Chaʼan maʼ ñumel ti yambʌ video

Chaʼan maʼanic miʼ pʌs i bʌ jini chaʼan bʌ video

¿A wujilix ba?

¿A wujilix ba?

¿I sujmʌch ba tsaʼ ajñi Mardoqueo?

MARDOQUEO jiñʌch juntiquil muʼ bʌ i wen tajtʌl ti tʼan yaʼ ti libro chaʼan Ester. Juntiquilʌch judío tsaʼ bʌ i chaʼle eʼtel (troñel) yaʼ tiʼ yotot jiñi rey ti Persia tiʼ tejchibal majlel jiñi jabil 500 cheʼ bʌ maxto tilemic Cristo, «cheʼ bʌ tsiʼ chaʼle yumʌntel Asuero» (ili ora cabʌl muʼ bʌ i ñaʼtañob chaʼan jiñʌch jiñi rey Jerjes I). Mardoqueo tiʼ subu chaʼan an woli (choncol) bʌ i ñaʼtañob i tsʌnsan jiñi rey. Jiñi rey tsiʼ wen qʼuele ti ñuc tsaʼ bʌ i mele (chaʼle), jin chaʼan tsiʼ yʌlʌ chaʼan miʼ yʌqʼuentel i ñuclel Mardoqueo tiʼ wut lac piʼʌlob. Ti wiʼil cheʼ bʌ tsaʼ tsʌnsʌnti Hamán, juntiquil muʼ bʌ i tsʼaʼlen Mardoqueo yicʼot jiñi yambʌ judíojob, jiñi rey tsiʼ yʌqʼue ñumen ñuc bʌ i yeʼtel Mardoqueo. Cheʼ bajcheʼ iliyi, tsaʼ mejli i yʌcʼ jumpʼejl ley chaʼan miʼ coltan jiñi judíojob chaʼan maʼañic miʼ tsʌnsʌntelob yaʼ ti Persia (Est. 1:1; 2:5, 21-23; 8:1, 2; 9:16).

Tiʼ tejchibal majlel jiñi jabil 2000, an historiadorob tsaʼ bʌ i yʌlʌyob chaʼan cuento jach muʼ bʌ i yʌl jiñi libro chaʼan Ester yicʼot chaʼan Mardoqueo maʼañic tsaʼ chumle ti wajali. Pero ti 1941 jiñi arqueólogojob an chuqui tsiʼ tajayob muʼ bʌ i mejlel i pʌs chaʼan i sujmʌch muʼ bʌ i yʌl jiñi Biblia tiʼ tojlel Mardoqueo. ¿Chuquiyes?

An chuqui tsiʼ tajayob am bʌ ti jiñi tʼan persa baqui miʼ yʌjlel juntiquil wiñic i cʼabaʼ Marduka (ti español Mardoqueo) juntiquil muʼ bʌ i qʼuel eʼtel yaʼ ti Susa, tajol juntiquil xqʼuel taqʼuin. Cheʼ bʌ tsaʼ tajle jiñi, Arthur Ungnad, juntiquil wen yujil bʌ chaʼan jiñi historia chaʼan bʌ Persia tsiʼ yʌlʌ chaʼan «wʌʼ jach ila baqui yambʌ miʼ tajtʌl ti tʼan Mardoqueo».

Cʼʌlʌl cheʼ bʌ Arthur Ungnad tsiʼ yʌlʌ iliyi, an chaʼlenti ti traducir yambʌ tʼan tac am bʌ ti persa tajbil bʌ. Jumpʼejl jiñʌch jiñi cʌmbil bʌ bajcheʼ Persépolis, tsaʼ bʌ tajle yaʼ baqui tsaʼ jisʌnti jiñi tesorería, lʌcʼʌl bʌ an tiʼ murojlel jiñi tejclum. Ili xajlel tsaʼ mejli tiʼ yorajlel i yumʌntel Jerjes I. Tsʼijbubil ti jiñi tʼan elamita i miʼ tilel cabʌl cʼabaʼʌl muʼ bʌ i yʌjlel yaʼ ti libro chaʼan Ester. a

Jiñi cʼabaʼ Mardoqueo (Marduka) tsʼijbubil ti jumpʼejl xajlel ti jiñi tʼan persa.

Cabʌl xajlel chaʼan bʌ Persépolis miʼ taj ti tʼan juntiquil cʌmbil bʌ bajcheʼ Marduka, juntiquil xtsʼijbaya yaʼ ti palacio ti Susa cheʼ bʌ tsiʼ chaʼle yumʌntel Jerjes I. Jumpʼejl xajlel miʼ yʌl chaʼan Marduka juntiquilʌch traductor. Iliyi mucʼʌch i taj i bʌ yicʼot muʼ bʌ i yʌl jiñi Biblia tiʼ tojlel Mardoqueo: Juntiquilʌch xʼeʼtel tiʼ palacio jiñi rey Asuero (Jerjes I), yujil chaʼpʼejl tʼan i ñʌmʌl ti buchtʌl tiʼ puertajlel i palacio jiñi rey ti Susa (Est. 2:19, 21; 3:3). Iliyi jumpʼejlʌch i puertajlel colem otot baqui miʼ chaʼleñob eʼtel jiñi i wiñicob rey.

Cheʼ bajcheʼ mi laj qʼuel cabʌl chuqui lajal bʌ tiʼ tojlel Marduka muʼ bʌ i yʌjlel yaʼ ti xajlel tac yicʼot Mardoqueo muʼ bʌ i yʌjlel yaʼ ti libro chaʼan Ester. Lajal i yorajlel tsaʼ chumleyob, lajal baqui tsaʼ chumleyob i lajalob i yeʼtel. Pejtelel iliyi miʼ pʌs chaʼan Marduka jiñʌch Mardoqueo.

a Ti 1992, jiñi maestro Edwin Yamauchi tiʼ tsʼijbu jumpʼejl tema baqui tsiʼ taja ti tʼan 10 cʼabaʼʌl muʼ bʌ i tilel ti jiñi Persépolis yicʼot ti jiñi libro chaʼan Ester.