Chaʼan maʼ ñumel ti yambʌ video

Chaʼan maʼanic miʼ pʌs i bʌ jini chaʼan bʌ video

Jumpʼejl traducción muʼ bʌ i cʼotel ti lac pusicʼal

Jumpʼejl traducción muʼ bʌ i cʼotel ti lac pusicʼal

«Cuxul i tʼan Dios.» (HEBREOS 4:12)

CʼAY: 37, 116

1. a) ¿Chuqui bʌ eʼtel tsiʼ yʌqʼue Jehová jiñi Adán? b) ¿Bajcheʼ an laj cʼʌñʌ xñoptʼañonbʌla jiñi majtañʌl?

CHEʼ bʌ tsiʼ meleyonla Jehová tsiʼ yʌqʼueyonla la quej (tiʼ) chaʼan mi lac mejlel ti tʼan. Yaʼ ti Paraíso tsiʼ sube Adán chaʼan miʼ yʌqʼuen i cʼabaʼ tiʼ pejtelel añimal tac. Adán, tsaʼ mejli i yajcan wem bʌ i cʼabaʼ jiñi añimal tac come tsaʼʌch mejli ti tʼan (Génesis 2:19, 20). Cʼʌlʌl cheʼ bʌ jiñi, i wiñicob Dios an i cʼʌñʌyob i yej chaʼan miʼ chʼujutesañob Jehová yicʼot chaʼan yañoʼ bʌ miʼ lʌcʼtesañob i bʌ tiʼ tojlel. Ti ili ora, an laj cʼʌñʌ jeʼel chaʼan miʼ chaʼlentel ti traducir jiñi Biblia yicʼot miʼ coltʌntel wiñicob xʼixicob (quixtañujob) chaʼan miʼ cʌñob Jehová.

2. a) ¿Chuqui uxchajp tiʼ tsʼʌctesayob jiñi hermanojob tsaʼ bʌ i meleyob jiñi Traducción del Nuevo Mundo? b) ¿Chuqui mi caj laj qʼuel ti ili temaj?

2 An cabʌl traducción chaʼan jiñi Biblia, an tac wen toj bʌ yicʼot an mach bʌ cheʼic. Jiñi hermanojob tsaʼ bʌ i meleyob jiñi Traducción del Nuevo Mundo ñumen toj tsiʼ ñaʼtayob i mel jiñi traducción. Jin chaʼan, an uxchajp chuqui tsiʼ ñaʼtayob i tsʼʌctesan. Ñaxan, miʼ ñuqʼuesañob i cʼabaʼ Dios yicʼot miʼ yotsʌbeñob i cʼabaʼ cheʼʌch bajcheʼ an yaʼ ti ñaxam bʌ tsʼijbujel (pejcan Mateo 6:9). I chaʼpʼejlel, ti jujumpʼejl tʼan miʼ chaʼlentel ti traducir. Cheʼ bʌ maʼañic miʼ mejlel, miʼ chaʼlentel ti traducir i sujmlel yom bʌ i yʌjlel. I yuxpʼejlel, miʼ cʼʌjñel tʼan tac mach bʌ wocolic ti pejcʌntel yicʼot ti chʼʌmbentel isujm (pejcan Nehemías 8:8, 12). * I testigojonbʌla Jehová an laj cʌcʼʌ ti ñuc ili tac cheʼ miʼ chaʼlentel ti traducir jiñi Biblia ñumen ti 130 tʼan tac. Ti ili temaj mi caj laj qʼuel bajcheʼ an laj cʼʌñʌ cheʼ bʌ tsaʼ chajpʌnti jiñi Traducción del Nuevo Mundo tsaʼ bʌ loqʼui ti inglés cheʼ ti 2013. Mi caj laj qʼuel bajcheʼ an i cʼʌñʌyob jaʼel muʼ bʌ i chaʼleñob ti traducir ti yan tac bʌ tʼan.

JUMPʼEJL BIBLIA MUʼ BΛ I YΛCʼ TI ÑUC I CʼABAʼ DIOS

3, 4. a) ¿Baqui miʼ tajtʌl i cʼabaʼ Dios ti hebreo? b) ¿Chuqui an i meleyob tsaʼ bʌ i chaʼleyob ti traducir jiñi Biblia?

3 Ti hebreo, i cʼabaʼ Dios chʼʌmʌl tilel i chaʼan chʌmpʼejl letra. Ili cʼabaʼʌl miʼ tajtʌl yaʼ ti wajalix bʌ tsʼijbujel tac ti hebreo, bajcheʼ jiñi Bʌlbil bʌ Jun tsaʼ bʌ tajle yaʼ ti mar Muerto. Miʼ mejlel lac taj jaʼel yaʼ ti Septuaginta, tsaʼ bʌ mejli cheʼ bʌ ti jabil 200 cheʼ maxto tilem Cristo cʼʌlʌl ti jiñi jab 100 cheʼ bʌ tsajñix Cristo. Cabʌl quixtañujob toj sajtel i pusicʼal cheʼ miʼ qʼuelob chaʼan cabʌl miʼ tajtʌl i cʼabaʼ Dios yaʼ ti wajalix bʌ tsʼijbujel tac.

4 Tsaʼix laj qʼuele chaʼan yaʼ ti Biblia jiñʌch baqui yom yaʼan i cʼabaʼ Dios. Pero cabʌl tsaʼix bʌ i locʼsʌbeyob. Jumpʼejl ejemplo, cheʼ ti 1901 tsaʼ loqʼui jiñi Biblia American Standard Version. Ili Biblia chʼʌmʌl tilel i chaʼan i cʼabaʼ Dios. Ti 1950 tsaʼ loqʼui jiñi Traducción del Nuevo Mundo de las Escrituras Griegas Cristianas ti inglés, baqui chʼʌmʌl tilel i chaʼan jaʼel i cʼabaʼ Dios. Ti 1952 tsaʼ loqʼui jiñi American Standard Version chaʼ tsijib qʼuelbil bʌ. Ili maʼañix chʼʌmʌl tilel i chaʼan i cʼabaʼ Dios. ¿Chucoch? Come jiñi tsaʼ bʌ i chaʼleyob ti traducir tsiʼ qʼueleyob chaʼan mach weñic cheʼ miʼ cʼʌjñel jiñi cʼabaʼʌl. Yonlel traducción ti inglés yicʼot ti yan tac bʌ tʼan tsaʼix i locʼsʌbeyob i cʼabaʼ Dios.

5. ¿Chucoch wen i cʼʌjñibal cheʼ miʼ chʼʌm tilel i cʼabaʼ Dios jiñi Biblia?

5 Cheʼ bʌ juntiquil miʼ chaʼlen ti traducir jumpʼejl libro, yom miʼ ñaʼtan chuqui yom i yʌcʼ ti cʌñol jiñi tsaʼ bʌ i yʌcʼʌ ti melol. Jehová tsiʼ yʌcʼʌ ti Melol jiñi Biblia. Cabʌl versículo yaʼ ti Traducción del Nuevo Mundo de las Santas Escrituras (con referencias) miʼ pʌs chaʼan wen ñucʌch i cʼabaʼ i yom chaʼan miʼ cʌn jiñi quixtañujob yicʼot miʼ ñuqʼuesʌbeñob (Éxodo 3:15; Salmo 83:18; 148:13; Isaías 42:8; 43:10; Juan 17:6, 26; Hechos 15:14). Jin chaʼan wen ñucʌch i cʼʌjñibal cheʼ tiʼ pejtelel jiñi Biblia miʼ yotsʌntel i cʼabaʼ Dios. Jehová tsiʼ mele chaʼan cabʌl miʼ pʌstʌl i cʼabaʼ yaʼ ti wajalix bʌ tsʼijbujel tac (pejcan Ezequiel 38:23 *). Jin chaʼan, jiñi muʼ bʌ i chaʼleñob ti traducir miʼ locʼsʌbeñob i cʼabaʼ Dios yaʼ ti Biblia, maʼañic woli (choncol) i yʌcʼob ti ñuc Jehová.

6. ¿Chucoch an yambʌ wʌcyajl baqui miʼ chʼʌm tilel i cʼabaʼ Dios ti jiñi Biblia ti inglés tsaʼ bʌ loqʼui ti 2013?

6 Ili ora tsaʼix laj qʼuele chaʼan mach yomic miʼ locʼsʌntel i cʼabaʼ Dios yaʼ ti Biblia. Yaʼ ti Traducción del Nuevo Mundo ti inglés tsaʼ bʌ chaʼ qʼuejli ti 2013, miʼ tajtʌl 7,216 i cʼabaʼ Jehová, ili yom i yʌl chaʼan an yambʌ wʌcyajl tsaʼ otsʌnti. Joʼyajl tsaʼ otsʌnti yaʼ ti 1 Samuel. ¿Chucoch? Come ti jiñi Bʌlbil bʌ Jun tsaʼ bʌ tajle yaʼ ti mar Muerto mucʼʌch i chʼʌm tilel i cʼabaʼ Dios ti jiñi versículo tac. * (Pejcan jiñi ñaxam bʌ nota.) Jiñi yambʌ baqui tsaʼ otsʌnti jiñʌch yaʼ ti libro chaʼan Jueces, cheʼ bʌ tsaʼ wen qʼuejli jiñi wajalix bʌ tsʼijbujel tac. * (Pejcan jiñi yambʌ nota.)

7, 8. ¿Chuqui i sujmlel i cʼabaʼ Jehová?

7 Ñuc i cʼʌjñibal cheʼ jiñi xñoptʼañob miʼ chʼʌmbeñob isujm chuqui yom i yʌl i cʼabaʼ Dios. Ili cʼabaʼʌl yom i yʌl: «Jiñʌch miʼ Mel chaʼan cheʼʌch miʼ Sujtel». * (Pejcan jiñi i yuxpʼejlel bʌ nota.) Ti wajali, jiñi lac jun tac miʼ cʼʌn jiñi nota muʼ bʌ i chʼʌm tilel jiñi Éxodo 3:14, chaʼan miʼ tsictesan i sujmlel jiñi cʼabaʼʌl, yaʼi miʼ yʌl: «Joñon mic Sujtesan c bʌ ti chuqui jach com c Sujtesan c bʌ». Jiñi Traducción del Nuevo Mundo tsaʼ bʌ mejli ti 1984 ti inglés, tiʼ tsictesa chaʼan Jehová miʼ sujtesan i bʌ ti chuqui jach yom chaʼan miʼ tsʼʌctesan jiñi albil bʌ i chaʼan. * Pero jiñi Biblia tsaʼ bʌ loqʼui ti 2013 miʼ yʌl: «I cʼabaʼ Dios mach cojach yom i yʌl chaʼan miʼ sujtesan i bʌ ti chuqui jach yom chaʼan miʼ tsʼʌctesan chuqui ñaʼtʌbil bʌ i chaʼan. Yom i yʌl jaʼel chaʼan miʼ yʌcʼ chaʼan jiñi melbil tac bʌ i chaʼan miʼ mel o miʼ sujtesan i bʌ ti chuqui jach chaʼan miʼ tsʼʌctesan ñaʼtʌbil bʌ i chaʼan». (Qʼuele jaʼel jiñi folleto Guía para el estudio de la Palabra de Dios, yaʼ tiʼ yopol 5.)

8 ¿Bajcheʼ miʼ sujtesan cheʼ bajcheʼ yom Jehová jiñi melbil tac bʌ i chaʼan? Jumpʼejl ejemplo, tsiʼ sujtesa Noé ti juntiquil xmel arca, i Bezalel ti juntiquil wen yujil bʌ eʼtel (troñel). Cheʼ jaʼel, tiʼ sujtesa Gedeón ti wen yujil bʌ guerra i Pablo ti wen chʼejl bʌ xsubtʼan. Jiñi i sujmlel i cʼabaʼ Dios wen ñuc i cʼʌjñibal chaʼan i wiñicob. Jin chaʼan, tsaʼ bʌ i meleyob jiñi Traducción del Nuevo Mundo tsiʼ yotsayob i cʼabaʼ Dios baqui yom miʼ majlel.

9. ¿Chucoch yom jiñi Junmojt muʼ bʌ i pʌsob bij chaʼan miʼ chaʼlentel ti traducir ti yan tac bʌ tʼan jiñi Biblia?

9 Ñumen cabʌl Biblia baqui locʼsʌbil i cʼabaʼ Dios. Cojachix miʼ cʌyob bajcheʼ «Yum» o i cʼabaʼ juntiquil dios cʌmbiloʼ bʌ tiʼ cultura. Jin chaʼan, jiñi Junmojt muʼ bʌ i pʌsob bij yomob chaʼan tiʼ pejtelel yujiloʼ bʌ yambʌ tʼan añob i chaʼan jumpʼejl Biblia muʼ bʌ i yʌcʼ ti ñuc i cʼabaʼ Dios (pejcan Malaquías 3:16 *). Cʼʌlʌl ili ora, miʼ yʌjqʼuel ti ñuc i cʼabaʼ Dios yaʼ ti Traducción del Nuevo Mundo am bʌ ñumen ti 130 tʼan tac.

TOJ BΛ YICʼOT MACH BΛ WOCOLIC TI CHʼΛMBENTEL ISUJM

10, 11. ¿Chuqui bʌ wocol tsaʼ tajle cheʼ bʌ tsaʼ chaʼlenti ti traducir jiñi Traducción del Nuevo Mundo ti inglés ti yan tac bʌ tʼan?

10 Cheʼ bʌ tsaʼ chaʼlenti ti traducir ti yan tac bʌ tʼan jiñi Traducción del Nuevo Mundo am bʌ ti inglés, tsaʼʌch tajle cabʌl wocol. Jumpʼejl ejemplo, jiñi Biblia ti inglés melbil bʌ ti 1984 yaʼ ti Eclesiastés 9:10 yicʼot ti yan tac bʌ versículo, miʼ cʼʌn jiñi tʼan ti hebreo Seol. Jiñi yan tac bʌ Biblia ti inglés miʼ cʼʌn jaʼel. Pero ti cabʌl diccionario ti yan tac bʌ tʼan maʼañic miʼ chʼʌm tilel, mi cʌmbilic. Cabʌl miʼ ñopob chaʼan jiñi Seol jiñʌch i cʼabaʼ jumpʼejl ajñibʌl. Tiʼ caj iliyi, tsaʼ chaʼlenti ti traducir i sujmlel jiñi tʼan ti hebreo Seol yicʼot jiñi tʼan ti griego Hades bajcheʼ «mucoñibʌl». Ili traducción jiñʌch toj bʌ yicʼot mach bʌ wocolic ti chʼʌmbentel isujm.

11 Yambʌ wocol am bʌ i tajayob jiñi yujiloʼ bʌ yambʌ tʼan jiñʌch cheʼ miʼ chaʼleñob ti traducir jiñi tʼan am bʌ ti hebreo yicʼot griego tsaʼ bʌ cʌyle ti español bajcheʼ «alma». Ti ili tʼan tac, jiñi alma miʼ ñaʼtʌntel chaʼan jiñʌch muʼ bʌ i loqʼuel ti laj cuctal (bʌcʼtal) cheʼ bʌ mi lac chʌmel o bajcheʼ jumpʼejl fantasma. Chaʼan maʼañic ili wocol, tsaʼ ajqʼui chaʼan jiñi tʼan alma miʼ chaʼlentel ti traducir jiñʌch cheʼ bajcheʼ chuqui woli (yʌquel) i tajtʌl ti tʼan. Jiñi apéndice am bʌ ti jiñi Traducción del Nuevo Mundo de las Santas Escrituras (con referencias) miʼ tsictesan bajcheʼ tac miʼ cʼʌn jiñi Biblia jiñi tʼan alma. Chaʼan mach wocolic miʼ chʼʌmbentel isujm jiñi versículo tac, tsaʼ ajqʼui nota tac yaʼ tiʼ yebal i yopol jiñi Biblia tsaʼ jaxto bʌ chaʼ qʼuejli ti 2013, baqui miʼ tsictesʌntel jiñi tʼan am bʌ ti hebreo yicʼot ti griego.

12. ¿Chuqui yambʌ tsaʼ qʼuextʌnti ti jiñi Biblia tsaʼ bʌ loqʼui ti 2013? (Qʼuele jeʼel jiñi temaj «Jiñi Traducción del Nuevo Mundo ti inglés tsaʼ bʌ chaʼ qʼuejli ti 2013» ti ili revista.)

12 Tsaʼ bʌ i pʌsʌ chaʼan jiñi Biblia ti inglés añʌch tʼan tac leco bʌ miʼ mejlel tiʼ chʼʌmbentel isujm, jiñʌch jiñi cʼajtiya tac am bʌ i meleyob muʼ bʌ i chaʼleñob ti traducir jiñi Biblia ti yan tac bʌ tʼan. Jin chaʼan, jiñi Junmojt muʼ bʌ i pʌsob bij tsiʼ yʌlʌ chaʼan ti septiembre 2007 miʼ chaʼ qʼuejlel jiñi Traducción del Nuevo Mundo ti inglés. Jiñi hermanojob tsaʼ bʌ i meleyob jiñi eʼtel tsiʼ wen tsajiyob jiñi cʼajtiya tac tsaʼ bʌ i meleyob jiñi muʼ bʌ i chaʼleñob ti traducir jiñi Biblia tiʼ pejtelel pañimil (mulawil). Tsiʼ qʼuextayob tʼan tac mach bʌ wen cʌmbilix. Tsiʼ qʼueleyob chaʼan tojʌch miʼ loqʼuel i sujmlel yicʼot chaʼan mach wocolic ti chʼʌmbentel isujm. Cheʼ bajcheʼ tsaʼ laj qʼuele, tiʼ coltaya jiñi hermanojob muʼ bʌ i chaʼleyob ti traducir jiñi Biblia ti yan tac bʌ tʼan tsaʼ mejli ti ñumen tojʼesʌntel jiñi Biblia ti inglés (Proverbios 27:17).

WEN TIJICÑAYOB JIÑI HERMANOJOB

13. ¿Chuqui an i yʌlʌyob jiñi tsaʼ bʌ i pejcayob jiñi Biblia tsaʼ bʌ loqʼui ti 2013?

13 ¿Chuqui an i mele jiñi hermanojob cheʼ bʌ tsiʼ chʼʌmʌyob jiñi Biblia tsaʼ bʌ loqʼui ti inglés ti 2013? Cabʌl tsaʼ bʌ i chocoyob majlel carta tac yaʼ ti central mundial am bʌ ti Brooklyn (Nueva York) chaʼan miʼ yʌcʼob wocolix i yʌlʌyob. Juntiquil hermana tsiʼ yʌlʌ chaʼan jiñi Biblia lajalʌch bajcheʼ jumpʼejl caja butʼul bʌ ti xajlel (tun) utsʼatax bʌ, i jiñʌch i tʼan Dios. Mach ñumen wocolic miʼ yubin ti pejcʌntel yicʼot chaʼan miʼ chʼʌmben isujm. Miʼ yʌl chaʼan lajal bajcheʼ woliʼ tsajin bajcheʼ yilal i colorlel yicʼot i yutsʼatlel jiñi xajlel tac cheʼ miʼ pejcan jiñi Biblia. Jiñi Biblia mach bʌ wocolic bajcheʼ tsaʼ chaʼlenti ti traducir, an i colta i ñumen cʌn Dios. Cheʼ miʼ pejcan, lajal miʼ qʼuel Jehová bajcheʼ juntiquil tatʌl woli bʌ i mecʼ yicʼot i pejcan ti uts.

14, 15. ¿Bajcheʼ yubil miʼ yubiñob jiñi hermanojob cheʼ añobix tiʼ tʼan jiñi Traducción del Nuevo Mundo?

14 Jiñi hermanojob mach bʌ yujilobic inglés tijicñayob jaʼel cheʼ añobʌch tiʼ tʼan jiñi Traducción del Nuevo Mundo. Juntiquil wiñic ñoxix chʼoyol bʌ ti Bulgaria tsiʼ yʌlʌ chaʼan cabʌlix jab an i pejca jiñi Biblia, pero maʼañic baʼ ora an i pejca mach bʌ wocolic ti chʼʌmbentel isujm yicʼot muʼ bʌ i cʼotel tiʼ pusicʼal. Juntiquil hermana chʼoyol bʌ ti Albania tsiʼ yʌlʌ chaʼan wen utsʼatax ti ubintel jiñi Biblia ti albanés. Tsiʼ chaʼ alʌ: «¡Wen utsʼatax cheʼ miʼ pejcañonla Jehová ti lac tʼan!».

15 Ti cabʌl país mach tiʼ pejtelic quixtañu añob i Biblia, come lets i tojol yicʼot wocol ti tajol. Jumpʼejl ejemplo, yaʼ ti Ruanda yonlel mucʼoʼ bʌ ti estudio yicʼot i testigojob Jehová maʼañic miʼ ñumen tajob i ñaʼtʌbal come maʼañobic i Biblia. Jiñi muʼ bʌ i chojñel yaʼ ti iglesia wen letsem i tojol yicʼot wocol ti chʼʌmbentel isujm. Jumpʼejl familia am bʌ chʌntiquil i yalobil tsiʼ yʌqʼueyob wocolix i yʌlʌ Jehová yicʼot jiñi xucʼul bʌ xʼeʼtel cheʼ bʌ tsaʼ loqʼui jiñi Traducción del Nuevo Mundo tiʼ tʼañob. Ti ñaxan maʼañic tsaʼ mejli i mʌñob jumpʼejl Biblia ti jujuntiquil, pero ili ora añobix i chaʼan. Temel miʼ pejcañob ti jujumpʼejl qʼuin chaʼan miʼ yʌqʼueñob wocolix i yʌlʌ Jehová.

16, 17. a) ¿Chuqui yom Jehová ti lac tojlel? b) ¿Chuqui yom bʌ mi lac mel?

16 Jiñi Traducción del Nuevo Mundo tsaʼ jaxto bʌ chaʼ qʼuejli muʼto caj i chaʼlentel ti traducir ti cabʌl tʼan. Satanás yom i mʌctan jiñi, pero Jehová yom chaʼan ti lac pejtelel miʼ lac chʼʌmben isujm yicʼot mach wocolic mi laj cubin ti pejcʌntel (pejcan Isaías 30:21). Mach jalix, «jiñi lum mi caj i bujtʼel ti wiñicob xʼixicob i cʌñʌyoʼ bʌ Jehová» (Isaías 11:9, TNM).

17 Laʼ laj cʼʌn ti wen tiʼ pejtelel jiñi majtañʌl muʼ bʌ i yʌqʼueyonla Jehová, bajcheʼ ili traducción muʼ bʌ i yʌcʼ ti ñuc i cʼabaʼ. Laʼ laj cubin chuqui miʼ subeñonla yaʼ ti Biblia ti jujumpʼejl qʼuin. Tiʼ pejtelel ora mi caj i ñʌchʼtan la coración. Mi mucʼʌch lac pejcan tiʼ pejtelel ora ti oración, mi caj lac ñumen cʌn yicʼot mi caj lac ñumen cʼuxbin (Juan 17:3).

«¡Wen utsʼatax cheʼ miʼ pejcañonla Jehová ti lac tʼan!»

^ parr. 2 Qʼuele ti jiñi revista La Atalaya 1 i chaʼan marzo, 2008, baqui miʼ yʌl «Bajcheʼ miʼ mejlel lac yajcan jumpʼejl wem bʌ traducción i chaʼan bʌ Biblia».

^ parr. 5 Ezequiel 38:23 (TNM): «Tiʼ sujm mi caj cʌcʼ c bʌ ti ñuc, mi caj cʌcʼ c bʌ ti chʼujul yicʼot mi caj cʌcʼ c bʌ ti cʌñol tiʼ wut cabʌl tejclum, i yom mi caj i ñaʼtañob chaʼan joñoñʌch Jehová».

^ parr. 6 Jiñi Bʌlbil bʌ Jun tsaʼ bʌ tajle yaʼ ti mar Muerto añix 1,000 jab tsaʼ ñaxan mejli, i jiñi texto am bʌ ti hebreo tsaʼ bʌ cʼʌjñi chaʼan miʼ mejlel jiñi Traducción del Nuevo Mundo wiʼilix tsaʼ mejli.

^ parr. 6 Jiñi i cʼabaʼ Dios tsaʼ otsʌnti ti 1 Samuel 2:25, 6:3, 10:26 yicʼot ti 23:14, 16, cheʼ jeʼel yaʼ ti Jueces 19:18.

^ parr. 7 Anquese mach tiʼ pejtelobic, an chaʼtiquil uxtiquil wen yujiloʼ bʌ lajal bʌ miʼ tsictesañob bajcheʼ iliyi.

^ parr. 7 Qʼuele jiñi apéndice 1A yaʼ ti Biblia con referencias, tiʼ yopol 1559, baqui miʼ yʌl «El nombre divino en las Escrituras Hebreas».

^ parr. 9 Malaquías 3:16 (TNM): «Ti jiñi bʌ ora jiñi añoʼ bʌ i bʌqʼuen ti Jehová tsiʼ pejcayob i bʌ, ti jujuntiquil yicʼot i piʼʌlob, Jehová tsiʼ chʌn ñʌchʼtayob. I jumpʼejl libro chaʼan bʌ i chaʼ cʼajtesʌntel tsaʼ caji ti tsʼijbuntel tiʼ tojel baqui an chaʼan jiñi añoʼ bʌ i bʌqʼuen ti Jehová yicʼot chaʼan jiñi muʼ bʌ i wen ñaʼtʌbeñob i cʼabaʼ».