Chaʼan maʼ ñumel ti yambʌ video

Chaʼan maʼanic miʼ pʌs i bʌ jini chaʼan bʌ video

Yaʼ ti tejclum Nínive an ñuqui otot tac yicʼot estatua tac.

¿A wujilix ba?

¿A wujilix ba?

¿Chuqui tsaʼ ujti tiʼ tojlel Nínive ti wiʼil?

CHEʼ ti jabil majlel 670 cheʼ bʌ maxto tilemic Cristo, Asiria sujtemix ti jiñi ñumen ñuc bʌ imperio tiʼ petol Pañimil. Cheʼ bajcheʼ miʼ yʌl jiñi Museo Británico, «jiñi i yumʌntel miʼ tejchel ti Chipre yaʼ ti oeste cʼʌlʌl ti Irán yaʼ ti este, i cabʌl jab tsaʼto cʼoti ti Egipto jaʼel». Nínive, jiñi capital, jiñʌch jiñi tejclum ñumen ñuc bʌ ti Pañimil. An i chaʼan ñuc tac bʌ estatua, utsʼatax bʌ pʌcʼʌbʌl, palacio tac yicʼot colem bʌ biblioteca tac. Yaʼ ti Nínive am bʌ ti wajali, an tajle tsʼijb tac yaʼ ti pared muʼ bʌ i pʌs chaʼan jiñi rey Asurbanipal yicʼot yambʌ rey asiriojob tsiʼ bajñel subeyob i bʌ bajcheʼ «i rey pejtelel Pañimil». Ti jimbʌ ora, mach mejlic ti jisʌntel yilal jiñi Asiria yicʼot Nínive.

Asiria jiñʌch ñumen ñuc bʌ yumʌl ti Pañimil ti jimbʌ ora.

Pero cheʼ bʌ Asiria wen an i pʼʌtʌlel, jiñi xʼaltʼan Sofonías tsiʼ yʌlʌ chuqui mi caj i mel (chaʼlen) Jehová tiʼ tojlel: «Mi caj i jisan [Asiria]. Mi caj i junyajlel jisan Nínive. Jochol mi caj i cʌytʌl cheʼ bajcheʼ i tiquiñal pañimil». Cheʼ jaʼel, yambʌ xʼaltʼan i cʼabaʼ Nahúm tsiʼ yʌlʌ: «Woliʼ xujchʼibentel sʌsʌc taqʼuin, come pamal an jini chubʌʼañʌl. [ . . . ] Jocholix jini tejclum. Laj jisʌbilix. Jejmenix jini otot tac [ . . . ]. Jini mu’ bʌ i qʼuelet mi caj i tʌtsʼ i bʌ. Mi caj i toj sajtelob i pusicʼal. Jisʌbilix Nínive, cheʼob» (Sof. 2:13; Nah. 2:9, 10; 3:7). Cheʼ bʌ jiñi lac piʼʌlob tsiʼ yubiyob jiñi profecía tac, tajol tsiʼ cʼajtibeyob i bʌ: «¿Muʼ ba caj i yujtel jiñi? ¿Am ba majqui miʼ mejlel i mʌlben (jotben) Asiria?». Tajol maʼañic tsiʼ ñopoyob.

Nínive tsaʼ jisʌnti i tsaʼ sujti bajcheʼ i tiquiñal pañimil.

Pero tsaʼʌch ujti. Lʌcʼʌ ti jabil 600, jiñi babiloniojob yicʼot medojob tsiʼ chʼʌmʌyob Asiria. Ti wiʼil, Nínive tsaʼ cʌjyi i tsaʼ ñajʌtesʌnti. Cheʼ bajcheʼ tsiʼ yʌlʌ jiñi Museo de Arte Metropolitano am bʌ ti Nueva York, «ti wiʼil jiñi tejclum tsaʼ jisʌnti i tsaʼ ñajʌtesʌnti, i Nínive mucʼ jax i cʌjñel tiʼ caj muʼ bʌ i yʌl jiñi Biblia». Cheʼ bajcheʼ miʼ yʌl jiñi Biblical Archaeology Society Online Archive, tiʼ tejchibal jiñi siglo 19, «maʼañic majqui yujil mi añʌch ti wajali jiñi ñuc bʌ capital asiria». Pero ti 1845, jiñi arqueólogo Austen Henry Layard tsaʼ caji i sʌclan i tsiʼ taja jiñi tejclum Nínive. Jiñi tsaʼ bʌ i tajayob tsiʼ pʌsʌ chaʼan jumpʼejlʌch ñuc bʌ tejclum ti wajali.

Cheʼ tsaʼʌch tsʼʌctiyi jiñi profecía tiʼ tojlel Nínive miʼ pʼʌtʼesan lac ñopoñel chaʼan mucʼʌch caj i tsʼʌctiyel jaʼel jiñi profecía tac chaʼan mi caj i jisʌntel jiñi ñuc bʌ yumʌlob añoʼ bʌ ili ora (Dn. 2:44; Apoc. 19:15, 19-21).