Chaʼan maʼ ñumel ti yambʌ video

Chaʼan maʼanic miʼ pʌs i bʌ jini chaʼan bʌ video

UJTEM BɅ TIʼ TOJLEL

Jehová miʼ mejlel i mel tiʼ pejtelel chuqui yom

Jehová miʼ mejlel i mel tiʼ pejtelel chuqui yom

«JIÑI chʌmel mi caj i jilel, i jiñi chʌmeñoʼ (sajtemoʼ) bʌ mi caj i chaʼ chʼojyelob». Ili jiñʌch tsaʼ bʌ i taja i yubin jiñi quijñam, Mairambubu, ti jumpʼejl autobús, i tsiʼ mulaj i ñumen cʌn. Jin chaʼan, cheʼ bʌ tsaʼ waʼle jiñi autobús i tsaʼ jubiyob jiñi wiñicob xʼixicob (quixtañujob), tsaʼ majli i pejcan jiñi xʼixic tsaʼ bʌ i yʌlʌ bajcheʼ jiñi. I cʼabaʼ jiñʌch Apun Mambetsadykova, i juntiquilʌch i testigo Jehová. Ti jim bʌ ora, wen wocol cheʼ bʌ an majqui miʼ pejcan jiñi Testigojob, pero jiñi tsaʼ bʌ i pʌsbeyon lon Apun tsiʼ junyajlel qʼuexta lon j cuxtʌlel.

JUMPʼEJL EʼTEL TSʼUYUL BɅ JUMPʼEJL QʼUIN

Tsaʼ quila pañimil (chʼocʼayon) ti 1937 ti jumpʼejl koljós o rancho lʌcʼʌl bʌ an ti Tokmak (Kirguistán). Jiñi c familia chʼoyol ti Kirguistán, i cujil lon jiñi tʼan kirguís. Jiñi c tatob xʼeʼtelob (xtroñelob) ti cholel, i tsʼuyul jumpʼejl qʼuin miʼ chaʼleñob eʼtel yaʼ ti koljós. Jiñi xʼeʼtelob miʼ yʌqʼuentelob i bʌl i ñʌcʼ, pero junsujtel jach miʼ chʼʌmob i tojol ti jumpʼejl jab. Jiñi c mamá wocolʌch tsiʼ yubi chaʼan miʼ cʌntañon quicʼot jiñi xchʼoc bʌ quijtsʼin. Joʼpʼejl jach jab tsajñiyon ti escuela come tsʼuyul jumpʼejl qʼuin tsaʼ cajiyon ti eʼtel yaʼ ti koljós.

Jiñi wits tac Teskey Ala-Too

Cabʌl pʼumpʼuñiyel yaʼ baqui chumulon lojon, i mic chaʼlen lon wersa ti tsʌts bʌ eʼtel chaʼan miʼ jastiyel jiñi taqʼuin,i wen lujboñix lon mi cujtel. Jin chaʼan, cheʼ bʌ xcolelonto maʼañic tsaʼ c wen ñaʼta chucoch cuxulonla mi jiñicto chaʼan jiñi talto bʌ qʼuin. Maʼañic tsaʼ c wis ñaʼta mi jiñi i sujmlel tiʼ tojlel Jehová yicʼot jiñi ñaʼtʌbil bʌ i chaʼan tiʼ tojlel quixtañujob mi caj i wen qʼuextan j cuxtʌlel. Com c subeñetla bajcheʼ tsaʼ cʼoti jiñi i sujmlel yaʼ ti Kirguistán yicʼot bajcheʼ tsaʼ pam pujqui yaʼi. Ili tsaʼ tejchi yaʼ tiʼ nortejlel jiñi país, yaʼ baqui tsaʼ coliyon.

TSAʼ CHAʼ COJLIYOB I TSIʼ CHʼɅMɅYOB TILEL JIÑI I SUJMLEL

Jiñi i sujmlel i chaʼan bʌ Jehová tsaʼ tejchi ti Kirguistán cheʼ ti 1956. Pero chaʼan miʼ mejlel, tsaʼʌch ñusʌnti tsʌts bʌ wocol. Ti jiñi bʌ ora, Kirguistán ochem yicʼot jiñi Unión Soviética, i jiñi i testigojob Jehová maʼañic tsiʼ yotsayob i bʌ tiʼ chaʼan bʌ política tiʼ pejtelel jiñi país ochem bʌ ti jiñi Unión Soviética (Jn. 18:36). Jin chaʼan, tsaʼ qʼuejliyob bajcheʼ i contra jiñi Unión Soviética i tsaʼ cajiyob ti tsʼaʼlentel. Pero maʼañic chuqui miʼ mejlel i mʌctan chaʼan jiñi i Tʼan Dios miʼ cʼotel tiʼ pusicʼal quixtañujob. Junchajp wen ñuc bʌ i cʼʌjñibal cʌmbil c chaʼan jiñʌch chaʼan «tiʼ pejtelel chuqui tac jach yom [Jehová], miʼ mejlel i mel» (Mr. 10:27).

Emil Yantzen

Jiñi tsʼaʼlentel tsaʼ bʌ i taja jiñi Testigojob tsiʼ yʌcʼʌ ti ñumen pujquel jiñi wen tʼan yaʼ ti Kirguistán. ¿Bajcheʼ? Siberia ochem yicʼot jiñi Unión Soviética, i yaʼʌch miʼ chojquelob majlel jiñi añoʼ bʌ tiʼ contra jiñi Estado. Cheʼ bʌ miʼ cojlelob, cabʌl muʼ bʌ i tilelob ti Kirguistán. An tsaʼ bʌ i chʼʌmʌyob tilel jiñi i sujmlel, bajcheʼ Emil Yantzen, tsaʼ bʌ chʼocʼa ti Kirguistán ti 1919, i tsaʼ chojqui majlel ti jumpʼejl campo baʼ mi lac xijqʼuel ti eʼtel, yaʼʌch tsiʼ cʌñʌ jiñi Testigojob. Emil tsaʼ ochi tiʼ sujmlel, i tsaʼ sujti majlel tiʼ país ti 1956, tsaʼ cʼoti ti chumtʌl tiʼ tʼejl Sokuluk, yaʼ baqui chumulon. Jiñi ñaxam bʌ congregación ti Kirguistán tsaʼ tejchi ti 1958.

Victor Vinter

Cheʼ an jaxto cheʼ bʌ jumpʼejl jab i ñumel, Victor Vinter, juntiquil xucʼul bʌ hermano tsaʼ bʌ i ñusa cabʌl wocol, tsaʼ cʼoti ti Sokuluk. Come maʼañic tsiʼ yotsa i bʌ ti política, chaʼyajl tsaʼ otsʌnti uxpʼejl jab ti cárcel, ti wiʼil, tsaʼ otsʌnti yambʌ 10 jab yicʼot tsaʼ chojqui majlel ti yambʌ tejclum baqui tsaʼ ñujpʼi yambʌ joʼpʼejl jab. Anquese cabʌl tsʼaʼlentel, maʼañic chuqui tsaʼ mejli i mʌctan chaʼan miʼ bej colel jiñi isujm bʌ ñopbalʌl.

JIÑI I SUJMLEL TSAʼ CʼOTI TI COTOT

Eduard Warter

Ti jabil 1963, añix cheʼ bʌ 160 Testigojob ti Kirguistán. Cabʌl chʼoyoloʼ bʌ ti Alemania, Ucrania yicʼot Rusia. Juntiquil jiñʌch Eduard Warter, tsaʼ bʌ i chʼʌmʌ jaʼ ti Alemania cheʼ ti 1924. Cheʼ ti 1940 majlel, jiñi nazijob tsiʼ chocoyob majlel ti jumpʼejl campo baʼ miʼ mʌjquel quixtañujob, i ti wiʼil, jiñi ochemoʼ bʌ ti Unión Soviética tsiʼ chocoyob majlel ti yambʌ tejclum. Ili xucʼul bʌ hermano tsaʼ majli ti chumtʌl ti Kant cheʼ ti 1961, lʌcʼʌl baqui chumulon.

Elizabeth Fot; Aksamai Sultanalieva

Yaʼ ti Kant chumul jaʼel juntiquil hermana i cʼabaʼ Elizabeth Fot, muʼ bʌ i chaʼlen tsʼisoñel chaʼan miʼ taj i taqʼuin. Come wen yujil tsʼisoñel, miʼ tsʼisben i pisil doctorob, maestrojob yicʼot yambʌ ñucoʼ bʌ i yeʼtel. Juntiquil muʼ bʌ i tsʼisben i pislel jiñʌch juntiquil xʼixic i cʼabaʼ Aksamai Sultanalieva, i yijñam juntiquil ñuc bʌ i yeʼtel. Ti jumpʼejl bʌ qʼuin cheʼ bʌ Aksamai tsaʼ majli i qʼuel Elizabeth tsiʼ melbe (chaʼlibe) cabʌl cʼajtiya bajcheʼ chuqui i sujmlel jiñi laj cuxtʌlel yicʼot bajcheʼ añob jiñi chʌmeñobix bʌ. Elizabeth tsiʼ cʼʌñʌ jiñi Biblia chaʼan miʼ jacʼben. Ti wiʼil, Aksamai tsaʼ sujti ti wen chʼejl bʌ xsubtʼan.

Nikolai Chimpoesh

Nikolai Chimpoesh, chʼoyol bʌ ti Moldavia, tsaʼ waʼchoconti bajcheʼ superintendente i chaʼan circuito ti jiñi bʌ ora. Lʌcʼʌ 30 jab tiʼ tsʼʌctesa jiñi eʼtel. Nikolai mach tsaʼic jach i julaʼta congregación tac, tsaʼʌch i chajpa jaʼel eʼtel tac chaʼan miʼ chaʼlentel ti imprimir yicʼot miʼ pujquel jiñi jun tac loqʼuem bʌ ti Biblia. Come jiñi xʼeʼtelob yujilobix muʼ bʌ i mel ili hermano, Eduard Warter tiʼ sube: «Cheʼ miʼ cʼajtibeñetob, subeñob jach chaʼan jiñi lac jun tac yaʼʌch miʼ tilel yaʼ ti oficina tac am bʌ ti Brooklyn. Yom maʼ qʼuel tiʼ wut jiñi am bʌ i yeʼtel chaʼan KGB. Maʼañic chuqui yom maʼ bʌcʼñan» (Mt. 10:19).

Cheʼ bʌ maxto wen jalic i yʌlʌyob iliyi, Nikolai tsaʼ pʌjyi yaʼ ti oficina tac am bʌ i chaʼan jiñi KGB yaʼ ti Kant. Miʼ yʌl: «Jiñi xʼeʼtel tsiʼ cʼajtibeyon bajcheʼ mic taj lon jiñi jun tac. Tsaʼ c subeyob chaʼan yaʼ miʼ chocob tilel yaʼ ti Brooklyn. I maʼañic tsiʼ ñaʼta chuqui yom miʼ yʌl. Tsiʼ yʌcʼʌyon ti sujtel i maʼañic tsiʼ chʌn pʌyʌyon». Jiñi chʼejl bʌ Testigojob wen tsajilob tsiʼ chʌn pucuyob majlel jiñi wen tʼan chaʼan bʌ Yumʌntel lʌcʼʌl baʼ chumulon, yaʼ tiʼ nortejlel Kirguistán. I cheʼ ti 1981, jiñi i sujmlel tsaʼ cʼoti ti lon cotot. Jiñi quijñam, Mairambubu, jiñʌch tsaʼ bʌ i ñaxan ubi.

JIÑI QUIJÑAM TI ORAJACH TSIʼ ÑOPO I SUJMLEL

Mairambubu chʼoyol ti Naryn, jumpʼejl alʌ tejclum am bʌ ti Kirguistán. Tsaʼ j cʌñʌ lon c bʌ tiʼ yotot c chich cheʼ ti agosto i chaʼan 1974. Ti ora jach tsaʼ c mulaj lon c bʌ, i ti jiñi jach bʌ qʼuin tsaʼ ñujpuñiyon lon.

Apun Mambetsadykova

Ti jumpʼejl bʌ qʼuin cheʼ ti enero i chaʼan 1981, cheʼ bʌ Mairambubu sujtel mucʼ ti autobús, tsiʼ taja i yubin jiñi tʼan tsaʼix bʌ cʌlʌ ti ñaxan. Tsiʼ mulaj i ñumen cʌn, jin chaʼan tsiʼ cʼajtibe chuqui i cʼabaʼ jiñi xʼixic yicʼot baqui chumul. Jiñi xʼixic tsiʼ yʌlʌ chaʼan i cʼabaʼ jiñʌch Apun, pero maʼañic tiʼ sube baqui chumul come ti jiñi bʌ ora muʼto i mʌctʌntel jiñi Testigojob i yom miʼ wen cʌntañob i bʌ. Apun tsiʼ cʼajtibe baqui chumul jiñi quijñam. Jiñi quijñam wen tijicña tsaʼ cʼoti ti cotot.

Mairambubu tiʼ subeyon: «Wen utsʼatax tsaʼ bʌ cubi. Juntiquil xʼixic tiʼ subeyon chaʼan maʼañix majqui mi caj i chʌmel. Jinto jiñi jontol bʌ bʌteʼel tac mi caj i yutsʼan». Jumpʼejl jach cuento tsaʼ cubi pejtelel jiñi, i tsaʼ c sube: «Laʼto lac pijtan chaʼan miʼ tilel i miʼ ñumen tsictesʌbeñonla».

Cheʼ ñumeñix uxpʼejl uw, Apun tsiʼ julaʼtayon lojon. Ti wiʼil, tsiʼ julaʼtayon lon jiñi ñaxam bʌ hermanajob yujiloʼ bʌ kirguís. Ili hermanajob tsiʼ pʌsbeyon lon utsʼatax bʌ i sujmlel tac chaʼan bʌ Jehová yicʼot chuqui ñaʼtʌbil i chaʼan tiʼ tojlel quixtañujob. Tsiʼ cʼʌñʌyob jiñi libro De paraíso perdido a paraíso recobrado * chaʼan miʼ cʌntesañon lojon. Ili libro tsaʼ caji c tsʼijbuben lon i copiajlel ti yambʌ jun, come jumpʼejl jach an yaʼ ti Tokmak.

Junchajp tsaʼ bʌ cʼoti lon c ñaxan cʌn jiñʌch jiñi profecía am bʌ ti Génesis 3:15, muʼ bʌ caj i tsʼʌctiyel tiʼ Yumʌntel Jesucristo, jiñi Mesías. Ili jiñʌch jumpʼejl i sujmlel ñuc bʌ i cʼʌjñibal yom bʌ miʼ luʼ ubiñob. Jin chaʼan tsaʼ lon c ñaʼtan chaʼan yom mic chaʼlen lon subtʼan (Mt. 24:14). Jiñi tsaʼ bʌ lon j cʌñʌ yaʼ ti Biblia mach jalic tsaʼ caji i qʼuextan lon j cuxtʌlel.

MUCUL JACH BɅ TEMPA BɅ TAC YICʼOT CHʼɅMJAʼ

Cheʼ bʌ juntiquil Testigo yaʼ ti Tokmak tsiʼ pʌyʌyon lon ti jumpʼejl ñujpuñel, joñon yicʼot quijñam ti orajach tsaʼ lon j cʌñʌ chaʼan wen yʌñʌlobʌch jiñi Testigojob. Wen jach bajcheʼ tsaʼ ujti jiñi qʼuiñijel, i maʼañic tsaʼ ajqʼui lembal. Mach wis lajalic bajcheʼ jiñi yambʌ ñujpuñel tac baqui ajñemon lon, baʼ miʼ yʌcʼañob, miʼ ñumelob ti pʼis yicʼot miʼ yʌlob bibiʼ bʌ tʼan.

Cheʼ jaʼel, bixel tsajñiyon lon ti tempa bʌ tac yaʼ ti congregación am bʌ ti Tokmak. Ti mateʼel miʼ mejlel jiñi tempa bʌ mi weñʌch jiñi qʼuin. Jiñi hermanojob yujilob chaʼan jiñi policía miʼ chʌn chijtañon lojon, jin chaʼan miʼ chʌn yajcʌntel juntiquil muʼ bʌ i qʼuel pañimil. Cheʼ tiʼ yorajlel tsʌñal mic tempan lon c bʌ tiʼ yotot hermanojob, i jiñi policía chaʼyaj uxyajl tsaʼ cʼoti i cʼajtiñob chuqui woli lon c mel. Wen tsajilon jach lon cheʼ bʌ tsaʼ c chʼʌmʌ lon jaʼ yaʼ ti colem jaʼ i cʼabaʼ Chu, ti julio i chaʼan 1982 (Mt. 10:16). Tsʼitaʼ tac jach tsaʼ cajiyon lon ti cʼotel majlel yaʼ ti mateʼel, tsaʼ c chaʼle lon cʼay i tsaʼ lon c ñʌchʼta jiñi discurso chaʼan bʌ chʼʌmjaʼ.

TSAʼ C ÑUMEN ÑUQʼUESA LON C SUBTʼAN

Cheʼ ti 1987, juntiquil hermano tiʼ subeyon chaʼan mic julaʼtan juntiquil quixtañu chumul bʌ ti Balykchy, tsaʼ bʌ i mulaj i cʌn i sujmlel. Chaʼan mij cʼotel yaʼi, chʌmpʼejl ora mic chaʼlen xʌmbal ti tren. Cheʼ bʌ añix chaʼyaj uxyajl cajñel lon ti subtʼan yaʼ ti Balykchy, tsaʼ j qʼuele lon chaʼan jiñi quixtañujob miʼ wen mulañob i cʌn i sujmlel. Jiñʌch tsaʼ bʌ i ñijca lon c pusicʼal chaʼan mic ñumen ñuqʼuesan lon c subtʼan.

Mairambubu yicʼot joñon mic wen majlel lon ti Balykchy. Yaʼʌch mic ñusan lojon i yujtibal jujumpʼejl semana, mic loqʼuel lon ti subtʼan yicʼot mic mel lojon jiñi tempa bʌ. Jiñi jun tac mi lon c chʼʌm majlel ti mishok, jumpʼejl coxtal chaʼan bʌ cuch papas, pero maʼañic miʼ jastiyel. Mach jasʌlix jiñi chaʼpʼejl mishok butʼul bʌ ti jun chaʼan mij cʼʌn lon ti jumpʼejl uw. Muʼto c suben lon wen tʼan jaʼel jiñi quixtañujob cheʼ bʌ majlel yicʼot sujtel mucʼon lon ti tren.

Cheʼ bʌ añix 8 jab tsaʼ c teche lon cʼotel ti Balykchy, tsaʼ tejchi jumpʼejl congregación yaʼi, ti 1995. Tiʼ pejtelel jiñi jabil cheʼ tsajñon lon ti subtʼan yaʼi, tsaʼʌch c wen jisa lon taqʼuin. ¿Bajcheʼ tsaʼ lon c mele cheʼ mach wen añic lon c taqʼuin? An juntiquil hermano tsaʼ bʌ i coltayon lon ti taqʼuin. Jehová tsiʼ qʼuele chaʼan comʌch c ñuqʼuesan lon c subtʼan, i tsiʼ ‹jambeyon lojon jiñi panchan› (Mal. 3:10). Tiʼ sujm, Jehová miʼ mejlel i mel chuqui jach yom.

EʼTEL TI C FAMILIA YICʼOT TI SUBTʼAN

Ti 1992 tsiʼ waʼchocoyoñob bajcheʼ anciano ti congregación. Joñoñʌch jiñi ñaxam bʌ anciano ti jiñi tʼan kirguís. Yaʼ ti Tokmak, cabʌl bajcheʼ tsaʼ mejli c ñuqʼuesan lon queʼtel tiʼ chaʼan bʌ Jehová yaʼ ti lon j congregación. Jumpʼejl ejemplo, tsaʼ caji cʌqʼuen lon estudio loqʼuem bʌ ti Biblia cabʌl xcolelob yujiloʼ bʌ kirguís ti jiñi escuela tac. Ili ora an juntiquil xcolel ochem bʌ yaʼ ti Comité i chaʼan Sucursal, i yambʌ chaʼtiquilob añob bajcheʼ precursor especial. Cheʼ jaʼel, mic chaʼlen lon wersa j coltan yambʌlob yaʼ ti tempa bʌ tac. Tiʼ tejchibal jiñi jabil 1990, jiñi jun tac cojach an lon c chaʼan ti ruso, i ti jin jach bʌ tʼan miʼ ñusʌntel jiñi tempa bʌ tac. Pero tsaʼ caji ti ñumen pʼojlel majlel jiñi hermanojob yujiloʼ bʌ kirguís, jin chaʼan tsaʼ cʌlʌ chaʼan mic ñusan ti kirguís pejtelel muʼ bʌ i yʌjlel. Jiñʌch tsaʼ bʌ i coltayob i ñumen ñaʼtan jiñi i sujmlel.

Quicʼot quijñam yicʼot jiñi 8 calobilob cheʼ ti 1989

Mairambubu yicʼot joñon wen an lon queʼtel jaʼel chaʼan mij cʌntesan lon calobilob. Mic pʌyeʼ lon majlel ti subtʼan yicʼot ti tempa bʌ. Cheʼ bʌ jiñi lon quixicʼal (quixicpʼeñal) Gulsayra añix 12 i jabilel, muqʼuix i wen mulan i suben chaʼan Biblia majqui jach miʼ tajob ti bij. Pejtelel lon calobilob tsiʼ mulayob i cʌy tiʼ jol texto tac am bʌ ti Biblia. Jiñi lon calobilob yicʼot jiñi lon c buts, an i wen chaʼleyob eʼtel yaʼ ti congregación. Ti jiñi 9 lon calobil yicʼot 11 lon c buts cuxulobto bʌ, 16 woli (choncol) bʌ i melbeñob i yeʼtel Jehová o miʼ majlelob ti tempa bʌ yicʼotob i tat i ñaʼ.

ÑUC TAC BɅ CHUQUI TSAʼ QʼUEXTɅYI

Jiñi hermanojob tsaʼ bʌ i techeyob subtʼan ilayi cheʼ ti 1956, tajol toj sajtelob i pusicʼal cheʼ muqʼuic i qʼuelob pejtelel chuqui melbil tilel. Jumpʼejl ejemplo, cʼʌlʌl cheʼ ti 1990 ñumen librejix chaʼan mic chaʼlen lon subtʼan yicʼot mic tempan lon c bʌ.

Woliyon ti subtʼan quicʼot quijñam

Cheʼ ti 1991, tsaʼ majliyon quicʼot quijñam ti Kazajistán, ti jiñi tejclum Alma-Atá (ili ora jiñʌch Almaty), chaʼan jiñi ñaxam bʌ colem tempa bʌ tsaʼ bʌ mejli. I cheʼ ti 1993 tsaʼ mejli jiñi ñaxam bʌ colem tempa bʌ ti Kirguistán, yaʼ ti Estadio Spartak am bʌ ti Biskek. Jiñi hermanojob yʌlo jumpʼejl semana tiʼ sʌqʼuesayob jiñi estadio. I jiñi am bʌ tiʼ wenta, toj sajtel i pusicʼal chaʼan tsaʼ bʌ i qʼuele, jin chaʼan maʼañic tsiʼ cʼajti i tojol jiñi estadio.

An yambʌ chuqui ñuc bʌ tsaʼ tajle cheʼ ti 1994: Tsaʼ chaʼlenti ti imprimir jiñi ñaxam bʌ jun ti kirguís. Ili ora, jiñi sucursal am bʌ tiʼ wenta chaʼan miʼ chaʼlentel ti traducir jiñi jun tac ti tʼan kirguís jiñʌch am bʌ ti Biskek. Cheʼ jaʼel cʼʌlʌl cheʼ ti 1998, cʌmbiloñix lon ti yumʌlob chaʼan mic mejlel lon ti subtʼan ti Kirguistán. Wʌle ñumeñix ti 5,000 xsubtʼañob, 83 congregación yicʼot 25 grupo ti yambʌ tʼan tac bajcheʼ ti chino, inglés, kirguís, ruso yicʼot lenguaje de señas ti ruso, turco, uigur yicʼot uzbeko. Jiñi hermanojob mach junlajalic baqui yicʼot bajcheʼ yilal colemob, pero juntemel miʼ melbeñob i yeʼtel Jehová. Tiʼ sujm, pejtelel iliyi miʼ mejlel tiʼ coltaya Jehová.

Jehová tsiʼ qʼuexta j cuxtʌlel. Pʼumpʼun bʌ familia baqui tsaʼ coliyon, i joʼpʼejl jach jab tsajñon ti escuela. Pero Jehová tsiʼ coltayon chaʼan mic mejlel ti ochel bajcheʼ anciano ti congregación yicʼot mic pʌsbeñob ñuc tac bʌ i sujmlel chaʼan Biblia jiñi tsaʼ bʌ i ñumen chaʼleyob qʼuel jun bajcheʼ joñon. Tiʼ sujm, Jehová muʼto i mel jiñi mach bʌ añic miʼ tilel ti a ñaʼtʌbal. Pejtelel chuqui qʼuelbil c chaʼan miʼ ñijcan c pusicʼal chaʼan mic chʌn tsictesan i chaʼan bʌ Jehová, juntiquil Dios muʼ bʌ i «mejlel i mel tiʼ pejtelel» (Mt. 19:26).

^ parr. 21 Melbil bʌ i chaʼan i testigojob Jehová. Maʼañix miʼ chʌn mejlel.