Chaʼan maʼ ñumel ti yambʌ video

Chaʼan maʼanic miʼ pʌs i bʌ jini chaʼan bʌ video

¿Woli baʼ cʌlʌx jap lembal?

¿Woli baʼ cʌlʌx jap lembal?

 An lac piʼʌlob muʼ bʌ i ñumen japob lembal cheʼ bʌ estresadojob, i bajñel miʼ yubiñob i bʌ o cheʼ bʌ maʼañic miʼ tajob chuqui yom miʼ melob. ¿Ixcu jatet? ¿Wolix baʼ ñumen jap lembal? ¿Chuqui miʼ mejlel a mel chaʼan pʼisbil jach maʼ jap yicʼot chaʼan maʼañic maʼ ñʌmtesan a bʌ ti lembal? Ilayi mi caj a taj wen tac bʌ ticʼojel muʼ bʌ mejlel i coltañet.

 ¿Chuqui yom i yʌl cheʼ pʼisbil jach mi lac jap?

 Muʼ bʌ i yʌl jiñi Biblia: «Mach a piʼlen majlel jini xjap vinojob» (Proverbios 23:20).

 Ñaʼtan iliyi: Jiñi Biblia maʼañic miʼ yʌl chaʼan mach mejlic lac jap lembal (Eclesiastés 9:7). Pero mucʼʌch i yʌl chaʼan mach lajalic cheʼ bʌ an majqui pʼisbil jach miʼ jap, miʼ cʌlʌx jap yicʼot miʼ yʌqʼuesan i bʌ (Lucas 21:34; Efesios 5:18; Tito 2:3). Anquese maʼañic mi lac yʌqʼuesan lac bʌ, cheʼ bʌ cʌlʌxix mi lac jap miʼ mejlel i cʼamʼesañonla yicʼot i ticʼlan bajcheʼ an la quicʼot laj cʌñʌyoʼ bʌ i miʼ mejlel i yʌcʼ chaʼan mach weñic chuqui mi lac yajcan lac mel (Proverbios 23:29, 30).

 Cabʌl expertojob miʼ tʼoxob ti chaʼchajp cheʼ bʌ mi caj i qʼuelob baqui mach wen añic i wocolel cheʼ bʌ mi jajpel lembal yicʼot baqui ñumen añix i wocolel. ¿Bajcheʼ miʼ qʼuelob? Miʼ qʼuelob jaypʼis mi jap juntiquil lac piʼʌl ti jujumpʼejl qʼuin yicʼot jaypʼejl qʼuin miʼ jap ti jujumpʼejl semana. a Pero jujuntiquil lac piʼʌl mach junlajalic bajcheʼ miʼ yubiñob i bʌ cheʼ bʌ miʼ japob lembal, i an i tajol ñumen wen cheʼ bʌ maʼañic miʼ japob. Jiñi Organización Mundial de la Salud miʼ yʌl iliyi:

 An i tajol ñumeñix ti pʼis cheʼ jumpʼej o chaʼpʼejl jach mi lac jap:

  •   Cheʼ bʌ woli a ñijcan a carro o jumpʼejl máquina.

  •   Mi embarazadajet o woliyet ti tsuʼsa.

  •   Mi woli a jap tsʼac.

  •   Mi an a cʼamʌjel.

  •   Mi maʼañic miʼ mejlel a ticʼ a bʌ cheʼ bʌ maʼ jap.

 ¿Bajcheʼ cujil mi wolic ñumel ti pʼis ti japol lembal?

 Muʼ bʌ i yʌl jiñi Biblia: «Laʼ lac wen qʼuel lac bʌ ti jujuntiquilonla mi an lac sajtemal» (Lamentaciones 3:40).

 Ñaʼtan iliyi: Chaʼan maʼañic chuqui miʼ tumbeñet jiñi lembal yomʌch maʼ wʌqʼuen i yorajlel chaʼan maʼ qʼuel bajcheʼ cʼamel maʼ jap i cheʼ bʌ maʼ qʼuel chaʼan an chuqui yom maʼ tojʼesan, mele. Ti ili muʼ bʌ caj laj qʼuel mi caj i pʌsbeñet mi wolix a ñumel ti pʼis:

  •   Maʼ qʼuel chaʼan i cʼʌjñibalʌch a chaʼan chaʼan maʼ jap. A wom lembal chaʼan tijicña maʼ wubin a bʌ, chaʼan maʼ mejlel a pejcan yañoʼ bʌ o chaʼan maʼ ñusan a bʌ. Maʼ jap chaʼan maʼ lʌtʼ jiñi a wocol tac.

  •   Ti ñaxan maxto añic maʼ wen jap pero ili ora muqʼuix. Tiʼ pejtelelix ora maʼ jap i ñumen pʼʌtʌlʌlix bʌ lembal tac. A womix a ñumen jap chaʼan maʼ yʌcʼan.

  •   Tiʼ caj maʼ wen jap lembal an i yʌqʼueyet wocol ti a wotot yicʼot ti a weʼtel. Jumpʼejl ejemplo, anquese mach wen añic a taqʼuin mucʼʌch a wen cʼʌn chaʼan maʼ mʌn a lembal.

  •   Cheʼ bʌ maʼ jap mach weñic yicʼot bʌbʌqʼuen jax chuqui maʼ ñaʼtan a mel. Tajol maʼ ñijcan a carro, maʼ majlel ti ñuxijel o maʼ ñijcan jumpʼejl máquina.

  •   An majqui miʼ subeñet chaʼan woliʼ pensariñet come wolix a wen jap lembal. Maʼ michʼan cheʼ bʌ maʼ subentel jiñi. Maʼ mucu jap o maʼ chaʼlen lot chaʼan bajcheʼ cʼamel maʼ jap.

  •   Mach mejlix a cʌy maʼ wubin. Tsaʼix a ñopo chaʼan tsʼitaʼ jachix maʼ jap o chaʼan maʼ junyaj cʌy, pero mach mejliquet maʼ wubin.

 Joʼchajp muʼ bʌ i mejlel a mel chaʼan maʼañic maʼ cʌlʌx jap lembal

 1. Tsʼijbun chuqui mi caj a mel.

 Muʼ bʌ i yʌl jiñi Biblia: «Jini bʌx bʌ ti eʼtel muʼ bʌ i ñaʼtan chuqui yom i mel miʼ yʌcʼ ti pʼojlel i chubʌʼan» (Proverbios 21:5).

 Ñopo a mel iliyi: Qʼuele jaypʼejl qʼuin ti jujumpʼejl semana mi caj a jap. Qʼuele bajcheʼ cʼamel mi caj a jap ti yan tac bʌ qʼuin. Chaʼlen ti programar chaʼpʼejl qʼuin chaʼan maʼañic mi caj a wis jap.

 2. Mele cheʼ bajcheʼ tsaʼ ñaʼta.

 Muʼ bʌ i yʌl jiñi Biblia: «Ujtesanla jiñi eʼtel tsaʼ bʌ laʼ teche» (2 Corintios 8:11).

 Ñopo a mel iliyi: Qʼuele bajcheʼ cʼamel an i lembalel jiñi muʼ bʌ caj a jap chaʼan maʼañic maʼ ñumel ti pʼis. ¿Am ba junchajp chuqui maʼ mulan a jap maʼañic bʌ i chaʼan lembal? Mi añʌch, japʌ jiñi.

 3. Tsʼʌctesan a tʼan.

 Muʼ bʌ i yʌl jiñi Biblia: «Cheʼ mi laʼ wʌl chaʼan an chuqui mi caj laʼ mel, melela, cheʼ mi laʼ wʌl chaʼan an chuqui maʼañic mi caj laʼ mel, mach laʼ mel» (Santiago 5:12).

 Ñopo a mel iliyi: Mi an majqui miʼ subeñet a jap, suben ti uts bʌ tʼan chaʼan «maʼañic».

 JIñi Instituto Nacional sobre el Abuso del Alcohol y el Alcoholismo chaʼan Estados Unidos, miʼ yʌl: «Cheʼ bʌ orajach maʼ wʌl chaʼan maʼañic, maʼañic mi caj a yajlel».

 4. Ñaʼtan jiñi wenlel tac muʼ bʌ caj a taj.

 Muʼ bʌ i yʌl jiñi Biblia: «Utsʼat i tejchibal eʼtel, pero ñumen utsʼat i joloñibal» (Eclesiastés 7:8).

 Ñopo a mel iliyi: Tsʼijbun chucoch maʼañic mi caj a cʌlʌx jap, jumpʼejl ejemplo jiñʌch chaʼan wen maʼ wʌyel, chaʼan cʼocʼ maʼ wajñel, chaʼan maʼ lot a taqʼuin o chaʼan wen maʼ wajñel yicʼot yañoʼ bʌ. Mi mucʼʌch a suben yañoʼ bʌ chuqui jiñi a wom bʌ a mel, ñaʼtan jach jiñi i wenlel i mach jiñic chaʼan wocol mi caj a wubin.

 5. Cʼajtiben Dios chaʼan miʼ coltañet.

 Muʼ bʌ i yʌl jiñi Biblia: «An c pʼʌtʌlel chaʼan chuqui jach mic mel wocolix i yʌlʌ jiñi muʼ bʌ i yʌqʼueñon c pʼʌtʌlel» (Filipenses 4:13).

 Ñopo a mel iliyi: Mi an a wocol chaʼan bʌ lembal cʼajtiben Dios chaʼan miʼ coltañet, chaʼan miʼ yʌqʼueñet a wersa yicʼot chaʼan miʼ mejlel a ticʼ a bʌ. b I aqʼuen i yorajlel chaʼan maʼ cʌn jiñi wen tac bʌ ticʼojel am bʌ tiʼ Tʼan, jiñi Biblia. Mi a wicʼot Dios mi caj a cʌn bajcheʼ miʼ mejlel a ticʼ a bʌ chaʼan maʼañic maʼ cʌlʌx jap lembal.

a Jumpʼejl ejemplo, jiñi Departamento de Salud y Servicios Humanos de Estados Unidos miʼ yʌl «chaʼan jiñi xʼixicob miʼ ñumen tajob wocol cheʼ bʌ miʼ japob chʌn pʼis o ñumen ti jujumpʼejl qʼuin o cheʼ ti jujumpʼejl semana 8 copa o ñumen, i jiñi wiñicob cheʼ miʼ japob 5 copa o ñumen ti jujumpʼejl qʼuin o ti jujumpʼejl semana 15 copa o ñumen». Qʼuele bajcheʼ cʼamel an i chaʼan alcohol jiñi lembal tac chaʼan maʼañic maʼ ñumel ti pʼis.

b Mi jatet maʼañic miʼ mejlel a ticʼ chuqui maʼ jap sʌclan a coltʌntel.