Chaʼan maʼ ñumel ti yambʌ video

Chaʼan maʼanic miʼ pʌs i bʌ jini chaʼan bʌ video

TEMAJ CHAʼAN ESTUDIO 51

¿Bajcheʼ cʼamel cʌmbil lac chaʼan Jehová?

¿Bajcheʼ cʼamel cʌmbil lac chaʼan Jehová?

«Pejtel muʼ bʌ i cʌñetob miʼ yʌcʼob i bʌ ti a wenta.Come jatet, c Yum, maʼanic tsaʼ cʌyʌ mi junyajlic jini muʼ bʌ i sajcañet» (SAL. 9:10).

CʼAY 56 Chumtan jiñi i sujmlel

MUʼ BɅ CAJ I QʼUEJLEL *

1, 2. Cheʼ bajcheʼ mi laj cʌn tiʼ tojlel Angelito, ¿chuqui yom mi lac mel jujuntiquil?

¿TESTIGOJOB jiñi a tat a ñaʼ? Mi cheʼʌchi, yom maʼ cʼajtesan chaʼan i yamigojob Jehová, pero jatet mach a wamigojic. Mi jiñi lac tat o lac ñaʼ miʼ melbeñob i yeʼtel (troñel) Jehová o maʼañic, juntiquilonla yom mi lac chaʼlen wersa chaʼan mi lac sujtel tiʼ yamigo Jehová.

2 Laʼ laj cʌn tiʼ tojlel Angelito, juntiquil hermano chʼoyol bʌ ti Asia, tsaʼ bʌ cosʌnti ti jumpʼejl familia i testigojoʼ bʌ Jehová. Cheʼ bʌ xcolelto mach lʌcʼʌlic miʼ yubin i bʌ tiʼ tojlel Dios, miʼ yʌl: «Mic chʼujutesan Jehová come cheʼ miʼ mel jiñi c familia». Pero tsiʼ ñaʼta i yʌqʼuen i yorajlel i pejcan jiñi Biblia yicʼot i wen ñaʼtan chuqui miʼ cʌntesan yicʼot tsiʼ teche i wen pejcan Jehová ti oración. Angelito miʼ yʌl bajcheʼ tsiʼ colta: «Tsaʼ cʼoti c ñaʼtan chaʼan cojach cheʼ c ñumen cʌñʌ Jehová lʌcʼʌl mi caj cubin c bʌ tiʼ tojlel». Jiñi i ejemplo miʼ locʼ ili chaʼpʼejl cʼajtiya: ¿Chucoch mach lajalic cheʼ ñoj cʌmbil lac chaʼan Jehová yicʼot cheʼ an jach chuqui la cujil tiʼ tojlel? Yicʼot ¿bajcheʼ miʼ cʼotel laj cʌn Jehová?

3. ¿Chucoch mach lajalic cheʼ ñoj cʌmbil lac chaʼan Jehová yicʼot cheʼ an jach chuqui la cujil tiʼ tojlel?

3 Tajol mi la cʌl chaʼan laj cʌñʌ Jehová come la cujil chuqui i cʼabaʼ o jiñi an tac bʌ i yʌlʌ yicʼot i mele (chaʼle). Pero mach yaʼ jach cʌyʌl yaʼi. Yom mi la cʌqʼuen i yorajlel chaʼan mi lac ñumen cʌn yicʼot jiñi wen tac bʌ i melbal. Cheʼ jiñi, mi caj lac tech lac chʼʌmben i sujm chaʼan chuqui tac miʼ yʌl Jehová yicʼot miʼ mel. Jiñi mi caj i coltañonla lac ñaʼtan mi mucʼʌch i mulan chuqui mi lac pensalin yicʼot muʼ bʌ lac mel.

4. ¿Chuqui miʼ mejlel lac ñop cheʼ mi laj qʼuel jiñi i ejemplo chaʼan Moisés yicʼot jiñi rey David am bʌ ti jiñi Biblia?

4 Tajol an wiñicob xʼixicob (quixtañujob) muʼ bʌ i wajleñoñobla come la com lac melben i yeʼtel Jehová i miʼ mejlel i ñumen tsʼaʼleñoñobla cheʼ mi lac tech majlel ti tempa bʌ tac. Pero mi mucʼʌch lac ñopben i coltaya Dios, maʼañic baʼ ora mi caj i cʌyonla. Mi caj lac ñumen ajñel bajcheʼ i yamigo Jehová ti pejtelel ora. ¿Mejl ba lac yoque cʌn ti wen jiñi Jehová? Mejlʌch. Jiñi i ejemplo tac i chaʼan Moisés yicʼot jiñi rey David miʼ pʌsbeñonla chaʼan mejlʌch. Wʌle, mi caj laj qʼuel chuqui tsiʼ meleyob yicʼot bajcheʼ tsaʼ cʼoti i cʌñob Jehová yicʼot chuqui miʼ mejlel laj cʌn tiʼ tojlelob.

MOISÉS TSIʼ QʼUELE «JINI MACH BɅ MEJLIC LAJ QʼUEL»

5. ¿Chuqui tsiʼ yajca i mel Moisés?

5 Moisés tsiʼ yajca i melben i yeʼtel Dios. Cheʼ bʌ añix 40 i jabilel tsiʼ yajca i coltan jiñi hebreojob, jiñi i tejclum Dios, i mach jiñic cheʼ miʼ cʌjñel bajcheʼ i yalobil «i yixicʼal jini Faraón» (He. 11:24). Moisés maʼañic tsiʼ mulaj chaʼan miʼ qʼuejlel ti ñuc. Cheʼ bʌ tsiʼ yajca i coltan jiñi hebreojob, añoʼ bʌ bajcheʼ mozo ti Egipto, maʼañic tsiʼ bʌcʼña i michʼajel faraón, juntiquil yumʌl tsaʼ bʌ poj qʼuejli bajcheʼ juntiquil dios. Tiʼ sujm, Moisés tsiʼ pʌsʌ ñuc bʌ i ñopoñel (chʼujbiya) ti Dios yicʼot chaʼan jiñʌch mi caj i coltan. Ili jiñʌch muʼ bʌ i yʌcʼ chaʼan chʌn i yamigojonla Dios (Pr. 3:5).

6. ¿Chuqui mi laj cʌn tiʼ tojlel Moisés?

6 ¿Chuqui mi laj cʌn tiʼ tojlel Moisés? Jiñʌch chaʼan ti lac pejtelel yom mi lac yajcan mi mucʼʌch caj lac melben i yeʼtel Dios yicʼot mi mucʼʌch caj la cochel tiʼ tejclum. Añʌch chuqui tac mi caj lac mel cheʼ mi lac yajcan lac melben i yeʼtel Dios yicʼot mi caj i contrajiñonla jiñi mach bʌ i cʌñʌyob. Pero mi mucʼʌch lac ñop chaʼan mi caj i coltañonla jiñi lac Tat am bʌ ti panchan cheʼʌch mi caj i mel.

7, 8. ¿Chuqui tsiʼ bej cʌñʌ Moisés?

7 Moisés tsiʼ bej cʌñʌ chaʼan jiñi wen tac bʌ i melbal Jehová yicʼot chaʼan miʼ mel chuqui yom. Jumpʼejl ejemplo, cheʼ bʌ Jehová tiʼ sube i coltan jiñi israelitajob, jiñi Moisés tsiʼ wen bʌcʼña i chaʼyaj uxyajl tsiʼ yʌlʌ chaʼan maʼañic mi caj i mejlel i mel. Jehová tsiʼ wen pʼunta i tsiʼ colta (Éx. 4:10-16). Jiñʌch tsaʼ bʌ i colta chaʼan miʼ suben faraón jiñi tsʌts bʌ i tʼan tac Jehová. Ti wiʼil, tsiʼ qʼuele bajcheʼ tsiʼ cʼʌñʌ i pʼʌtʌlel Jehová cheʼ bʌ tsiʼ colta jiñi israelitajob yicʼot cheʼ tsiʼ tsʌnsa jiñi faraón yicʼot jiñi i soldadojob yaʼ ti Chʌchʌc bʌ mar (Éx. 14:26-31; Sal. 136:15).

8 Cheʼ bʌ Moisés tsaʼix i colta loqʼuel jiñi israelitajob yaʼ ti Egipto, ti bele ora tsaʼ cajiyob ti wulwul tʼan. Ti jimbʌ ora, Moisés tsiʼ qʼuele bajcheʼ cʼamel tsiʼ pʌsʌ i pijt Jehová chaʼan chuqui tsiʼ mele tiʼ tojlel i tejclum, tsaʼ bʌ i locʼsa chaʼan maʼañix miʼ bej ajñel bajcheʼ mozo (Sal. 78:40-43). Cheʼ jaʼel, tsiʼ qʼuele bajcheʼ tsiʼ wen pʌsʌ i pecʼlel Jehová cheʼ bʌ tsiʼ qʼuexta chuqui yom i mel cheʼ bʌ tsiʼ sube Moisés (Éx. 32:9-14).

9. Cheʼ bajcheʼ miʼ yʌl Hebreos 11:27, ¿bajcheʼ tsaʼ ajñi Moisés yicʼot Jehová?

9 Cheʼ bʌ mach yaʼix añob ti Egipto, Moisés wen lʌcʼʌl tsaʼ ajñi yicʼot Jehová, cheʼʌch bajcheʼ woli (choncol) i qʼuel yubil jiñi lac Tat am bʌ ti panchan (pejcan Hebreos 11:27). Jiñi Biblia miʼ yʌl «lac Yum tsiʼ pejca Moisés tiʼ wut cheʼ bajcheʼ juntiquil winic miʼ pejcan jini cʌñʌl bʌ i chaʼan» (Éx. 33:11).

10. ¿Chuqui yom mi lac mel chaʼan mi laj cʌn ti wen Jehová?

10 ¿Chuqui miʼ cʌntesañonla? Jiñʌch chaʼan mi la com laj cʌn Jehová mach cojach yom mi laj cʌn chaʼan jiñi wen tac bʌ i melbal, yom mi lac mel chuqui yom. ¿Chuqui yom ili ora? Jiñi Biblia miʼ subeñonla: «Yom miʼ coltan pejtelel winicob xʼixicob. Yom miʼ cʌñob i sujmlel» (1 Ti. 2:3, 4). Junchajp bajcheʼ mi lac mel chuqui yom jiñʌch cheʼ mi laj cʌntesan jiñi quixtañujob chaʼan tiʼ tojlel.

11. ¿Chucoch miʼ cʼotel lac ñumen cʌn Jehová cheʼ mi laj cʌntesan jiñi quixtañujob tiʼ tojlel?

11 Ti bele ora miʼ cʼotel lac ñumen cʌn Jehová cheʼ mi laj cʌntesan yambʌlob chaʼan tiʼ tojlel. Jumpʼejl ejemplo, miʼ laj qʼuel chaʼan wen an i pʼuntaya cheʼ miʼ coltañonla lac taj jiñi quixtañujob weñoʼ bʌ i pusicʼal (Jn. 6:44). An laj qʼuele chaʼan jiñi i Tʼan Dios wen an i pʼʌtʌlel cheʼ an i colta jiñi quixtañujob chaʼan miʼ cʌyob mach tac bʌ weñic melbal yicʼot miʼ tech i pʌsob jiñi wen tac bʌ (Col. 3:9, 10). I mi laj qʼuel chaʼan añʌch i pijt Jehová tiʼ tojlel jiñi quixtañujob come mach ti junsujtel jach miʼ choconla majlel chaʼan mi laj coltañob yicʼot miʼ cʌñob (Ro. 10:13-15).

12. Cheʼ bajcheʼ miʼ yʌl Éxodo 33:13, ¿chuqui tsiʼ cʼajti Moisés, i chucoch?

12 Moisés tsiʼ qʼuele tiʼ ñuc cheʼ i yamigo Jehová. Cheʼ bʌ añix i wen mele milagro tac tiʼ cʼabaʼ Jehová, tsiʼ cʼajtibe tiʼ uts bʌ tʼan chaʼan miʼ coltan i ñumen cʌn (pejcan Éxodo 33:13). Moisés añix 80 i jabilel ti jimbʌ ora, pero yujil chaʼan anto yom chaʼan miʼ ñumen cʌn jiñi wen cʼuxbibil bʌ i Tat am bʌ ti panchan.

13. ¿Bajcheʼ junchajp mi lac pʌs cheʼ mi laj qʼuel ti ñuc cheʼ i yamigojonla Jehová?

13 ¿Chuqui miʼ cʌntesañonla? Chaʼan tiʼ pejtelel ora yom mi laj qʼuel tiʼ ñuc cheʼ i yamigojonla Jehová, mach yʌlʌlic mi añix ora an lac teche lac melben i yeʼtel. Junchajp bajcheʼ mi lac pʌs jiñʌch cheʼ mi lac pejcan ti oración.

14. ¿Chucoch ñuc i cʼʌjñibal cheʼ mi lac pejcan ti oración Jehová chaʼan mi lac ñumen cʌn?

14 Chaʼtiquil quixtañujob miʼ mejlel ti sujtelob ti wem bʌ amigojob mi mucʼʌch i chʌcʌ pejcañob i bʌ. Jin chaʼan, laʼ lac lʌcʼtesan lac bʌ ti Jehová cheʼ ti bele ora mi lac pejcan ti oración, mach lac bʌcʼñan lac suben chuqui mi lac pensalin yicʼot bajcheʼ yubil mi la cubin lac bʌ (Ef. 6:18). Juntiquil hermana chʼoyol bʌ tiʼ Turquía i cʼabaʼ Krista miʼ yʌl: «Cheʼ mic suben Jehová muʼ bʌ c pensalin yicʼot mij qʼuel bajcheʼ miʼ coltañon, mic ñumen cʼotel j cʼuxbin yicʼot c ñumen ñopben i coltaya. Cheʼ mij qʼuelben i jacʼbal jiñi coración tac an i coltayon j qʼuel bajcheʼ c Tat yicʼot camigo».

«JINI DAVID [...] JIÑɅCH MUʼ BɅ J QʼUEL TI UTSʼAT»

15. ¿Chuqui tsiʼ yʌlʌ Jehová tiʼ tojlel jiñi rey David?

15 Jiñi rey David tsaʼ coli ti jumpʼejl tejclum baqui miʼ luʼ chʼujutesañob Dios. Pero maʼañic tsiʼ yajca i chʼujutesan Jehová come cheʼ miʼ mel i familia. Tsiʼ bajñel ñaʼta sujtel tiʼ yamigo Dios, i Jehová tsaʼʌch wen cʼoti i cʼuxbin.Tiʼ sujm, Jehová tsiʼ yʌlʌ tiʼ tojlel David chaʼan jiñʌch juntiquil wiñic muʼ bʌ i qʼuel ti utsʼat (Hch. 13:22). ¿Bajcheʼ tsaʼ mejli ti sujtel ti wem bʌ i yamigo Jehová jiñi David?

16. ¿Chuqui tsiʼ cʌñʌ David tiʼ tojlel Jehová cheʼ bʌ tsiʼ qʼuele jiñi melbil tac bʌ i chaʼan?

16 David tsiʼ wen cʌñʌ tiʼ tojlel Jehová cheʼ tsiʼ qʼuele jiñi melbil tac bʌ i chaʼan. Cheʼ bʌ xcolelto, tsiʼ ñusa cabʌl ora i cʌntʌben i tiñʌmeʼ tac i tat. Tajol ti jimbʌ ora tsiʼ techeʼ i wen ñaʼtan chuqui melbil tac i chaʼan Jehová. Jumpʼejl ejemplo, cheʼ bʌ mi qʼuel jiñi panchan tiʼ acʼʌlel mach cojach tsiʼ qʼuele cabʌl ecʼ tac, tsiʼ qʼuele jaʼel jiñi wen tac bʌ i melbal jiñi tsaʼ bʌ i mele. Jin chaʼan, tiʼ tsʼijbu: «Jini panchan miʼ pʌs i ñuclel Dios, miʼ tsictesan i melbal i cʼʌb». (Sal. 19:1, 2). Cheʼ jaʼel, tsiʼ qʼuele chaʼan Jehová wen cabʌl i ñaʼtʌbal cheʼ bʌ tsiʼ wen ñaʼta bajcheʼ tsiʼ meleyonla (Sal. 139:14). Cheʼ bʌ David tsiʼ wen ñaʼta chuqui tac melbil i chaʼan Jehová, maʼañic i cʼʌjñibal tsiʼ yubi i bʌ tiʼ tojlel (Sal. 139:6).

17. ¿Chuqui miʼ mejlel laj cʌn cheʼ mi lac wen ñaʼtan jiñi melbil tac bʌ i chaʼan Jehová?

17 ¿Chuqui miʼ cʌntesañonla? Laʼ lac wen qʼuel jiñi melbil tac bʌ i chaʼan Jehová. Mach cojach yom mi lac chumtan ili Pañimil wen utsʼatax bʌ melbil bʌ i chaʼan, laʼ la cʌcʼ chaʼan miʼ toj sajtel lac pusicʼal cheʼ mi laj qʼuelben i bʌl. Cheʼ mi lac mel jiñi la queʼtel tac ti jujumpʼejl qʼuin, la lac wen ñaʼtan chuqui miʼ cʌntesañonla tiʼ tojlel Jehová pejtelel jiñi am bʌ ti lac joytʌlel: Jiñi alʌ teʼ tac, jiñi añimal tac yicʼot lac piʼʌlob. Cheʼ jiñi, ti jujumpʼejl qʼuin cabʌl chuqui mi caj laj cʌn tiʼ tojlel jiñi cʼuxbibil bʌ lac Tat (Ro. 1:20). Yicʼot mi caj laj qʼuel chaʼan ti jujumpʼejl qʼuin mi caj i bej colel majlel jiñi laj cʼuxbiya tiʼ tojlel.

18. Cheʼ bajcheʼ miʼ pʌs Salmo 18, ¿chuqui tsiʼ qʼuele David?

18 David tsiʼ qʼuelbe i coltaya Jehová. Jumpʼejl ejemplo, cheʼ bʌ tsiʼ coltʌbe i tiñʌmeʼ tac jiñi i tat ti juncojt bajlum yicʼot oso, tsiʼ yʌlʌ chaʼan tsaʼ mejli i tsʌnsan ili añimal tac wen bʌbʌqʼuen bʌ wocolix i yʌlʌ tiʼ coltaya Jehová. Cheʼ bʌ tsiʼ contraji jiñi chan bʌ wiñic i cʼabaʼ Goliat, tsiʼ jamʌ qʼuele chaʼan Jehová woli (yʌquel) i coltan (1 S. 17:37). Yicʼot tsiʼ qʼuele chaʼan wolʌch i coltan cheʼ bʌ tsaʼ mejli i putsʼtan jiñi rey Saúl mach bʌ yomic i qʼuel (qʼuele jiñi tʼan tac am bʌ tiʼ tejchibal jiñi salmo 18). Juntiquil quixtañu muʼ bʌ i chañʼesan i bʌ tsaʼ mejli i yʌl chaʼan jin tsiʼ bajñel colta i bʌ. Pero David an i pecʼlel, jin chaʼan tsiʼ qʼuele bajcheʼ Jehová tsiʼ colta (Sal. 138:6).

19. ¿Chuqui mi laj cʌn tiʼ tojlel David?

19 ¿Chuqui miʼ cʌntesañonla? Chaʼan mach cojach yom mi laj cʼajtiben Jehová chaʼan miʼ coltañonla, yom mi lac chaʼlen wersa laj qʼuel bajcheʼ miʼ mel yicʼot jalaqui. Mi añʌch lac pecʼlel yicʼot mi laj cʌn chaʼan mach luʼ mejlic lac mel, mi caj i coltañonla laj qʼuel chaʼan Jehová jiñʌch muʼ bʌ i yʌqʼueñonla anto bʌ yom lac chaʼan. I cheʼ miʼ cʼotel laj qʼuel i coltaya, mi caj lac sujtel ti wem bʌ amigo yicʼot. Cheʼʌch tsaʼ ujti tiʼ tojlel Isaac, juntiquil hermano chʼoyol bʌ ti Fiyi añix bʌ cabʌl jab an i cajel i melben i yeʼtel Jehová. Miʼ yʌl: «Cheʼ mic ñaʼtan bajcheʼ an c ñusa tij cuxtʌlel, mij qʼuel bajcheʼ cʼamel an i coltayon Jehová cheʼ bʌ tsaʼ c techeʼ j cʌn chaʼan jiñi Biblia. An i coltayon j qʼuel chaʼan añʌch Jehová».

20. ¿Bajcheʼ tsiʼ colta David cheʼ tsaʼ ajñi bajcheʼ wem bʌ i yamigo Jehová, i chuqui mi laj cʌn?

20 David tsiʼ laji i melbal tac Jehová. Dios tsiʼ meleyonla tiʼ yejtal chaʼan miʼ mejlel lac lajiben i melbal (Gn. 1:26). Cheʼ mi lac ñumen cʌn bajcheʼ yilal Jehová, mi lac ñumen lʌcʼtesan lac bʌ tiʼ tojlel. David tsiʼ mele chuqui wen tiʼ tojlel jiñi quixtañujob cheʼ bajcheʼ miʼ mel jiñi i Tat am bʌ ti panchan come i wen cʌñʌyʌch. Laʼ lac ñaʼtan jiñi wocol tsaʼ bʌ i taja tiʼ cuxtʌlel ili rey. Tsiʼ yotsa i mul tiʼ tojlel Jehová cheʼ bʌ tsiʼ piʼle Bat-Seba, i tiʼ wiʼil tsiʼ yʌcʼʌ ti tsʌnsʌntel i ñoxiʼal. Pero Jehová tsiʼ pʌsbe i pʼuntaya (2 S. 11:1-4, 15). ¿Chucoch? Come David miʼ lajiben i melbal i añʌch i pʼunta yambʌ quixtañujob. Tsaʼ sujti bajcheʼ wem bʌ i yamigo Jehová, jin chaʼan tsaʼʌch i wen cʼuxbi ili rey. Tsiʼ lajibe i melbal tac yicʼot i chaʼan yan tac bʌ reyob ti Israel (1 R. 15:11; 2 R. 14:1-3).

21. Cheʼ bajcheʼ miʼ yʌl Efesios 4:24 yicʼot 5:1, ¿chuqui ti wenlel mi lac taj cheʼ mi lac lajin Jehová?

21 Muʼ bʌ laj cʌn: Yom mi lac lajin Dios. Mach cojach mi caj i yʌqʼueñonla lac wenlel, mi caj i coltañonla laj cʌn ti wen jiñi Jehová. Cheʼ mi lac chaʼlen wersa chaʼan mi lac pʌs lac melbal cheʼ bajcheʼ i chaʼan Dios, mi lac pʌs chaʼan i yalobiloñʌchla (pejcan Efesios 4:24; 5:1).

LAʼ LAC CHAʼLEN WERSA LAJ CɅN TI WEN JEHOVÁ

22, 23. ¿Chuqui mi caj i yujtel cheʼ mi lac mel ti laj cuxtʌlel muʼ bʌ laj cʌn tiʼ tojlel Jehová?

22 Cheʼ bajcheʼ tsaʼix laj qʼuele, miʼ yʌcʼ i bʌ ti cʌñol Jehová ti chuqui melbil tac i chaʼan yicʼot tiʼ Tʼan, jiñi Biblia. Ili libro maʼañic bʌ i lajintel miʼ chʼʌm tilel cabʌl wem bʌ ejemplo tac i chaʼan xucʼul bʌ i wiñicob Dios yom bʌ mi lac lajibeñob i melbal, bajcheʼ jiñi Moisés yicʼot David. Jehová añix chuqui an i mele. Ili ora joñoñixla an chuqui yom mi lac mel chaʼan mij cʼotel laj cʌn.

23 Maʼañic baʼ ora yom mi laj cʌy laj cʌn tiʼ tojlel Jehová (Ec. 3:11). Ñuc bʌ i cʼʌjñibal mach jiñic chuqui cʌmbil lac chaʼan tiʼ tojlel, jiñʌch cheʼ yom mi lac mel. Mi mucʼʌch lac mel ti laj cuxtʌlel chuqui mi laj cʌn i mi lac lajin jiñi cʼuxbibil bʌ lac Dios, mi caj i bej lʌcʼtesan i bʌ ti lac tojlel (Stg. 4:8). Jiñi Biblia miʼ subeñonla chaʼan maʼañic baqui ora mi caj i cʌy jiñi muʼ bʌ i sʌclañob.

CʼAY 80 Ñopo chaʼan utsʼat Dios

^ parr. 5 Cabʌl quixtañu miʼ ñopob chaʼan añʌch Dios, pero mach i cʌñʌyob tiʼ sujm. ¿Chuqui yom i yʌl cheʼ mi laj cʌn Jehová? Yicʼot ¿chuqui miʼ mejlel laj cʌn tiʼ tojlel Moisés yicʼot jiñi rey David chaʼan bajcheʼ miʼ mejlel lac ñumen sujtel ti wem bʌ i yamigo? Ti ili temaj mi caj lac jacʼ ili cʼajtiya tac.