ ñumen pʼʌtʼan lac ñopoñel tiʼ tojlel Jehová, miʼ tsictesan chuqui mi caj i yujtelob tiʼ tojlel pejtelel muʼ bʌ i contrajiñoñobla (pejcan Isaías 41:11, 12). Mach yʌlʌlic bajcheʼ cʼamel miʼ contrajiñoñobla, pejtelel i contrajob Dios lajal mi caj i yujtelob: «Mi caj i jilelob. Maʼanix mi caj a chʌn pʼisob ti a wenta».

¿BAJCHEʼ MIʼ MEJLEL LAC ÑUMEN ÑOP JEHOVÁ?

Mi caj lac ñumen ñop Jehová mi mucʼʌch lac pejcan jiñi Biblia tiʼ pejtelel ora chaʼan mi lac ñumen cʌn. (Qʼuele jiñi párrafo 17 yicʼot 18). *

17, 18. a) ¿Bajcheʼ miʼ coltañonla i pejcʌntel jiñi Biblia chaʼan mi lac ñumen ñop Dios? Alʌ jumpʼejl ejemplo. b) ¿Chucoch yom mi lac ñaʼtan jiñi texto chaʼan ili jabil 2019?

17 Mi lac ñumen ñop Jehová cheʼ mi lac ñumen cʌn. I cojach miʼ mejlel lac mel cheʼ mi lac pejcan ti wen jiñi Biblia yicʼot mi la cʌqʼuen i yorajlel lac wen ñaʼtan chuqui miʼ yʌl. Jiñi Biblia miʼ chʼʌm tilel cabʌl relato muʼ bʌ i pʌs bajcheʼ tsiʼ cʌnta Jehová jiñi i tejclum ti wajali i miʼ yʌqʼueñonla lac ñop chaʼan jiñʌch mi caj i cʌntañonla ili ora.

18 Laʼ lac ñaʼtan muʼ bʌ i cʼʌn jiñi Isaías chaʼan miʼ coltañonla laj qʼuel bajcheʼ miʼ cʌntañonla Dios. Miʼ lajin ti juntiquil xcʌnta tiñʌmeʼ. Miʼ yʌl: «Mi caj i tempan tilel jini alʌ to bʌ. Mi caj i mecʼ majlel tiʼ tajn» (Is. 40:11). Cheʼ mi la cubin chaʼan Jehová woliʼ mecʼonla, miʼ yʌqʼueñonla lac ñʌchʼtʌlel yicʼot cʌntʌbil mi la cubin lac bʌ. Jiñi xucʼul bʌ xʼeʼtel am bʌ cabʌl i ñaʼtʌbal yom i coltañonla chaʼan maʼañic mi lac chaʼlen bʌqʼuen anquese an lac wocol tac, jin chaʼan tsiʼ yajcayob ili tʼan am bʌ ti Isaías 41:10 (TNM): «Mach a cʌlʌx chaʼlen pensal, come joñon a Dioson», bajcheʼ jiñi texto chaʼan ili jabil 2019. Laʼ lac ñaʼtan ili tʼan tac muʼ bʌ i yʌqʼueñonla lac ñʌchʼtʌlel. Cheʼ mucʼʌch lac mel, miʼ yʌqʼueñonla lac pʼʌtʌlel yicʼot mi lac ñop chaʼan mucʼʌch i mejlel lac mʌlben jiñi wocol tac muʼ bʌ caj i tilel.

CʼAY 38 Jehová mi caj i cʌntañet

^ parr. 5 Jiñi texto chaʼan jiñi jabil 2019 miʼ subeñonla uxchajp muʼ bʌ i coltañonla chaʼan maʼañic mi lac chaʼlen bʌqʼuen, cheʼto jaʼel cheʼ bʌ miʼ yujtel wocol tac ila ti pañimil (mulawil) o ti laj cuxtʌlel. Ili temaj mi caj i tsictesan ti jujunchajp i mi caj i coltañonla chaʼan maʼañic mi laj cʌlʌx chaʼlen pensal yicʼot chaʼan mi lac ñumen ñop Jehová. Laʼ lac wen ñaʼtan jiñi texto chaʼan ili jabil i laʼ lac ñop laj cʌy ti lac jol. Ili mi caj i coltañonla lac lʌtʼ jiñi wocol tac muʼ bʌ caj i tilel.

^ parr. 3 YOM BɅ MIʼ ÑAʼTɅNTEL: Jiñi tʼan tac acʼbil bʌ i chaʼan Jehová miʼ subeñonla chaʼan an mucʼʌch bʌ i cajel ti tsʼʌctiyel. Ili miʼ coltañonla chaʼan maʼañic mi laj cʌlʌx cʼojoʼtan jiñi wocol tac mejl bʌ lac taj ti laj cuxtʌlel.

^ parr. 4 Jiñi tʼan «mach a chaʼlen bʌqʼuen» chaʼyajl mi lac taj, i junyajl jiñi tʼan «mach maʼ wis chaʼlen bʌqʼuen» yaʼ ti Isaías 41:10 (TNM), 13 yicʼot 14. Ili versículo tac mach ti junyajl jach mi cʼʌn jiñi tʼan joñon chaʼan miʼ taj ti tʼan jiñi Dios. ¿Chucoch tsiʼ yʌcʼʌ Jehová chaʼan miʼ wen cʼʌn Isaías? Chaʼan miʼ yʌcʼ ti ñaʼtʌntel wen ñuc bʌ i cʼʌjñibal: Mi la com chaʼan maʼañix mi la cubin bʌqʼuen, yom mi lac ñop Jehová.

^ parr. 52 MUʼ BɅ I PɅS JIÑI FOTO TAC: Jumpʼejl familia miʼ taj wocol tiʼ yeʼtel, chaʼan i cʼocʼlel, ti subtʼan yicʼot ti escuela.

^ parr. 54 MUʼ BɅ I PɅS JIÑI FOTO TAC: Jiñi policíajob miʼ yochelob ti jumpʼejl otot baqui tempʌbilob jiñi hermanojob, pero maʼañic miʼ chaʼleñob bʌqʼuen.

^ parr. 56 MUʼ BɅ I PɅS JIÑI FOTO TAC: Cheʼ ti bele ora mi lac chʼujutesan Jehová yicʼot lac familia miʼ yʌqʼueñonla lac pʼʌtʌlel chaʼan mi laj cuch wocol tac.