Chaʼan maʼ ñumel ti yambʌ video

Chaʼan maʼanic miʼ pʌs i bʌ jini chaʼan bʌ video

¿A wujilix ba?

¿A wujilix ba?

¿Bajcheʼ miʼ tsijquel jiñi jabil yicʼot jiñi uw ti wajali?

TIʼ tojlel jiñi hebreojob tsaʼ bʌ chumleyob ti jiñi Lum tsaʼ bʌ wʌn subentiyob, jiñi tsijib jabil miʼ tejchel cheʼ bʌ woli (choncol) i chajpañob jiñi lum chaʼan miʼ chaʼleñob pacʼ, ili miʼ tejchel ti jiñi uw tac muʼ bʌ laj cʌn ili ora bajcheʼ septiembre yicʼot octubre.

Miʼ qʼuelob bajcheʼ miʼ qʼuextʌyel majlel jiñi Luna, muʼ bʌ i jalʼan 29 o 30 qʼuin, chaʼan miʼ ñaʼtañob jaypʼejl mi caj i jalʼan jumpʼejl uw. I chaʼan miʼ tsicob jiñi jabil miʼ qʼuelob jiñi Qʼuin. Pero cheʼ miʼ cʼʌjñel jiñi Luna chaʼan miʼ tsijquel jumpʼejl jab mach lajalic miʼ taj i bʌ yicʼot jiñi jabil, maʼañic miʼ taj i bʌ cheʼ miʼ cʼʌjñel jiñi Qʼuin chaʼan miʼ tsijquel. Jin chaʼan, añʌch chuqui yom miʼ mejlel chaʼan miʼ taj i bʌ. Miʼ yotsʌbentel jumpʼejl o chaʼpʼejl qʼuin jumpʼejl uw, ili miʼ mejlel cheʼ bʌ muʼto caj i tejchel yambʌ jabil. Cheʼ bajcheʼ ili, jiñi calendario miʼ taj i bʌ yicʼot i yorajlel pacʼ yicʼot i yorajlel cʼajbal.

Tiʼ yorajlel Moisés, Jehová tiʼ sube jiñi i tejclum chaʼan jiñi chʼujul bʌ jabil miʼ tejchel ti jiñi uw abib (o nisán), ili ora jiñʌch marzo o abril (Éx. 12:2; 13:4). Ti jiñi uw, jiñi israelitajob miʼ melob jumpʼejl qʼuiñijel baqui miʼ yʌqʼueñob Jehová ñaxam bʌ i wut jiñi cebada (Éx. 23:15, 16).

Jiñi historiador Emil Schürer miʼ yʌl: «Mach wocolic chaʼan miʼ ñaʼtʌntel bajcheʼ miʼ tsijquel: Jiñi qʼuiñijel chaʼan Pascua miʼ mejlel cheʼ ti 14 chaʼan Nisán, cheʼ petsel jiñi Luna yicʼot cheʼ ñumeñix jiñi equinoccio de primavera […]. Mi tiʼ yujtibal majlel jiñi jabil miʼ qʼuejlel chaʼan jiñi Pascua mi caj i mejlel cheʼ bʌ maxto cʼot jiñi equinoccio de primavera, miʼ yotsʌntel yambʌ tsijib uw cheʼ bʌ muʼto caj i cʼotel jiñi Nisán» (Historia del pueblo judío en tiempos de Jesús 175 m. t. C. - 135 t. C., i traducción J. Cosgaya yicʼot A. Piñero).

Cheʼʌch miʼ melob (chaʼleñob) jiñi i testigojob Jehová chaʼan miʼ ñaʼtʌbeñob i yorajlel jiñi I Cena lac Yum, muʼ bʌ i mejlel ti marzo o ti abril, i ti calendario hebreo jiñʌch 14 chaʼan nisán. I tiʼ pejtelel jiñi congregación tac miʼ wʌn subentel jala miʼ cajel jiñi Conmemoración. *

Pero ¿bajcheʼ miʼ ñaʼtañob jiñi hebreojob jalaqui miʼ yujtel jumpʼejl uw i miʼ tejchel jiñi yambʌ? Ili ora mucʼ jach laj qʼuel jumpʼejl calendario o mi laj qʼuel jiñi lac celular chaʼan mi lac ñaʼtan. Pero ti jimbʌ ora ñumen wocol.

Cheʼ tiʼ yorajlel Noé, jujumpʼejl uw an i chaʼan 30 qʼuin (Gn. 7:10-12, 24; 8:3, 4, TNM). Ti wiʼil, cheʼ bʌ tsaʼ mejli jiñi calendario hebreo, mach tiʼ pejtelelix jiñi uw an i chaʼan 30 qʼuin. Jiñi uw miʼ tejchel ti tsijquel cheʼ bʌ paselix mucʼ jiñi Luna, ili jiñʌch cheʼ añix 29 o 30 qʼuin i ñumel jiñi yambʌ uw.

Ti jumpʼejl bʌ qʼuin, David yicʼot Jonatán tsiʼ tajayob ti tʼan jumpʼejl uw cheʼ bʌ tsiʼ yʌlʌyob: «Ijcʼʌl jiñʌch tsijiʼ bʌ uw» (1 S. 20:5, 18). Ili miʼ pʌs chaʼan ti jiñi siglo 11 cheʼ bʌ maxto tilemic Cristo muqʼuix i wʌn ñaʼtañob jiñi uw tac talto bʌ. ¿I bajcheʼ yujilob jiñi israelitajob jalaqui mi caj i tejchel yambʌ uw? Jiñi i jacʼbal mi lac taj ti jiñi Misná, jumpʼejl libro baqui miʼ yʌl i costumbre yicʼot i mandar jiñi judíojob. Miʼ yʌl chaʼan cheʼ bʌ yaʼix chaʼ añob ti Jerusalén, jiñi Sanedrín, wen sʌcʼan miʼ tempan i bʌ ti jiñi qʼuin 30, ili miʼ melob ti jiñi 7 uw ti jujumpʼejl jab chaʼan miʼ ñaʼtañob chuqui ti qʼuin mi caj i tejchel yambʌ uw. ¿Baqui miʼ chucob i bʌ chaʼan miʼ ñaʼtañob bajcheʼ jiñi?

Miʼ yajcañob wiñicob chaʼan miʼ chocob majlel yaʼ tiʼ joytʌlel Jerusalén baqui miʼ taj i qʼuelob jiñi panchan cheʼ ti acʼʌlel. Cheʼ bʌ jiñi wiñicob miʼ qʼuelob chaʼan wolix (yʌquelix) i pasel jiñi Luna, miʼ subeñob jiñi Sanedrín. Cheʼ bʌ jiñi Sanedrín tsaʼix i laj ñaʼtayob chaʼan bʌ jiñi, miʼ subob chaʼan muqʼuix caj i tejchel yambʌ uw. ¿Ixcu mi maʼañic miʼ taj i qʼuelob jiñi Luna tiʼ caj an tocal o mʌcʌl? Cheʼ jiñi miʼ yʌlob chaʼan jiñi uw woli bʌ ti xʌmbal an i chaʼan 30 qʼuin i jiñi tsijiʼ bʌ miʼ tejchel tiʼ yijcʼʌlel.

Jiñi Misná miʼ yʌl chaʼan jiñi Sanedrín miʼ tsʼʌb cʼajc yaʼ ti Olivo wits, lʌcʼʌ ti Jerusalén, yicʼot ti yan tac bʌ parte yaʼ ti Israel chaʼan miʼ yʌcʼob ti cʌñol chuqui tsiʼ ñaʼtayob. Ti wiʼil, tsaʼ caji i chocob majlel xsuboñelob i maʼañix tsaʼ caji ti cʼʌjñel cʼajc. Cheʼ bajcheʼ jiñi, jiñi judíojob añoʼ bʌ ti Jerusalén o ti yan tac bʌ parte miʼ ñaʼtañob baqui ora mi caj i tejchel yambʌ uw i lajal miʼ melob jiñi qʼuiñijel tac.

Jiñi recuadro miʼ coltañonla lac ñaʼtan jiñi uw, jiñi qʼuiñijel tac yicʼot bajcheʼ yilal jiñi pañimil tiʼ yorajlel jiñi israelitajob.

^ Qʼuele La Atalaya 15 chaʼan febrero, 1990, página 15, yicʼot jiñi sección «Preguntas de los lectores» am bʌ ti La Atalaya 1 chaʼan noviembre, 1977.