'Dho -a 'gü -wɔn -ta

'Dho -a 'gü -wɔn -nu 'sëëdhɛ -ta

ˈWƆN ˗GƆ 42

˗Yö ga kwa ˈgü ꞊dhɛ kwa gagade ˈgü

˗Yö ga kwa ˈgü ꞊dhɛ kwa gagade ˈgü

«˗Ka ˈwɔn ˈˈpɛpɛ bha˗ ꞊gban ˗ga ˈkpakpadhö ˗së ˈka, kö˗ ˈdhɛ ˈö ˗së, ˈka˗ ˈsü ka ˗bha ˈka.»​—1 TES. 5:21

ˈˈTAN 142 ˗Kwa kwa ˗bha ˗zoyödhe ˗gɛn ˗gban

ˈPË ˈKWA DHO ˗A YÖ *

1. Dhɛɛˈˈ ˗mɛɛn ˗nu ˈö mɛn ꞊vadhɛ ˈwo˗ kpɔ ˗ni ˈgü wo ˗de ˗gɔ ꞊dɛɛ? ˈYö ˈmën ˗kë?

˗ZLANWO ꞊vadhɛ ˈwo ꞊dɛɛ ˗a ˈgümɛn ˗nu ˗wa ˗pö wo kletiɛn ˈka, ˗Zlan ˗dhɔkë ˗kɔ ˈö˗ ˗dhɛ ˗së ˈyö ˈwo˗ kë ˗ni ˈgü. ˗A ˗wɔn ˈgü, mɛn ꞊vadhɛ ˗wa dɔ ˈdudhö. ˗Wo wo ˗de dhɛɛˈˈ ˗kpɔ ꞊dhɛ «˗zlanwo ꞊dede ˗yö dosɛnŋ ɛɛnˈˈ ˗zlanwo ˈˈpɛpɛ ˈpö ˈwo ˗Zlan ˗dhɛ ˗së ˗ee?» ˗Yö ga ˗sü ˈka kwa ˈgü ꞊dhɛ Zoova ˗bha ꞊Gbɛkiö ˗nu ˈö ˈkwa bhë, kwa ˈnën ˈkwa mɛn ˗nu ꞊klaŋ ˗kë gagade ˈka, ˈö ˗Zlan ˗dhɔkë ˗kɔ dosɛnŋ ˈö˗ ˗dhɛ ˗së ˈkwa˗ ˗kë. ˈMën ˗kë ˈkwa˗ pö ˈˈdhʋ̈? ˗Kwaa ˗gɛn ˈbha ˗nu ˗ga.

2. ˈKwa ˗dhɛ ˗ga 1 Tesadhonikö 1:5 ˈgü, ˈmën ˗kë ˈö kun ga ˗sü ˈka bɔmɛn Pɔdhö ˈgü ꞊dhɛ pë ˗nu ˈö ˈdhaŋ˗ bho ˗an ˈˈdhiʋ̈ bhë gagade ˗mü?

2 ˗Yö ˗kun ga ˗sü ˈka Pɔdhö ˈgü ꞊dhɛ ˈwɔn ˗nu ˈö ˈdhaŋ˗ bho ˗an ˈˈdhiʋ̈ bhë gagade ˗mü. (1 Tesadhonikö 1:5 ˗wo pö.) ˈYii kë ꞊dhɛ kë ˈö wo mɛn zuʋ̈gblüdhi ˗wɔn ˈka dosɛnŋ ˈyö ˈdhaŋ˗ bho ˗a ˈˈdhiʋ̈. Pɔdhö ˗yö ˗Zlan ˗Wo ˗draan ˗së ˈka. ˗Yö ˗kun ga ˗sü ˈka ˗a ˈgü ꞊dhɛ ‹˗wo ˈˈpɛpɛ ˈkö ˗bɛn zë ˗sü ˈka bhë, ˗Zlan ꞊në˗ ˗ya mɛ ˈˈbhɩɩ˗ ˗nu zuëˈˈ ˈˈpiʋ̈ ˈyö ˈwo˗ ˗ya ˈsëëdhɛ ˈgü.› (2 Tim. 3:16) ˗Mën ˈö ˗Zlan ˗Wo draansü ˗ya ˗zɔn ˗a ˗dhɛ? Pɔdhö ˗ya ˗yö ˗Zlan ˗Wo ˈgü ꞊dhɛ Yesu ˈnën ˗tɔ ˗Zlan ˗bha ˗Yamɛn ˈö˗ nu ˗wɔn kun ˈdhö. Gagade ˈö bhë Zufö ˗nu ˗bha ˗zlanwo ˗gɔdhiʋ̈mɛn ˗nu ˈwaa kun ˈˈwɩ ˗ni ˈgü ˗a ˗bha. ꞊Flüümɛn ˗nu ˈwo bhë ˗wa ˗pö wo ˗de ˗dhɛ ꞊dhɛ wo ˗Zlan ˗bha yökëmɛn ˗nu ˈka, ˈˈkɛɛ kö ˈwɔn ˗nu ˈö ˗an ˗san ˗yö ˗Zlan ˗kë ˈyö ˈwo ˗an ˗kë. (Tit. 1:16) Pɔdhö ˗zë ˈyaa kun ꞊dhɛ ˗an ˈdhö. ˈYaa kun ˗Zlan ˗Wo zë ˗ni ˈgü ö ˈgü kö ˗a ˗dhɛ ˈö˗ ˗dhɛ ˗së, ˗ya kë. ˗Yö ˗kun ˈˈwɩ ˗sü ˈka ˗a ˗bha kö pë ˈˈpɛpɛ ˈö ˗Zlan ˗Wo ˗ya pö ˈö˗ ˗ya ꞊bhlëë ˈgü, ˈö mɛn ˗nu ꞊klaŋ kë ˗a ˈka.​—Këw. 20:27.

3. Kwa dua ˗mü kö ˈkwa kwa ˗bha dhɛɛˈˈ ˈˈpɛpɛ ˗yɔ ꞊slɔɔ kö ˈkwa ꞊kun ˈdhaŋ˗ bho gagade ˈˈdhiʋ̈ ˗ee? (Kpɔɔˈˈ ˈkɔnën « Zoova këwɔn ˗nu waa˗ ˗bha ˗zotadhe ꞊gban ˗dhiaŋ zë ˗dhɛ ˈyaa ˈdhö» ˗bha.)

3 Mɛn ˈbha ˗nu ˗wa ˗ga ꞊dhɛ ˗zlanwo ꞊dede dua ˗mü kö ˗yö dhɛɛˈˈ ˈˈpɛpɛ ˗yɔ bɔ, ˈkö ˗kë ˗ʒiaanwo ꞊dhɛ ˗a dhɛɛˈˈ ˗nu ˈwo ˈˈdhʋ̈ ˈwaa ˗gban ˗sü ˈka Biblö ˗ta. ˗Yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˗yö kë ˈˈdhʋ̈ ˗ee? ˗Kwa Pɔdhö ˗bha ˈwɔnzuan ˗ga. ˗Yö ö ꞊dhegblü ˗nu ꞊faanmën kö ˗wo ‹ˈwɔn ˈˈpɛpɛ ˗ga ˗së ˈka.› ˈˈKɛɛ ˗ya ˗pö ˗an ˗dhɛ ˈpö ꞊dhɛ ˈwɔn ꞊vadhɛ ˗wo ˗dhö ˈö ˈyaa˗ ˗an ˈgüman. (1 Tes. 5:21) ˗Yo ˈsëëdhɛ ˗bɔ ˗an ˗dhɛ ˈö˗ pö: «˗Zlan ˗wodhiʋ̈losü waa˗ ˈwɔn ˗bhokoodɔsü bhë ˗a ˈˈpian ˈnën ˈbha ꞊nën ˈkwa˗ dɔ. ˈWɔn ˗dhɛ ˈkö kwa ˈˈɲan ˈdhö ˗da ˗ni ˗a ˈgü ˈˈtʋ̈ŋ ˈö yö˗ ˈgü ˈö ˗gban ˗Zlan ˗bha bhë, ˗yö ˗kë ꞊dhɛ ˈpë ˈkwa ˗dhɛ ˗ga ˗ni ˈgü ˗dhuaŋdhe ˈˈluulu ˈgü ˗a ˈdhö.» (1 Ko. 13:9, 12, NWT) Pɔdhö ˈyaa kun ˈwɔn ꞊gban ˈgüman ˗ni ˈgü, ˗yö ˗kë ˈˈdhʋ̈ ˈpö kwa ꞊dede kwa ˈka. ˈˈKɛɛ gagade ˈö ˗gban Zoova ˗zopiʋ̈wɔn ˗bha Pɔdhö ˗ya ˗dɔ. ˈWɔn ˗nu ˈö ˗an dɔ ˈˈdhʋ̈, ˗wa ˗zo ˗gban ꞊dhɛ ˗yö gagade ˗ʒian ˗ta.

4. (1) Kwa ˗dho ˗a kë ꞊dhɛ kö ˗yö ga kwa ˈgü ꞊dhɛ ˈkwa gagade ꞊slɔɔ? (2) ˗Mën ˈö ˈkwa ˗dho ˗a yö ˈö ˗gban kletiɛn ꞊dede ˗nu ˗bha?

4 Pë ˗nu ˈö ˈkwa ˗dho ˗an kë kö ˗yö ga kwa ˈgü ꞊dhɛ ˈkwa gagade ꞊slɔɔ ˗a do ˈnën ˗tɔ ˗Zlan ˗dhɔkë ˗kɔ ˈö Yesu ˗ya ˗zɔn waa ˗a ˗dhɛ ˈö Zoova ˗bha ꞊Gbɛkiö ˗nu ˈdho ˗a kë ˗ni ˈgü ꞊dɛɛ, ˗an ˗dan ˈkwëë˗ ˗sü. ˈWɔn ˗gɔ ˈö yö ˗a ˈgü, kwa ˗dho ˗a yö ꞊dhɛ kletiɛn ꞊dede ˗nu ˗wo (1) ˗kan ꞊geebɔ ˗dhɔkësü ˗bha (2) ˈwo Zoova ˈtɔ ꞊bhlëë ˗ya, (3) ˈö gagade ˗dhɔ ˗yö ˗an ˗kë, (4) ˈö ˗an ˗dhɔ ˗an ˈko ˗kë ꞊dedewo.

KWA ˗KAN ꞊GEEBƆ ˗DHƆKËSÜ ˗BHA

5. (1) ˗Mën ˈö Yesu ˗ya ˗zɔn kwa ˗dhɛ ˈö ˗gban ˗Zlan ˗dhɔkë ˗kɔ ꞊dede ˗bha? (2) Kwa ˗dho ˗a ˗ya ꞊bhlëë ˈgü ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

5 ˗Dhɛ ˈö ˗kë ꞊dhɛ ˗Zoova ˗dhɔ ꞊dede ˗yö ˗kun Yesu ˈgü, ˗Zlan dosɛnŋ ˈö˗ ˗dhɔkë kö ˗yö ˈˈkpɔnŋ ꞊taa yö ɛɛnˈˈ kö ˗yö kun dhaŋ˗ ˈgü ˈyö ˗tɔ Zoova. (Dhu. 4:8) ˗Ya ˗pö ˈö ˗bha gwëëˈˈ ˗nu ˗dhɛ ꞊dhɛ ˗wa kë ꞊dhɛ ˗kɔ ˈö bhë ˗a ˈdhö. ˗Yö ˗kë Yesu ˈka ɛɛnˈˈ ˗a ˗bha gwëëˈˈ ˗nu ˈka, ˈwii bɔ pë ˈˈbin ˗ta kö ˗wo ˗Zlan ˗dhɔkë. ˗Dhɛ ˈö ˗kë ꞊dhɛ Zoova ˈö bhë kwa ˈˈɲan ˈyaa ˗kpan ˗a ˗bha, pë ˈbha ˈö mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˗dho ˗a kë kö ˗yö kë ꞊dhɛ ˗a ˈdhö, ˈyaa ˈdhö. (Is. 46:5) Mɛn ˈbha ˗nu ˗wo mɛn ˗nu ˈö ˗an ˗bha ˈgü ˈwo ˈˈslʋ̈ʋ̈slʋ̈ ˗an ˈˈbin ˗sü ˈö ˈwo ꞊bhɛɛ ˗an ˗dhɛ. ˗A ˗kë ˈˈdhʋ̈ ˗sü ˗yö ˗së ˗ee? ˈTɔŋ˗ ˗kɔŋ do ˈö Zoova ˗ya dɔ ꞊kwɛŋzü, ˗a ꞊plɛ ˗bha ˗naan ˗ya ˗pö: «Ü dua ˈyaa ˗mü kö ˈü pë ˈˈbin ˈˈɲën, ɛɛnˈˈ ˈzü kö pë ˈbha ˈö dhaŋ˗ ˈgü, ɛɛnˈˈ ˈˈsɛ ˗ta ˗a ˈˈbin ˗yö kë, kö ˈü ˈˈgblü ˗a ˗dhɛ.» (Ex. 20:4, 5) Mɛn ˗nu ˈwo˗ ˈˈpiʋ̈ kö ˈwo ˗kë ˗Zlan ˗dhɛ ˗së, ˗wa ˈwɔn ˗dɔ ꞊dhɛ wo dua ˈyaa ˗mü kö ˈwo bɔ pë ˈˈbin ˗ta ˈwo ˗Zlan ˗dhɔkë.

6. Zoova ˗bha ꞊Gbɛkiö ˗nu ˗wo ˗Zlan ˗dhɔkë ꞊dɛɛ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

6 Mɛn ˗nu ˈwo ˗kwɛzlan ˗draan ˗wa ˗pö ꞊dhɛ Yesu ˗bha bɔmɛn ˗nu ˗bha ˈˈtʋ̈ŋ ˈgü, ˗Zlan dosɛnŋ ˈnën ˈwo kun ˗an ˗dhɔkë ˗ni ˈgü. ˗A ˈwɔnzuan ꞊nën. ˗Kwɛzlan ˈsëëdhɛ ˗be do ˗ya ˗pö ꞊dhɛ «pë ˈˈbin ˗nu ˗yökësü ˈö ˗Zlan ˗dhɔkëdhɛ ˈgü, ˗a ˗san ˗kun kletiɛn ˗blɛɛsü ˗nu kë ˗ni ˈgü.» ꞊Dɛɛ, Zoova ˗bha ꞊Gbɛkiö ˗nu ˗wo ˗to kletiɛn ˗blɛɛsü ˗nu ˗bha ˈwɔnzuan ˈˈpiʋ̈. ˈKwaa mɛn ɛɛnˈˈ ˗Zlan ˗bha ˈˈkiö ˈbha ˈˈbin ˈsü kö ˈkwa bhɛɛˈˈ ˗a ˈˈdhiʋ̈. ˈKwaa bhɛɛˈˈ ˗ʒiaanwo Yesu ˗dhɛ. Pë nu ˈwo ˗gban ˈˈsɛ ˗dhɔkësü ˗nu ˗bha ꞊dhɛ drapo ˗da ˗sü ˈdhö, ˈkwaa ˗an kë. ˈKö ˗kë ꞊dhɛ ˗wo ˈˈgbɩɩdhɛ ˗wɔ kwa ˗ta, pë ˈö Yesu ˗ya pö ˈyö ˈkwa˗ ˗kë. ˗Ya ˗pö: «I ˗dho i Dëmɛ, i ˗bha [˗Zlan] yöö do ꞊në˗ ˗dhɔkë.»​—Mat. 4:10.

7. Zoova ˗bha ꞊Gbɛkiö ˗nu waa ˗zlanwo ˈˈwɛɛ ˗nu ˈwo to ˗an ˗bhokopiʋ̈dhɛ ˗nu ˈpö ˗tɔ ˗mën?

7 ꞊Dɛɛ, ˈˈtʋ ˗to ˗zlanwo ˗gɔdhiʋ̈mɛn ˗nu ˗bha ˗dhɔ ˗yö mɛn ꞊vadhɛ ˗kë. ˗Wo ˗an ˗sü ˗ʒiaanwo ꞊dhɛ ˗Zlan ˈdhö ˈö ˈwo ˗an ˗dhɔkë. Mɛn ꞊vadhɛ ˗wo ˗dho ˗zlanwo ˗nu ˈgü ˈwo˗ ˈsëëdhɛ ˗be ˗nu dhɔ, ˈwo ˈwëëga nu kö ˈwo wo ˗kɔ ˗da ˗a ˈka ˗zlanwo ˗gɔdhiʋ̈mɛn ˗nu ˗dhɛ. Pë ˈˈpɛpɛ ˈwo˗ pö, ˗wo ˈdhaŋ˗ ˗bho ˗a ˈˈdhiʋ̈. ˈKö ˗kë ꞊dhɛ Yesu ꞊dede ˗yö ˗nu ˗be, ˗wo ˗dho ˗a to ˗wo ˗ʒiö ˗wo ˗bha ˗zlanwo ˗gɔdhiʋ̈mɛn ˗nu bhë ˗an ˈˈpiʋ̈. ˈˈKɛɛ mɛn ˗nu ˈwo Zoova ˗dhɔkëmɛn ꞊dede ˗nu ˈka, ˈwaa ʒiö mɛnbhɩɩdhe ˗nu ꞊kee˗. ˈKö ˗kë ꞊dhɛ mɛn ˗nu ˈwo ˈˈdhiʋ̈sü kwa ˈka kwa ˗an ꞊bhlëë ˗ya, pë ˈö Yesu ˗ya pö ˈnën ˈkwa˗ ˗kë. ˗Ya ˗pö ꞊dhɛ ‹dheebhangzë ˗nu ˗mü mɛ ꞊gban kwa ˈka› (Mat. 23:8-10) ˈKö ˗kë ꞊dhɛ ˗zlanwo ˗gɔdhiʋ̈mɛn ɛɛn ˈˈsɛkɔɔnmɛn ˗nu ˗mü, ˈkwaa ˗an gba. ˈKwaa kwa ˗kɔ ˗da ˗an ˗bha ˗zlanwo ɛɛnˈˈ ˗an ˗bha ˈˈsɛkɔɔwɔn ˗nu ˈgü. Kwa kɔ ˈyaa ˈˈkpɔnŋtaawɔn ˗nu ˈgü. ˈWɔn ˗dhɛ ˗nu ˈwo bhë ˗an ˈgü, kwaa ˗zlanwo ꞊vadhɛ ˈwo ꞊dɛɛ ˈkwaa do.​—Zan 18:36.

KWA ꞊BHLËË ˗YA ZOOVA ˈTƆ ˗BHA

Zoova ˗wɔn ˗blɛɛ mɛn ˗nu ˗dhɛ ˗sü ˗dhɔ ˗yö kletiɛn ꞊dede ˗nu ˗kë. (Kpɔɔˈˈ ˗wo ˗bhüöö kpö 8-10 ˗bha, ˗an ˈgü.) *

8. Kwa˗ ˈwɔn ˗dɔ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ ꞊dhɛ Zoova ˗ya ˈˈpiʋ̈ ö ˈtɔ ˗yö bhɔ, ˗wo ö dɔ ˗dhɛ ꞊gban ˈgü?

8 Yesu ˗bha bhɛɛwo do ˈgü, ˗ya ˗pö: «N Dë, ˗bhöë kë kö ü ˈtɔ ˗yö bhɔ!» Zoova ˗yö ˗ya dhaŋ˗ ˈgü ˈö˗ ˗bha bhɛɛwo bhë, ˗a ˗daa ˗kë ˈö ˗wo ˗ta ˈö ˗a pö ˗dhɛ ö ˗dho ˗a kë kö ˈö ˈtɔ ˗yö bhɔ. (Zan 12:28) Yesu ˗bha ˗zlanwopösü ˈgü, ˗yö ö Dë ˈtɔ ˗bhɔ. (Zan 17:26) ˗Dhɛ ˈö ˈˈdhʋ̈, ˗Zlan ˈtɔ pö ˗sü waa˗ ˗zɔn mɛn ˈˈwɛɛ ˗dhɛ ˗sü bhë kletiɛn ꞊dede ˗nu dua ˗mü kö ˗wa ˈsü ꞊bhlëëwɔn ˈka.

9. Kletiɛn ˗nu ˈwo kun ˗kwɛ këŋ do ˗blɛɛsü ˈgü, ˗wa ˗zɔn ꞊dhɛ wo ꞊bhlëë ˗ya ˗Zlan ˈtɔ ˗bha ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

9 ˗Kwɛ këŋ do ˗blɛɛsü ˈgü kö kletiɛn ˗nu ˗bha ˗zlanwokɔdhi ˗ya ˗ya ˗dɛɛ ˈgü, Zoova ˗yö ö ˗zokë ˈmɛn ˈwaa Zufö ˈka ˗an ˈˈpiʋ̈ ‹ˈyö mɛ sü ˗an ꞊zinng ˈgü kö ˗wo kë ö ˗bha ˈˈsɛgɔ ˈgü ˗mɛ ˗nu ˈö ö ˈtɔ ˈdhö ˗an ˗bha ˗an ˈka.› (Këw. 15:14) ˗Zlan ˈtɔ pö ˗sü waa˗ ˗zɔn mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˗dhɛ ˗sü, ˗yö ˗kë kletiɛn ˗nu ˈwo ˈˈdhʋ̈ ˗an ˗gɔ ˈwɔn ꞊bhlëësü ˈka. ˗An ˗bha ˗zlanwopödhɛ ˗nu ˈgü ɛɛnˈˈ ˗an ˗bha ˈsëëdhɛ ˗nu ˈgü, ˗wo ˗Zlan ˈtɔ ˗pö. * Wo ꞊dede ˗wa ˗zɔn ꞊dhɛ ˈˈsɛgɔ ˈö ˗Zlan ˈtɔ ˈdhö˗ ˗bha ˗a ˈgümɛn ˗nu ˗mü wo ˈka.​—Këw. 2:14, 21.

10. ˗Mën ˈö˗ ˗zɔn ꞊dhɛ Zoova ˗bha ꞊Gbɛkiö ˗nu ˈwo bhë, ˗a ˗bha ˈˈsɛgümɛn ˗nu ˈö ˗a ˈtɔ ˈdhö ˗an ˗bha wo ˗mü?

10 Zoova ˗bha ꞊Gbɛkiö ˗nu ˈwo bhë, ˗a ˗bha ˈˈsɛgümɛn ˗nu ˈö ˗a ˈtɔ ˈdhö ˗an ˗bha wo ˗mü ˗ee? Kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa˗ pö ˗ii. ˈMën ˗kë? ꞊Dɛɛ, ˗zlanwo ˗gɔdhiʋ̈mɛn ˗nu ˗wo pë ˈˈpɛpɛ ˗kë kö ˈwo ˗Zlan ˈtɔ ꞊dede ˗bin mɛn ˗nu ˗gɔ. ˗Waa ˈtɔ bho wo ˗bha Biblö ˗nu ˈgü, ˈö ˈwaa ˈˈwɩ ˗a ˗bha ˈpö kö mɛn ˗nu ˗wa ˗dhɛ ö ˈtɔ ˈka wo ˗bha ˗zlanwokɔdhi ˗nu ˈgü.  * ˗Yö ˗zɔn ˗sü ˈka ˈˈpuu ˈka ꞊dhɛ Zoova ˗bha ꞊Gbɛkiö ˗nu dosɛnŋ ˈnën ˈwo ˗Zlan ˈtɔ ꞊bhlëë ˗ya. Kwa ˈnën ˈkwa ˗Zlan ˈtɔ ˗zɔn mɛn ˗nu ˗dhɛ ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ˗todhʋ̈sü ˈgü ˈö ˗ʒiö ˗a ˈka ˗zlanwo ˈˈpɛpɛ ˈwo to ˗an ˗ta. Kwa pë ˈˈpɛpɛ kë ˗ni ˈgü kö kwa ˗bha ˗tosɛta kë ˗kɔ ˗ya ˗zɔn ꞊dhɛ Zoova ˗bha ꞊Gbɛkiö ˗nu ˗mü kwa ˈka. (Is. 43:10-12) Kwa ˗bha Biblö ˈö ˗kë La Bible. Traduction du monde nouveau ˈka bhë, ˗a ˗be ˈö ˗ʒiö mliɲɔn 240 ˗ta ˈkwa˗ ˗pë kë. ˗A ˈgü, Zoova ˈtɔ ˈö Biblö ꞊dhiëëtamɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˗wa bho mü bhë, kwa˗ ˗to ö ˗duɛɛ ˈgü. ˗Ya ˈgo mü ˈzü ˈsëëdhɛ ˗nu ˈö kwa Zoova ˈtɔ pö ˗an ˈgü kwa ˗an ˗yö ˈˈkpɛnŋ ˗wo ˈö ˗ʒiö 1000 ˗ta, ˗a ˈgü.

GAGADE ˗DHƆ ˗YÖ KWA ˗KË

11. Kletiɛn ˗blɛɛsü ˗nu ˗wa ˗zɔn ꞊dhɛ gagade ˗dhɔ ˗yö wo ˗kë ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

11 Gagade ˈö ˗gban ˗Zlan waa ö dhɔɔbhaawɔn ˗bha ˗a ˗dhɔ ˗kun Yesu kë ˗ni ˈgü. Yesu ˗bha ˗tosɛta kë ˗kɔ ˗yö ˗bɛ gagade ˈö ˈˈdhʋ̈ ˗a ˗bha, ˈö mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˗takun ˗a dɔ ˗sü ˗bha. (Zan 18:37) Gagade ˗dhɔ ˗yö Yesu ˗bha gwëëˈˈ ꞊dede ˗nu ˗kë ˈpö. (Zan 4:23, 24) ˗A ˗wɔn ˈgü, bɔmɛn Piɛdhö ˗yö kletiɛn ˗nu ˗bha ˗zoyödhe ˗dhɛ «ˈwun gia˗ ˗zian.» (2 Piɛ. 2:2) ˈDhɛ ˗kë ꞊dhɛ gagade ˗dhɔ ꞊dede ˗kun ˗an ˈgü, kletiɛn ˗nu ˈwo kun ˗kwɛ këŋ do ˗blɛɛsü ˈgü ˈwii ˈˈwɩ˗ ˗bha kö ꞊sua ˗zlanwo ˗nu ˗bha wɔkɔ ˗nu, ɛɛnˈˈ ˗an ˗bha ꞊klaŋwo ˈö ˈwaa ˗bɛ gagade ˗bha ˈwo ˈto ˗an ˈˈpiʋ̈. (Kodh. 2:8) ˗Kɔ do bhë ˗a ˈka, kletiɛn ꞊dede ˗nu ˈwo ꞊dɛɛ «˗wo ˗kplü ˗sü ˈka tɛanwɔn ˈö go [˗Zlan] ˈˈpiʋ̈ bha˗ ˗bha». ˗An ˗bha ˗zoyödhe waa ˗an ˗bha ˗tosɛta kë ˗kɔ ˗wo ˗gban ˗sü ˈka Zoova ˗Wo ˗ta.​—3 Zn. 3, 4.

12. (1) Mɛn ˗nu ˈwo ˈˈdhiʋ̈sü kwa ˈka ꞊waa˗ yö ꞊dhɛ kwa ˈti ˈwɔn ˈbha ˈgüman, ˗mën ˈwo ˗a ˗kë? (2) ˈMën ˗kë ˈwo kwa ˗bha ˈwɔn ˈgüman ˗kɔ ˈbha ˗nu bho ˈˈgblʋʋ?

12 Zoova ˗bha ꞊Gbɛkiö ˗nu ˈwaa˗ pö ꞊dhɛ wo pë ꞊gban ˈˈpɛpɛ ˈö Biblö ˈgü ˗a ˈgüman. ˈˈTʋ̈ŋ ˈbha ˗nu ˈka, ˗wa ˗yö ꞊dhɛ ˗kɔ ˈwo ꞊klaŋwo ˈbha ˈö Biblö ˈgü ˗a ˗ta ˗pʋ ˗a ˈka waa ˗kɔ ˈwo ˈwɔn ˗nu ˗kë ˗a ˈka ˗zlanwokɔdhi ˈgü, ˗a ˈbha ˗nu ˗zë wo ˗gɔ. ˗A ˈwɔn dua ˈyaa ˗mü ˗yö kwa ˈkun. Biblö ˗ya ˗pö ꞊dhɛ gagade ˈö ˗gban ˗Zlan ˗bha ˗wa ˈgüman dɔɔni dɔɔni. (Kodh. 1:9, 10) Zoova ˗yö gagade ˈö ˗gban ö ˗bha ˗a ˗zɔn mɛn ˗nu ˗dhɛ ˈˈdhiʋ̈ ˈˈdhiʋ̈. ˗A ˗wɔn ˈgü, kwa dua ˗mü ˈkwa kwa zuʋ̈ˈˈ kë ˗saa kö ˈkwa ꞊kun ˗a ˈgüman ˗së ˈka. (Prov. 4:18) Kwa ˈˈdhiʋ̈ʒiömɛn ˗nu ꞊waa˗ yö ꞊dhɛ kwa ˗bha ˈwɔn ˈbha ˈgüman ˗kɔ dua ˗mü kö ˗yö ˈgo ˈˈgblʋʋ, ˗an zuʋ̈ˈˈ ˈyaa ˈto ˈzlöö ˗a ˗kë ˈˈdhʋ̈ ˗sü ˗bha. ˗Zlanwo ˗gɔmɛn ˗nu ꞊vadhɛ ˈwo ꞊dɛɛ ˗wo ˈwɔn ˗nu ˗bho ˈˈgblʋʋ kö ˈwo kë wo ˗bha ˗zlanwogümɛn ɛɛnˈˈ ˈˈkpɔnŋtaamɛn ˗nu ˗dhɛ ˗së. ˈˈKɛɛ ˗wa ˈwɔn ˗nu bho ˈˈgblʋʋ Zoova ˗bha ˗kɔlokota ˈgü, kö ˗wa ˗kë ˈˈdhʋ̈ kö ˈkwa ꞊ɲɔɔn ˗Zlan ˗bha ˈkwa˗ ˗dhɔkë ꞊dhɛ ˗kɔ ˈö Yesu ˗ya ˗kë ˗a ˈka ˗a ˈdhö. (Zak. 4:4) Kwa ˗bha ˈwɔn ˗nu ˗bho ˈˈgblʋʋ ˗sü ˈyaa ˈsü ˈˈkpɔnŋtaamɛn ˗nu ˗bha ˈwɔn yö ˗kɔ ˗bha, ˗yö ˗sü kwa ˗bha Biblö ˈgüman ˗së ˈka ˗sü ˗bha. Gagade ˗dhɔ ˗yö kwa ˗kë.​—(1 Tes. 2:3, 4)

KWA ˗DHƆ KWA ˈKO ˗KË ꞊DEDEWO

13. ˈˈKlʋʋsë ˗mɛɛn ˈö kletiɛn ꞊dede ˗nu ˗gɔ? ˈYö kwa˗ ˗yö Zoova ˗dhɔkëmɛn ˗nu kpö ˈgü ꞊dɛɛ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

13 Kletiɛn ˗blɛɛsü ˗nu ˈwo bhë ˈˈklʋʋsë ꞊va ˗kë ˗an ˗gɔ, ˈˈkɛɛ ˗a ˈkpii˗ do ˈnën ˗tɔ ˗dhɔ. Yesu ˗ya ˗pö: «꞊Ya kë ꞊dhɛ ka ˗dhɔ ꞊në꞊ya ka ˈko kë, ˈyö mɛ ꞊gban˗ dho˗ ˈwɔn dɔ ꞊dhɛ ma ꞊klang ˗nu ˗mü ka ˈka.» (Zan 13:34, 35) ꞊Dɛɛ, Zoova ˗bha ꞊Gbɛkiö ˗nu ˈwo ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ˗todhʋ̈sü ˈgü ˗wo ˗dhɔ ꞊dede ˗kë ˈwo ˈko ˗nu ˈka, ˈö ˗an ˗kɔ ˈdhö ˈwɔn do ˗bha. ˈKwaa ꞊dhɛ ˗zlanwo ˈˈwɛɛ ˗nu ˈwo to ˗an ˈdhö, ˈyö sü ꞊dhɛ kwa ꞊dhɛ ˈkɔdhi do ˈgümɛn ˗nu ˈdhö. ˈKö ˗kë ꞊dhɛ kwa ˈti ˈgo ˈˈsɛ do ˈgü, kwa kwi ˈˈɲan ɛɛnˈˈ kwa ˗bha wɔkɔ ˗nu ˈwaa do, ˈkwa kë kwa ˗bha ˗bhɔkwëë ˈˈgblʋ̈gblʋ̈ ˗nu ɛɛnˈˈ ˈsɛɛn˗ ˗nu ˗ta kwa ˗dhɔ ꞊dede ˗dhɛ ˗yö. ˗Yö kwa ˗zo ˗gban ꞊dhɛ kwa ˗bha ˗Zlan ˗dhɔkë ˗kɔ ˗yö Zoova ˗dhɛ ˗së.

14. ˈKwa ˗dhɛ ˗ga Kodhɔsö 3:12-14 ˈgü, ˗dhɔ ꞊dede ˗kë kwa ˈko ˗nu ˈka ˗kɔ do ˈnën ˗tɔ ˗mën?

14 Biblö ˗yö kwa ꞊faanmën kö ‹kwa ˗dhɔ ˗yö kwa ˈko kë kwa ˗kɔ ˗ya ˈkun.› (1 Piɛ. 4:8) ˗Dhɔ ˗zɔn ˗kɔ do ˈnën ˗tɔ kwa ˈko ˗nu ˗bhawɔn to ˗sü kö ˈkwa kwa ˈko ˗nu ꞊kwɛɛ˗ bun. Kwa˗ ꞊slö ˗mɛɛn ˈpö kö ˈkwa ˗gblüsë kë mɛn ˈˈpɛpɛ ˈwo ˗zlanwokɔdhi ˈgü ˗an ˈka, kö ˗kë ˗ʒiaanwo ꞊dhɛ ˗a mɛn ˈbha ˗nu ˗wo kwa ˗shiödhɛwɔn ˗kë. (Kodhɔsö 3:12-14 ˗wo pö.) ˗Dhɔ suu ˈö ˈˈdhʋ̈ ˈnën ˈwo kletiɛn ꞊dede ˗nu dɔ ˗a ˗bha.

‹KWA ˗ZOYÖDHƐWƆN ˗YÖ DOSƐNŊ›

15. Kwa ˗to kletiɛn ˗blɛɛsü ˗nu ˗bha ˗Zlan ˗dhɔkë ˗kɔ ˈwɔnzuan ˈˈpiʋ̈ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

15 Kwa ˗to kletiɛn ˗nu ˗bha ˗Zlan ˗dhɔkë ˗kɔ ˈwɔnzuan ˈˈpiʋ̈ ˗kɔ ꞊va ˈbha ˗ta. ˗A ˈwɔnzuan ꞊nɛn: Kwa ˗bha ˗kɔlokota ˈgü, ˈˈpian do ˈˈpiʋ̈ ˗maankëmɛn ˗nu, mɛn zii ˗nu waa mɛn zii ˗kɔ ꞊löö ˗nu ˗wo mü. ˗Kɔ do bhë ˈnën Yesu ˗bha bɔmɛn ˗nu ˗wa ˗kë ˗a ˈka ˗kwɛ këŋ do ˗blɛɛsü ˈgü. (Fdh. 1:1; Tit. 1:5) Zoova ˗bha ˈtɔŋ˗ ˈö ˗gban gɔɔn˗ waa dhebɔ ˗an ˗bha sɛɛˈˈ ˗bha ˗kë do ˗sü waa ˈkosüsü ˗bha, pë ˈö˗ pö ˈö ˗gban ꞊ɲɔɔn ˗bha waa ˗kɔ ˈkwa ˗dho ˗zlanwokɔdhi ˗takpa ˗a ˈka ˈwɔnyaakëmɛn ˗bho kwa kpö ˈgü ˗sü ˈka, kwa˗ ꞊gban ˈˈpɛpɛ ˗sü kletiɛn ˗blɛɛsü ˗nu ˗bha.​—Këw. 15:28, 29; 1 Ko. 5:11-13; 6:9, 10; Ebl. 13:4.

16. Pë ˈö Efɛzö 4:4-6 ˗ya pö bhë, ˗gleŋ ˗mɛɛn ˈö˗ ˗da kwa ˗bha?

16 Yesu ˗ya ˗pö ꞊dhɛ mɛn ꞊vadhɛ ˗dho ˗a pö wo˗ ˗bha gwëëˈˈ ˗nu ˈka, ˈˈkɛɛ ˗an ꞊gban ˈˈpɛpɛ ˈyaa ˈnën ˈwo ˗dho kë ˗a ˗bha gwëëˈˈ ꞊dede ˗nu ˈka. (Mat. 7:21-23) Biblö ˗ya ˗to ˈˈdhiʋ̈ ˈö˗ pö ꞊dhɛ ˈˈtʋ̈ŋ ˗kaanta ˈgü, mɛn ꞊vadhɛ ˗dho wo ˗de kë ꞊dhɛ ˗‹Zlan ꞊bhlëëyamɛ ꞊dede ˗nu ˈdhö.› (2 Tim. 3:1, 5) ˈˈKɛɛ Biblö ˗ya ˗pö ˈzü ˈˈpuu ˈka ꞊dhɛ ‹ˈdhang ˗bho ˗Zlan ˈˈdhiʋ̈ ˗kɔ ˈö˗ ˗zokun ˗yö doseng.›​—Efɛ. 4:4-6 ˗wo pö.

17. De ˗nu ˈwo ˈto ˗ni ˈgü Yesu ˗bha ˈwɔnzuan ˈˈpiʋ̈ ꞊dɛɛ, ˈö zoyö ˗Zlan ˗dhɛ ˗kɔ dosɛnŋ ˈö ˗së ˈö ˗an ˗gɔ?

17 De ˗nu ˈö zoyö ˗Zlan ˗dhɛ ˗kɔ ˗së dosɛnŋ ˈö ˈdhö, ˈö ˗an ˗gɔ ꞊dɛɛ? ˗Zoyö ˗Zlan ˗dhɛ ˗kɔ suu ˈö ˈˈdhʋ̈, ˈkwa ˗a kë ˗kɔ ˗wɔn blɛɛˈˈ. ˗Zlan ˗dhɔkë ˗kɔ ˈö Yesu ˗ya pö waa ˗kɔ ˈö kletiɛn ˗blɛɛsü ˗nu ˗wa ˗ya ˈka ꞊bhlëë ˈgü, ˈkwa˗ yö. Kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa˗ pö Zoova ˗bha ꞊Gbɛkiö ˗nu ˈnën ˈwo ˗Zlan ˗dhɔkë ˗kɔ ꞊dede ˗kë. ˗Dhɛ ˈö ˈˈdhʋ̈, kwa ˗bha ˗kë Zoova ˗bha ˈˈsɛgümɛn ˗nu ˈka ˗sü kö gagade ˈö ˗gban waa ö dhɔɔbhaawɔn ˗an ˗bha ˈkwa˗ dɔ bhë, ꞊bhlëëwɔn ˈkpii˗ ꞊dede ˗mü kwa ˗gɔ. ˗Kwa pë ˈˈpɛpɛ kë kö ˗yö ga kwa ˈgü ꞊dhɛ kwa gagade ˈgü.

ˈˈTAN 3 Yi ꞊faan, yi ˗zoyödhɛmɛn, ˈö yi ˗zo ˗gban

^ -Wo -bhüöö kpö 5 ˗Zlan ˗dhɔkë ˗kɔ ꞊dede ˈwɔnzuan ˈö Yesu ˗ya to waa ˗kɔ ˈö˗ ˗bha gwëëˈˈ ˗blɛɛsü ˗nu ˗wo to ˗a ˈka ˗a ˈˈpiʋ̈, kwa ˗dho ˗a yö ˈwɔn ˗gɔ ˈö yö ˗a ˈgü. Pë ˈö˗ ˗zɔn ꞊dhɛ Zoova ˗bha ꞊Gbɛkiö ˗nu ˗wo ˗Zlan ˗dhɔkë ˗kɔ ꞊dede kë ˗ni ˈgü ꞊dɛɛ, kwa ˗dho ˗a yö ˈpö.

^ -Wo -bhüöö kpö 9 Kpɔɔˈˈ ˈkɔnën «Les premiers chrétiens employaient˗ils le nom divin?» ˈö ˗kwɛ 2010 Ʒue ˈˈsu 1 ˗bha ˈˈGlaadhiʋ̈ ˗tɔn ˈˈpian 6 ˈgü bhë, ˗a ˗bha.

^ -Wo -bhüöö kpö 10 ˗Kwɛ 2008 ˈgü, Papö do ˈwo˗ ˗dhɛ Beneditö ˗ya ˗pö ꞊dhɛ mɛn ˈbha dua ˈyaa ˗mü kö ˗yö ˗Zlan «ˈtɔ pö» Katolikö ˗nu ˗bha dhɛɛtadhiaŋ˗, ˗an ˗bha ˈˈtan waa ˗an ˗bha bhɛɛwo ˗nu ˈgü.

^ -Wo -bhüöö kpö 63 PE ˈˈBIN ˈKLƆƆ˗: Zoova ˗bha ˗kɔlokota ˗ya La Traduction du monde nouveau yö ˈˈkpɛnŋ ˗wo ˈö ˗ʒiö 200 ˗ta ˗a ˈgü. ˗Ya ˗kë ˈˈdhʋ̈ kö Biblö ˈö ˗Zlan ˈtɔ ˈdhö˗ ˈgü, mɛn ˗nu ˗wa ˗wo pö ˗wo ˗de ˗wo ˈgü.