Chaʼan maʼ ñumel ti yambʌ video

Chaʼan maʼanic miʼ pʌs i bʌ jini chaʼan bʌ video

TEMAJ AM BɅ TIʼ TEJCHIBAL | ¿CHUQUI MIʼ YɅL JIÑI BIBLIA CHAʼAN JIÑI CUXTɅLEL YICʼOT JIÑI CHɅMEL?

I jacʼbal muʼ bʌ i yʌcʼ jiñi Biblia

I jacʼbal muʼ bʌ i yʌcʼ jiñi Biblia

Yaʼ ti Génesis, baqui miʼ taj ti tʼan bajcheʼ tsaʼ mejli pejtelel chuqui an, miʼ yʌl chaʼan Dios tiʼ sube jiñi ñaxam bʌ wiñic i cʼabaʼ Adán: «Mi mejlel a cʼux i wut pejtelel teʼ am bʌ ti pʌcʼʌbʌl. Cojach jini teʼ muʼ bʌ i yʌqʼueñet a cʌn chuqui utsʼat yicʼot chuqui jontol mach a cʼux, come ti jini qʼuin cheʼ maʼ cʼuxben i wut wersa mi caj a chʌmel» (Génesis 2:16, 17). Ili mandar wen tsiquil miʼ pʌs chaʼan cheʼ tsaʼic i jacʼbe i tʼan Dios jiñi Adán, maʼañic tsaʼ chʌmi i tsaʼ mejli ti bej chumtʌl yaʼ ti pʌcʼʌbʌl Edén.

Pero Adán maʼañic tsiʼ jacʼbe i tʼan Dios, come cheʼ bʌ jiñi i yijñam i cʼabaʼ Eva tsiʼ yʌqʼue i wut jiñi teʼ tsaʼ bʌ subenti chaʼan maʼañic miʼ cʼux, Adán tsaʼʌch i cʼuxu i maʼañix tsaʼ mejli ti chumtʌl tiʼ pejtelel ora (Génesis 3:1-6). Ili ora muʼto la cubiben i wocolel i ñusatʼan. Jiñi apóstol Pablo tsiʼ yʌlʌ: «Tsaʼ ochi mulil ti pañimil chaʼan tiʼ mul juntiquil winic i cʼabaʼ Adán. Jini mulil tsiʼ yʌcʼʌ ti chʌmel pejtel winicob xʼixicob. Jini chaʼan mi lac chʌmel ti lac pejtelel, come tsaʼ lac chaʼle mulil ti lac pejtelel» (Romanos 5:12). Pero ¿baqui bʌ jiñi mulil, i chucoch tsaʼ chʌmi?

Cheʼ bʌ Adán tsiʼ yilol ñusʌbe i mandar Dios jumpʼejlʌch mulil tsiʼ mele (1 Juan 3:4). I cheʼ bajcheʼ tsiʼ yʌlʌ Dios, i tojol mulil jiñʌch chʌmel. Cheʼ tsaʼic i jacʼbe i tʼan Dios jiñi Adán, maʼañic tsiʼ chaʼle mulil i maʼañic tsaʼ chʌmi. I cheʼʌch jiñi i yalobilob jaʼel. Dios maʼañic tsiʼ mele (pʌtʌ) jiñi quixtañujob chaʼan miʼ chʌmelob, chaʼañʌch miʼ chumtʌlob tiʼ pejtelel ora.

Cheʼ bajcheʼ miʼ yʌl jiñi Biblia, «mi lac chʌmel ti lac pejtelel». Pero ¿anto ba chuqui cuxul miʼ cʌytʌl lac chaʼan cheʼ mi lac chʌmel? Cabʌl miʼ yʌlob chaʼan cheʼʌchi, chaʼan an lac chʼujlel mach bʌ yujilic chʌmel. Cheʼ isujmic jiñi, jumpʼejl jach lot yubil tsaʼ bʌ i sube Dios jiñi Adán, come cheʼ anto chuqui cuxul lac chaʼan muʼ bʌ i majlel ti chumtʌl ti yambʌ parte, jiñi chʌmel mach jiñic i tojol mulil yubil. Jiñi Biblia miʼ yʌl chaʼan «Dios mach mejlic i chaʼlen lot» (Hebreos 6:18). Tiʼ sujm, tsaʼ bʌ i chaʼle lot jiñʌch Satanás cheʼ bʌ tsiʼ sube Eva: «Maʼanic mi caj laʼ chʌmel» (Génesis 3:4).

Jin chaʼan, mi mach isujmic jiñi cʌntesa chaʼan an lac chʼujlel mach bʌ yujilic chʌmel, ¿chuqui mi lac chaʼlen cheʼ mi lac chʌmel?

JIÑI BIBLIA MIʼ PΛSBEÑONLA I SUJMLEL

Yaʼ ti Génesis miʼ yʌl: «Jehová Dios tsaʼ caji i mel jiñi wiñic tiʼ tsʼubeñal lum, tsiʼ wujtʌbe ochel tiʼ ñiʼ jiñi i yiqʼuilel i cuxtʌlel, i jiñi wiñic tsaʼ sujti ti cuxul bʌ quixtañu» (Génesis 2:7, TNM). Jiñi tʼan «cuxul bʌ quixtañu» tilem bʌ ti jiñi tʼan néfesch, ti hebreo, mero yom i yʌl «muʼ bʌ i jap icʼ».

Jiñi Biblia jamʌ tsiquil miʼ yʌl chaʼan jiñi quixtañujob maʼañic tsaʼ aqʼuentiyob tiʼ malil jumpʼejl i chʼujlel mach bʌ yujilic chʌmel. Muʼ bʌ i yʌl jiñʌch chaʼan cuxul bʌ quixtañujonla ti lac pejtelel. Jin chaʼan, anquese mi lac wen sʌclan yaʼ ti Biblia, maʼañic mi caj lac taj baʼ miʼ yʌl chaʼan an lac «chʼujlel mach bʌ yujilic chʌmel».

Pero, ¿chucoch cabʌl ñopbalʌl miʼ yʌlob chaʼan añʌch lac chʼujlel mach bʌ yujilic chʌmel? Chaʼan mi lac tajben i jacʼbal, laʼ laj qʼuel tsaʼ bʌ ujti wajali yaʼ ti Egipto.

MIʼ PUJQUEL MACH BΛ ISUJMIC CΛNTESA

Yaʼ ti Grecia, jiñi yujil bʌ chaʼan historia i cʼabaʼ Heródoto, tsaʼ bʌ chumle cheʼ ti jabil 500 cʼʌlʌl ti 401 cheʼ bʌ maxto tilemic Cristo (m.t.C.), tsiʼ yʌlʌ chaʼan jiñi egiptojob «jiñobʌch tsaʼ bʌ i ñaxan alʌyob chaʼan jiñi quixtañujob añob i chʼujlel mach bʌ yujilic chʌmel». Jiñi babiloniojob tsaʼ caji i ñopob jaʼel jiñi cʌntesa chaʼan an chuqui cuxul miʼ cʌytʌl lac chaʼan cheʼ bʌ mi lac chʌmel. Cheʼ baqui ora jiñi Alejandro Magno tsaʼ mʌjli i chaʼan jiñi Oriente Medio (332 m.t.C.), jiñi filósofojob yaʼ ti Grecia tsaʼix i wen acʼʌyob ti cʌñol jiñi cʌntesa mach bʌ isujmic i mach jalic tsaʼ pam pujqui.

Yaʼ ti Biblia maʼañic mi caj lac taj baʼ miʼ yʌl chaʼan an lac «chʼujlel mach bʌ yujilic chʌmel».

Yaʼ ti ñaxam bʌ siglo, chaʼpʼejl ñuc bʌ ñopbalʌl judíojoʼ bʌ, jiñi eseniojob yicʼot fariseojob, tsiʼ yʌlʌyob tiʼ cʌntesa chaʼan anto chuqui cuxul miʼ cʌytʌl cheʼ mi lac chʌmel. Jumpʼejl Enciclopedia chaʼan judíojob, miʼ tsictesan: «Jiñi cʌntesa chaʼan anto chuqui cuxul miʼ cʌytʌl cheʼ mi lac chʌmel tsaʼ cʼoti tiʼ tojlel jiñi judíojob tiʼ caj i cʌntesa jiñi griegojob, ñumento tiʼ cʌntesa Platón». Cheʼ jaʼel, jiñi yujil bʌ chaʼan historia chaʼan judíojob i cʼabaʼ Josefo, tsaʼ bʌ chumle cheʼ ti ñaxam bʌ siglo, tsiʼ yʌlʌ chaʼan ili cʌntesa mach yaʼic loqʼuem ti jiñi Chʼujul bʌ Tsʼijbujel, loqʼuem jach «tiʼ ñaʼtʌbal jiñi griegojob», ili tsaʼ jach i qʼuele bajcheʼ cuento yicʼot leyenda tac.

Cheʼ bʌ tsaʼ caji ti pujquel i cultura jiñi griegojob, jiñi muʼ bʌ i lon alob chaʼan miʼ ñopob Cristo tsaʼ caji i ñopob jiñi mach bʌ isujmic cʌntesa. Jiñi yujil bʌ chaʼan historia i cʼabaʼ Jona Lendering, tsiʼ yʌlʌ: «Jiñi i cʌntesa Platón chaʼan jiñi lac chʼujlel ñaxan tsaʼ chumle ti yambʌ parte baqui ñumen wen, i wʌleʼli chumulix ti jumpʼejl pañimil baqui mach weñic, tsiʼ jamʌ jiñi bij chaʼan jiñi i ñaʼtʌbal Platón miʼ xʌb i bʌ yicʼot i cʌntesa ñopbalʌl». Cheʼ bajcheʼ ili, jiñi ñopbalʌl tac muʼ bʌ i lon alob chaʼan miʼ tsajcʌbeñob i cʌntesa Cristo, tsaʼ caji i yʌlob jaʼel chaʼan an lac chʼujlel maʼañic bʌ miʼ chʌmel, ili tsaʼ sujti ti jumpʼejl ñuc bʌ i cʌntesajob.

«I SUJMLEL C TʼAN MI CAJ I YΛQʼUETLA TI COLEL»

Ti jiñi ñaxam bʌ siglo, jiñi apóstol Pablo tsiʼ wʌn alʌ: «Jini Espíritu miʼ wen cʌntesañonla an muʼ bʌ caj i cʌy i ñopob jini wen tʼan ti wiʼil bʌ qʼuin. Mi caj i jacʼbeñob espíritujob muʼ bʌ i chaʼleñob lot yicʼot i cʌntesa xibajob» (1 Timoteo 4:1). ¡Isujmʌch jiñi i tʼan! Jiñi cʌntesa chaʼan an lac chʼujlel mach bʌ yujilic chʌmel jiñʌch i cʌntesa xibajob. Mach yaʼic chucul ti Biblia, loqʼuem jach ti yambʌ ñopbalʌl tac yicʼot i ñaʼtʌbal wiñicob.

Pero tijicñayonla come Jesús tsiʼ yʌlʌ: «Mi caj laʼ cʌn i sujmlel c tʼan. I sujmlel c tʼan mi caj i yʌqʼuetla ti colel» (Juan 8:32). Jiñi i sujmlel miʼ coltañonla chaʼan mi laj cʌy jiñi cʌntesʌntel yicʼot melbalʌl tac muʼ bʌ i pʌs cabʌl ñopbalʌl tac come Dios miʼ tsʼaʼlen. Cheʼ jaʼel, miʼ coltañonla chaʼan mi laj cʌy jiñi costumbre yicʼot muʼ bʌ i yʌjlel tac chaʼan jiñi chʌmel (qʼuele jiñi recuadro « ¿Baqui an jiñi chʌmeñoʼ bʌ?»)

Jiñi tsaʼ bʌ i Meleyonla miʼ wen cʼuxbiñonla. Maʼañic tsiʼ ñaʼta chaʼan cojach mi lac chumtʌl 70 o tajol 80 jab i cheʼ jiñi mi lac majlel ti chumtʌl tiʼ pejtelel ora yaʼ ti panchan o yaʼ baqui chumul jiñi espíritujob. Tsaʼ bʌ i ñaʼta ti ñaxan jiñʌch chaʼan jiñi quixtañujob muʼ bʌ i jacʼbeñob i tʼan miʼ chumtʌlob tiʼ pejtelel ora ila ti pañimil, i jiñi ñaʼtʌbil bʌ i chaʼan maʼañic qʼuextʌyem, i mucʼʌch caj i tsʼʌctiyel (Malaquías 3:6). Jiñi rey David tiʼ tsʼijbu ili tʼan tac muʼ bʌ i tijicñesañonla: «Mi caj i yʌqʼuentelob jini pañimil jini tojoʼ bʌ. Mi caj i yajñelob tiʼ pejtelel ora» (Salmo 37:29).