Chaʼan maʼ ñumel ti yambʌ video

Chaʼan maʼanic miʼ pʌs i bʌ jini chaʼan bʌ video

‹Mele cheʼ bajcheʼ tsaʼ wʌlʌ›

‹Mele cheʼ bajcheʼ tsaʼ wʌlʌ›

«Mele ti tsʼʌcʌl chuqui maʼ wʌl tiʼ tojlel Dios» (MATEO 5:33).

CʼAY: 6359

1. a) ¿Chuqui tsiʼ mele Jefté yicʼot Ana? (Qʼuele jiñi dibujo). b) ¿Chuqui ti cʼajtiya tac mi caj i jajqʼuel ti ili temaj?

JEFTÉ jiñʌch juntiquil chʼejl bʌ soldado yicʼot maʼañic bʌ miʼ qʼuextan i tʼan. Ana jiñʌch juntiquil xʼixic am bʌ i pecʼlel muʼ bʌ i cʌntan i ñoxiʼal yicʼot i yotot. Tiʼ chaʼticlelob añʌch chaʼchajp chuqui tsiʼ meleyob. Ti ñaxan, jiñʌch cheʼ tsiʼ chʼujutesayob Jehová. I chaʼpʼejlel jiñʌch cheʼ tsiʼ waʼchocoyob i tʼan tiʼ tojlel Jehová i tsaʼʌch i tsʼʌctesayob. Ili chaʼtiquilob tsiʼ cʌyʌyob wen bʌ ejemplo chaʼan jiñi wiñicob xʼixicob muʼ bʌ i yʌcʼob i tʼan tiʼ tojlel Jehová. Pero ¿chuquiyes jumpʼejl trato? ¿Chucoch yom mi laj qʼuel ti ñuc jiñi trato muʼ bʌ lac mel la quicʼot Dios? ¿Chuqui mi laj cʌn chaʼan tsaʼ bʌ i mele Jefté yicʼot Ana? Ti ili temaj mi caj i jajqʼuel ili uxpʼejl cʼajtiya.

2, 3. a) ¿Chuquiyes jumpʼejl trato? b) ¿Chuqui miʼ yʌl jiñi Biblia chaʼan jiñi tʼan muʼ bʌ lac waʼchocon tiʼ tojlel Dios?

2 Jiñi Biblia miʼ yʌl chaʼan jumpʼej trato jiñʌch cheʼ mi la cʌcʼ jumpʼejl lac tʼan tiʼ tojlel Jehová. Jumpʼejl ejemplo, miʼ mejlel lac suben chaʼan mi caj la cʌqʼuen jumpʼejl i majtan, chaʼan mi caj lac melben i yeʼtel ti tsʼʌcʌl o chaʼan mi caj laj cʌy lac mel jiñi mach bʌ wen taquic. Mach xicʼbiloñicla chaʼan mi la cʌcʼ lac tʼan, ti lac bajñel pusicʼal yom mi loqʼuel. Cheʼ bʌ mi lac ñaʼtan la cʌcʼ lac tʼan tiʼ tojlel Jehová, yom mi laj cʼajtesan chaʼan Jehová mi caj i qʼuel ti ñuc, jin chaʼan yomʌch mi lac chʼʌm ti ñuc yicʼot mi lac tsʼʌctesan (Génesis 14:22, 23; Hebreos 6:16, 17). Cheʼ bajcheʼ miʼ yʌl jiñi Biblia, ¿bajcheʼ cʼamel yom mi laj qʼuel ti ñuc jiñi lac tʼan muʼ bʌ lac cʌcʼ tiʼ tojlel Dios?

3 Jiñi mandar tsaʼ bʌ aqʼuenti Moisés miʼ yʌl chaʼan cheʼ bʌ juntiquil quixtañu miʼ mel jumpʼejl trato tiʼ tojlel Jehová yomʌch miʼ tsʼʌctesan. Miʼ yʌl: «Mi tsiʼ yʌlʌ ti yej, mach yomic cheʼ jach miʼ cʌytʌl. Yom miʼ wersa tsʼʌctesan i tʼan» (Números 30:2). Ti wiʼil, jiñi rey Salomón tiʼ tsʼijbu ili tʼan: «Jini chaʼan, cheʼ maʼ suben Dios chuqui mi caj a melben, mele ti ora. Come mach tijicñayic i pusicʼal Dios cheʼ lajal maʼ mel bajcheʼ tonto. Mele cheʼ bajcheʼ tsaʼ sube» (Eclesiastés 5:4). Cheʼ jaʼel, Jesús tsiʼ yʌlʌ chaʼan cheʼ bʌ mi la cʌcʼ jumpʼejl lac tʼan tiʼ tojlel Dios yomʌch mi lac wen acʼ ti ñuc. Tsiʼ yʌlʌ: «Mach maʼ lon tajben i cʼabaʼ Dios chaʼan maʼ waʼchocon a tʼan. Mele ti tsʼʌcʌl chuqui maʼ wʌl tiʼ tojlel Dios» (Mateo 5:33).

4. a) ¿Chucoch yomʌch mi lac wen acʼ ti ñuc jiñi lac tʼan muʼ bʌ la cʌqʼuen Dios? b) ¿Chuqui mi laj cʌn tiʼ tojlel Jefté yicʼot Ana?

4 Tiʼ sujm, yomʌch mi lac wen acʼ ti ñuc jiñi lac tʼan muʼ bʌ la cʌqʼuen Jehová. Cheʼ mucʼʌch lac tsʼʌctesan o maʼañic jiñi lac tʼan tsaʼ bʌ la cʌqʼue Jehová, miʼ mejlel i coltañonla o i ticʼlañonla tiʼ tojlel. Wen tsiquilʌch bajcheʼ tsiʼ yʌlʌ David. Tsiʼ yʌlʌ: «¿Majqui miʼ mejlel ti letsel ti jini bujtʌl baʼ chumul lac Yum? ¿Majqui miʼ mejlel ti waʼtʌl yaʼ ti chʼujul bʌ i yajñib?». Cheʼ jiñi, Jehová tsiʼ jacʼʌ chaʼan mucʼʌch i qʼuel ti utsʼat jiñi quixtañu mach bʌ añic miʼ chaʼlen lot (Salmo 24:3, 4). ¿Chuqui ti tʼan tsiʼ yʌcʼʌ Jefté yicʼot Ana tiʼ tojlel Dios? ¿Wocol ba tsiʼ yubiyob chaʼan miʼ tsʼʌctesañob i tʼan?

TIʼ TSʼΛCTESAYOB I TʼAN TSAʼ BΛ I YΛQʼUEYOB JEHOVÁ

5. ¿Baqui bʌ i tʼan tsiʼ yʌcʼʌ Jefté, i chuqui tsaʼ ujti?

5 Jefté tsiʼ yʌcʼʌ i tʼan tiʼ tojlel Jehová cheʼ bʌ woliʼ majlel i contrajin amoñob, jiñi muʼ bʌ i contrajin i tejclum Dios (Jueces 10:7-9). Cheʼ bʌ Jefté tsiʼ cʼajtibe Jehová chaʼan miʼ coltan i mʌl (jot) jiñi guerra, tsiʼ yʌcʼʌ ili i tʼan: «Mi a wom a wʌcʼ tij cʼʌb jini amoñob, cheʼ jini mi caj cʌqʼueñet a majtan. Cheʼ miʼ yujtel guerra tiʼ tojlel amoñob, majqui jach miʼ ñaxan loqʼuel tilel ti cotot chaʼan miʼ tajon mi caj cʌcʼ tiʼ wenta lac Yum». ¿Chuqui tsaʼ ujti? Dios tsaʼʌch i jacʼʌ jiñi oración tsaʼ bʌ i mele Jefté i tsiʼ yʌqʼue i mʌl jiñi guerra. Cheʼ bʌ Jefté tsaʼ chaʼ sujti tiʼ yotot, jiñi cʼuxbibil bʌ i yixicʼal (yixicpʼeñal) tsaʼ loqʼui i taj. Jin chaʼan, jiñʌch i yixicʼal muʼ bʌ caj i yajñel «tiʼ wenta lac Yum» (Jueces 11:30-34). ¿Chuqui yom miʼ mel jiñi i yixicʼal?

Jefté yicʼot i yixicʼal añobʌch i xucʼtʌlel. Jin chaʼan maʼañic ba ora tsiʼ wis qʼuextayob jiñi tʼan tsaʼ bʌ i yʌqʼueyob Jehová

6. a) ¿Chucoch wocolʌch tsiʼ yubi Jefté yicʼot i yixicʼal chaʼan miʼ tsʼʌctesan jiñi i tʼan tiʼ tojlel Dios? b) ¿Chuqui miʼ cʌntesañonla Deuteronomio 23:21, 23 yicʼot Salmo 15:4 cheʼ bʌ mi la cʌcʼ lac tʼan?

6 Chaʼan jiñi i yixicʼal Jefté miʼ tsʼʌctesan jiñi tʼan tsaʼ bʌ i yʌcʼʌ i tat, cʼʌñʌl miʼ majlel yaʼ ti tabernáculo chaʼan miʼ melben i yeʼtel Jehová tiʼ pejtelel ora. ¿Mach baʼ añic tsiʼ wʌn ñaʼta Jefté cheʼ bʌ tsiʼ yʌcʼʌ i tʼan? Tsaʼʌch i ñaʼta. Tajol tsiʼ mero ñaʼta chaʼan jiñi i yixicʼal jiñʌch jiñi ñaxam bʌ mi caj i loqʼuel i taj. Anquese cheʼʌch bajcheʼ jiñi, Jefté yicʼot i yixicʼal wersa wocolʌch tsiʼ yubiyob chaʼan miʼ tsʼʌctesañob i tʼan. Cheʼ bʌ tsiʼ taja i qʼuel i yixicʼal, tsiʼ yʌlʌ chaʼan tsaʼ lojwi i pusicʼal. I jiñi yixicʼal tsaʼ majli i yucʼtan i «chʼoclel». ¿Chucoch? Come mach mejlic ti ñujpuñel yicʼot i taj i yalobil. Jefté maʼañix yambʌ i yalobil chaʼan miʼ yʌqʼuen i pʼolbal. Pero tiʼ chaʼticlel yixicʼal yujilob chaʼan jiñi ñumen ñuc bʌ i cʼʌjñibal mach jiñic bajcheʼ miʼ yubiñob i bʌ. Jefté tsiʼ yʌlʌ: «Tsaʼ c chaʼle trato tiʼ tojlel lac Yum. Mach mejlix c chʌn yʌn c tʼan». Jiñi i yixicʼal tsiʼ yʌlʌ: «Mele cheʼ bajcheʼ tsaʼ wʌlʌ chaʼan maʼ tsʼʌctesan a tʼan» (Jueces 11:35-39). Jefté yicʼot i yixicʼal añobʌch i xucʼtʌlel. Jin chaʼan maʼañic ba ora tsiʼ wis qʼuextayob jiñi tʼan tsaʼ bʌ i yʌqʼueyob Jehová, anquese wocolʌch tsiʼ yubiyob (pejcan Deuteronomio 23:21, 23 yicʼot Salmo 15:4).

7. a) ¿Chuqui ti tʼan tsiʼ yʌcʼʌ Ana, i chucoch? b) ¿Bajcheʼ tsiʼ jacʼbe Jehová? c) ¿Chuqui yom i yʌl tiʼ tojlel Samuel jiñi tʼan tsaʼ bʌ i yʌcʼʌ Ana? (Qʼuele jiñi nota).

7 Ana tsaʼʌch i yʌcʼʌ i tʼan tiʼ tojlel Jehová cheʼ woliʼ ñusan tsʌts bʌ wocol. Wen cabʌl i chʼijiyemlel tiʼ caj maʼañic miʼ mejlel i taj i yalobil, i tiʼ caj jiñi, miʼ wen wajlentel yicʼot miʼ tsʼaʼlentel (1 Samuel 1:4-7, 10, 16). Ana tiʼ sube Jehová bajcheʼ yubil miʼ yubin i bʌ, i tsiʼ yʌcʼʌ i tʼan. Tiʼ sube: «C Yum, i Yumet Panchan yicʼot Pañimil, qʼueleyon a mozojon. Pʼuntañon chaʼan woli cubin wocol. Mach a ñajatesañon, pʌsbeñon i yutslel a pusicʼal. A wocolic aqʼueñon juntiquil chʼiton bʌ calobil, come a mozojon. Cheʼ jini mi caj c chaʼ aqʼueñet chaʼan miʼ melbeñet a weʼtel tiʼ pejtelel ora. A chaʼañʌch mi caj i majlel. Maʼanic mi caj i setʼbentel i jol» * (pejcan jiñi nota) (1 Samuel 1:11). Jehová tsiʼ jacʼbe i yoración jiñi Ana, i cheʼ ñumeñix jumpʼejl jab tsiʼ taja i yalobil, i cʼabaʼ jiñʌch Samuel. Wen tijicña tsiʼ yubi, pero maʼañic tsiʼ ñajʌtesa tsaʼ bʌ i sube Dios. Cheʼ bʌ tsiʼ yila pañimil jiñi i yalobil, tsiʼ yʌlʌ: «Jiñʌch calobil tsaʼ bʌ j cʼajtibe lac Yum» (1 Samuel 1:20).

Ana tsaʼʌch i yʌcʼʌ jiñi muʼ bʌ i wen qʼuel ti ñuc chaʼan miʼ mejlel i tsʼʌctesan jiñi i tʼan tsaʼ bʌ i yʌqʼue Jehová

8. a) Tsictesan chucoch wocolʌch tsiʼ yubi Ana chaʼan miʼ tsʼʌctesan i tʼan b) ¿Chucoch jiñi Salmo 61 miʼ cʼajtesʌbeñonla jiñi wem bʌ i melbal Ana?

8 Cheʼ bʌ Samuel añix uxpʼejl i jabilel, Ana tiʼ tsʼʌctesa tsaʼ bʌ i sube Jehová. Tsiʼ pʌyʌ majlel Samuel ti jiñi tabernáculo, yaʼ ti Siló. Tsiʼ yʌcʼʌ tiʼ tojlel Elí, jiñi ñuc bʌ motomaj. Cheʼ jiñi, Ana tsiʼ sube Elí: «Tsaj cʼajtibe lac Yum ili chʼiton. Tsiʼ yʌqʼueyon cheʼ bajcheʼ tsaj cʼajtibe. Jini chaʼan woli c chaʼ aqʼuen lac Yum. I chaʼan mi caj i yajñel cheʼ wʌʼto an ti pañimil» (1 Samuel 1:24-28). Ti jimbʌ ora, Samuel yaʼix tsaʼ chumle ti tabernáculo. Jiñi Biblia miʼ yʌl chaʼan «Samuel tsaʼ coli majlel tiʼ tojlel lac Yum» (1 Samuel 2:21). Tajol wocolʌch tsiʼ yubi Ana chaʼan miʼ tsʼʌctesan jiñi i tʼan. ¿Chucoch? Come maʼañic mi caj i yajñel yicʼot, cheʼ jaʼel, maʼañic mi caj i qʼuel ti colel. Pero Ana, tsiʼ wen acʼʌ ti ñuc jiñi i tʼan tsaʼ bʌ i yʌqʼue Jehová. Chaʼan miʼ mejlel i tsʼʌctesan i tʼan, tsiʼ yʌcʼʌ jiñi muʼ bʌ i wen cʼuxbin (1 Samuel 2:1, 2; pejcan Salmo 61:1, 5, 8).

¿Wolʌch ba lac tsʼʌctesan jiñi lac tʼan tsaʼ bʌ laj cʌqʼue Jehová?

9. ¿Chuqui mi caj laj qʼuel?

9 Bajcheʼ tsaʼix laj qʼuele, yomʌch mi lac wen acʼ ti ñuc jiñi lac tʼan muʼ bʌ la cʌqʼuen Jehová. Mi caj laj qʼuel baqui tac bʌ trato miʼ mejlel lac mel ili ora yicʼot chucoch yomʌch mi lac chaʼlen wersa lac tsʼʌctesan.

CHEʼ MI LA CΛCʼ LAC BΛ TI JEHOVÁ

Cheʼ mi la cʌcʼ lac bʌ ti Jehová (Qʼuele jiñi párrafo 10).

10. ¿Baqui jiñi ñumen ñuc bʌ lac tʼan tsaʼ la cʌcʼʌ jiñi xñoptʼañonbʌla, i chuqui yom i yʌl chaʼañonla?

10 Cheʼ mi lac suben Jehová chaʼan mi la cʌqʼuen laj cuxtʌlel, jiñʌch jiñi ñumen ñuc bʌ miʼ mejlel lac mel. Ti jumpʼejl oración muʼ bʌ lac melben Dios, mi lac suben chaʼan mi caj lac melben i yeʼtel tiʼ pejtelel ora, anquese miʼ tilel wocol. Mi la cʌqʼuen lac tʼan chaʼan jiñʌch ñaxam bʌ mi caj la cʌcʼ ti laj cuxtʌlel i mach jiñic chuqui bajñel la com. Jesús tsiʼ yʌlʌ chaʼan mach jiñix mi caj lac mel chuqui mi lac bajñel mulan (Mateo 16:24). Cheʼ ba ora mi laj cʌcʼ lac bʌ ti Jehová «i chaʼañonla lac Yum» (Romanos 14:8). Ili wen ñucʌch chaʼañonla. Cheʼʌch mi la cubin lac bʌ bajcheʼ jiñi tsaʼ bʌ i tsʼijbu jumpʼejl salmo, tsaʼ bʌ i yʌlʌ: «¿Pero wʌle chuqui miʼ mejlel cʌqʼuen lac Yum chaʼan pejtelel i yutslel tsaʼ bʌ i pʌsbeyon? Yaʼ tiʼ tojlel i chaʼanoʼ bʌ mi caj c tsʼʌctesan c tʼan tsaʼ bʌ c sube c Yum» (Salmo 116:12, 14).

11. ¿Chuqui tsaʼ ujti cheʼ bʌ tsaʼ lac chʼʌmʌ jaʼ?

11 ¿Tsaʼix ba la cʌcʼʌ lac bʌ ti Jehová? I ¿tsaʼix ba la cʌcʼʌ ti cʌjñel ti jiñi chʼʌmjaʼ? Mi tsaʼix lac mele, weñʌch jiñi tsaʼ bʌ lac yajca. ¿Cʼajalto ba lac chaʼan jiñi discurso tsaʼ bʌ ajqʼui cheʼ tsaʼ lac chʼʌmʌ jaʼ? Jiñi tsaʼ bʌ i yʌcʼʌ jiñi discurso tsiʼ cʼajti mi tsaʼix la cʌcʼʌ lac bʌ ti Jehová yicʼot mi mucʼʌch lac chʼʌmben isujm chaʼan muqʼuix i yʌcʼonla ti cʌjñel bajcheʼ i testigo Jehová cheʼ bʌ mi la cʌcʼ la bʌ tiʼ tojlel yicʼot mi lac chʼʌm jaʼ. Cheʼ bʌ tsaʼ lac jacʼʌ chaʼan mucʼʌch, jiñi tempʌbiloʼ bʌ tsaʼ cʼoti i ñaʼtañob chaʼan tsaʼix la cʌcʼʌ lac bʌ ti Jehová i chaʼan tsaʼʌch lac tsʼʌctesa muʼ bʌ i cʼajtintel chaʼan mi lac chʼʌmjaʼ yicʼot chaʼan chajpʌbiloñixla tiʼ melol i yeʼtel Jehová. Tiʼ sujm, tsaʼʌch la cʌqʼue i tijicñʌyel Jehová.

12. a) ¿Chuqui ti cʼajtiya tac yom mi lac chʌn melben lac bʌ? b) ¿Chuqui tsiʼ yʌlʌ Pedro chaʼan yom mi lac chaʼlen wersa lac taj?

12 Cheʼ bʌ tsaʼ lac chʼʌmʌ jaʼ, tsaʼ lac sube Jehová chaʼan ti jin bʌ ora mi la cʌcʼ lac bʌ tiʼ melol i yeʼtel yicʼot mi caj lac chaʼlen wersa chaʼan mi lac jacʼ tiʼ pejtelel muʼ bʌ i subeñonla. Pero jiñi chʼʌm jaʼ i tejchibal jaxto. Ti lac pejtelel yom mi lac chʌn cʼajtiben lac bʌ: «¿Woli ba c chʌn lʌcʼtesan c bʌ ti Jehová cʼʌlʌl cheʼ tsaʼ c chʼʌmʌ jaʼ? ¿Woli ba c chʌn melben i yeʼtel tiʼ pejtelel c pusicʼal?» (Colosenses 3:23). «¿Muʼ ba c melben oración Jehová tiʼ pejtelel ora? ¿Mucʼʌch ba c pejcan c Biblia ti jujumpʼejl qʼuin? ¿Mucʼʌch ba c majlel tiʼ pejtelel jiñi tempa bʌ tac? ¿Muʼ ba c chaʼlen wersa chaʼan mic loqʼuel ti subtʼan? ¿O maʼañix ba mi cubin c tijicñʌyel tiʼ melol i yeʼtel Jehová?». Jiñi apóstol Pedro tsiʼ wʌn alʌ chuqui i wocolel cheʼ mi laj cʌy lac melben i yeʼtel Jehová. Yom mi lac chʌn acʼ ti colel jiñi lac chʼujbiya, laj cʼuxbiya ti Dios, mi lac ñumen taj lac ñaʼtʌbal yicʼot mi laj cuch wocol chaʼan maʼañic mi caj laj cʌy lac melben i yeʼtel (pejcan 2 Pedro 1:5-8).

13. ¿Chuqui mach bʌ yomic miʼ ñajʌtesan jiñi xñoptʼan tsaʼix bʌ i yʌcʼʌ i bʌ ti Jehová yicʼot chʼʌmʌlix bʌ i chaʼan jaʼ?

13 Mi tsaʼix la cʌcʼʌ lac tʼan chaʼan mi caj lac melben i yeʼtel Jehová, maʼañix miʼ mejlel laj qʼuextan. Jiñi quixtañu mach bʌ yomix i melben i yeʼtel Jehová yicʼot maʼañix miʼ mulan chumtʌl cheʼ bajcheʼ miʼ mulan Jehová, maʼañic miʼ mejlel i yʌl chaʼan maʼañic tsaʼ cʼʌjñibʌyi jiñi i chʼʌmjaʼ * (qʼuele jiñi nota). Mi ili quixtañu miʼ mel tsʌts bʌ mulil, wersa miʼ caj ti meloñel tiʼ tojlel Jehová yicʼot jiñi congregación (Romanos 14:12). Ti jumpʼejl bʌ qʼuin, Jesús tsiʼ taja ti tʼan ojlil xñoptʼañob mach bʌ añix miʼ chʌn cʼuxbiñob Jehová bajcheʼ ti ñaxan. Joñonla mach la comic lac mel bajcheʼ jiñi. La com chaʼan Jesús miʼ subeñonla bajcheʼ iliyi: «Cʌmbil c chaʼan laʼ melbal. Mi laʼ cʼuxbiñon. Mi laʼ ñopon. Cʌmbil c chaʼan laʼ weʼtel yicʼot i pʼʌtʌlel laʼ pusicʼal tiʼ cuchol wocol. Jini laʼ melbal tsaʼ bʌ laʼ mele ti wiʼil ñumen cabʌl bajcheʼ ti ñaxan» (Apocalipsis 2:4, 19). La com lac tijicñesan Jehová cheʼ mucʼʌch lac tsʼʌctesan lac tʼan ti lac tijicñʌyel.

ACʼ TʼAN TI ÑUJPUÑEL

Acʼ tʼan chaʼan ñujpuñel (Qʼuele jiñi párrafo 14).

14. ¿Baqui bʌ jiñi i chaʼpʼejlel lac tʼan muʼ bʌ la cʌcʼ ñucʌch bʌ i cʼʌjñibal jaʼel, i chucoch?

14 Jiñi lac tʼan muʼ bʌ la cʌcʼ chaʼan ñujpuñel jiñʌch i chaʼpʼejlel ñuc bʌ i cʼʌjñibal. Jiñi ñujpuñel chʼujulʌch tiʼ wut Jehová, jin chaʼan, Jehová mucʼʌch i qʼuel ti ñuc cheʼ mi la cʌcʼ lac tʼan. Cheʼ bʌ jiñi noviojob miʼ yʌcʼob i tʼan, miʼ waʼchocoñob i tʼan tiʼ tojlel Jehová yicʼot jiñi yaʼ bʌ añob. Miʼ yʌcʼob i tʼan chaʼan mi caj i cʼuxbiñob i bʌ, i cʌntañob i bʌ, yicʼot i qʼuelob i bʌ ti ñuc cheʼ wʌʼto chumulob ti Pañimil, cheʼʌch bajcheʼ tsiʼ chajpa Dios jiñi ñujpuñel. * An noviojob muʼ bʌ i yʌlob iliyi ti yan tac bʌ tʼan, pero tiʼ pejtelelob mucʼʌch i yʌcʼob i tʼan tiʼ tojlel Dios. Cheʼ bʌ tsaʼix i yʌcʼʌyob i tʼan, muqʼuix i yʌjlel chaʼan ñupuñemobix. Jiñi ñujpuñel yomʌch miʼ jalijel tiʼ pejtelel ora (Génesis 2:24; 1 Corintios 7:39). Jesús tsiʼ yʌlʌ: «Mach i tʼox winic jini muʼ bʌ i tempan Dios». Jiñi muʼ bʌ i ñujpuñelob mach yomic miʼ ñaʼtañob chaʼan miʼ mejlel i chaʼleñob i bʌ ti divorciar mi an wocol ti jiñi ñujpuñel (Marcos 10:9).

15. ¿Chucoch jiñi xñoptʼañob mach cheʼic yom miʼ qʼuelob jiñi ñujpuñel bajcheʼ jiñi yambʌ quixtañujob?

15 Tiʼ sujm, come maʼañic juntiquil quixtañu toj bʌ, maʼañic toj bʌ xñujpuñel. Jin chaʼan jiñi Biblia miʼ yʌl chaʼan jiñi ñujpuñemoʼ bʌ «wersa mi caj i yubiñob wocol» (1 Corintios 7:28). Ili ora cabʌl quixtañujob maʼañic miʼ qʼuelob ti ñuc jiñi ñujpuñel. Miʼ ñaʼtañob chaʼan miʼ mejlel i chaʼleñob i bʌ ti divorciar mi an chuqui mach weñic miʼ qʼuelob. Pero jiñi isujm bʌ xñoptʼañonla mach cheʼic mi laj qʼuel. Jiñi xñoptʼañob ñujpuñemoʼ bʌ yujilob chaʼan tsiʼ yʌcʼʌyob i tʼan tiʼ tojlel Dios. Mi maʼañic miʼ tsʼʌctesañob i tʼan lajal bajcheʼ woli i lotiñob Dios, pero Dios miʼ tsʼaʼlen jiñi xlotob (Levítico 19:12; Proverbios 6:16-19). Jiñi xñoptʼañob ñujpuñemoʼ bʌ yom miʼ cʼajtesañob i tʼan jiñi apóstol Pablo: «Mi an a wijñam, mach a ñop a cʌy» (1 Corintios 7:27). Pablo tsiʼ yʌlʌ ili come yujil chaʼan Jehová miʼ tsʼaʼlen juntiquil muʼ bʌ i lotin i ñoxiʼal o i yijñam chaʼan miʼ majlel yicʼot yambʌ quixtañu chaʼan jach yom i cʌy (Malaquías 2:13-16).

16. ¿Chuqui miʼ yʌl jiñi Biblia chaʼan jiñi divorcio yicʼot cʌy bʌ?

16 Jesús tsiʼ pʌsʌ chaʼan jiñi ñujpuñemoʼ bʌ cojach miʼ mejlel i chaʼleñob i bʌ ti divorciar mi an juntiquil tsaʼ bʌ i mele tsʼiʼlel i mi jiñi mach bʌ añic i mul maʼañic miʼ ñusʌben (Mateo 19:9; Hebreos 13:4). ¿I chuqui miʼ yʌjlel chaʼan jiñi cʌy bʌ? Jiñi Biblia tsiquil chuqui miʼ yʌl chaʼan ili (pejcan 1 Corintios 7:10, 11). Jiñi Biblia maʼañic baqui miʼ yʌl chaʼan jiñi ñujpuñemoʼ bʌ miʼ mejlel i cʌyʌyob i bʌ. Pero tajol juntiquil xñoptʼan miʼ ñaʼtan chaʼan yomʌch miʼ cʌy i ñoxiʼal o i yijñam. Jumpʼejl ejemplo, an muʼ bʌ i qʼuelob chaʼan an ti tsʌts bʌ wocol jiñi i cuxtʌlel o jiñi bajcheʼ an yicʼot Jehová mi maʼañic miʼ cʌy jiñi i piʼʌl muʼ bʌ i ticʼlan o am bʌ tiʼ contra Jehová * (qʼuele jiñi nota).

17. Chaʼan miʼ jalijel jumpʼejl xñujpuñel, ¿chuqui yom miʼ mel?

17 ¿Chuqui yom miʼ melob jiñi ancianojob cheʼ bʌ an majqui miʼ cʼajtin ticʼojel chaʼan bajcheʼ miʼ mejlel i tojʼesañob i ñujpuñel? Miʼ mejlel i cʼajtibeñob mi tsaʼix i qʼueleyob jiñi video ¿Cómo sabes si es amor? Yicʼot miʼ tsaʼix i pejcayob jiñi folleto Tijicña miʼ mejlel ti chumtʌl a familia. Yaʼi miʼ tajob principio tac muʼ bʌ i mejlel i coltañob chaʼan miʼ pʼʌtʼesañob i ñujpuñel. Jumpʼejl xñujpuñel tsiʼ yʌlʌ: «Tsaʼ c ñumen c taja lon c tijicñʌyel cheʼ bʌ tsaʼ c teche c pejcan lojon jiñi folleto». Juntiquil hermana añix bʌ 22 jab i ñujpuñel, tsiʼ yʌlʌ chaʼan colelix i cʌyob i bʌ. Pero cheʼ bʌ tsiʼ qʼueleyob jiñi video ¿Cómo sabes si es amor? tsiʼ yʌlʌ: «Ti lon c chaʼticlel chʼʌmʌl lon c chaʼan jaʼ, pero maʼañic miʼ lon wen comol chaʼlen tʼan. Jiñi video tsaʼʌch i wen coltayon lojon». Tiʼ sujm, mi jiñi xñujpuñelob mucʼʌch i chʼʌmob ti ñuc jiñi i principio tac Jehová, jiñi i ñujpuñelob mi caj i pʼʌtʼan yicʼot mucʼʌch caj i yubiñob i tijicñʌyel.

CHEʼ MI LA CΛCʼ LAC TʼAN CHAʼAN MI LAC MELBEN I YEʼTEL JEHOVÁ TIʼ PEJTELEL ORA

18, 19. a) ¿Chuqui an i meleyob cabʌl tatʌlob xñoptʼañoʼ bʌ ?b) ¿Bajcheʼ mi tsʼʌctesañob i tʼan muʼ bʌ i yʌcʼob jiñi muʼ bʌ i melbeñob i yeʼtel Jehová ti tsʼʌcʌl?

18 Ti ñaxan tsaʼ laj cʌñʌ baqui bʌ i tʼan tsiʼ yʌcʼʌ Jefté yicʼot Ana. Jin chaʼan, i yixicʼal Jefté yicʼot i yalobil Ana tsaʼʌch i melbeyob i yeʼtel Jehová tiʼ pejtelel ora. Ili ora, cabʌl tatʌlob xñoptʼañoʼ bʌ an i coltayob i yalobil chaʼan miʼ yʌcʼob i cuxtʌlel tiʼ melbentel i yeʼtel Jehová tiʼ pejtelel ora. Ti lac pejtelel miʼ mejlel laj coltan jiñi xcolelob chaʼan miʼ chʌn melbeñob i yeʼtel Jehová (Jueces 11:40; Salmo 110:3).

Cheʼ mi la cʌcʼ lac tʼan chaʼan mi lac melben i yeʼtel Jehová tiʼ pejtelel ora (Qʼuele jiñi párrafo 19).

19 Ili ora, an cheʼ bʌ 67,000 Yajcʌbiloʼ bʌ tiʼ Petol Pañimil chaʼan miʼ Melbeñob i Yeʼtel Jehová tiʼ Pejtelel ora. An mucʼoʼ bʌ ti eʼtel ti Betel, muʼ bʌ i melob i Yotlel Tempa bʌ tac o añob bajcheʼ superintendente i chaʼan circuito. An yambʌ muʼ bʌ i yʌcʼob jiñi cʌntesʌntel chaʼan eʼtel ti chaʼan bʌ Dios, yambʌlob precursor especial, misionerojob yicʼot jiñi añoʼ bʌ tiʼ wenta i Yotlel Colem Tempa bʌ tac o baqui miʼ yʌjqʼuel Cʌntesʌntel tac chaʼan Biblia. Miʼ yʌcʼob i tʼan chaʼan mi caj i jacʼob tʼan i chaʼan tsʼitaʼ jach i chubʌʼañob. Mi yʌcʼob i tʼan chaʼan miʼ caj i tsʼʌctesañob baqui jach bʌ i yeʼtel miʼ yʌqʼuentelob. Maʼañic mi sʌclañob cabʌl i chubʌʼan yicʼot maʼañic miʼ sʌclañob yambʌ i yeʼtel chaʼan miʼ tajob taqʼuin. Mach ñuquic miʼ yubiñob i bʌ, pero jiñi eʼtel muʼ bʌ i melob wen ñucʌch. Añobʌch i pecʼlel yicʼot yomʌch i tsʼʌctesañob i tʼan cheʼ woli i melbeñob i yeʼtel Jehová ti tsʼʌcʌl.

20. ¿Bajcheʼ yilal yom mi laj qʼuel jiñi lac tʼan muʼ bʌ laj cʌqʼuen Jehová, i chucoch?

20 Ti ili temaj, tsaʼ lac taja ti tʼan uxchajp bajcheʼ mi laj cʌqʼuen lac tʼan jiñi Dios. Tajol añix junchajp tsaʼix bʌ lac mele. Yom mi laj cʼajtesan chaʼan yomʌch mi lac chʼʌm ti ñuc jiñi lac tʼan tsaʼ bʌ laj cʌcʼʌ yicʼot mi lac chaʼlen wersa lac tsʼʌctesan (Proverbios 20:25). Cheʼ maʼañic mi lac tsʼʌctesan miʼ mejlel lac tajeʼ wocol (Eclesiastés 5:6). Yomʌch lajalonla bajcheʼ jiñi salmista tsaʼ bʌ i sube Jehová: «Cheʼ jini mi caj j cʼʌyin a cʼabaʼ tiʼ pejtelel ora, chaʼan mic bej tsʼʌctesan ti jujumpʼejl qʼuin jini tsaʼ bʌ c ñaʼta c mel» (Salmo 61:8).

^ parr. 7 Ana tsiʼ yʌqʼue i tʼan Jehová chaʼan mi tsiʼ yʌqʼue i yalobil, mi caj i yotsan bajcheʼ nazareo tiʼ pejtelel ora. Ili yom i yʌl chaʼan jiñi i yalobil wen ñuc bajcheʼ mi caj i melben i yeʼtel Jehová (Números 6:2, 5, 8).

^ parr. 13 Jiñi ancianojob miʼ ñaxan wen tsajiñob mi mucʼʌch i mejlel ti chʼʌmjaʼ juntiquil quixtañu, jin chaʼan, maʼañic miʼ mejlel laj cʌl chaʼan maʼañic tsaʼ cʼʌjñibʌyi jiñi chʼʌmjaʼ tsaʼ bʌ i mele.

^ parr. 14 Mi jiñi yumʌlob ti jiñi tejclum maʼañic chuqui miʼ yʌlob, miʼ mejlel tiʼ cʼʌjñel ili tʼan tac. Jiñi wiñic miʼ mejlel i yʌl: «Joñon, ______ , mic chʼʌmet ti quijñam, ______ , chaʼan mij cʼuxbiñet yicʼot mij cʌntañet ti wen cheʼ bajcheʼ miʼ yʌl i mandar Dios yaʼ ti Chʼujul bʌ Tsʼijbujel, cʼʌlʌl cheʼ cuxulontola wʌʼ ti pañimil cheʼʌch bajcheʼ tsiʼ chajpa Dios jiñi ñujpuñel». Jiñi xʼixic miʼ mejlel i yʌl: «Joñon, ______ , mic chʼʌmet tic ñoxiʼal, ______ , chaʼan mij cʼuxbiñet, mij cʌntañet ti wen yicʼot mij qʼuelet ti ñuc cheʼ bajcheʼ miʼ yʌl i mandar Dios yaʼ ti Chʼujul bʌ Tsʼijbujel, cʼʌlʌl cheʼ cuxulontola wʌʼ ti pañimil cheʼʌch bajcheʼ tsiʼ chajpa Dios jiñi ñujpuñel»

^ parr. 16 Qʼuele jiñi apéndice «¿Chuqui mi yʌl jiñi Biblia chaʼan jiñi divorcio yicʼot cʌy bʌ?» yaʼ ti libro «Chʌn ajñenla tiʼ cʼuxbiya Dios»