Chaʼan maʼ ñumel ti yambʌ video

Chaʼan maʼanic miʼ pʌs i bʌ jini chaʼan bʌ video

Añʌch i pʼʌtʌlel jiñi la cacʼ: Laʼ laj cʼʌn ti wen

Añʌch i pʼʌtʌlel jiñi la cacʼ: Laʼ laj cʼʌn ti wen

«Qʼuele ti utsʼat jini tʼan woli bʌ c subeñet.» (SALMO 19:14)

CʼAY: 82, 77

1, 2. ¿Chucoch miʼ yʌl jiñi Biblia chaʼan lajalʌch bajcheʼ cʼajc jiñi lac tʼan?

CHEʼ ti 1871, yaʼ ti Estados Unidos tsaʼ tejchi jumpʼejl tojcʌlel (pulel mateʼel) bajcheʼ maʼañic bʌ baqui ora ujtem. Ti orajach tiʼ tsʌnsa ñumen ti 1,200 wiñicob xʼixicob (quixtañujob) yicʼot tsiʼ pulu 2,000 millón teʼ tac. Ili tsaʼ tejchi tiʼ caj i cʼʌcʼal muʼ bʌ i tsʼʌjyel tiʼ yoc tren tac cheʼ miʼ ñumel yaʼ ti teʼel. Ili miʼ cʼajtesʌbeñonla muʼ bʌ i yʌl Santiago 3:5: «¡Anquese cheʼ jach ya wistʌl i nich cʼajc, mi tsiʼ chucu colem teʼel miʼ laj pulel!». ¿Chucoch tsiʼ yʌlʌ Santiago bajcheʼ iliyi?

2 Santiago tiʼ tsictesa: «Jini la cacʼ lajalʌch bajcheʼ cʼajc» (Santiago 3:6). Jiñi «la cacʼ» muʼ bʌ i yʌl, woli (choncol) i taj ti tʼan bajcheʼ la cujil tʼan. Jiñi muʼ bʌ laj cʌl miʼ mejlel ti lowoñel, lajal bajcheʼ mi lac taj wocol ti cʼʌñol cʼajc. ¿Yom ba i yʌl chaʼan maʼañic chuqui mi caj lac wis al? Maʼañic. ¿Muʼ ba laj cʌy laj cʼʌn jiñi cʼajc chaʼan jach mi lac bʌcʼñan lac pul yañoʼ bʌ? Maʼañic. Cojach mi lac wen tsajin bajcheʼ mi laj cʼʌn. Miʼ mejlel laj cʼʌn tiʼ chajpʌntel bʌlñʌcʼʌl, chaʼan mi lac ticwesan lac bʌ o miʼ yʌqʼueñonla i cʼʌcʼal. Cheʼ lajal muʼ bʌ laj cʌl, jiñi Biblia miʼ cʌntesañonla chaʼan miʼ mejlel i low yañoʼ bʌ o miʼ yʌqʼueñob i wenlel (Proverbios 18:21). Jin chaʼan, yom mi laj qʼuel mi utsʼatʌch. Jumpʼejl ejemplo, miʼ mejlel laj cʼʌn chaʼan mi laj cʌqʼuen i ñuclel Jehová yicʼot chaʼan mi laj coltan yañoʼ bʌ (Salmo 19:14).

3. Mi com laj coltan yañoʼ bʌ, ¿chuqui yom mi laj cʌn?

3 Jehová tsiʼ yʌcʼʌ chaʼan miʼ mejlel laj cʌl ti lac tʼan o ti lenguaje ti señas bajcheʼ yubil mi laj cubin lac bʌ yicʼot chuqui mi lac ñaʼtan. ¿Bajcheʼ miʼ mejlel laj cʼʌn ili majtañʌl chaʼan mi laj coltan yañoʼ bʌ? (Pejcan Santiago 3:9, 10.) Yom mi laj cʌn jala yom mi lac chaʼlen tʼan, chuqui mi laj cʌl i bajcheʼ mi laj cʌl.

¿JALA YOM MI LAC CHAʼLEN TʼAN?

4. ¿Baqui ora mach yomic mi lac chaʼlen tʼan?

4 Jiñi Biblia miʼ yʌl chaʼan «an i yorajlel mi lac ñʌjchʼel» (Eclesiastés 3:7). Ili yom i yʌl chaʼan an i yorajlel cheʼ ñʌchʼʌl jach yom mi la cajñel. Jumpʼejl ejemplo, cheʼ bʌ yañoʼ bʌ choncolob ti tʼan, mi laj qʼuelob ti ñuc cheʼ mucʼ jach lac ñʌchʼtañob (Job 6:24). Mach yomic mi lac chaʼ al ñumel mi an chuqui la cujil mach bʌ yomic miʼ ñaʼtan yañoʼ bʌ (Proverbios 20:19). Cheʼ bʌ mi lac subentel maʼañic bʌ mi lac mulan, mach yomic mi lac michʼan i ñʌchʼʌl jach yom mi la cajñel (1 Pedro 3:10, 11).

5. ¿Bajcheʼ mi lac pʌsben wocolix i yʌlʌ Jehová cheʼ tsiʼ yʌcʼʌ chaʼan mi lac mejlel ti tʼan?

5 Añʌch i yorajlel chaʼan mi lac chaʼlen tʼan jaʼel (Eclesiastés 3:7). Mi lac mejlel ti tʼan chaʼan mi lac chʼujutesan Jehová, mi lac pʼʌtʼesan yañoʼ bʌ, mi la cʌl bajcheʼ mi laj cubin lac bʌ yicʼot chuqui i cʼʌjñibal lac chaʼan (Salmo 51:15). Cheʼʌch mi lac pʌsben wocolix i yʌlʌ Jehová cheʼ tsiʼ yʌcʼʌ chaʼan mi lac mejlel ti tʼan. Cheʼ bʌ juntiquil la camigo miʼ yʌqʼueñonla wen ñuc bʌ majtañʌl, mi lac chaʼlen wersa chaʼan utsʼat mi laj cʼʌn.

6. ¿Chucoch i cʼʌjñibal mi lac yajcan jala yom mi lac chaʼlen tʼan?

6 ¿Chucoch i cʼʌjñibal mi lac yajcan jala yom mi lac chaʼlen tʼan? Ti Proverbios 25:11 miʼ yʌl chaʼan lajal bajcheʼ manzana melbil bʌ ti oro am bʌ tiʼ yajñib melbil bʌ ti plata cheʼ mi lac chaʼlen tʼan ti wen jach bʌ i yorajlel. ¿Chuqui yom i yʌl? Chaʼan ñumen utsʼatax miʼ qʼuejlel jumpʼejl manzana melbil bʌ ti oro mi tsaʼ la cʌcʼʌ tiʼ yajñib melbil bʌ ti plata. Lajal bajcheʼ jiñi, tajol an chuqui wem bʌ com lac suben juntiquil. Pero mi wen mi lac yajcan i yorajlel chaʼan mi lac suben, ñumen mi caj i taj i wenlel. Laʼ laj qʼuel jumpʼejl ejemplo.

7, 8. ¿Bajcheʼ tsiʼ meleyob jiñi hermanojob ti Japón cheʼʌch bajcheʼ tsiʼ mele Jesús?

7 Mi tsaʼ lac chaʼle tʼan cheʼ mach i yorajlelic, tajol maʼañic miʼ chʼʌmbentel isujm o maʼañic miʼ jacʼob chuqui mi laj cʌl (pejcan Proverbios 15:23). Jumpʼejl ejemplo, ti marzo i chaʼan 2011, jumpʼejl yujquel lum yicʼot jumpʼejl tsunami tsiʼ jisa tejclum tac yaʼ ti Japón. Ñumen ti 15,000 quixtañujob tsaʼ chʌmi. Cabʌl Testigojob tsaʼ bʌ i sʌtʌyob i familia yicʼot i yamigojob, pero yomob i coltan jaʼel i piʼʌlob ti chumtʌl. Pero ti jiñi bʌ ora maʼañic tsiʼ subeyob jiñi pijtaya chaʼan chaʼ tejchel. ¿Chucoch? Come yaʼi chumulob quixtañu muʼ bʌ i ñopob jiñi budismo yicʼot mach wen yujilobic chaʼan jiñi Biblia. Jin chaʼan, jiñi hermanojob tsaʼ caji i pʼʌtʼesañob yicʼot i tsictesʌbeñob chucoch miʼ yujtel cabʌl wocol.

8 Jesús yujil jala yom miʼ chaʼlen tʼan yicʼot jala yom ñʌchʼʌl (Juan 18:33-37; 19:8-11). Jumpʼejl ejemplo, tsiʼ pijta wem bʌ i yorajlel chaʼan miʼ subeñob yambʌ cʌntesa tac jiñi xcʌntʼañob i chaʼan (Juan 16:12). Jiñi hermanojob ti Japón tsiʼ meleyob bajcheʼ Jesús yicʼot tsiʼ pijtayob wem bʌ i yorajlel chaʼan miʼ suben jiñi quixtañujob jiñi pijtaya chaʼan bʌ chaʼ tejchel. Cheʼ bʌ tsaʼix ñumi chaʼpʼejl jab yicʼot ojlil cheʼ bʌ tsaʼ ñumi jiñi tsunami tsiʼ yʌqʼueyob jiñi tratado ¿Muʼ ba caj i chaʼ tejchelob chʼojyel jini chʌmeñoʼ bʌ? Yonlel jiñi tsaʼ bʌ i chʼʌmʌyob yicʼot tijicña bʌ tsiʼ yubiyob i bʌ. Yaʼ baqui chumulonla yom mi lac ñaʼtan jaʼel bajcheʼ yilal i cultura yicʼot i ñopbal jiñi quixtañujob. Cheʼʌch mi caj lac ñaʼtan jala yom mi lac pejcañob.

9. Alʌ yambʌ tac baqui yom mi lac pijtan chaʼan mi lac chaʼlen tʼan.

9 Yambʌ baqui mach ti orajic yom mi lac chaʼlen tʼan jiñʌch cheʼ bʌ an chuqui mi lac subentel maʼañic bʌ mi lac mulan. Tajol mi laj cʌl muʼ bʌ i mejlel i chaʼ acʼonla ti pensar ti wiʼil mi ti ora jach mi lac chaʼ jacʼ muʼ bʌ lac subentel. Jin chaʼan, yom mi lac ñaxan cʼajtiben lac bʌ: «¿Mach ba junyajlel weñic jiñi tsaʼ bʌ i subeyon?». Mi mach cheʼiqui, tajol ñʌchʼʌl jach yom mi laj cʌytʌl. Pero mi i wentʌlelʌch chaʼan yom mi lac pejcan, cʼʌñʌl mi lac pijtan cheʼ maʼañic michʼonla (pejcan Proverbios 15:28). Yambʌ baqui yom mi lac pijtan jala yom mi lac chaʼlen tʼan, jin cheʼ com lac ñijcʌbeñob i pusicʼal lac familia mach bʌ Testigojobic chaʼan miʼ cʌñob i chaʼan bʌ Jehová. Yom la cujil pijt, mi lac wen ñaʼtan chuqui mi caj la cʌl yicʼot mi lac sʌclʌben i yorajlel chaʼan miʼ ñʌchʼtañob com bʌ lac subeñob.

¿CHUQUI YOM MI LAJ CΛL?

10. a) ¿Chucoch yom mi lac wen ñaʼtan chuqui mi caj la cʌl? b) ¿Chuqui ti tʼan mach yomic miʼ cʌn jiñi xñoptʼan?

10 Jiñi muʼ bʌ laj cʌl miʼ mejlel i tijicñesan yambʌ quixtañu o miʼ michʼesan. Jin chaʼan yom mi lac wen ñaʼtan chuqui mi caj la cʌl (pejcan Proverbios 12:18). An jontoloʼ bʌ quixtañu yicʼot muʼ bʌ i cʼʌñob ti low i tʼan, cheʼ bajcheʼ jumpʼejl espada o jalʌjp (Salmo 64:3). Jiñi tʼan tac yaʼʌch miʼ cʌñob ti película yicʼot programa tac ti televisión. Pero jiñi xñoptʼañonbʌla maʼañic mi lac chaʼlen jontol bʌ tʼan, mi jiñic to ti alas tʼan. Mach mulilic cheʼ mi la cʌl chuqui tseʼentic, miʼ mejlel i ñumen aqʼuen i wenlel choncol bʌ ti ajlel. Pero mach yomic mi lac wis al muʼ bʌ i mejlel i low yambʌ quixtañu o mi lac wajlen chaʼan miʼ tseʼtʌntel. Jiñi Biblia miʼ yʌl chaʼan mach yom mi laj cʼʌn jontol bʌ tʼan, cojach muʼ bʌ i mejlel i coltan yicʼot i pʼʌtʼesan yañoʼ bʌ (Efesios 4: 29, 31).

11. ¿Chuqui mi caj i coltañonla laj cʌl chuqui wem bʌ yicʼot muʼ bʌ i pʼʌtʼesañonla?

11 Jesús tsiʼ yʌlʌ chaʼan «chuqui jach butʼul ti lac pusicʼal miʼ tsictiyel ti lac tʼan» (Mateo 12:34). Yom i yʌl chaʼan jiñi muʼ bʌ laj cʌl jiñʌch miʼ pʌs chuqui an ti lac pusicʼal. Mi añʌch isujm bʌ cʼuxbiya ti lac pusicʼal tiʼ tojlel yañoʼ bʌ, tiʼ pejtelel ora mi caj la cʌl chuqui wem bʌ yicʼot muʼ bʌ i pʼʌtʼesañonla.

12. ¿Chuqui yambʌ mi caj i coltañonla lac ñaʼtan yom bʌ mi laj cʌl?

12 Jiñi rey Salomón tsiʼ wen ñaʼta jiñi tʼan tac tsaʼ bʌ i tsʼijbu yicʼot mi utsʼatʌch, anquese wen an i ñaʼtʌbal (Eclesiastés 12:9, 10). Ili miʼ pʌs chaʼan yom mi lac chaʼlen wersa ti yajcʌntel jiñi tʼan yom bʌ mi laj cʌl. ¿Chuqui mi caj i coltañonla? Cheʼ mi lac pejcan Biblia yicʼot jun tac loqʼuem bʌ yaʼi miʼ mejlel laj cʌn tsijiʼ bʌ tʼan tac. Mi an tʼan tac mach bʌ laj cʌñʌyic, miʼ mejlel lac sʌclʌben i sujmlel. Yicʼot jaʼel miʼ mejlel lac tsajin bajcheʼ tsiʼ mele Jesús. Tsiʼ yʌlʌ chaʼan Jehová tsiʼ cʌntesa chaʼan miʼ chʌn pʼʌtʼesan yicʼot miʼ tijicñesan tiʼ tʼan jiñi muʼ bʌ i yilañob wocol (Isaías 50:4). Yom mi lac ñaʼtan jaʼel bajcheʼ mi caj i yubiñob yañoʼ bʌ jiñi muʼ bʌ laj cʌl (Santiago 1:19). Miʼ mejlel laj cʼajtiben lac bʌ: «¿Chuqui mi caj i ñaʼtan jiñi yambʌ quixtañu mi tsaʼ cʌlʌ? ¿Bajcheʼ yubil mi caj i yubin?».

13. ¿Chucoch mach yomic wocol ti ñaʼtʌntel bajcheʼ mucʼonla ti tʼan?

13 Ñuc i cʼʌjñibal cheʼ mach wocolic ti ñaʼtʌntel bajcheʼ mucʼonla ti tʼan. ¿Chucoch? Laʼ laj qʼuel jumpʼejl ejemplo. Jiñi israelob tsiʼ cʼʌñʌyob trompeta tac cheʼ an chuqui yom i tsictesañob. Junchajp jiñʌch cheʼ jiñi israelob yom miʼ tempañob i bʌ. Yambʌ jiñʌch cheʼ bʌ jiñi soldadojob yom miʼ majlelob ti guerra tiʼ tojlel i contrajob. Mi mach wen tsiquilic bajcheʼ miʼ wustʌl jiñi trompeta, miʼ mejlelob ti ñajʌyel jiñi soldadojob. Cheʼ lʌcʼʌl lajal miʼ yujtel ti chuqui mi laj cʌl. Jiñi Biblia miʼ yʌl chaʼan mach wocolic ti ñaʼtʌntel bajcheʼ yom mi lac chaʼlen tʼan. Mi mach cheʼiqui, tajol maʼañic miʼ chʼʌmbentel isujm. Pero mi cheʼ bajcheʼ jiñi, yom tsajilonla chaʼan mach tsʌtsic bajcheʼ mi lac chaʼlen tʼan yicʼot mi lac pʌs chaʼan mucʼʌch laj qʼuelob ti ñuc (pejcan 1 Corintios 14:8, 9).

14. ¿Chuqui miʼ pʌs chaʼan Jesús maʼañic baqui ora tsiʼ yʌlʌ chuqui wocol bʌ ti chʼʌmbentel isujm?

14 Jesús maʼañic baqui ora tsiʼ yʌlʌ chuqui wocol bʌ ti chʼʌmbentel isujm. Jumpʼejl ejemplo jiñʌch i cʌntesa muʼ bʌ lac taj yaʼ ti Mateo capítulo 5 cʼʌlʌl ti 7. Maʼañic tsiʼ cʼʌñʌ lolom jach bʌ tʼan o wocol tac bʌ chaʼan jach miʼ qʼuejlel ti ñuc. Cheʼ jaʼel maʼañic majqui tsiʼ lowo tiʼ tʼan. Cheʼ tiʼ tsictesa ñuc tac bʌ i cʼʌjñibal, maʼañic tsiʼ cʼʌñʌ wocol bʌ tʼan. Jumpʼejl ejemplo, ti ili cʌntesa tsiʼ yʌlʌ chaʼan jiñi xcʌntʼañob i chaʼan mach yomic miʼ cʼojoʼtañob chuqui mi caj i cʼuxob ti jujumpʼejl qʼuin. Pero chaʼan miʼ mejlel i chaʼ cʼajtesañob, tsiʼ subeyob i qʼuel bajcheʼ miʼ weʼsan Jehová jiñi teʼlemut tac. Cheʼ jiñi tsiʼ cʼajtibeyob: «¿Mach ba ñumenic laʼ cʼʌjñibal bajcheʼ teʼlemut?» (Mateo 6:26). Ti ili tʼan tac tsaʼ bʌ i cʼʌñʌ, tsiʼ coltayob i chʼʌmben isujm wen ñuc bʌ i cʼʌjñibal yicʼot tsiʼ pʼʌtʼesayob.

¿BAJCHEʼ YOM MI LAC CHAʼLEN TʼAN?

15. ¿Chucoch uts yom mi lac chaʼlen tʼan?

15 Tsaʼix laj qʼuele chaʼan yom mi lac wen ñaʼtan chuqui mi caj la cʌl. Pero yom mi lac ñaʼtan jeʼel bajcheʼ mi caj la cʌl. Jesús wen jach tsiʼ chaʼle tʼan, jin chaʼan tsiʼ wen mulaj i ñʌchʼtañob (Lucas 4:22). Mi uts mi lac chaʼlen tʼan jaʼel, jiñi wiñicob xʼixicob mi caj i mulan i ñʌchʼtañoñobla yicʼot mi caj i jacʼob muʼ bʌ laj cʌl (Proverbios 25:15). ¿Chuqui mi caj i coltañonla? Jiñʌch cheʼ mi laj qʼuelob ti ñuc yicʼot bajcheʼ yubil miʼ yubiñob i bʌ. Cheʼʌch tsiʼ mele Jesús. Jumpʼejl ejemplo, cheʼ bʌ junmojt quixtañujob tsiʼ chaʼleyob wersa i tsajcan yicʼot chaʼan miʼ ñʌchʼtʌbeñob i tʼan, tsaʼʌch i yʌqʼue i yorajlel yicʼot cabʌl chuqui tsiʼ cʌntesayob tiʼ pejtelel i pusicʼal (Marcos 6:34). Cheʼ bʌ tsiʼ pʼajayob, Jesús maʼañic baʼ ora lajal tsiʼ mele (1 Pedro 2:23).

16, 17. a) ¿Bajcheʼ miʼ mejlel lac lajin Jesús cheʼ bʌ woliyonla ti tʼan yicʼot lac familia o la camigojob? (Qʼuele jiñi foto am bʌ tiʼ tejchibal.) b) ¿Chuqui tsiʼ mele juntiquil xcolel cheʼ tsiʼ yubi chaʼan wen bajcheʼ tsiʼ chaʼle tʼan i mamá?

16 Ti lac pejtelel mi laj cʼuxbin lac familia yicʼot la camigojob. Come laj cʌñʌyob, tajol bajcheʼic jach miʼ mejlel lac pejcañob mi lac ñaʼtan. An i tajol mi laj cʌl muʼ bʌ mejlel i lowob. Pero laʼ lac ñaʼtan tiʼ tojlel Jesús. Tiʼ pejtelel ora tsiʼ qʼuele ti ñuc i yamigojob. Cheʼ bʌ tsiʼ qʼuele chaʼan woli (yʌquel) i cajatañob majqui jiñi ñumen ñuc bʌ, ti wem bʌ tʼan tsiʼ tojʼesayob. Chaʼan miʼ coltañob i qʼuextañob i pensar, tsiʼ tajbeyob ti tʼan juntiquil alʌ chʼiton (Marcos 9:33-37). Jiñi ancianojob ti congregación yom miʼ lajiñob Jesús yicʼot miʼ yʌcʼob ticʼojel ti uts bʌ tʼan (Gálatas 6:1).

17 ¿Ixcu mi an majqui miʼ subeñonla maʼañic bʌ mi lac mulan? Ti uts jach yom mi lac chaʼlen tʼan tiʼ pejtelel ora (Proverbios 15:1). Laʼ laj qʼuel tsaʼ bʌ i ñusa juntiquil ñaʼʌl woli bʌ i bajñel cosan i yalobil. Jiñi xcolel mucul jach woliʼ mel mach bʌ wentaquic. Ti jumpʼejl bʌ qʼuin, juntiquil hermana tsiʼ yubi woli bʌ ñusan jiñi ñaʼʌl i tsiʼ ñaʼta i coltan. Mach yicʼotic i jontolil i pusicʼal, tiʼ sube jiñi ñaʼʌl: «¡Chʼijiyemtic jax cheʼ maʼañic tsaʼ mejli a cʌntesan!» Mach orajic tsiʼ jacʼʌ, ñaxan tsiʼ ñaʼta chuqui mi caj i suben yicʼot tsiʼ pʌsʌ i ñʌchʼtʌlel. Ti wiʼil, tsiʼ jacʼbe ti uts bʌ tʼan chaʼan mi caj i chʌn acʼ wersa i coltan yicʼot miʼ cʌntesan i yalobil. Maʼañic tsiʼ cʌyʌ i pejcañob i bʌ come wen jach bajcheʼ tsiʼ chaʼle tʼan. Cheʼ jaʼel, jiñi xcolel tsiʼ ñʌchʼta tsaʼ bʌ i yʌlʌ i mamá. Cheʼ bʌ tsiʼ yubi chaʼan i mamá mi caj i chʌn coltan, tsiʼ cʌyʌ i mel mach bʌ weñic, tsiʼ chʼʌmʌ jaʼ i ti wiʼil tsiʼ melbe i yeʼtel (troñel) Jehová ti Betel. ¿Chuqui miʼ cʌntesañonla iliyi? Chaʼan cheʼ bʌ choncolonla ti tʼan yicʼot hermanojob, lac familia o yambʌ mach bʌ laj cʌñʌyobic, yom mi lac chaʼlen «uts bʌ tʼan am bʌ i yʌtsʼmil yubil». Yom i yʌl, chaʼan cheʼ woliyonla ti tʼan yicʼot yañoʼ bʌ, tiʼ pejtelel ora yom mi laj qʼuelob ti ñuc (Colosenses 4:6).

18. ¿Bajcheʼ miʼ mejlel lac mel bajcheʼ tsiʼ mele Jesús?

18 Jiñʌch wen utsʼatax bʌ lac majtan tilem bʌ ti Jehová cheʼ miʼ mejlel la cʌl chuqui mi lac ñaʼtan yicʼot bajcheʼ yubil mi laj cubin lac bʌ. Jin chaʼan, laʼ lac mel bajcheʼ Jesús yicʼot laʼ lac wen yajcan jala yom mi lac chaʼlen tʼan, chuqui mi laj cʌl yicʼot bajcheʼ mi laj cʌl. Laʼ lac pʌs la cutslel yicʼot laʼ laj cʼʌn lac tʼan chaʼan mi lac pʼʌtʼesan yañoʼ bʌ yicʼot chaʼan mi la cʌqʼuen i tijicñʌyel Jehová.