Chaʼan maʼ ñumel ti yambʌ video

Chaʼan maʼanic miʼ pʌs i bʌ jini chaʼan bʌ video

Jiñi muʼ bʌ i mʌñob quixtañu yaʼ ti África yicʼot América ti wajali chaʼan jach ñumen yomob taqʼuin.

Tsaʼ locʼsʌntiyob baqui cʌchʌlob: Ti wajali yicʼot ili ora

Tsaʼ locʼsʌntiyob baqui cʌchʌlob: Ti wajali yicʼot ili ora

Blessing * tsaʼ cʼoti ti Europa chaʼan miʼ chaʼlen eʼtel (troñel) bajcheʼ xlocʼ jol tsiʼ ñaʼta. Pero tsaʼ wen ticʼlʌnti yicʼot tsaʼ chʼʌjqui i familia. Tiʼ wiʼil, tsaʼ wersa xijqʼui chaʼan miʼ chon i bʌ.

Dibujo muʼ bʌ i pʌs jiñi chucbiloʼ bʌ majlel ti Egipto wajali.

Ti jujumpʼejl acʼʌlel yom miʼ tempan cheʼ bʌ 200 o 300 euro chaʼan miʼ mejlel i toj 40,000 euro * tsaʼ bʌ i yʌlʌ jiñi xʼixic muʼ bʌ i chʼʌmben i tojol jiñi ototʌl baqui miʼ choñob i bʌ. Blessing miʼ yʌl: «Cabʌl ora tsaʼ c ñaʼta putsʼel, pero tsaʼ bʌcʼña muʼ bʌ i mejlel i tumbeñob c familia. Maʼañic chuqui tsaʼ mejli c mel». Tsaʼ bʌ ujti tiʼ tojlel cheʼʌch ujtem tiʼ tojlel jiñi 4 millón wiñicob xʼixicob (quixtañujob) tiʼ pejtelel pañimil xicʼbiloʼ bʌ chaʼan miʼ choñob i bʌ jaʼel.

Añix cheʼ bʌ chʌmpʼejl mil jab, an juntiquil xcolel tsaʼ bʌ chojñi tiʼ yʌscuñob. I cʼabaʼ jiñʌch José. Tsaʼ cʼoti bajcheʼ mozo tiʼ tojlel jumpʼejl familia yaʼ ti Egipto. Ti ñaxan utsʼat tsaʼ qʼuejli, mach cheʼic bajcheʼ Blessing. Pero ti jumpʼejl bʌ qʼuin, jiñi i yijñam i yum ti yeʼtel tsiʼ jopʼbe i mul come maʼañic tsiʼ jacʼʌ ñoltʌl yicʼot. Jin chaʼan José tsaʼ otsʌnti ti cárcel i tsaʼ cʌjchi ti cadena (Génesis 39:1-20; Salmo 105:17, 18).

José tsaʼ ticʼlʌnti bajcheʼ mozo ti wajali, i cheʼʌch tsaʼ mejli Blessing jaʼel ili ora. Tiʼ chaʼticlelob tsiʼ tajayob jiñi wocol añix bʌ ora i cajel: jiñʌch cheʼ miʼ chojñel quixtañujob bajcheʼ choñoñelʌl tac, i jin jach ñuc i cʼʌjñibal miʼ qʼuelob jiñi taqʼuin.

TSAʼ SUJTI TI ÑUC BɅ EʼTEL CHAʼAN LOCʼ TAQʼUIN

Ti jiñi guerra yaʼʌch baqui miʼ mejlel i ñumen chucob quixtañujob. Miʼ yʌjlel chaʼan jiñi faraón ti Egipto i cʼabaʼ Tutmosis III tsiʼ cʌchʌyob majlel 90,000 quixtañu cheʼ bʌ tsiʼ chaʼle guerra ti Canaán, i tsiʼ yʌcʼʌyob ti eʼtel baqui miʼ topʼob lum, ti melol templo tac yicʼot ti jamol i ñumib jaʼ.

Jiñi guerra tac tsiʼ yʌcʼʌ chaʼan cabʌl quixtañu miʼ cʌjchel majlel ti yambʌ tejclum, cheʼʌch tsiʼ mele jiñi Roma, pero an i tajol jiñi mʌn quixtañujob miʼ yʌcʼ ti tejchel guerra. Miʼ ñaʼtʌntel chaʼan cheʼ ti jabil 30 cheʼ bʌ wʌʼto an Cristo, ojlil xchumtʌlob yaʼ ti Roma jiñʌch cʌchbiloʼ bʌ cʼotel ti yambʌ tejclum. Cabʌl egiptojob yicʼot romanojob cʌchbiloʼ bʌ, pʼumpʼuntic tsaʼ wen ticʼlʌntiyob. Juntiquil cʌchbil bʌ ti eʼtel baqui miʼ topʼob lum cojach miʼ mejlel ti chumtʌl 30 jab.

Anquese ñumeñix cabʌl jab, jiñi wocol maʼañic tsaʼ tojʼa. Cheʼ bʌ ti jabil 1501 cʼʌlʌl ti 1900, ti África yicʼot ti América tsaʼ wen ñucʼa jiñi eʼtel chaʼan i chojñel quixtañujob. Jiñi UNESCO tsiʼ yʌlʌ chaʼan cheʼ bʌ 25 o 30 millón wiñicob, xʼixicob yicʼot alobob tsaʼ chujquiyob yicʼot tsaʼ chojñiyob. Miʼ yʌjlel jeʼel chaʼan cabʌl tsaʼ chʌmiyob (sajtiyob) cheʼ bʌ tsiʼ ñopoyob cʼaxel yaʼ ti océano Atlántico. Juntiquil cuxul bʌ tsaʼ cʌyle, i cʼabaʼ Olaudah Equiano, tsiʼ yʌlʌ: «Wen bʌbʌqʼuen jax bajcheʼ miʼ chaʼleñob oñel jiñi xʼixicob yicʼot cheʼ miʼ chaʼleñob uqʼuel jiñi chʌmelix bʌ yomob».

Ili pʼumpʼun ticʼlʌntel mach cojic jach tsaʼ ujti wajali. Jiñi Oficina Internacional del Trabajo miʼ yʌl chaʼan an cheʼ bʌ 21 millón mucʼoʼ bʌ ti toʼol eʼtel o tsʼitaʼ jach miʼ tojtʌlob. Ili quixtañujob mucʼob ti eʼtel baʼ miʼ tojpʼel lum, miʼ mejlel pisil, ladrillo tac, yaʼ baʼ miʼ choñob i bʌ yicʼot ti ototʌl tac. Anquese mach cheʼic yom miʼ mejlel, pero woli (choncol) i ñumen pʼojlel.

Yonlel quixtañu ili ora muʼto i pʼumpʼun ticʼlʌntelob ti eʼtel.

MIʼ SɅCLAÑOB COLTɅNTEL

Come cʌlʌx jax miʼ ticʼlʌntelob, tsaʼix caji i coltañob i bʌ. Ti jabil 73 cheʼ bʌ maxto tilemic Cristo (m.t.C.), jiñi yujil bʌ jatsʼ i cʼabaʼ Espartaco yicʼot 100 mil quixtañu cʌchʌloʼ bʌ tsaʼ caji i contrajiñob Roma, pero maʼañic tsaʼ mejliyob. Cheʼ ti jabil 1800, jiñi cʌchʌloʼ bʌ yaʼ ti isla i cʼabaʼ La Española am bʌ ti Mar Caribe tsiʼ contrajiyob jiñi i yumob ti eʼtel. Come mach cheʼix bajcheʼ quixtañu tsaʼ mejliyob jiñi cʌchʌloʼ bʌ yaʼ baʼ miʼ pʌcʼob sicʼʌb chaʼan miʼ mejlel azúcar, tsiʼ techeyob jumpʼejl guerra tsaʼ bʌ jalʼa 13 jab jinto tsaʼ cʌyleyob ti jumpʼejl tejclum i cʼabaʼ Haití cheʼ ti 1804.

Jiñi ñumen ñuc bʌ coltʌntel tsaʼ bʌ ujti jiñʌch tiʼ tojlel israelob. Tsaʼ coltʌntiyob loqʼuel tiʼ tojlel Egipto cheʼ bʌ 3 millón israelob. Jin chaʼan, añʌch majqui yom miʼ coltañob loqʼuel come jiñi Biblia miʼ yʌl chaʼan jiñi egiptojob tsiʼ ticʼlayob ti «wocol bʌ eʼtel» (Éxodo 1:11-14). Juntiquil faraón tsiʼ yʌcʼʌ i tʼan chaʼan miʼ tsʌnsʌntel jiñi chʼiton bʌ miʼ yilan pañimil (chʼocʼan), chaʼan maʼañic miʼ bej pʼojlel jiñi israelob (Éxodo 1:8-22).

Wen ñuc tsaʼ bʌ ujti tiʼ tojlel jiñi israelob come Dios tsiʼ coltayob. Dios tsiʼ sube Moisés: «Cʌmbil c chaʼan i wocol. Tsaʼix jubiyon tilel chaʼan mic locʼsañob ti jini lum» (Éxodo 3:7, 8). Ili ora, jiñi judíojob muʼto i bej melob jiñi Pascua chaʼan miʼ cʼajtesañob ili tsaʼ bʌ ujti (Éxodo 12:14).

TSAʼ COJLIYONLA LOQʼUEL TIʼ PʼɅTɅLEL MULIL

Jiñi Biblia miʼ yʌl: «Toj miʼ chaʼlen meloñel lac Yum [Jehová]». Miʼ yʌl jaʼel chaʼan maʼañic qʼuextʌyem (2 Crónicas 19:7; Malaquías 3:6). Dios tsiʼ choco tilel Jesús ‹chaʼan miʼ subeñob loqʼuel jiñi ñupʼuloʼ bʌ [...] chaʼan miʼ yʌcʼ ti colel jiñi ticʼlʌbiloʼ bʌ› (Lucas 4:18). Ili yom i yʌl chaʼan Jesús tsaʼ chojqui tilel ti Pañimil chaʼan miʼ locʼsañonla ti mulil yicʼot chʌmel. Jesús tsiʼ yʌlʌ: «I sujmlel c tʼan mi caj i yʌqʼuetla ti colel» (Juan 8:32). Jiñi i sujmlel tsaʼ bʌ i pʌsʌ Jesús cabʌl to bajcheʼ miʼ coltan jiñi quixtañujob (qʼuele jiñi recuadro  «Tsaʼ cojli loqʼuel ti jumpʼejl wocol»).

Dios tsaʼʌch i colta jiñi José yicʼot Blessing chaʼan miʼ cojlelob, anquese mach lajalic tsaʼ bʌ i ñusayob. Yaʼ ti capítulo 39 cʼʌlʌl ti 41 i chaʼan Génesis miʼ tsictesan chuqui tsiʼ ñusa José. Laʼ laj qʼuel jaʼel chucoch ñucʌch bajcheʼ tsaʼ coltʌnti jiñi Blessing.

Blessing tsaʼ majli yaʼ ti España cheʼ bʌ tsaʼ chojqui loqʼuel yaʼ ti Europa. Tsaʼ cʼoti i cʌn jiñi i testigojob Jehová i tsiʼ teche jumpʼejl estudio yicʼotob. Tsiʼ ñaʼta i qʼuextan i melbal, jin chaʼan tiʼ sʌcla yambʌ eʼtel i tiʼ cʼajtibe jiñi xʼixic am bʌ i bet yicʼot chaʼan ti jujumpʼejl uw miʼ tsʼitaʼ juʼsʌben. Ti jumpʼejl bʌ qʼuin, jiñi xʼixic tsiʼ pejca Blessing ti teléfono. Tsiʼ yʌlʌ chaʼan muqʼuix i lajmesʌben i bet yicʼot chaʼan laʼ i ñusʌben tsaʼ bʌ i melbe. ¿Chucoch? Jiñi xʼixic tsiʼ teche estudio yicʼot i testigojob Jehová jeʼel. Blessing miʼ yʌl: «Jiñi i sujmlel miʼ mejlel i coltañet loqʼuel ti wocol tac maʼañic bʌ miʼ mejlel a ñaʼtan».

Jehová chʼijiyem tsiʼ yubi i bʌ cheʼ tsiʼ qʼuele chaʼan woli (yʌquel) i yubin wocol jiñi i tejclum yaʼ ti Egipto, i cheʼʌch miʼ yubin i bʌ jaʼel ili ora chaʼan chuqui tac miʼ qʼuel. Pero tiʼ sujm, jiñi quixtañujob yom miʼ junyajlel qʼuextañob i melbal chaʼan miʼ jilel tiʼ pejtelel jiñi wocol, i jiñʌch muʼ bʌ caj i mel Dios. «Woli lac pijtan tsijiʼ bʌ panchan yicʼot tsijiʼ bʌ pañimil baʼ miʼ mejlel chuqui toj cheʼ bajcheʼ albil i chaʼan Dios» (2 Pedro 3:13).

^ parr. 2 Jiñi cʼabaʼʌl tsaʼ qʼuextʌyi.

^ parr. 3 Ili yom i yʌl chaʼan yom miʼ tempan 1,900 o 2,800 ti jujumpʼejl acʼʌlel, jiñi i bet yom bʌ miʼ toj jiñʌch 380 mil.