Chaʼan maʼ ñumel ti yambʌ video

Chaʼan maʼanic miʼ pʌs i bʌ jini chaʼan bʌ video

Laʼ lac pʼʌtʼesan lac ñopoñel ti woli bʌ lac pijtan

Laʼ lac pʼʌtʼesan lac ñopoñel ti woli bʌ lac pijtan

«Jini muʼ bʌ i ñop Dios, xucʼul i pusicʼal miʼ pijtan» (HEBREOS 11:1).

CʼAY: 81, 134

1, 2. a) ¿Chucoch mach lajalic jiñi woli bʌ lac pijtan yicʼot jiñi muʼ bʌ i pijtan yambʌ quixtañujob? b) ¿Chuqui mi caj laj qʼuel ti ili temaj?

WEN utsʼatax chuqui tac albil i chaʼan Jehová. Jumpʼejl ejemplo, miʼ yʌqʼueñonla i tʼan chaʼan mi caj i sʌqʼuesan i cʼabaʼ yicʼot mi caj i mel cheʼ bajcheʼ yom ti panchan yicʼot ti Pañimil (Mateo 6:9, 10). Iliyi jiñʌch wen ñuc bʌ i cʼʌjñibal woli (choncol) bʌ lac pijtan. Jehová albil i chaʼan jeʼel chaʼan mi caj i yʌqʼueñonla laj cuxtʌlel maʼañic bʌ miʼ jilel, ti panchan o ila ti Pañimil (Juan 10:16; 2 Pedro 3:13). Cheʼ jaʼel, mi caj laj qʼuel bajcheʼ mi caj i tojʼesañonla yicʼot i coltañonla ti ili cojix bʌ qʼuin.

2 Jiñi Biblia miʼ yʌl chaʼan jiñi am bʌ i ñopoñel (chʼujbiya) miʼ xucʼchocon tiʼ pusicʼal chuqui woli (yʌquel) i pijtan (qʼuele jiñi recuadro «¿Chuqui yom i yʌl?»). Ili yom i yʌl chaʼan ti jumpʼejl lac pusicʼal mi lac ñop chaʼan mucʼʌch caj i tsʼʌctiyel albil bʌ i chaʼan Jehová (Hebreos 11:1). Ti ili ora, jiñi wiñicob xʼixicob (quixtañujob) an chuqui yomob yicʼot miʼ pijtañob, pero maʼañic miʼ wen ñopob chaʼan mucʼʌch caj i tajob. Jumpʼejl ejemplo, an muʼ bʌ i mʌñob lotería chaʼan miʼ tajob cabʌl taqʼuin. Pero maʼañic miʼ wen ñopob mi mucʼʌch caj i tajob. Ti ili temaj mi caj laj qʼuel bajcheʼ miʼ mejlel lac pʼʌtʼesan lac ñopoñel ti jiñi albil bʌ i chaʼan Jehová. Mi caj laj qʼuel jaʼel bajcheʼ miʼ coltañonla chaʼan pʼʌtʌl miʼ yajñel lac ñopoñel.

3. ¿Chucoch mi lac ñop chaʼan mucʼʌch caj i tsʼʌctiyel jiñi albil tac bʌ i chaʼan Dios?

3 Maʼañic majqui toj añix i ñopoñel cheʼ miʼ chʼocʼan (yilan pañimil). Chaʼan mi lac taj lac ñopoñel, yom mi laj cʌy chaʼan miʼ coltañonla jiñi chʼujul bʌ i yespíritu Dios (Gálatas 5:22). Jiñi chʼujul bʌ espíritu jiñʌch muʼ bʌ i mejlel i coltañonla chaʼan mi laj cʌn Jehová. Cheʼ miʼ cʼotel lac ñaʼtan chaʼan maʼañic i pʼisol i pʼʌtʌlel yicʼot wen an i ñaʼtʌbal, mi lac ñumen ñop chaʼan mucʼʌch caj i tsʼʌctesan albil bʌ i chaʼan. Jehová wen yujil chaʼan cheʼʌch mi caj i mel i cheʼʌch bajcheʼ tsʼʌctiyemix yubil cheʼ bʌ miʼ yʌl chuqui mi caj i mel. Jin chaʼan miʼ yʌl: «Tsʼʌctiyemix» (pejcan Apocalipsis 21:3-6). Jehová jiñʌch jiñi «xucʼul bʌ» Dios come tiʼ pejtelel ora miʼ tsʼʌctesan muʼ bʌ i yʌl. Jin chaʼan, mi lac ñop tiʼ pejtelel chuqui mi caj i mel ti talto bʌ qʼuin (Deuteronomio 7:9).

I WIÑICOB DIOS TI WAJALI PʼΛTΛL BΛ TSAʼ AJÑIYOB I ÑOPOÑEL

4. ¿Chuqui tsaʼ bʌ i ñopoyob i wiñicob Dios?

4 Yaʼ ti capítulo 11 i chaʼan Hebreos miʼ taj ti tʼan 16 wiñicob yicʼot xʼixicob tsaʼ bʌ i wen ñopoyob chuqui albil i chaʼan Jehová. Miʼ taj ti tʼan jaʼel yambʌ wiñicob tsaʼ bʌ qʼuejliyob ti utsʼat «chaʼan tsiʼ ñopoyob Dios» (Hebreos 11:39). Tsiʼ pijtayob jiñi «pʼolbal» tsaʼ bʌ i wʌn alʌ Jehová. Tsiʼ ñopoyob chaʼan jiñʌch jiñi pʼolbal muʼ bʌ caj i jisan i contrajob Dios yicʼot mi caj i sujtesan ti paraíso ili Pañimil (Génesis 3:15). Ili i wiñicob Dios tsiʼ wen ñopoyob chaʼan Jehová mi caj i chaʼ aqʼueñob i cuxtʌlel mi tsaʼ chʌmiyob. Pero maʼañic tsiʼ ñaʼtayob chaʼan mi caj i majlelob ti panchan, come maxto tsʼʌctiyemic jiñi albil tac bʌ tiʼ tojlel Jesús (Gálatas 3:16). Tsiʼ pijtayob chaʼan wʌʼʌch mi caj i chumtʌlob ti Pañimil cheʼ sujtemix ti paraíso (Salmo 37:11; Isaías 26:19; 1 Corintios 15:55).

5, 6. a) ¿Chuqui tsiʼ pijta Abraham yicʼot i pʼolbalob? b) ¿Chuqui tsiʼ meleyob chaʼan chʌn pʼʌtʌl miʼ yajñelob i chʼujbiya? (Qʼuele jiñi dibujo am bʌ tiʼ tejchibal).

5 Hebreos 11:13 miʼ yʌl tiʼ tojlel i wiñicob Jehová: «Tiʼ pejtelelob xucʼul to tsiʼ ñopoyob Dios cʼʌlʌl cheʼ bʌ tsaʼ chʌmiyob. Maʼanic tsaʼ aqʼuentiyob chuqui tsaʼ subentiyob. Tsaʼ jach i ñajti qʼueleyob chaʼan jini albil bʌ tʼan. Tsiʼ ñopoyob. Tsiʼ pijtayob». Yom i yʌl chaʼan tsiʼ pijtayob jiñi tsijiʼ bʌ pañimil (mulawil) i lajal bajcheʼ yaʼix añob tsiʼ ñaʼtayob. Juntiquil jiñʌch Abraham (Abrahán). Jesús tsiʼ yʌlʌ chaʼan Abraham wen tijicña tsiʼ yubi cheʼ bʌ «tsiʼ ñaʼta» jiñi talto bʌ qʼuin (Juan 8:56). Sara, Isaac, Jacob yicʼot yambʌlob tsiʼ pijtayob jaʼel chaʼan jiñi qʼuin cheʼ bʌ jiñi i Yumʌntel Dios miʼ mel i yeʼtel (troñel) wʌʼ ti Pañimil (Hebreos 11:8-11).

6 ¿Chuqui tsiʼ mele Abraham yicʼot i pʼolbalob chaʼan chʌn pʼʌtʌlob i ñopoñel? Tsiʼ chʌn cʌñʌyob i chaʼan bʌ Jehová. Tsiʼ cʌñʌyob tiʼ tojlel ángelob yicʼot ti ñajal tac tsaʼ bʌ pʌsbentiyob ti Dios. Tajol tsiʼ cʌñʌyob jaʼel tiʼ tojlel i wiñicob Dios añobix bʌ i jabilel o tajol ti oñiyix bʌ tsʼijbujel. Abraham yicʼot i pʼolbalob tsiʼ chʌn cʼajtesayob yicʼot tsiʼ wen mulayob i ñaʼtan tsaʼ bʌ i yʌlʌ Dios. Jin chaʼan tsiʼ ñopoyob chaʼan mucʼʌch caj i tsʼʌctiyel. Jiñʌch iliyi tsaʼ bʌ i coltayob chaʼan chʌn xucʼulob ti Dios anquese tsiʼ tajayob wocol yicʼot contrajintel.

7. ¿Chuqui an i yʌqʼueñonla Jehová chaʼan miʼ ñumen pʼʌtʼan lac ñopoñel, i chuqui yom mi lac mel?

7 ¿Chuqui mi caj i coltañonla chaʼan mi lac taj pʼʌtʌl bʌ lac ñopoñel? Jehová an i yʌqʼueyonla jiñi Biblia. Miʼ cʼʌn chaʼan miʼ cʌntesañonla chuqui mi caj i mel ti talto bʌ qʼuin yicʼot yom bʌ mi lac mel chaʼan mi lac taj lac tijicñʌyel. Jin chaʼan, yom mi lac pejcan ti jujumpʼejl qʼuin yicʼot mi lac jacʼ muʼ bʌ i subeñonla (Salmo 1:1-3; pejcan Hechos 17:11). Jehová miʼ cʼʌn jaʼel jiñi «xucʼul bʌ xʼeʼtel am bʌ cabʌl i ñaʼtʌbal» chaʼan miʼ yʌqʼueñonla ‹i bʌl lac ñʌcʼ› cheʼ tiʼ yorajlel (Mateo 24:45). Cheʼ bajcheʼ tsiʼ meleyob i wiñicob Dios ti wajali, yom mi lac chʌcʌ pejcan yicʼot mi lac wen ñaʼtan jaʼel jiñi albil tac bʌ i chaʼan Dios. Ili mi caj i coltañonla chaʼan chʌn xucʼul mi la cajñel yicʼot chaʼan mi lac bej pijtan cheʼ bʌ jiñi Yumʌntel miʼ yuman ili Pañimil.

Cheʼ bʌ Jehová miʼ jacʼ la coración, miʼ ñumen pʼʌtʼan lac ñopoñel

8. ¿Bajcheʼ miʼ coltañonla jiñi oración chaʼan miʼ ñumen pʼʌtʼan lac ñopoñel?

8 ¿Chuqui yambʌ tsiʼ colta i wiñicob Jehová ti wajali chaʼan chʌn pʼʌtʌlob i ñopoñel? Jiñʌch cheʼ tsiʼ cʼajtibeyob i coltaya Jehová yicʼot cheʼ tsiʼ qʼueleyob bajcheʼ tsaʼ jacʼbentiyob i yoración (Nehemías 1:4, 11; Salmo 34:4, 15, 17; Daniel 9:19-21). Joñonla jaʼel miʼ ñumen pʼʌtʼan lac ñopoñel cheʼ mi laj cʼajtiben i coltaya Jehová i mi lac taj laj qʼuel bajcheʼ miʼ jacʼbeñonla yicʼot yujil baqui ora miʼ yʌqʼueñonla chuqui i cʼʌjñibal lac chaʼan (pejcan 1 Juan 5:14, 15). Laʼ lac chʌn cʼajtiben chʼujul bʌ i yespíritu Jehová chaʼan miʼ mejlel lac ñumen taj lac ñopoñel (Lucas 11:9, 13).

9. Alʌ chuqui tac miʼ mejlel la cʌl ti la coración.

9 Cheʼ mi lac mel oración, mach yomic mi lac mel chaʼan jach mi laj cʼajtiben Jehová chuqui la com. Yom mi la cʌqʼuen wocolix i yʌlʌ yicʼot mi la cʌqʼuen i ñuclel ti jujumpʼejl qʼuin, come cabʌl chuqui melbil i chaʼan (Salmo 40:5). Yom mi lac mel oración jaʼel tiʼ tojlel la quermañojob tiʼ pejtelel pañimil, cheʼ bajcheʼ jiñi añoʼ bʌ ti cárcel. Cheʼ jaʼel, yom mi lac mel oración tiʼ tojlel jiñi añoʼ bʌ tiʼ wenta congregación. Cheʼ mi laj qʼuel chaʼan Jehová mucʼʌch i jacʼ la coración, mi lac ñumen lʌcʼtiyel tiʼ tojlel yicʼot miʼ ñumen pʼʌtʼan lac ñopoñel (Hebreos 13:3, 7).

I WIÑICOB DIOS XUCʼUL BΛ TSAʼ AJÑIYOB

10. ¿Chucoch cabʌl i wiñicob Dios tsaʼʌch mejli i pʌsob i chʼejlel yicʼot i xucʼtʌlelob ti Dios?

10 Yaʼ ti Hebreos ti capítulo 11, jiñi apóstol Pablo tsiʼ yʌlʌ: «An mebaʼ xʼixicob tsaʼ bʌ i chaʼ pʌyʌyob jini chʌmeñoʼ bʌ i chaʼañob tsaʼ bʌ chaʼ chʼojyiyob. Yañoʼ bʌ tsaʼ pʼumpʼun ticʼlʌntiyob. Pero maʼanic tsiʼ jacʼʌyob colel, come yomob i taj jini ñumen utsʼat bʌ muʼ bʌ caj i yʌqʼuentelob baʼ ora miʼ chaʼ chʼojyelob jini chʌmeñoʼ bʌ» (Hebreos 11:35). Anquese tsiʼ ñusayob wocol tac, cabʌl i wiñicob Dios xucʼul tsaʼ ajñiyob come tsiʼ ñopoyob chaʼan Dios mucʼʌch caj i chaʼ tejchesan jiñi chʌmeñoʼ bʌ. Yujilob chaʼan Jehová mi caj i chaʼ aqʼueñob i cuxtʌlel wʌʼ ti Pañimil cheʼ ti talto bʌ qʼuin. Laʼ lac ñaʼtan tsaʼ bʌ ujti tiʼ tojlel Nabot yicʼot Zacarías. Tsaʼ jujliyob ti xajlel (tun) come tsiʼ jacʼbeyob i tʼan Dios (1 Reyes 21:3, 15; 2 Crónicas 24:20, 21). Daniel tsaʼ chojqui ochel tiʼ chʼeñal bajlum, i jiñi uxtiquil i yamigojob tsaʼ chojquiyob ochel ti cʼajc. Tsiʼ ñaʼtayob chaʼan laʼ chʌmicob, pero maʼañic miʼ chʼujutesañob jiñi diosteʼ tac. Ili wiñicob tsiʼ ñopoyob chaʼan Jehová mi caj i yʌqʼueñob i yespíritu yicʼot mi caj i coltañob i cuch baqui jach bʌ wocol (Daniel 3:16-18, 20, 28; 6:13, 16, 21-23; Hebreos 11:33, 34).

I wiñicob Dios xucʼul miʼ yajñelob come miʼ wen ñopob chaʼan Dios mi caj i chaʼ tejchesan jiñi chʌmeñoʼ bʌ

11. ¿Chuqui tsiʼ cuchuyob jiñi xʼaltʼañob añoʼ bʌ i ñopoñel?

11 Cabʌl xʼaltʼañob, bajcheʼ Micaías (Micaya) yicʼot Jeremías, tsaʼ wajlentiyob yicʼot tsaʼ otsʌntiyob ti cárcel. I yambʌ xʼaltʼañob bajcheʼ Elías, «tsaʼ pam ñumiyob ti tiquin lum yicʼot ti wits. Tsaʼ chumleyob ti chʼen tac yicʼot tiʼ yebal xajlel». Tiʼ pejtelelob tsiʼ cuchuyob wocol yicʼot xucʼul tsaʼ ajñiyob come tsiʼ xucʼchocoyob tiʼ pusicʼal jiñi woli bʌ i pijtañob (Hebreos 11:1, 36-38; 1 Reyes 18:13; 22:24-27; Jeremías 20:1, 2; 28:10, 11; 32:2).

12. ¿Majqui jiñi ñumen ñuc bʌ ejemplo, i chuqui tsiʼ colta i cuch wocol?

12 Jesucristo jiñʌch ñumen wem bʌ ejemplo. Tsiʼ cuchu jiñi ñumen tsʌts bʌ wocol yicʼot xucʼul tsaʼ ajñi ti Jehová. ¿Chuqui tsiʼ colta i cuch? Pablo tsiʼ yʌlʌ: «Tsiʼ qʼuele jini tijicña bʌ woli bʌ i pijtan. Jini chaʼan tsiʼ yʌcʼʌ i bʌ ti quisin cheʼ bʌ tsaʼ chʌmi ti cruz [o teʼ]. Tsaʼ buchle tiʼ ñoj Dios yaʼ tiʼ yumʌntel» (Hebreos 12:2). Jin chaʼan, Pablo tsiʼ sube jiñi xñoptʼañob chaʼan yom miʼ lajiñob Jesús (pejcan Hebreos 12:3). Cabʌl xñoptʼañob ti wajali tsaʼ chʌmiyob chaʼan i xucʼtʌlelob ti Jehová, lajal bajcheʼ Jesús. Juntiquil jiñʌch Antipas (Apocalipsis 2:13). Ili xñoptʼañob tsaʼix i tajayob i majtan, pero mach lajalic bajcheʼ i chaʼan yambʌ xñoptʼañob ñaxam bʌ tsaʼ chʌmiyob tsaʼ bʌ i pijtayob chumtʌl ila ti Lum (Hebreos 11:35). Cheʼ bʌ maxto wen jalic i cajel ti yumʌntel Jesús cheʼ ti 1914, jiñi xñoptʼañob bombiloʼ bʌ o yajcʌbiloʼ bʌ ti espíritu tsaʼ chʼojyiyob chaʼan miʼ chumtʌlob tiʼ pejtelel ora ti panchan. Mi caj i yumañob yicʼot Jesús ili pañimil (Apocalipsis 20:4).

I WIÑICOB DIOS PʼΛTΛLOʼ BΛ I ÑOPOÑEL TI ILI ORA

13, 14. a) ¿Chuqui tac ti wocol tsiʼ ñusa Rudolf Graichen? b) ¿Chuqui tsiʼ colta chaʼan xucʼul miʼ yajñel tiʼ tojlel Jehová?

13 Ti ili ora, millón i testigojob Jehová miʼ lajiñob Jesús. Miʼ wen ñaʼtañob albil bʌ i chaʼan Dios yicʼot xucʼul miʼ yajñelob anquese añob i wocol. Laʼ laj cʌl tiʼ tojlel jiñi hermano Rudolf Graichen, tsaʼ bʌ i yila pañimil ti Alemania cheʼ ti 1925. Cʼajal i chaʼan cheʼ bʌ alob to chaʼan yaʼ tiʼ yotot an cuadro tac chaʼan dibujo loqʼuem bʌ ti Biblia. Tsiʼ yʌlʌ: «An baqui yaʼan juncojt bʌteʼel tsʼiʼ yicʼot tiñʌmeʼ, juncojt chivo yicʼot bajlum i juncojt alʌ wacax yicʼot bajlum: Juntemel añob i juntiquil saj alob woliʼ cʌntañob» (Isaías 11:6-9). Rudolf tsaʼ mejli i ñumen ñaʼtan jiñi Paraíso yicʼot tsaʼ pʼʌtʼa i ñopoñel ti ili pijtaya. Cheʼ bajcheʼ jiñi, xucʼul tsaʼ ajñi tiʼ tojlel Jehová anquese jiñi policía i chaʼan Alemania nazi tsiʼ wen sʌcla, cheʼʌch tsiʼ mele jaʼel jiñi policía i chaʼan Alemania comunista.

14 Rudolf tsiʼ cuchu yambʌ wocol tac. Tsaʼ chʌmi i mamá tiʼ caj jumpʼejl cʼamʌjel i cʼabaʼ tifus cheʼ yaʼan ti jumpʼejl campo i chaʼan nazijob. Jiñi i papá tsiʼ chaʼle ti firmar jiñi jun baqui miʼ yʌl chaʼan mach i testigojix Jehová. Pero Rudolf chʌn pʼʌtʌl tsaʼ ajñi. Cheʼ bʌ tsaʼ loqʼui ti cárcel, tsaʼ sujti ti superintendente i chaʼan circuito. Ti wiʼil, tsajñi ti Cʌntesʌntel loqʼuem bʌ ti Biblia i chaʼan Galaad de la Watchtower i tsaʼ chojqui majlel ti subtʼan ti Chile. Yaʼi tsaʼ chaʼ ochi bajcheʼ superintendente i chaʼan circuito i tsaʼ ñujpuñi yicʼot juntiquil misionera i cʼabaʼ Patsy. Tsiʼ yʌcʼʌyob ti pañimil xchʼoc bʌ i yalobil, pero tsaʼ chʌmi cheʼ an jaxto jumpʼejl jab i ñujpuñelob. Ti wiʼil tsaʼ chʌmi i yijñam jaʼel, cheʼ bʌ an jaxto 43 i jabilel. Pero Rudolf tsiʼ chʌn melbe i yeʼtel Jehová anquese tsiʼ ñusa tsʌts tac bʌ wocol. Anquese ñoxix yicʼot an i cʼamʌjel, tsiʼ chaʼle eʼtel bajcheʼ precursor regular yicʼot anciano ti congregación. Miʼ mejlel laj qʼuel chuqui tsaʼ ujti tiʼ tojlel yaʼ ti La Atalaya 1 i chaʼan agosto, 1997, tiʼ yopol 20 cʼʌlʌl ti 25 [1] (qʼuele jiñi nota am bʌ tiʼ yujtibal ili temaj).

15. Taja ti tʼan hermanojob tijicña bʌ woliʼ melbeñob i yeʼtel Jehová anquese añob i contrajintel.

15 Ili ora, cabʌl la quermañojob tijicña miʼ melbeñob i yeʼtel Jehová anquese añob i contrajintel. Cabʌl añob ti cárcel ti Eritrea, Singapur yicʼot Corea del Sur. ¿Chucoch? Come mach yomobic i cʼʌn julonib (Mateo 26:52). Jumpʼejl ejemplo, jiñi hermano Isaac, Negede yicʼot Paulos ñumeñix ti 20 jab yaʼañob ti cárcel ti Eritrea. Wen ticʼlʌbilob i chaʼan yaʼi. Maʼañic miʼ mejlelob ti ñujpuñel miʼ muqʼuic i mejlel i cʌntañob i tat i ñaʼ. Pero xucʼulob tiʼ tojlel Jehová yicʼot pʼʌtʌlob i ñopoñel. Jiñi xcʌntayajob muʼto i qʼuelob ti ñuc. Yaʼ ti jw.org/es miʼ mejlel laj qʼuel i fotojlel jiñi hermanojob, i wen tseʼtseʼñayob anquese woliʼ ñusañob wocol.

¿Bajcheʼ an i chʌn pʼʌtʼesayob i ñopoñel jiñi hermanojob ti laj congregación? (Qʼuele jiñi párrafo 15 yicʼot 16).

16. Mi pʼʌtʌlʌch lac ñopoñel, ¿chuqui mi caj lac mel?

16 Yonlel Testigojob maʼañic miʼ yotsʌntelob ti cárcel mi cheʼic miʼ ticʼlʌntelob bajcheʼ jiñi tsaʼ bʌ lac tajayob ti tʼan. Pero añʌch muʼ bʌ i ñusañob pʼumpʼuñiyel, icʼ jaʼal, guerra yicʼot yan tac bʌ. Yañoʼ bʌ miʼ tsajcañob bajcheʼ tsiʼ mele Abraham, Isaac, Jacob yicʼot Moisés i miʼ majlel i melbeñob i yeʼtel Jehová, i maʼañic miʼ sʌclañob taqʼuin o i ñuclel. ¿Chuqui miʼ coltañob chaʼan miʼ melob tiʼ tijicñʌyel? Jiñʌch jiñi cʼuxbiya muʼ bʌ i yubiñob tiʼ tojlel Jehová yicʼot miʼ wen ñopob chaʼan mucʼʌch caj i tsʼʌctesan i tʼan. Yujilob chaʼan jiñʌch mi caj i yʌqʼueñob i cuxtʌlel mach bʌ añic miʼ jilel yaʼ ti tsijiʼ bʌ pañimil. Maʼañix miʼ cajel jontolil yaʼi (pejcan Salmo 37:5, 7, 9, 29).

17. a) Mi la com chaʼan pʼʌtʌl lac ñopoñel, ¿chuqui yom mi lac mel? b) ¿Chuqui mi caj laj cʌn yaʼ ti yambʌ temaj?

17 Ti ili temaj tsaʼix laj qʼuele chaʼan jiñi am bʌ i ñopoñel miʼ xucʼchocon tiʼ pusicʼal chuqui woliʼ pijtan. Mi la com chaʼan pʼʌtʌl lac ñopoñel, yom mi lac pejcan Jehová yicʼot mi lac wen ñaʼtan jiñi albil bʌ i chaʼan. Cheʼʌch mi caj la cajñel ti xucʼul anquese an wocol tac. Yaʼ ti yambʌ temaj mi caj lac ñumen cʌn chuqui yom i yʌl cheʼ an lac ñopoñel.

^ [1] (párrafo 14) Qʼuele jaʼel jiñi temaj «Chʌn cuxulto jiñi c pijtaya anquese an wocol tac», muʼ bʌ i yʌl chuqui tsaʼ ujti tiʼ tojlel Andrej Hanák, chʼoyol bʌ ti Eslovaquia. Tsaʼ bʌ loqʼui yaʼ ti ¡Despertad! 22 i chaʼan abril, 2002.