Chaʼan maʼ ñumel ti yambʌ video

Chaʼan maʼanic miʼ pʌs i bʌ jini chaʼan bʌ video

Laʼ lac pʌs lac chʼujbiya i laʼ lac yajcan chuqui wen

Laʼ lac pʌs lac chʼujbiya i laʼ lac yajcan chuqui wen

«Ñopola mi caj laʼ wʌqʼuentel cheʼ mi laʼ cʼajtiben. Mach yomic tile bixel laʼ pusicʼal» (SANTIAGO 1:6).

CʼAY: 81, 70

1. ¿Chuqui tsiʼ yʌcʼʌ chaʼan Caín miʼ yajcan i mel jiñi mach bʌ utsʼatic, i baqui bʌ wocol tsiʼ taja?

CAÍN yom miʼ yajcan chuqui mi caj i mel. Junchajp muʼ bʌ i mejlel i mel jiñʌch miʼ ticʼ i pusicʼal chaʼan jiñi mach bʌ weñic, cheʼ jiñi utsʼat miʼ yajñel. O yambʌ jiñʌch cheʼ miʼ yʌcʼ chaʼan i bibiʼ pusicʼal miʼ suben chuqui yom miʼ mel, pero iliyi miʼ yʌqʼuen wocol. Jiñi Biblia miʼ yʌl chaʼan Caín mach utsʼatic chuqui tsiʼ yajca. Tiʼ tsʌnsa i yijtsʼin, Abel, i mach chʌn utsʼatix tsaʼ ajñi yicʼot Jehová (Génesis 4:3-16).

2. ¿Chucoch ñuc i cʼʌjñibal cheʼ mi lac yajcan lac mel chuqui wen?

2 Ti lac pejtelel an chuqui yom mi lac ñaʼtan, tajol wen ñuc bʌ i cʼʌjñibal ti laj cuxtʌlel o an mach bʌ cheʼiqui. Tiʼ pejtelel muʼ bʌ lac yajcan lac mel, añʌch chuqui miʼ mejlel i tumbeñonla. Mi weñʌch chuqui mi lac yajcan lac mel, tajol maʼañic mi caj lac taj cabʌl wocol yicʼot ti ñʌchʼtʌlel mi caj lac chumtʌl. Pero mi mach cheʼic mi lac mel, mi caj lac taj lac chʼijiyemlel yicʼot wocol tac (Proverbios 14:8).

3. a) Mi wen chuqui la com lac yajcan, ¿chuqui yom mi lac ñop? b) ¿Chuqui ti cʼajtiya tac mi caj lac jacʼ?

3 ¿Chuqui mi caj i coltañonla chaʼan wen muʼ bʌ lac yajcan? Jiñʌch cheʼ an lac ñopoñel (chʼujbiya) ti Dios. Yom mi lac ñop chaʼan Dios yomʌch i coltañonla yicʼot chaʼan mi caj i yʌcʼbeñonla lac ñaʼtʌbal. Muʼ bʌ caj i coltañonla jaʼel jiñʌch cheʼ mi lac ñop i Tʼan Dios yicʼot i ticʼojel tac (pejcan Santiago 1:5-8). Mi mucʼʌch lac pʼʌtʼesan bajcheʼ añonla la quicʼot Jehová yicʼot mi lac ñumen acʼ ti ñuc i Tʼan, mi caj lac ñop chaʼan jiñʌch ñumen yujil chuqui wen ti lac tojlel. Ili mi caj i ñijcañonla chaʼan mi lac sʌclan laj coltʌntel tiʼ Tʼan cheʼ maxto la cujilic chuqui mi caj lac mel. Pero ¿bajcheʼ miʼ mejlel laj cʌn lac yajcan chuqui wen? Ixcu mi tsaʼix lac yajca chuqui mi caj lac mel, ¿yom ba i yʌl chaʼan maʼañix miʼ mejlel laj chʌn qʼuextan?

TI LAC PEJTELEL AN CHUQUI TAC YOM MI LAC ÑAʼTAN

4. ¿Chuqui tsiʼ yajca i mel Adán, i chuqui tsaʼ ujti tiʼ caj jiñi?

4 Cʼʌlʌl cheʼ tsaʼ mejli Adán, jiñi wiñicob xʼixicob (quixtañujob) añʌch chuqui yajcʌbil i chaʼañob ñuc bʌ i cʼʌjñibal tiʼ cuxtʌlelob. Jumpʼejl ejemplo, Adán tsiʼ ñaʼta mi jin yom miʼ chʼujbiben i tʼan Dios o i tʼan i yijñam, jiñi Eva. Adán tsiʼ jacʼbe i tʼan i yijñam, jin chaʼan tsiʼ mele mach bʌ weñic. Tiʼ caj jiñi, tsaʼ chojqui loqʼuel yaʼ ti Edén, i ti wiʼil tsaʼ chʌmi (sajti). Cʼʌlʌl wʌle muʼto la cubiben i wocolel jiñi tsaʼ bʌ i mele Adán.

5. ¿Chucoch joñonla yom mi lac yajcan chuqui yom mi lac mel?

5 An quixtañujob muʼ bʌ i ñaʼtañob chaʼan ñumen wen mi laj cajñel cheʼ maʼañic mi lac yajcan chuqui yom mi lac mel. ¿Cheʼ ba mi lac ñaʼtan jaʼel? Yom mi lac ñaʼtan chaʼan Jehová mach lajalic tsiʼ meleyonla bajcheʼ robot maʼañic bʌ chuqui miʼ ñaʼtan yicʼot miʼ yʌl. An i yʌqʼueyonla i Tʼan, ili miʼ cʌntesañonla lac yajcan chuqui wen. Cheʼ jaʼel, Dios yom chaʼan joñonla mi lac yajcan chuqui mi caj lac mel, i jiñʌch wen ñuc bʌ i cʼʌjñibal. Laʼ la cʌl jumpʼejl ejemplo chaʼan iliyi.

6, 7. a) ¿Chuqui tsiʼ yajcayob i mel jiñi israelob? (Qʼuele jiñi dibujo am bʌ tiʼ tejchibal). b) ¿Chucoch wocol tsaʼ mejli i yajcañob chuqui yom miʼ melob?

6 Cheʼ bʌ jiñi israelob yaʼix chumulob yaʼ ti Lum tsaʼ bʌ wʌn Subentiyob, tsiʼ yajcayob mi jin mi caj i chʼujutesañob Jehová o jiñi diosteʼ tac (pejcan Josué 24:15). Tajol mach wen ñuquic i cʼʌjñibal yilal. Pero yaʼʌch cʌyʌlob i cuxtʌlel. Cheʼ bʌ jiñi juezob tsiʼ tojʼesayob majlel jiñi tejclum, jiñi israelob tsiʼ chʌn meleyob mach bʌ weñic. Tsiʼ cʌyʌ i chʼujutesañob Jehová, i tsaʼ caji i chʼujutesañob diosteʼ tac (Jueces 2:3, 11-23). Cheʼ bʌ tiʼ yorajlel jiñi xʼaltʼan Elías, jiñi israelob tsiʼ ñaʼtayob mi jin mi caj i chʼujutesañob Jehová o jiñi mach bʌ isujmic dios Baal (1 Reyes 18:21). Tajol miʼ mejlel la cʌl chaʼan mach wocolic ti ñaʼtʌntel come la cujil chaʼan jiñʌch ñumen wen cheʼ mi lac melben i yeʼtel (troñel) Jehová. Juntiquil quixtañu am bʌ i ñaʼtʌbal maʼañic mi caj i melben i yeʼtel juntiquil dios mach bʌ cuxulic. Pero jiñi israelob wocolʌch tsiʼ yubiyob. Jiñi Biblia miʼ yʌl chaʼan chaʼchajp añob i pensar. Elías tsiʼ cʼʌñʌ i ñaʼtʌbal i tiʼ subeyob i chʼujutesan jiñi isujm bʌ Dios, Jehová.

7 ¿Chucoch wocol tsiʼ yubi jiñi israelob chaʼan wen chuqui miʼ yajcañob i mel? Ñaxan, come maʼañobic i ñopoñel ti Jehová yicʼot mach yomobic i jacʼbeñob i tʼan. Maʼañic tsiʼ xucʼchocoyob i pusicʼal tiʼ tojlel yicʼot maʼañic tsiʼ yʌqʼueyob i yorajlel chaʼan miʼ cʌñob Jehová yicʼot miʼ cʌmbeñob i ticʼojel. Tsaʼic i meleyob bajcheʼ iliyi, tajol wen tsaʼ bʌ i yajcayob i mel (Salmo 25:12). I chaʼpʼejlel, maʼañic tsiʼ yajcayob i mel chuqui wen come cheʼʌch tsaʼ caji i ñaʼtañob bajcheʼ yan tac bʌ tejclum. Tsiʼ yʌcʼʌyob chaʼan yambʌ quixtañu miʼ subeñob chuqui yom miʼ melob. Jin chaʼan, jiñi israelob tsaʼ caji i tsajcʌbeñob i melbal yicʼot i chʼujutesañob diosteʼ tac. Jehová tsaʼʌch i wʌn subeyob chaʼan cheʼʌch miʼ mejlelob ti ujtel (Éxodo 23:2).

¿YOM BA MI LAJ CΛY CHAʼAN YAMBΛ MAJQUI MIʼ SUBEÑONLA YOM BΛ MI LAC MEL?

8. ¿Chuqui ñuc bʌ i cʼʌjñibal miʼ mejlel laj cʌn tiʼ tojlel jiñi israelob?

8 Tsaʼ bʌ ujti tiʼ tojlel jiñi israelob, miʼ cʌntesañonla chaʼan i cʼʌjñibalʌch lac chaʼan jiñi i Tʼan Dios chaʼan mi lac yajcan chuqui wem bʌ. Gálatas 6:5 miʼ subeñonla chaʼan ti jujuntiquil an ti lac wenta chuqui mi lac mel. Jin chaʼan, mach yomic mi laj cʌy chaʼan yambʌ majqui miʼ subeñonla chuqui yom mi lac mel. Yom mi laj cʌn chuqui jiñi wem bʌ miʼ qʼuel Dios yicʼot mi lac mel.

Mi tsaʼ laj cʌyʌ chaʼan yambʌ majqui miʼ subeñonla yom bʌ mi lac mel, jiñʌch woli bʌ i tojʼesañonla majlel

9. ¿Chucoch añʌch i wocolel cheʼ yambʌ majqui miʼ subeñonla yom bʌ mi lac mel?

9 Cheʼ mi lac wersa xijqʼuel lac mel mach bʌ utsʼatic, miʼ yʌcʼonla laj cʌy chaʼan yambʌ majqui miʼ subeñonla yom bʌ mi lac mel (Proverbios 1:10, 15). I añʌch i wocolel mi cheʼ mi lac mel bajcheʼ jiñi. Ti jujuntiquil yom mi la cubin chuqui miʼ subeñonla laj conciencia, cheʼʌch bajcheʼ cʌntesʌbil lac chaʼan ti Biblia. Pero mi tsaʼ laj cʌyʌ chaʼan yambʌ majqui miʼ subeñonla yom bʌ mi lac mel, jiñʌch woli (choncol) bʌ i tojʼesañonla majlel. Miʼ mejlel lac taj cabʌl wocol tiʼ caj jiñi.

10. ¿Chuqui tsiʼ wʌn sube Pablo jiñi xñoptʼañob ti Galacia?

10 Jiñi apóstol Pablo tsiʼ sube jiñi xñoptʼañob ti Galacia chaʼan mach yambʌlic yom bʌ miʼ subeñob chuqui miʼ melob (pejcan Gálatas 4:17). Ti jiñi congregación an xñoptʼañob tsaʼ bʌ caji i subeñob chuqui yom miʼ mel jiñi yambʌ hermanojob. Tsiʼ mulayob chaʼan jin miʼ jacʼbentelob i tʼan i mach jiñic jiñi apóstolob. Tsaʼ caji i chanʼesañob i bʌ i maʼañix tsiʼ qʼueleyob ti ñuc cheʼ jiñʌch jiñi hermañojob yom miʼ ñaʼtañob chuqui yomob i mel.

11. ¿Bajcheʼ miʼ mejlel laj coltan yambʌlob chaʼan miʼ yajcañob chuqui wen?

11 Ti lac pejtelel miʼ mejlel laj cʌn bajcheʼ tsiʼ mele jiñi apóstol Pablo. Tsiʼ qʼuele ti ñuc cheʼ jiñʌch jiñi hermanojob yom bʌ miʼ ñaʼtañob chuqui yomob i mel (pejcan 2 Corintios 1:24). Ili ora, jiñi ancianojob cheʼʌch miʼ mejlel i melob cheʼ bʌ miʼ coltañob juntiquil hermano chaʼan miʼ ñaʼtan chuqui yom miʼ mel. Miʼ pʌsbeñob ti wen chuqui miʼ yʌl jiñi i Tʼan Dios. Pero wen tsajilob chaʼan mach jiñic miʼ yʌlob chuqui yom bʌ melol come yujilob chaʼan jiñʌch jiñi hermano muʼ bʌ caj i ñusan chuqui miʼ tilel tiʼ tojlel. ¿Chuqui ñuc bʌ i cʼʌjñibal miʼ mejlel laj cʌn? Chaʼan miʼ mejlel lac pʌsben jiñi hermanojob chuqui miʼ yʌl jiñi Biblia, pero añob tiʼ wenta chaʼan miʼ ñaʼtañob chuqui mi caj i melob, i mi cheʼʌch miʼ melob, miʼ tajob i wenlel. Mach yomic mi lac ñaʼtan chaʼan an ti lac wenta mi lac suben chuqui yom miʼ mel jiñi hermanojob.

Jiñi ancianojob miʼ coltan yambʌ hermanojob chaʼan miʼ ñaʼtañob chuqui yom miʼ melob. (Qʼuele jiñi párrafo 11).

MACH JIÑIC YOM MI LA CΛCʼ TI ÑUC BAJCHEʼ MI LA CUBIN LAC BΛ

12, 13. Cheʼ an chuqui la com lac mel, ¿chucoch an i wocolel cheʼ jin mi lac ñaʼtan cheʼ michʼonla o chʼijiyemonla?

12 Ili ora an cabʌl muʼ bʌ i melob chuqui yom come cheʼʌch miʼ yubiñob tiʼ pusicʼal (qʼuele jiñi recuadro «¿Chuqui yom i yʌl?»). Pero ili miʼ mejlel i yʌqʼueñonla wocol. Jiñi Biblia miʼ subeñonla chaʼan mach yomic mi lac mel chuqui la com chaʼan jach cheʼ miʼ subeñonla lac pusicʼal o chaʼan bajcheʼ yubil mi la cubin lac bʌ (Proverbios 28:26). Mach yomic mi laj cʌlʌx acʼ ti ñuc lac pusicʼal come jiñi Biblia miʼ yʌl: «Wen yujilob lot i pusicʼal winicob. Cabʌl i sajtemal» (Jeremías 17:9). Jiñi Biblia miʼ taj ti tʼan quixtañujob tsaʼ bʌ i tajayob wocol tiʼ caj tsiʼ cʌlʌx acʼʌyob ti ñuc i pusicʼal (1 Reyes 11:9; Jeremías 3:17; 13:10). Jin chaʼan, ¿chuqui miʼ mejlel ti ujtel mi tsaʼ lac jacʼʌ muʼ bʌ i yʌl lac pusicʼal cheʼ an chuqui woli lac ñaʼtan?

13 Jehová miʼ qʼuel ti ñuc lac pusicʼal come miʼ subeñonla chaʼan yom mi laj cʼuxbin tiʼ pejtelel lac pusicʼal yicʼot mi laj cʼuxbin jiñi yambʌlob cheʼ bajcheʼ mi laj cʼuxbin lac bʌ (Mateo 22:37-39). Pero yom mi laj cʌntan lac bʌ. Jiñi texto tac tsaʼix bʌ laj qʼuele tilel miʼ pʌs chaʼan jiñi lac pusicʼal miʼ mejlel i ñijcan lac pensar yicʼot lac melbal, pero añʌch i wocolel iliyi. Jumpʼejl ejemplo, tajol mach weñic chuqui mi caj lac yajcan lac mel cheʼ michʼonla (Proverbios 14:17; 29:22). Tajol cheʼʌch miʼ yujtel jeʼel cheʼ an lac chʼijiyemlel (Números 32:6-12; Proverbios 24:10). Yom mi laj cʌy chaʼan jiñi i mandar Dios miʼ tojʼesan lac ñaʼtʌbal (Romanos 7:25). Jin chaʼan, cheʼ bʌ an chuqui mi lac ñaʼtan lac mel, mach laj cʌlʌx acʼ ti ñuc bajcheʼ yubil mi la cubin.

¿JALAQUI YOM MI LAJ QʼUEXTAN ÑAʼTΛBIL BΛ LAC CHAʼAN?

14. ¿Chucoch an i tajol weñʌch cheʼ mi laj qʼuextan chuqui tsaʼix bʌ lac ñaʼta lac mel?

14 Ti lac pejtelel yom wen chuqui mi lac ñaʼtan lac mel. Pero juntiquil muʼ bʌ i chʼʌmben isujm, tajol yom miʼ chaʼ wen ñaʼtan chuqui tsiʼ yajca i mel yicʼot miʼ qʼuextan mi cheʼʌch yom miʼ qʼuel. Laʼ laj qʼuel jiñi ñumen wem bʌ tiʼ tojlel Jehová, jiñʌch bajcheʼ tsiʼ mele tiʼ tojlel jiñi chumuloʼ bʌ ti Nínive cheʼ tiʼ yorajlel Jonás. Jiñi Biblia miʼ yʌl: «Cheʼ bʌ tsiʼ qʼuele Dios woliʼ cʌyob i jontolil, tsiʼ qʼuexta i pusicʼal. Maʼanic tsiʼ choco tilel wocol cheʼ bajcheʼ tsiʼ subeyob. Maʼanic tsiʼ jisayob» (Jonás 3:10). Jehová tsiʼ qʼuexta chuqui tsiʼ ñaʼta tiʼ tojlel jiñi quixtañujob ti Nínive come tsiʼ qʼuextayob i melbal. Cheʼʌch tsiʼ pʌsʌ chaʼan mucʼʌch i chʼʌmben isujm, añʌch i pecʼlel yicʼot pʼuntaya. Jehová mach lajalic bajcheʼ jiñi quixtañujob come miʼ wen ñaʼtan chuqui miʼ mel, i mach jiñic miʼ mel cheʼ bʌ michʼ.

Jehová tsiʼ qʼuexta chuqui tsiʼ ñaʼta tiʼ tojlel jiñi quixtañujob ti Nínive come tsiʼ qʼuextayob i melbal

15. ¿Baqui ora yom mi laj qʼuextan chuqui lon ñaʼtʌbil lac chaʼan?

15 An i tajol yom mi lac chaʼ wen ñaʼtan mi utsʼatʌch tsaʼ bʌ lac yajca lac mel. Tajol yom mi lac mel cheʼ bʌ an chuqui miʼ qʼuextʌyel. Yom mi laj cʼajtesan chaʼan Jehová an i tajol tsiʼ qʼuexta tsaʼ bʌ i ñaʼta (1 Reyes 21:20, 21, 27-29; 2 Reyes 20:1-5). Cheʼ bʌ an chuqui miʼ tsijib ajlel yom mi laj qʼuextan bajcheʼ mi lac ñaʼtan jeʼel. Miʼ mejlel laj cʌn tiʼ tojlel jiñi rey David. Cheʼ bʌ an chuqui mach bʌ isujmic tsiʼ yubi tiʼ tojlel i buts (mam) Saúl, mach utsʼatic chuqui tsiʼ ñaʼtan. Pero tsiʼ qʼuexta i pensar cheʼ bʌ tsiʼ yubi bajcheʼ an i sujmlel (2 Samuel 19:24-29). Joñonla jaʼel añʌch baqui ora cheʼ yom mi lac mel bajcheʼ jiñi.

16. a) ¿Chuqui miʼ mejlel i coltañonla chaʼan wen muʼ bʌ lac yajcan lac mel? b) ¿Chucoch yom mi lac chaʼ wen ñaʼtan jiñi lon yajcʌbilix bʌ lac chaʼan, i chuqui yom bʌ mi lac mel?

16 Jiñi Biblia miʼ yʌl chaʼan mach yomic ti orajach mi lac yajcan yom bʌ melol cheʼ bʌ ñuc i cʼʌjñibal woli (yʌquel) bʌ lac ñaʼtan (Proverbios 21:5). Yom mi lac locʼsʌben i yorajlel chaʼan xucʼul mi lac wen ñaʼtan. Cheʼ bajcheʼ jiñi, utsʼat muʼ bʌ caj lac yajcan (1 Tesalonicenses 5:21). Jumpʼejl ejemplo, cheʼ bʌ juntiquil i jol familia an chuqui woliʼ ñaʼtan, yom miʼ yʌqʼuen i yorajlel chaʼan miʼ ñaxan qʼuel chuqui miʼ yʌl jiñi Biblia yicʼot jun tac loqʼuem bʌ yaʼi. Utsʼatʌch cheʼ miʼ ñʌchʼtan jaʼel chuqui miʼ ñaʼtan jiñi i familia. Laʼ laj cʼajtesan chaʼan Dios tiʼ sube Abraham (Abrahán) chaʼan yom miʼ ñʌchʼtʌben i tʼan i yijñam (Génesis 21:9-12). Jiñi ancianojob yom miʼ wen aqʼueñob i yorajlel chaʼan miʼ pejcañob jiñi jun tac. Cheʼ bʌ an chuqui miʼ tsijib tsictesʌntel, yom miʼ qʼuextañob i ñaʼtʌbal, anquese tajol maʼañix mi caj i qʼuejlelob ti ñuc. Jiñi ancianojob muʼ bʌ i chʼʌmbeñob isujm yicʼot añoʼ bʌ i pecʼlel, yomʌch miʼ qʼuextañob i pensar yicʼot bajcheʼ lon ñaʼtʌbil i chaʼañob chuqui yom bʌ melol. Wen cheʼ mucʼʌch lac tsajcʌbeñob i melbal, come mi caj i coltan chaʼan jiñi congregación muchʼul miʼ yajñel yicʼot ti ñʌchʼtʌlel (Hechos 6:1-4).

LAʼ LAC MEL JIÑI TSAʼ BΛ LAC ÑAʼTA LAC MEL

17. ¿Chuqui miʼ mejlel i coltañonla chaʼan wen chuqui miʼ cʼotel lac ñaʼtan?

17 An wen ñuc tac bʌ i cʼʌjñibal yom bʌ miʼ ñaʼtʌntel. Jumpʼejl ejemplo, yom mi lac ñaʼtan mi mucʼʌch caj lac ñujpuñel yicʼot majqui mi caj lac pʌy. Ñuc i cʼʌjñibal mi lac ñaʼtan jaʼel baqui ora mi caj lac tech lac melben i yeʼtel Jehová tiʼ pejtelel ora. Yom mi lac ñaxan wen ñaʼtan yicʼot mi laj cʼajtiben i coltaya Jehová chaʼan tac iliyi. Tajol bej jalʌch miʼ cʼotel lac ñaʼtan. Pero mi wen chuqui la com lac yajcan, yom mi lac ñop Jehová, mi lac ñʌchʼtʌben i tʼan yicʼot mi lac jacʼ (Proverbios 1:5). Jehová an wen tac bʌ i ticʼojel yaʼ ti Biblia. Jin chaʼan yomʌch mi lac pejcan yicʼot mi laj cʼajtiben i coltaya. Jehová miʼ mejlel i yʌqʼueñonla wen tac bʌ lac melbal chaʼan jiñi muʼ bʌ lac ñaʼtan lac mel cheʼʌch bajcheʼ miʼ mulan. Cheʼ an chuqui woli lac ñaʼtan, yom mi laj cʼajtiben lac bʌ: «¿Muʼ baʼ caj i pʌs chaʼan mij cʼuxbin Jehová woli bʌ c yajcan c mel? ¿Muʼ ba caj i yʌqʼuen i tijicñʌyel yicʼot i ñʌchʼtʌlel c familia? Yicʼot ¿muʼ baʼ caj i pʌs chaʼan cujilʌch pijt yicʼot añʌch j cʼuxbiya?».

18. ¿Chucoch yom Jehová chaʼan joñonla mi lac ñaʼtan chuqui la com lac mel?

18 Jehová maʼañic miʼ xicʼonla chaʼan mi laj cʼuxbin o mi lac melben i yeʼtel. Tsiʼ cʌyʌ chaʼan joñonla mi lac ñaʼtan mi la com lac mel. Miʼ qʼuel ti ñuc cheʼ an ti lac wenta chaʼan mi lac yajcan mi com lac melben i yeʼtel o maʼañic (Josué 24:15; Eclesiastés 5:4). Pero yomʌch cheʼ mi lac tsʼʌctesan chuqui mi cʼotel lac ñaʼtan cheʼʌch bajcheʼ miʼ yʌl tiʼ Tʼan. Utsʼat chuqui mi caj lac yajcan lac mel mi mucʼʌch laj cʌcʼ ti ñuc muʼ bʌ i yʌl Jehová yicʼot jiñi principio tac muʼ bʌ i yʌqʼueñonla. Cheʼ jaʼel, mi caj lac pʌs chaʼan mach chaʼchajpic lac pusicʼal, come ti jumpʼejl lac pusicʼal yom mi lac mel (Santiago 1:5-8; 4:8).