Chaʼan maʼ ñumel ti yambʌ video

¿Yom ba maʼ chaʼlen tojoñel ti yumʌlob?

¿Yom ba maʼ chaʼlen tojoñel ti yumʌlob?

¿Yom ba maʼ chaʼlen tojoñel ti yumʌlob?

YONLEL maʼañic miʼ mulañob i chaʼleñob tojoñel ti yumʌlob. Cabʌl miʼ ñaʼtañob chaʼan mach weñic miʼ cʼʌjñel jiñi taqʼuin o miʼ xujchʼintel. Jumpʼejl tejclum am bʌ yaʼ ti Oriente Medio an muʼ bʌ i ñaʼtañob bajcheʼ iliyi: «Maʼañic mi caj cʌcʼ lon taqʼuin chaʼan jach miʼ mʌjñel bala tac muʼ bʌ i cʼʌjñel chaʼan miʼ tsʌnsʌntel lon calobilob».

Ili muʼ bʌ i yʌjlel mach ujtelto i cajel. Jiñi hindú Mohandas Gandhi tsiʼ yʌlʌ chucoch maʼañic miʼ yʌcʼ jiñi tojoñel ti yumʌlob: «Jiñi lac piʼʌlob muʼ bʌ i coltañob jiñi soldadojob woliʼ tajob i mul jaʼel. Tiʼ pejtelel jiñi wiñicob mach yʌlʌyic jaypʼejl i jabilelob woliyʌch i yotsañob i bʌ tiʼ melol jaʼel jiñi mulil cheʼ bʌ miʼ chaʼleñob tojoñel ti jiñi yumʌlob».

Juntiquil filósofo chʼoyol bʌ ti Estados Unidos i cʼabaʼ Henry David Thoreau maʼan tiʼ jacʼʌ jaʼel i yʌcʼ taqʼuin ti jiñi yumʌlob come mach yomic i chaʼlen coltaya ti jiñi guerra, miʼ yʌl chaʼan mach weñic cheʼ jiñi políticojob miʼ xicʼob jiñi quixtañujob chaʼan miʼ yʌcʼob taqʼuin ti yumʌlob. Jujuntiquil miʼ ñaʼtan mi yom o mach yomic i chaʼlen tojoñel.

Jiñi xñoptʼañonbʌla ñuc mi laj qʼuel ili tema come jiñi Biblia miʼ pʌs chaʼan yom sʌc jiñi laj conciencia tiʼ pejtelel chuqui mi lac mel (2 Timoteo 1:3). I cheʼ jaʼel, jiñi Biblia miʼ yʌl chaʼan jiñi yumʌlob añʌch tiʼ wenta chaʼan miʼ chʼʌmob jiñi tojoñel: «Ti laʼ pejtelel yom mi laʼ chuc laʼ bʌ tiʼ tojlel jiñi añoʼ bʌ i yeʼtel come pejtelel jiñi añoʼ bʌ i yeʼtel acʼbilob ti Dios, Dios tsiʼ waʼchocoyob ti jujuntiquilob. Jin chaʼan, cʼʌñʌlʌch mi laʼ chuc laʼ bʌ tiʼ tojlelob, i mach chaʼañic jach maʼañic mi laʼ wʌqʼuentel laʼ toj laʼ mul, chaʼañʌch wen miʼ yajñel jaʼel jiñi laʼ conciencia. Jin mecu chaʼan mi laʼ chaʼlen tojoñel jaʼel come jiñi yumʌlob xʼeʼtelob i chaʼan Dios muʼ bʌ i melob ili eʼtel ti jujumpʼejl qʼuin. Aqʼuenla chuqui yom bʌ miʼ yʌqʼuentelob tiʼ pejtelelob: Jiñi muʼ bʌ i cʼajtin tojoñel, aqʼuenla baqui jach bʌ tojoñel» (Romanos 13:1, 5-7).

Jin chaʼan, jiñi xñoptʼañob ti ñaxam bʌ siglo cʌmbilob chaʼan mucʼʌch i chaʼleñob tojoñel, anquese lamital jiñi taqʼuin miʼ yʌqʼuentelob jiñi soldadojob. Jiñi i testigojob Jehová ili ora jiñʌch muʼ bʌ i melob jaʼel. * ¿Chucoch miʼ chaʼleñob tojoñel cheʼ yujilob chaʼan mach weñic baqui miʼ cʼʌjñel tac jiñi taqʼuin? ¿Mach ba yomic miʼ chʼʌmob ti ñuc muʼ bʌ i yʌl jiñi i concienciajob cheʼ tiʼ yorajlel miʼ chaʼleñob tojoñel?

Jiñi tojoñel yicʼot laj conciencia

Ti wajali jiñi taqʼuin muʼ bʌ i yʌcʼob jiñi xñoptʼañob ti ñaxam bʌ siglo miʼ cʼʌjñel chaʼan miʼ coltʌntel jiñi soldadojob jaʼel. Ti caj iliyi, Gandhi yicʼot Thoreau mach yomic i yʌcʼob tojoñel.

Jiñi xñoptʼañob ti wajali tsiʼ jacʼʌyob jiñi mandar am bʌ ti Romanos capítulo 13 mach chaʼañic jach maʼañic miʼ yʌqʼuentelob i toj i mul, chaʼañʌch wen miʼ yajñelob jiñi i conciencia (Romanos 13:5). Jin chaʼan, i conciencia jiñi xñoptʼan miʼ suben chaʼan yom miʼ chaʼlen tojoñel anquese mach weñic baqui miʼ cʼʌjñel jiñi taqʼuin. Chaʼan mi laj cʌn chucoch miʼ melob bajcheʼ jiñi, yom la cujil chuqui jiñi laj conciencia, jiñi laj conciencia jiñʌch muʼ bʌ i subeñonla chuqui wem bʌ o mach bʌ weñic mi lac mel.

Thoreau tsiʼ yʌlʌ chaʼan ti lac pejtelel luʼ an laj conciencia. Pero jiñi mach yomic i yʌl chaʼan yomʌch mi lac luʼ ñop muʼ bʌ i yʌl jiñi laj conciencia. Chaʼan miʼ mejlel lac tijicñesʌben i pusicʼal Dios yom chaʼan jiñi laj conciencia miʼ subeñonla lac mel cheʼ bajcheʼ miʼ yʌl i mandar. An i tajol yomʌch mi laj qʼuextan chuqui muʼ bʌ lac ñaʼtan chaʼan mucʼʌch i taj i bʌ bajcheʼ miʼ ñaʼtan Dios come jiñi i ñaʼtʌbal mach lajalic bajcheʼ lac chaʼan (Salmo 19:7, Traducción del Nuevo Mundo). Yom mi laj qʼuel jiñi yumʌlob cheʼ bajcheʼ miʼ qʼuel Dios. ¿I bajcheʼ yilal miʼ qʼuelob?

Jiñi apóstol Pablo tsiʼ yʌlʌ chaʼan jiñi yumʌlob «xʼeʼtelob i chaʼan Dios» (Romanos 13:6). ¿Chuqui yom i yʌl? Yom i yʌl chaʼan miʼ tsʼitaʼ acʼob ñʌchʼtʌlel yicʼot miʼ tsʼitaʼ acʼob i coltaya ti jumpʼejl tejclum. Jinto jaʼel jiñi yumʌlob yujiloʼ bʌ xujchʼ miʼ yʌcʼob ti melol otot tac baqui miʼ chojquel majlel carta, miʼ waʼchocoñob bomberojob, maestrojob yicʼot miʼ waʼchocoñob policíajob. Anquese Dios i cʌñʌyʌch bajcheʼ yilalob, pero woliʼ tsʼitaʼ cʌy chaʼan miʼ melob i yeʼtel. Cheʼ jaʼel miʼ subeñonla chaʼan mi lac chaʼlen tojoñel come Dios jiñʌch woliʼ mel chaʼan jiñi yumʌlob miʼ tsʼitaʼ melob i yeʼtel ili ora ila ti pañimil.

Pero iliyi mach yomic i yʌl chaʼan jiñi yumʌlob wʌʼ ti pañimil jiñʌch mi caj i chaʼleñob yumʌntel tiʼ pejtelel ora. Yom bʌ Dios jiñʌch cheʼ jiñi i Yumʌntel am bʌ ti panchan miʼ mel i yeʼtel wʌʼ ti lum i mi caj i jisan pejtelel jiñi wocol tac am bʌ i teche jiñi yumʌlob wʌʼ ti pañimil. (Daniel 2:44; Mateo 6:10). Cheʼ bʌ muʼto i tsʼʌctiyel jiñi, mach yomic i yʌl chaʼan ili ora jiñi xñoptʼañob maʼañic miʼ jacʼob jiñi mandar acʼbil bʌ i chaʼan jiñi yumʌlob tajol cheʼ mach yomic i chaʼleñob tojoñel o melol tac yan tac bʌ eʼtel.

¿Chuqui miʼ mejlel a mel jatet mi wolito a bej ñaʼtan bajcheʼ Gandhi chaʼan mulil cheʼ maʼ chaʼlen tojoñel ti yumʌlob come jiñi taqʼuin miʼ cʼʌjñel chaʼan tac guerra? ¿Mach ba ñumen wen maʼ qʼuel mateʼel tac cheʼ chan baqui waʼalet? Dios mach lajalic miʼ ñaʼtan cheʼ bajcheʼ joñonla, cheʼ mi lac ñaʼtan jiñi miʼ coltañonla chaʼan mi laj qʼuextan lac pensar i miʼ laj i bʌ bajcheʼ i chaʼan. Dios tsiʼ cʼʌñʌ jiñi xʼaltʼan Isaías, chaʼan miʼ yʌl iliyi: «Wen chan jini panchan. Mach laʼ tajayic i chanlel. Cheʼ jaʼel c bijlel ñumen chan bajcheʼ laʼ bijlel. Mic tsʼʌctesan pejtel muʼ bʌ c ñaʼtan c mel. Mach mejlic laʼ chʼʌmben i sujmlel jini muʼ bʌ c ñaʼtan» (Isaías 55:8, 9).

¿Ñoj añoñʌchbala tiʼ wenta jiñi yumʌlob?

Muʼ bʌ i yʌl jiñi Biblia chaʼan miʼ yʌjqʼuel jiñi tojoñel, mach yomic i yʌl chaʼan jiñi yumʌlob yoque añoñʌchla tiʼ wentajob. Jesús tsiʼ yʌlʌ chaʼan Dios pʼisbil jach baqui jaxʌl miʼ yʌqʼuen i melob i yeʼtel jiñi yumʌlob. Cheʼ bʌ jiñi chaʼtiqui uxtiquil judíojob tsiʼ cʼajtibeyob Jesús miʼ jiñi i Tat weñʌch miʼ qʼuel cheʼ bʌ miʼ yʌjqʼuel taqʼuin muʼ bʌ i cʼajtin Roma, Jesús tiʼ subeyob «aqʼuenla César i chaʼan bʌ César, pero jiñi i chaʼan bʌ Dios aqʼuenla Dios» (Marcos 12:13-17).

Jiñi yumʌlob jiñʌch miʼ melob o miʼ chaʼleñob ti imprimir jiñi taqʼuin yicʼot miʼ yʌlob bajcheʼ i tojol. Jin chaʼan weñʌch miʼ qʼuel Dios cheʼ miʼ cʼajtiñob jiñi tojoñel chaʼan miʼ chaʼ qʼuextʌbentelob i taqʼuin. Jesús tsiʼ pʌsʌ chaʼan mi juntiquilic yumʌl miʼ mejlel i cʼajtibeñonla i chaʼan bʌ Dios, bajcheʼ jiñi laj cuxtʌlel yicʼot cheʼ mi lac chʼujutesan. Cheʼ bʌ jiñi i mandar yumʌlob maʼan miʼ taj i bʌ yicʼot i mandar Dios, jiñi xñoptʼañonbʌlon «yom mi lon c ñumen jacʼben i tʼan Dios bajcheʼ yumʌl i mach jiñic jiñi wiñicob» (Hechos 5:29).

I sujmʌch chaʼan jiñi xñoptʼañob ili ora mucʼʌch i tsʼitaʼ cʼojoʼtañob bajcheʼ miʼ cʼʌjñel jiñi taqʼuin muʼ bʌ i tempʌyel. Pero mach jiñic chaʼan miʼ cʌy i yʌcʼob jiñi tojoñel, mi muqʼuic i yotsañob i bʌ ti chuqui muʼ bʌ i ñaʼtan i melob jiñi yumʌlob. Cheʼ muqʼuic i melob, maʼañic miʼ ñopob chaʼan Dios jiñʌch muʼ bʌ caj i tojʼesan jiñi wocol tac wʌʼ ti pañimil. Woliʼ pijtañob chaʼan miʼ cʼotel i yorajlel wʌn albil bʌ i chaʼan Dios chaʼan miʼ tojʼesan jiñi wocol tac baqui mi caj i cʼʌn Jesús, tsaʼ bʌ i yʌlʌ: «Jiñi c Yumʌntel mach wʌʼic chʼoyol ti pañimil» (Juan 18:36).

Wenlel muʼ bʌ lac taj cheʼ mi lac jacʼ jiñi mandar tac am bʌ ti Biblia

Cheʼ mucʼʌch a chaʼlen tojoñel jatetʌch muʼ bʌ caj a taj wenlel. Cheʼ jaʼel maʼañic mi caj a bʌcʼñan a wʌqʼuentel a toj a mul bajcheʼ jiñi maʼañic bʌ miʼ chaʼleñob tojoñel i cheʼ jaʼel maʼañic mi caj a bʌcʼñan chaʼan miʼ cʌñetob chaʼan maʼañic woliyet ti tojoñel (Romanos 13:3-5). Pero ñumen ñuc bʌ, sʌc mi caj i yajñel a conciencia tiʼ tojlel Dios yicʼot mi caj a wʌqʼuen i ñuclel tiʼ tojlel jiñi yumʌlob cheʼ mucʼʌch a jacʼ muʼ bʌ i yʌlob. Tajol machʌch wen añic a taqʼuin bajcheʼ jiñi maʼan bʌ miʼ chaʼleñob tojoñel o muʼ bʌ i xujchʼibeñob taqʼuin jiñi yumʌlob. Pero miʼ mejlel a ñop chaʼan Dios mi caj i tsʼʌctesan i tʼan chaʼan mi caj i cʌntan jiñi i wiñicob xucʼuloʼ bʌ. David, juntiquil tsaʼ bʌ i tsʼijbu Biblia ti wajali, tsiʼ yʌlʌ: «Chʼitoñon to wajali. Wʌle ñoxonix. Cʼʌlʌl wʌle maʼanic qʼuelel c chaʼan juntiquil toj bʌ tsaʼ bʌ chojqui. I yalobilob jaʼel maʼanic miʼ cʼajtiñob ñumel i bʌl i ñʌcʼ» (Salmo 37:25).

Cheʼ bʌ mi lac chʼʌmben i sujm yicʼot mi lac jacʼ jiñi mandar tac am bʌ ti Biblia baqui miʼ yʌl chaʼan yomʌch mi lac chaʼlen tojoñel miʼ yʌqʼueñonla lac ñʌchʼtʌlel. ¿Chucoch? Come a wujil chaʼan Dios maʼañic miʼ yʌqʼueñet ti a mul chaʼan bajcheʼ miʼ cʼʌjñel jiñi taqʼuin muʼ bʌ a wʌcʼ, cheʼ bajcheʼ jiñi muʼ bʌ i toj jumpʼejl renta maʼañic miʼ yʌqʼuentel tiʼ mul bajcheʼ miʼ cʼʌn i taqʼuin i yum jiñi otot. Juntiquil wiñic i cʼabaʼ Stelvio cheʼ bʌ maxto i cʌñʌyic i sujmlel tsiʼ wen chaʼle wersa i qʼuextan bajcheʼ yom miʼ melob i yeʼtel jiñi yumʌlob yaʼ ti sur ti Europa. Stelvio miʼ tsictesan chucoch tsiʼ cʌyʌ i mel jiñi, miʼ yʌl: «Tsaʼ cʼoti j cʌn chaʼan jiñi wiñic maʼañic baqui ora mi caj i mejlel i tojʼesan ili pañimil, i yʌcʼ ñʌchʼtʌlel yicʼot baqui temel miʼ yajñel jiñi lac piʼʌlob chaʼan miʼ qʼuelob i bʌ bajcheʼ i yermañujob, cojach i yumʌntel Dios miʼ mejlel i mel jiñi».

Mi jatet maʼ wʌqʼuen i chaʼan bʌ Dios, cheʼ mi caj a ñaʼtan bajcheʼ Stelvio. Mi caj i mejlel a qʼuel cheʼ baʼ ora Dios miʼ waʼchocon i yumʌntel wʌʼ ti lum i mi caj i luʼ tojʼesan jiñi ticʼlʌntel am bʌ i techeyob jiñi yumʌlob.

[Nota]

^ Mi caj a ñumen cʌn chaʼan jiñi i testigojob Jehová mucʼʌch i chaʼleñob tojoñel, i maʼ taj yaʼ ti La Atalaya 1 chaʼan noviembre 2002, página 12, párrafo 15, i cheʼ jaʼel yaʼ ti 1 chaʼan mayo 1996, página 16, párrafo 7.

[Comentario]

Yom mi laj qʼuextan lac pensar chaʼan miʼ taj i bʌ bajcheʼ muʼ bʌ i ñaʼtan Dios come mach lajalic miʼ ñaʼtan bajcheʼ joñonla

[Comentario]

Cheʼ bʌ jiñi xñoptʼañob miʼ jacʼob i chaʼleñob tojoñel tijicñayob i conciencia tiʼ tojlel Dios i miʼ ñopob chaʼan Dios mi caj i yʌqʼueñob anto bʌ yom i chaʼañob

[Foto tac]

«Aqʼuenla César i chaʼan bʌ César, pero jiñi i chaʼan bʌ Dios aqʼuenla Dios»

[Reconocimiento]

Copyright British Museum