Chaʼan maʼ ñumel ti yambʌ video

Chaʼan maʼanic miʼ pʌs i bʌ jini chaʼan bʌ video

TEMAJ AM BɅ TIʼ TEJCHIBAL | JIÑI BIBLIA: ÑUSɅBIL BɅ I CHAʼAN CʼɅLɅL TI WAJALI

Jiñi Biblia tsaʼ coltʌyi anquese yom i jisʌntel

Jiñi Biblia tsaʼ coltʌyi anquese yom i jisʌntel

I CONTRAJINTEL. An cabʌl ñucoʼ bʌ i yeʼtel ti política yicʼot ti ñopbalʌl tac mach bʌ utsʼatic chuqui an i ñopoyob i melben jiñi Biblia. Tsiʼ cʼʌñʌyob i yeʼtel chaʼan mi juntiquilic miʼ mejlel i taj, i mel o i chaʼlen ti traducir ti yambʌ tʼan. Laʼ laj qʼuel chaʼpʼejl ejemplo:

  • Cheʼ ti jabil 167 cheʼ bʌ maxto tilemic Cristo (m.t.C.), jiñi rey Antíoco Epífanes tsiʼ yʌlʌ chaʼan miʼ jisʌntel tiʼ pejtelel i copiajlel jiñi Tsʼijbujel Hebreo come yom chaʼan jiñi judíojob miʼ yochelob tiʼ ñopbal griegojob. Jiñi muʼ bʌ i tsʼijbun chaʼan historia Heinrich Graetz tsiʼ yʌlʌ: «Tiʼ tsiliyob yicʼot tsiʼ puluyob jiñi bʌlbil tac bʌ jun baqui an jiñi Mandar, i tiʼ tsʌnsayob jiñi woli (choncol) bʌ i lon pejcañob chaʼan miʼ tajob i pijtaya yicʼot i tijicñʌyel».

  • Cheʼ bʌ ti jabil 500 cʼʌlʌl ti 1500, cʌmbil bʌ bajcheʼ Edad Media, jiñi ñucoʼ bʌ i yeʼtel ti ñopbalʌl maʼañic miʼ mulañob cheʼ bʌ an yambʌ muʼ bʌ i chaʼleñob cʌntesa chaʼan jiñi Biblia i mach jiñic i cʌntesa jiñi católicojob. Majqui jach an i chaʼan yambʌ libro tac am bʌ ti Biblia, mi mach jiñic jiñi Salmo tac ti latín, miʼ jopʼbentel i mul. Ti jumpʼejl tempa bʌ tsaʼ bʌ i meleyob jiñi ñucoʼ bʌ i yeʼtel ti jiñi iglesia católica tsaʼ ajli chaʼan miʼ yajcʌntel wiñicob ti jujumpʼejl parroquia i miʼ sʌclʌntelob cheʼ bʌ miʼ melob bajcheʼ jiñi, mi añob tiʼ yotot, mi mujcubilob i bʌ o jin jach baqui miʼ mejlelob ti tajtʌl, miʼ jisʌntelob.

Cheʼ tsaʼic mejli i jisañob jiñi Biblia, maʼañix bajcheʼ mi lac tajben i tʼan ili ora.

Jiñi traducción chaʼan Biblia tsaʼ bʌ i mele William Tyndale ti inglés maʼañic chuqui tsiʼ chaʼle, anquese tsiʼ puluyob yicʼot tiʼ tsʌnsayob jiñi Tyndale cheʼ ti 1536.

BAJCHEʼ TSAʼ COLTɅYI JIÑI BIBLIA. Jiñi rey Antíoco tsiʼ contraji jiñi tejclum Israel. Pero jiñi judíojob mach chʌn junsujm jach baqui chumulob. An muʼ bʌ i yʌlob chaʼan cheʼ ti ñaxam bʌ siglo, ñumen ti ojlil judíojob mach yaʼix chumulob ti Israel. I copiajlel tac jiñi Tsʼijbujel tsiʼ lotoyob yaʼ ti sinagoga tac i chaʼañob i jiñʌch tsaʼ bʌ i wiʼil cʼʌñʌ jiñi i pʼolbalob yicʼot tsijib xñoptʼañob (Hechos 15:21).

Tsaʼ bʌ i qʼueleyob ti ñuc jiñi Biblia cheʼ ti Edad Media, tsiʼ bej chaʼleyob ti traducir yicʼot tsiʼ melbeyob i copiajlel tac anquese tsaʼ tsʼaʼlentiyob. Cheʼ maxto mejli jiñi imprenta de tipos móviles cheʼ bʌ ti jabil 1450 majlel, jiñi Biblia tsaʼix tʼox chaʼlenti ti traducir ti 33 tʼan tac yubil. Cʼʌlʌl ti jiñi bʌ ora, ti orajach tsaʼ caji ti chaʼlentel ti traducir yicʼot imprimir.

I WENLEL. Ili ora, jiñi Biblia jiñʌch ñumen pucbil bʌ yicʼot chaʼlebil bʌ ti traducir, anquese cabʌl majqui tsiʼ ñopo i jisan. Ti cabʌl país an i yʌcʼʌyob ti ñuc yicʼot an i colta tiʼ tʼan yicʼot tiʼ cuxtʌlel yonlelob.