Chaʼan maʼ ñumel ti yambʌ video

Chaʼan maʼanic miʼ pʌs i bʌ jini chaʼan bʌ video

Tatʌlob, ¿woli ba laʼ coltan laʼ walobil chaʼan miʼ tajob i colel i miʼ chʼʌmob jaʼ?

Tatʌlob, ¿woli ba laʼ coltan laʼ walobil chaʼan miʼ tajob i colel i miʼ chʼʌmob jaʼ?

«¿Chucoch woliyet ti pijt? Chʼojyen [...]. Chʼʌmʌ jaʼ» (HCH. 22:16).

CʼAY: 51, 135

1. ¿Chuqui yomob i ñaʼtan jiñi tatʌlob cheʼ muʼto caj i chʼʌmob jaʼ jiñi i yalobilob?

«CABɅL uw tsaʼ c sube jiñi c tatob chaʼan comix c chʼʌmjaʼ, i mach junsujtelic jach tsiʼ chaʼleyob tʼan yicʼoton chaʼan jiñi woli (choncol) bʌ c ñaʼtan c mel. Yomob i ñaʼtan mi mucʼʌch c chʼʌmben isujm chaʼan mach alasic jach jiñi com bʌ c mel. Tsaʼ cʼun cʼoti i yorajlel chaʼan mic chaʼlen chʼʌmjaʼ: Ti 31 i chaʼan diciembre, 1934». Ili jiñʌch tsaʼ bʌ ujti tiʼ tojlel juntiquil hermana i cʼabaʼ Blossom Brandt cheʼ bʌ tsiʼ ñaʼta chʼʌmjaʼ. Ili ora, jiñi tatʌlob xñoptʼañoʼ bʌ yomob i coltan i yalobilob jaʼel chaʼan miʼ yajcañob chuqui wen. Yujilob chaʼan miʼ mejlel i tajob wocol jiñi i yalobilob cheʼ miʼ toʼol mʌctañob chaʼan jiñi chʼʌmjaʼ (Stg. 4:17). Pero, cheʼ bajcheʼ la cujil, jiñi yom bʌ i ñaʼtañob jiñʌch mi jiñi i yalobilob chajpʌbilobix chaʼan miʼ yochelob ti xcʌntʼan i chaʼan Cristo cheʼ muʼto caj i chʼʌmob jaʼ.

2. a) ¿Chuqui ti wocol an i qʼueleyob lamital superintendentejob i chaʼan circuito? b) ¿Chuqui mi caj laj qʼuel ti ili temaj?

2 An superintendentejob i chaʼan circuito muʼ bʌ i melob i pusicʼal come cʌmbilob i chaʼan xcolelob añobix bʌ lʌcʼʌl 20 i jabilel i maxto i chʼʌmʌyob jaʼ, anquese tsaʼ coliyob ti jumpʼejl familia Testigojoʼ bʌ. Cabʌl muʼ bʌ i majlelob ti tempa bʌ, miʼ loqʼuelob ti subtʼan yicʼot i testigojobix Jehová miʼ yubiñob i bʌ. Pero añʌch chuqui miʼ mʌctañob chaʼan maʼañic miʼ yʌcʼob i bʌ ti Jehová i miʼ chʼʌmob jaʼ. ¿Chuqui jiñi? An i tajol, jiñi i tatob jiñʌch muʼ bʌ i subeñob chaʼan muʼto i bej pijtañob. ¿Chucoch an tatʌlob muʼ bʌ i mʌctañob i yalobil chaʼan maʼañic miʼ bʌcʼ chʼʌmob jaʼ? Ti ili temaj, mi caj laj qʼuel chʌnchajp tajol muʼ bʌ i cʼojoʼtan jiñi tatʌlob.

¿TSAʼɅCHIX BA I TAJA I JABILEL?

3. ¿Chuqui tsiʼ cʼojoʼta jiñi i tat i ñaʼ Blossom?

3 I tilelʌch cheʼ jiñi i tat i ñaʼ Blossom miʼ cʼojoʼtañob mi añʌchix i jabilel chaʼan miʼ mejlel i chʼʌmben isujm chuqui jiñi chʼʌmjaʼ yicʼot chucoch ñucʼ i cʼʌjñibal. ¿Bajcheʼ miʼ mejlelob i ñaʼtan jiñi tatʌlob mi chajpʌbilix jiñi i yalobil chaʼan miʼ yʌcʼ i bʌ ti Jehová?

4. ¿Bajcheʼ miʼ coltan jiñi tatʌlob jiñi mandar tsaʼ bʌ i yʌcʼʌ Jesús am bʌ ti Mateo 28:19, 20?

4 (Pejcan Mateo 28:19, 20). Bajcheʼ tsaʼix laj qʼuele ti yambʌ temaj, jiñi Biblia maʼañic miʼ yʌl jaypʼejl lac jabilel yom chaʼan mi lac chʼʌmjaʼ. Pero weñʌch cheʼ jiñi tatʌlob miʼ wen ñaʼtañob chuqui yom i yʌl cheʼ mi lac sutqʼuiñob ti xcʌntʼan yambʌlob. Jiñi tʼan am bʌ ti griego tsaʼ bʌ chaʼlenti ti traducir ti Mateo 28:19 bajcheʼ «sutqʼuiñob ti xcʌntʼañob» miʼ yʌcʼ ti ñaʼtʌntel chaʼan yom miʼ cʌntesʌntel jiñi wiñicob xʼixicob (quixtañujob) chaʼan an juntiquil muʼ bʌ i tsajcañob majlel. Juntiquil xcʌntʼan i chaʼan Jesús jiñʌch muʼ bʌ i cʌn yicʼot miʼ chʼʌmben isujm i cʌntesa tac, i ti jumpʼejl i pusicʼal yom i jacʼ. Jin chaʼan, jiñi tatʌlob yom miʼ cʌntesañob i yalobil cʼʌlʌl cheʼ alʌlobto chaʼan miʼ coltañob ti chʼʌmjaʼ i miʼ sujtelob ti xcʌntʼan i chaʼan Cristo. Isujm, juntiquil alʌl maxto añic miʼ mejlel ti chʼʌmjaʼ. Pero jiñi Biblia miʼ pʌs chaʼan jiñi chutobto mucʼʌch i mejlel i chʼʌmbeñob isujm jaʼel muʼ bʌ i yʌl jiñi Biblia i miʼ qʼuelob ti ñuc.

5, 6. a) Cheʼ mi laj qʼuel muʼ bʌ i yʌl jiñi Biblia tiʼ tojlel Timoteo, ¿chuqui miʼ cʼotel lac ñaʼtan chaʼan jiñi i chʼʌmjaʼ? b) ¿Bajcheʼ miʼ mejlel i ñumen coltañob i yalobil jiñi tatʌlob?

5 Jiñi xcʌntʼan Timoteo tsiʼ ñaʼta i melben i yeʼtel (troñel) Jehová cheʼ xcolelto. Jiñi apóstol Pablo tsiʼ yʌlʌ chaʼan Timoteo wen i cʌñʌyix jiñi cʌntesa tac am bʌ ti jiñi Tsʼijbujel ‹cʼʌlʌl cheʼ chutto›. Jiñi i ñaʼ yicʼot i chuchuʼ, judíajoʼ bʌ, jiñʌch tsaʼ bʌ i cʌntesayob chaʼan miʼ qʼuel ti ñuc jiñi Tsʼijbujel, come jiñi i tat maʼañic miʼ chʼujutesan Jehová. Cheʼ bajcheʼ jiñi, tsiʼ taja pʼʌtʌl bʌ i ñopoñel (chʼujbiya) (2 Ti. 1:5; 3:14, 15). Cheʼ añix cheʼ bʌ 20 i jabilel, muqʼuix i tsʼʌctesan muʼ bʌ i cʼajtintel chaʼan miʼ taj i yeʼtel ti congregación (Hch. 16:1-3).

6 Isujmʌch, jiñi alobob mach junlajalobic. Mach junlajalic miʼ tajob majlel i colel. An muqʼuix bʌ i ñaʼtañob bajcheʼ an jiñi i sujmlel, wen chuqui miʼ ñaʼtañob, i miʼ yʌlob chaʼan yomobix chʼʌmjaʼ, anquese pecʼto i jabilelob. I an yambʌlob muʼto bʌ i ñumen jalijelob. Jiñi tatʌlob mucʼʌch i bʌ i chʼʌmbeñob isujm iliyi, maʼañic miʼ xicʼob i yalobil chaʼan miʼ chʼʌmob jaʼ, mucʼ jach i coltañob chaʼan miʼ bej tajob i ñaʼtʌbal. Tatʌlob, taja laʼ tijicñʌyel cheʼ jiñi laʼ walobilob miʼ melob chuqui wen (pejcan Proverbios 27:11). Pero mach yomic mi laʼ ñajʌtesan chaʼan jiñi laʼ wom bʌ jiñʌch chaʼan jiñi laʼ walobil miʼ sujtel ti xcʌntʼan i chaʼan Cristo. Jin chaʼan, wen cheʼ mi laʼ cʼajtiben laʼ bʌ: «¿Cabʌlix ba chuqui cʌmbil i chaʼan jiñi calobil chaʼan miʼ yʌcʼ i bʌ ti Dios yicʼot miʼ chʼʌmjaʼ?».

¿CABɅLIX BA CHUQUI CɅMBIL I CHAʼAN JIÑI CALOBIL?

7. ¿Yom ba miʼ ñaxan luʼ cʌñob am bʌ ti Biblia jiñi alobob yomoʼ bʌ chʼʌmjaʼ? Tsictesan.

7 Cheʼ bajcheʼ la cujilix, jiñi tatʌlob miʼ pʌsbeñob i sujmlel jiñi i yalobil come yomob chaʼan miʼ ñumen cʌñob. Jiñi muʼ bʌ i cʌn majlel jiñʌch muʼ bʌ caj i coltan chaʼan miʼ yʌcʼ i bʌ ti Jehová. Pero ¿yom ba i yʌl chaʼan yom miʼ cʌn ti jujunchajp jiñi cʌntesa am bʌ ti Biblia chaʼan miʼ yʌcʼ i bʌ ti Jehová i miʼ mejlel ti chʼʌmjaʼ? Mach cheʼiqui. Tiʼ sujm, pejtel quixtañu muʼ bʌ i chʼʌmjaʼ yom miʼ bej cʌn majlel jiñi i sujmlel (pejcan Colosenses 1:9, 10). Cheʼ jiñi, ¿bajcheʼ cʼamel yom yujil i chaʼan bʌ Dios jiñi yom bʌ i chʼʌmjaʼ?

8, 9. ¿Chuqui mi laj cʌn ti jiñi tsaʼ bʌ ujti tiʼ tojlel Pablo yicʼot jiñi xcʌntaya?

8 Jiñi tsaʼ bʌ ujti tiʼ tojlel jumpʼejl familia ti ñaxam bʌ siglo mi caj i coltañonla lac tajben i jacʼbal jiñi cʼajtiya (Hch. 16:25-33). Cheʼ ti jabil 50, Pablo tsiʼ julaʼta jiñi tejclum i cʼabaʼ Filipos cheʼ i chaʼyajlelix i majlel ti subtʼan ti yan tac bʌ lum. Pablo yicʼot Silas tsaʼ jopʼbentiyob i mul i tsaʼ otsʌntiyob ti cárcel. Ti jiñi bʌ acʼʌlel, tsaʼ ñumi yujquel lum tsaʼ bʌ i ñijca jiñi cárcel i tsaʼ jajmi i puertajlel tac. Jiñi xcʌntaya tsiʼ ñopo i tsʌnsan i bʌ, come tsiʼ ñaʼta chaʼan jiñi yaʼ bʌ mʌcʌlob tsaʼix putsʼiyob. Pero Pablo tiʼ sube chaʼan maʼañic miʼ mel. Pablo yicʼot Silas tiʼ subeyob wen tʼan jiñi xcʌntaya yicʼot i familia. Tsiʼ wen qʼueleyob ti ñuc jiñi tsaʼ bʌ i cʌñʌyob tiʼ tojlel Jesús i ti ora tsiʼ chʼʌmʌyob jaʼ. ¿Chuqui miʼ pʌsbeñonla iliyi?

9 Tajol jiñi xcʌntaya juntiquilʌch tsaʼix bʌ i cʌyʌ jiñi eʼtel bajcheʼ soldado yaʼ ti Roma, i mach i cʌñʌyic jiñi Tsʼijbujel. Jin chaʼan, chaʼan miʼ sujtel ti xñoptʼan, yomʌch miʼ cʌn jiñi i sujmlel ñuc tac bʌ i cʼʌjñibal yaʼ tiʼ Tʼan Dios, miʼ ñaʼtan chuqui i sujmlel cheʼ i wiñiconla Jehová yicʼot chaʼan mucʼʌch caj i jacʼ i cʌntesa tac Jesús. Ti orajach tsiʼ cʌñʌ jiñi cʌntesa tac ñuc bʌ i cʼʌjñibal yicʼot tsiʼ wen qʼuele ti ñuc jiñi i sujmlel tsaʼ bʌ i ñijca ti chʼʌmjaʼ. Pero anquese tsaʼix i chʼʌmʌ jaʼ, tsaʼto caji i bej cʌn majlel jiñi i sujmlel. Cheʼ jiñi, ¿chuqui miʼ mejlel i melob jiñi tatʌlob cheʼ jiñi i yalobil miʼ yʌl chaʼan yomix chʼʌmjaʼ come miʼ cʼuxbin Jehová i yom i jacʼben i tʼan? Miʼ mejlel i suben chaʼan miʼ pejcan jiñi ancianojob chaʼan miʼ qʼuelob mi muqʼuix i mejlel ti chʼʌmjaʼ. * Lajal bajcheʼ jiñi yambʌ xcʌntʼañob muʼ bʌ i chʼʌmob jaʼ, yomʌch miʼ bej cʌn majlel tiʼ pejtelel ora chuqui jiñi ñaʼtʌbil bʌ i chaʼan Dios (Ro. 11:33, 34).

¿BAQUI BɅ JIÑI CɅNTESA ÑUMEN WEM BɅ CHAʼAN CALOBIL?

10, 11. a) ¿Chuqui miʼ ñaʼtan cabʌl tatʌlob? b) ¿Chuqui yom miʼ ñumen acʼ ti ñuc juntiquil tatʌl?

10 An tatʌlob muʼ bʌ i ñaʼtañob chaʼan ñumen wen cheʼ jiñi i yalobilob miʼ ñaxan chajpañob i bʌ ti qʼueljun i miʼ sʌclañob wem bʌ i yeʼtel cheʼ maxto i chʼʌmʌyob jaʼ. Tajol chaʼañʌch i wenlel miʼ ñaʼtañob. Pero ¿woli (yʌquel) ba i coltañob i yalobil chaʼan miʼ tajob isujm bʌ tijicñʌyel bajcheʼ jiñi? Yicʼot jaʼel, ¿jim ba muʼ bʌ i pʌs jiñi Biblia? ¿Chuqui yom Jehová chaʼan mi lac mel ti laj cuxtʌlel? (Pejcan Eclesiastés 12:1, TNM). *

11 Yom mi laj cʼajtesan chaʼan ili pañimil (mulawil) yicʼot pejtel chuqui an i chaʼan, mach lajalic bajcheʼ chuqui miʼ mulan Jehová yicʼot chuqui yom (Stg. 4:7, 8; 1 Jn. 2:15-17; 5:19). ¿Chuqui miʼ ñumen coltan juntiquil alob chaʼan miʼ contrajin Satanás, i pañimil yicʼot i ñaʼtʌbal? Jin cheʼ wen i yamigojʌch Dios. Mi jiñi tatʌlob miʼ ñumen acʼob ti ñuc jiñi chubʌʼañʌl tac, tajol jiñi i yalobil mi caj i ñaʼtan chaʼan jiñi am bʌ ti pañimil ñumen ñucʌch i cʼʌjñibal, i mach jiñic cheʼ i yamigo Jehová. Mi juntiquilic tatʌl Testigo bʌ yom chaʼan ili pañimil miʼ qʼuextʌben i ñaʼtʌbal i yalobil. Cojach miʼ mejlel i tajob i tijicñʌyel cheʼ ñaxan miʼ yʌcʼob i bʌ chaʼan miʼ melbeñob i yeʼtel Jehová (pejcan Salmo 1:2, 3).

¿IXCU MI JIÑI CALOBIL MIʼ CHAʼLEN MULIL?

12. ¿Chucoch an tatʌlob subebil bʌ i chaʼañob i yalobil chaʼan maxto añic miʼ chʼʌmob jaʼ?

12 Juntiquil hermana tiʼ sube i yixicʼal chaʼan maxto añic miʼ chʼʌmjaʼ. ¿Chucoch? Jiñi hermana miʼ yʌl: «Quisintic jax mi cubin c bʌ come tsaʼ c sube chaʼan miʼ mejlel i chaʼlentel ti expulsar». Cheʼ bajcheʼ ili hermana, an tatʌlob muʼ bʌ i ñaʼtañob chaʼan mach yomic miʼ chʼʌmob jaʼ i yalobilob cheʼ pecʼobto i jabilel i maxto yujilobic chuqui yomob i mel (Gn. 8:21; Pr. 22:15). Tajol miʼ ñaʼtañob chaʼan jiñi i yalobilob maʼañic miʼ mejlel i chaʼlentel ti expulsar cheʼ maxto i chʼʌmʌ jaʼ. Pero woli jach i lotiñob i bʌ. ¿Chucoch? (Stg. 1:22).

13. Mi an maxto bʌ i chʼʌmʌ jaʼ, ¿yom ba i yʌl chaʼan maʼañic miʼ caj ti meloñel tiʼ tojlel Jehová? Tsictesan.

13 Mi lac chʼʌmben isujm chaʼan jiñi tatʌlob yomob chaʼan jiñi i yalobilob miʼ yʌcʼob i bʌ ti Jehová yicʼot miʼ chʼʌmob jaʼ jinto cheʼ tsaʼix i wen tajayob i colel tiʼ chaʼan bʌ Dios. Pero mach weñic cheʼ miʼ ñaʼtañob chaʼan maʼañic miʼ caj ti meloñel tiʼ tojlel Jehová chaʼan jach mach chʼʌmʌlic i chaʼan jaʼ. Tiʼ sujm, cheʼ bʌ jiñi i yalobil i cʌñʌyix chuqui wen yicʼot mach bʌ weñic tiʼ wut Dios añix tiʼ wenta chuqui miʼ mel (pejcan Santiago 4:17). Jin chaʼan, mach yomic miʼ suben chaʼan maxto añic miʼ chʼʌmjaʼ, jiñi wem bʌ tatʌlob miʼ chaʼleñob wersa i pʌsbeñob chuqui wen. Miʼ chaʼleñob wersa i pʌsbeñob i yalobil chaʼan yom miʼ qʼuelob ti ñuc i mandar tac Jehová cʼʌlʌl cheʼ alʌlto (Lc. 6:40). Jiñʌch ñumen wem bʌ tiʼ tojlel, come mi caj i mulan i yʌcʼ i bʌ ti tojʼesʌntel tiʼ mandar Dios (Is. 35:8).

¿BAJCHEʼ MIʼ MEJLELOB TI COLTAYA YAMBɅ HERMANOJOB?

14. ¿Bajcheʼ miʼ mejlel jiñi ancianojob ti congregación i coltañob jiñi tatʌlob?

14 Jiñi ancianojob ti congregación miʼ mejlel i coltañob jiñi tatʌlob. ¿Bajcheʼ? Jiñʌch cheʼ miʼ yʌlob chuqui tac wen tiʼ melol i yeʼtel Jehová. Juntiquil hermana cʼajal i chaʼan chaʼan cheʼ bʌ wʌcpʼejl jaxto i jabilel, jiñi hermano Russell lʌcʼʌ 15 minuto tsiʼ chaʼle tʼan yicʼot chaʼan jiñi yom bʌ i taj tiʼ melol i yeʼtel Jehová. Ili hermana ñumen ti 70 jab tsaʼ ajñi bajcheʼ precursora. Ili miʼ pʌsbeñonla jiñi i wenlel cheʼ mi laj coltan juntiquil yicʼot mi lac suben wen tac bʌ tʼan (Pr. 25:11). Yambʌ muʼ bʌ i mejlel i mel jiñi ancianojob jiñʌch cheʼ miʼ subeñob jiñi tatʌlob yicʼot i yalobilob chaʼan miʼ chaʼleñob coltaya tiʼ Yotlel Tempa bʌ, jiñʌch jaypʼejl i jabilel jiñi alobob yicʼot chuqui miʼ mejlelob i mel, miʼ yʌqʼueñob jiñi eʼtel.

15. ¿Bajcheʼ miʼ mejlel i coltan xcolelob jiñi yambʌ hermanojob?

15 ¿Bajcheʼ miʼ mejlelob ti coltaya jiñi yambʌ hermanojob? Jin cheʼ miʼ pʌsob chaʼan mucʼʌch i qʼuelob ti ñuc jiñi xcolelob. Miʼ mejlel i qʼuelob chuqui tac miʼ pʌs chaʼan jiñi xcolel wolʌch i colel majlel tiʼ chaʼan bʌ Dios. Jumpʼejl ejemplo, ¿tsaʼ ba i yʌcʼʌ jumpʼejl wen chajpʌbil bʌ i comentario juntiquil xcolel? ¿Am ba chuqui tsiʼ taja i ñusan ti jiñi tempa bʌ I Subtʼan yicʼot i Melbal jiñi xÑoptʼan? ¿Tsaʼ ba mʌjli i chaʼan jumpʼejl wocol? ¿Tsaʼ ba i chaʼle subtʼan yaʼ ti escuela cheʼ tsiʼ tajbe i yorajlel? Laʼ la cʌqʼueñob i yubin i tijicñʌyel. Laʼ lac chaʼlen wersa lac pejcan jiñi xcolelob cheʼ muʼto caj i tejchel yicʼot cheʼ tsaʼix ujti jiñi tempa bʌ. Pejtelel tac iliyi mi caj i coltañob chaʼan temelʌch miʼ yubiñob i bʌ yicʼot jiñi yambʌ hermanojob (Sal. 35:18).

COLTAN A WALOBIL CHAʼAN MIʼ TAJ I COLEL YICʼOT MIʼ CHAʼLEN CHʼɅMJAʼ

16, 17. a) ¿Chucoch ñucʌch i cʼʌjñibal miʼ chʼʌmob jaʼ jiñi alobob? b) ¿Chuqui ti tijicñʌyel miʼ mejlel i yubiñob jiñi tatʌlob muʼ bʌ i melbeñob i yeʼtel Dios?

16 Cheʼ jiñi tatʌlob xñoptʼañoʼ bʌ miʼ «cʌntesañob ti lac Yum» jiñi i yalobilob, jiñʌch junchajp wen ñuc bʌ eʼtel am bʌ i chaʼañob (Ef. 6:4; Sal. 127:3). Ti wajali, cheʼ miʼ yilan pañimil (chʼocʼan) juntiquil alʌl yaʼ ti Israel, toj ochemix tiʼ tejclum Jehová. Pero ili ora mach cheʼiqui, anquese miʼ chʼocʼan ti jumpʼejl familia baʼ Testigojobix. Cheʼ jaʼel, maxto toj añic i cʼuxbiya ti Jehová yicʼot tiʼ sujmlel. Jiñi tatʌlob yom miʼ coltañob i yalobil cʼʌlʌl cheʼ miʼ yilan pañimil chaʼan miʼ sujtel ti xcʌntʼan i chaʼan Cristo, miʼ yʌcʼ i bʌ ti Dios yicʼot miʼ chaʼlen chʼʌmjaʼ. Jiñʌch ñumen ñuc bʌ i cʼʌjñibal. ¿Chucoch? Come cheʼ miʼ yʌcʼ i bʌ ti Dios, miʼ chaʼlen chʼʌmjaʼ yicʼot xucʼul miʼ melben i yeʼtel Dios mi caj i coltan chaʼan miʼ taj i coltʌntel ti jiñi ñuc bʌ wocol (Mt. 24:13).

Jiñi tatʌlob yom miʼ coltañob i yalobil chaʼan miʼ sujtelob ti xcʌntʼan i chaʼan Cristo. (Qʼuele jiñi párrafo 16 yicʼot 17).

17 Yaʼ ti ñaxam bʌ párrafo, tsaʼ lac taja ti tʼan juntiquil hermana i cʼabaʼ Blossom Brandt. Cheʼ tiʼ sube i tatob chaʼan yomix i chaʼlen chʼʌmjaʼ, jiñi i tatob tsiʼ wen qʼueleyob mi chajpʌbilix chaʼan miʼ mel jiñi ñumen ñuc bʌ i cʼʌjñibal tiʼ cuxtʌlel. Cheʼ tsaʼix i wen qʼueleyob, tiʼ subeyob chaʼan mucʼʌch. Cheʼ jumpʼejl jax qʼuin yom chaʼan miʼ chʼʌm jaʼ, jiñi i tat an chuqui wen utsʼatax bʌ tsiʼ mele ti jim bʌ acʼʌlel. Blossom tsiʼ yʌlʌ: «Tiʼ subeyon lon chaʼan mic ñocchocon lon c bʌ, i tsiʼ mele jumpʼejl oración. Tiʼ sube Jehová chaʼan wen tijicña cheʼ jiñi i yalʌ chʼoc tsaʼix i yʌcʼʌ i bʌ tiʼ tojlel Dios». Cheʼ ñumeñix 60 jab, jiñi hermana tsiʼ chaʼ alʌ: «Miʼ mejlel cʌl chaʼan cheʼ cuxulonto, maʼañic mi caj i wis ñajʌyel c chaʼan jiñi bʌ acʼʌlel». Com lojon chaʼan pejtelel jiñi tatʌlob miʼ yubiñob i tijicñʌyel cheʼ jiñi i yalobilob miʼ yʌcʼob i bʌ ti Jehová yicʼot miʼ chʼʌmob jaʼ.

^ parr. 9 Jiñi tatʌlob miʼ mejlel i tsajiñob yicʼot i yalobilob jiñi temaj ¿Chajpʌbiletix ba chaʼan maʼ chaʼlen chʼʌmjaʼ? yicʼot ¿Bajcheʼ miʼ mejlel a chajpan a bʌ chaʼan jiñi chʼʌmjaʼ?, muʼ bʌ i tilel yaʼ ti Lac Tsictesʌbentel i chaʼan marzo, 2016, i yopol 8-17. Cheʼ jaʼel, miʼ mejlelob i pejcan jiñi «Sección de preguntas» am bʌ ti Nuestro Ministerio del Reino, abril i chaʼan 2011, i yopol 2.

^ parr. 10 Eclesiastés 12:1 (TNM): «Cʼajtesan ti ili ora jiñi Cʼax ñuc bʌ tsaʼ bʌ i Meleyet, cheʼ chʼitoñet to, cheʼ bʌ maxto añic wocol, o cheʼ bʌ maxto cʼot a jabilel baqui maʼ wʌl: ‹Maʼañix miʼ tijicñesañon jiñi›».