1. ˗Dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˗së ˗mɛɛn ˈö Zoova ˗ya ˈˈplüün bho kwa ˗dhɛ?

 ZOOVA ˗yö ˗tosɛta ˈö ˈyaa ɲën ˗a ˗ya ˗sü ˈka kwa ˗gɔ. Mɛn ˈbha ˗nu ˗dho kë ˗zuu ˈka, ˈö ˈwo ˗tosɛta ˗kë dhaŋ˗ ˈgü ˗toëpö ˈka. (1 Ko. 15:50, 53) ˈˈKɛɛ mɛn ꞊vadhɛ ˗de ˈpö ˗wo ˗dho ˗tosɛta ˈö ˈyaa ɲën ˗a kë ˈˈsɛ ˗ta wo ˈflëëgü, zuʋ̈gblüdhi ˈka. (˗Dhɛ. 21:3, 4) ˈKö ˗kë ꞊dhɛ kwa ˈˈɲan ˗yö ˗dho dhaŋ˗ ˈgü ˗sü ɛɛnˈˈ ˗tosɛta ˗kë ˗toëpö ˈka ˗sü ˈö ˈˈsɛ ˗ta yö ˗a ˗gɔ, ˗a ˗wɔn ˗yö kwa ˗gɔ ˈˈgbɩɩ˗.

2. Kwa ˗bha ˗zoyödhe ˗gɛn ˗yö ˗gban ˗mën ˗ta, ˈyö ˈmën ˗kë ˈkwa˗ pö ˈˈdhʋ̈?

² ˗Wo kpö ˈö ˗kë «˗zo ˗yö ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˗së ˗dhɛ ˗sü» ˈka Biblö ˈgü bhë, kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa˗ pö ˗a ˗gɛn ˈnën ˗tɔ «ˈwɔn ˗së ˗nu ˈwo dho kë kwa ˗dhɛ» ˗an ˈˈdhiʋ̈gan ˗sü. ˗Yö ga ˗sü ˈka kwa ˈgü ꞊dhɛ ˈpë ˈkwa kwa ˗zo yö ˗a ˗dhɛ ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˗bha ˈka bhë ˗yö ˗dho kë, ˈyö sü ꞊dhɛ Zoova ˈnën˗ ˈˈplüün bho kwa ˗dhɛ. (Wlɔ. 15:13) ˈˈPlüün ˗nu ˈö ˗an bho kwa ˗dhɛ kwa ˗an ˗dɔ, ˈö ˈkwa˗ ˈwɔn dɔ ˈpö ꞊dhɛ pë ˈö˗ pö ˗ya ˗kë. (Nomb. 23:19) ˗Yö ga ˗sü kwa ˈgü ˈzü ꞊dhɛ pë ˈˈpɛpɛ ˈö Zoova ˗ya ˈˈplüün bho kwa ˗dhɛ bhë ˗a kë ˗sü ˈˈsɩ ˗ya ˗dhɛ, ˈö˗ ˈˈpiʋ̈ ꞊dedewo kö ˈö˗ kë. ˗A ˗wɔn ˈgü, kwa ˗bha ˗zoyö ˗an ˗dhɛ ˗sü ˈyaa ˈˈɲɛɛnbhosü ɛɛnˈˈ ˈˈkpënŋ˗ ˗kë kwa ˗de ˗gɔ ˗sü ˈka. ˈPë ˗kë ˈkwa kwa ˗zoyö ˗an ˗dhɛ, ˗a ˗gɛn ꞊dede ˗yö ˗dhö.

3. ˈMën ˈkwa ˗dho ˗a yö ˈwɔn ˗gɔ ˈö yö ˗a ˈgü? (Psaume 27:14)

³ Kwa ˗dhɔ ˗yö kwa Dë ˈö dhaŋ˗ ˈgü ˗a ˗kë, ˈö˗ ˈˈpiʋ̈ kö ˈkwa ˈdhaŋ˗ bho ö ˈˈdhiʋ̈. (Psaume 27:14 ˗wo pö.) Kwa ˗bha ˗zoyö Zoova ˗dhɛ ˗sü ˗ya kë ˈˈgbɩɩ˗, kwa ˗dho ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa bɔ ˈgüdandhe ˗nu ˈwo ꞊dɛɛ waa˗ ˗dhɛ ˗nu ˈwo dho nu kwa ˗ta dhiʋ̈ˈˈ ˗an ˈgü, ˗zogbandhe waa zuʋ̈gblüdhi ˈka. ˗Kɔ ˈö kwa ˗bha ˗zoyö ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˗dhɛ ˗sü kwa ˗takpa ˗a ˈka, ˗kwaa ˗ga. ˗A züdɔdhɛ ˈgü, kwa ˗dho ˗a yö ꞊dhɛ ˗zoyödhe ˗yö ꞊dhɛ ˗piö kpö ˈö ˈˈyitagɔ ˗bha waa ˈˈsɔdha ˗nu ˗bha gblaa˗ ˗an ˈdhö. ˗Ya ˈgo mü, ˗kɔ ˈö ˈkwa dho kwa ˗bha ˗zoyödhe ˗gɛn ˗gban ˗a ˈka, kwa ˗dho ˗a yö ˈpö.

4. Kwa ˗bha ˗zoyödhe ˗yö ꞊dhɛ ˗piö kpö ˈö ˈˈyitagɔ ˗bha ˗a ˈdhö ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? (Eblö 6:19)

⁴ ˈSëëdhɛ ˈö bɔmɛn Pɔdhö ˗ya bɔ Eblö ˗nu ˗dhɛ ˗a ˈgü, ˗yö kwa ˗bha ˗zoyödhe ˗zɔn ˗piö kpö ˈö ˈˈyitagɔ ˗bha ˗a ˈka. (Eblö 6:19 ˗wo pö.) ˈDhɛ ˗kë ꞊dhɛ Pɔdhö ˗ya ˗ya ˈˈyitagɔ ˈgü ˗gɛnɲan ˈka ꞊va, ˗ya ˈwɔn ˗dɔ ꞊dhɛ ˗piö kpö ˈö˗ ˗bha bhë ˈnën˗ ˗kë ˈö ˈˈyi ˈyaa ʒiö ˗a ˈka. Yi do ˈka kö ˗yö ˈˈyitagɔ ˈgü, ˈˈtee ˈˈgbɩɩ˗ ˗ya ʒiö ˗sü ˗bha. ˈDhɛ ˗kë ˈˈdhʋ̈, ˗ya ˗yö ꞊dhɛ ˈˈyitagɔʒiömɛn ˗nu ˗wo ˗piö ˗nu ˗zuö ˈˈyi ꞊bhaa kö ˈˈtee ˈya ˈdho ˗a ˈsü ˈö˗ ˗man ˗gwö gbɔŋ ˗nu ˗bha. (Këw. 27:29, 39-41) ꞊Dhɛ ˗kɔ do ˈö ˗piö kpö ˗yö ˈˈyitagɔ to ˗a ˈka ö ˗duɛɛ ˈgü bhë ˗a ˈdhö, kwa ˗bha ˗zo ˗yö ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˗së ˗dhɛ ˗sü ˗dho ˗a kë ˈö ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˗wa nu kwa ˗ta ˈkwa to Zoova ꞊kee˗. ˗Yö ˗dho ˗a kë ˈpö ˈö kwa zuʋ̈ˈˈ ˗kë ˗saa, ˈö ga kwa ˈgü ꞊dhɛ ˈwɔn ˈˈgbɩɩ ˗nu ˗dho ɲën. Kwa ˗zo ˈya ˗dho bhɔ ꞊dhɛ Yesu ˗ya ˗pö ˗wo ˗dho kwa ˈˈklʋʋbhɔ. (Zan 15:20) ˈKwa kwa ˗zota ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˗së ˈö Zoova ˗ya ˈˈplüün bho kwa ˗dhɛ ˗a ˈgü, ˗yö ˗dho kwa ˗takun ˈö ˈkwa˗ ˗dhɔkë ˗kplawo.

5. ˈDhɛ Yesu ga ˗yi to ꞊klöö˗, ˗zoyödhe ˗ya ˗takun ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

⁵ ˈKö ˗kë ꞊dhɛ ga ˈˈdhiʋ̈dhiʋ̈sü ˗kun Yesu ˈˈdhiʋ̈gan ˗ni ˈgü, ˗kɔ ˈö to ˗a ˈka ˗klu ˗sü ˈka ˗Zlan ˗bha ˗kwaa ˗ga. Pantekɔtö ˈö kun ˗kwɛ 33 K.Y. ˈgü bhë ˗a ˈka, ˗kɔ ˈö ˗zogbandhe ˈö kun Yesu ˗gɔ ˈwo˗ ˗wɔn ꞊blɛɛ ˗a ˈka Psaumes ˈsëëdhɛ ˗be ˈgü, bɔmɛn Piɛdhö ˗yö ˗ʒiö ˗a ˈˈpiʋ̈ ˈö˗ pö: ‹A n ˗zʋ ˗yö ˈpë ˈö [˗Zlan] ˗ya pö ö ˗dho kë n ˗dhɛ bha˗ ˗dhɛ. ˗A ˗gɛn ˗mü ꞊dhɛ a˗ ˗pö ˗dhɛ: ˈBhii ˈdho kwaa˗ n ˗zü ga ˗gblü ˈgü, ꞊ya ˈgo mü ˈbhii ˈdho ˈˈwɩ˗ ˗bha kö i ˗bha yëkëmɛ ˈˈslʋ̈ʋ̈slʋ̈ bha˗ kwi ˗yö ˈˈbu. I ˗bha ˗kë n ˈˈpiʋ̈ ˗sü bha ˗yö n zuëˈˈ ꞊nii ˗da ˗kpɛawo.› (Këw. 2:25-28; Ps. 16:8-11) ˈKö ˗kë ꞊dhɛ Yesu ˗ya ˈwɔn ˗dɔ ꞊dhɛ ö ˗dho ga, ˗yö ˗kun ga ˗sü ˈka˗ ˈgü ꞊dhɛ ö Dë ˗dho ö bho ga ˈgü, ˈö ˗kë zuʋ̈gblüdhi ˈgü ˗a ˈˈpiʋ̈ dhaŋ˗ ˈgü.—Ebl. 12:2, 3.

6. ˈMën kwa ꞊dhegblü do ˗ya pö ˈö ˗gban ˗zoyödhe ˗bha?

⁶ ˗Zo ˗yö ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˗së ˗dhɛ ˗sü ˗ya kwa ꞊dhegblü ˗nu ꞊vadhɛ ˗takun ˗wa bɔ ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈgü. Kwa ꞊dhegblü do ˈwo˗ ˗dhɛ Leonaa Shinö ˈö kun Angletɛɛ ˗kwaa ˗bha ˈwɔnzuan ˗ga. ˈˈKpɔnŋ ꞊taa ˗gblü ˗blɛɛsü ˈˈtʋ̈ŋ ˈgü, ˗yö ˈti ˈˈwɩ ˗a ˗bha kö ˈö kë ˈˈsɔdha ˈka, ˗a ˗wɔn ˈgü ˗wa ˗da ˗kasho ˈgü. ˈˈSü ꞊plɛ ˈˈpiʋ̈, ˗wa ˗ya ö do ˈka ö ˗bha ˗kasho ˗kɔ ˈgü, ˈö ˈwo go mü ˈwo ꞊dhuëŋdhɛ ˗yö nu ˗a ˗dhɛ. ˗Ya ˗pö: «ˈWɔn ˗nu ˈö ˈa bɔ ˗an ˈgü bhë ˗wa ˗zɔn n ˗dhɛ ꞊dhɛ kwa ˗bhawɔn ˗yö ˗zoyödhe ꞊dede ˗bha kö ˈkwa ˈto ˗a ˈˈgbɩɩ˗ ˈka. Kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa ˈwɔnzuan sü Yesu, ˗a ˗bha bɔmɛn ˗nu waa ˗Zlan ˗wodhiʋ̈lomɛn ˗nu ˗bha, ˈö ˈkwa ˗takundhe ꞊slɔɔ ˈwɔn ˗sɛŋbɔ ˈö ˗Zlan ˗yö ˗an ˈˈplüün bho Biblö ˈgü, ˗an ˈgü. Pë ˗nu ˈwo bhë ˗wo kwa ˗bha ˗zoyö ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˗dhɛ ˗sü ˗gɛn ˗gban ˈö ˈkwa to ˗a ˈˈgbɩɩ˗ ˈka.» ˗Zoyödhe ˗kun ꞊dhɛ ˗piö kpö ˈö ˈˈyitagɔ ˗bha ˗a ˈdhö Leonaa ˗bha ˈka, ˈö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈpö ˗yö kë ˈˈdhʋ̈ kwa ˗bha ˈka.

7. ˈGüdandhe ˗nu ˗wo kwa ˗bha ˗zoyödhe ˗gɛn ˗gban ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? (Wlɔmö 5:3-5; Zakö 1:12)

⁷ ˈKwa bɔ ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈgü, kwa ˗bha ˗zoyödhe ˗gɛn ˗yö ˗gban, ˈö ˈkwa˗ yö ꞊dhɛ kwa ˈˈdhia ˗yö Zoova ˈgü. (Wlɔmö 5:3-5; Zakö 1:12, ˗an ˗wo pö.) ꞊Dɛɛ, kwa ˗bha ˗zoyödhe ˗ya kë ˈˈgbɩɩ˗ ˗ya ʒiö ˗a ˈka ˈˈtʋ̈ŋ ˗blɛɛsü ˈö kwa gagade dɔ ˗a ˈka bhë, ˗a ˗ta. Sɔtraan ˗ya ˈˈpiʋ̈ kö ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˗kɔ ˗yö ʒiö kwa ˗gɔ, ˈˈkɛɛ Zoova ˈsaa˗ ˈgü kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa bɔ ˗an ˈgü, ˈö ˈkwa to ˗a ˈˈgbɩɩ˗ ˈka.

8. ˗Zoyödhe ˗yö ꞊dhɛ ˈˈsɔdha ˗nu ˗bha gblaa˗ ˈdhö ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? (1 Tesadhonikö 5:8)

⁸ Biblö ˗yö kwa ˗bha ˗zoyödhe ˗zɔn ˈzü ˈˈsɔdha ˗nu ˗bha gblaa˗ ˈka. (1 Tesadhonikö 5:8 ˗wo pö.) ˈˈSɔdha ˗bha gblaa˗ ˗ya ˗gɔ ˗takpa ˗a ˈyɔɔ˗  ˗nu ˗bha ˗piö ˗gɔ. ˗Kɔ do ˈö bhë ˗a ˈka kwa ˗bha ˈko ˗zë Sɔtraan ˈka ˗sü ˈgü, kwa dua ˗mü ˈkwa kwa zuʋ̈ga ˗takpa ˗a ˗gɔ. ˗Yö ˗nu ˈgüdandhe suu ꞊va ˈka kwa ˗ta kë ˈˈdhʋ̈ kö ˈö kwa ˗zotakɔ shiʋ̈ˈˈ. ꞊Dhɛ ˗kɔ do ˈö gblaa˗ ˗yö ˈˈsɔdha ˗gɔ ˗takpa ˗a ˈdhö, kwa ˗bha ˗zoyödhe ˗yö kwa zuʋ̈ga ˗takpa, ˈö ˈkwa to ˗klu ˗sü ˈka Zoova ˗bha.

9. Mɛn ˗nu ˈö ˗zoyödhe ˈyaa ˗an ˗gɔ, ˗mën ˈö ˗kë ˗an ˈka?

⁹ Kwa ˗bha ˗zo ˗yö ˗tosɛta ˈö ˈyaa ɲën ˗a kë ˗sü ˗dhɛ ˗sü ˗dho kwa ˗takun kö ˈkwa ˈwɔn ˗nu kë ꞊kpɔɔdhɛ waa ˈwɔnbhokoodɔdhe ˈka. ˈˈKɛɛ kwa ˗bha ˗zoyödhe ˗ya ˈdho ˈˈshia˗, ˈkwa ˗ya kwa ˗de ˗dhidhɛwɔn ˗nu kë ˗sü ˗bha, kwa ˗zo ˗dho bhɔ kwa ˗bha ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˗së ˈö bhë ˗a ˈka. Kletiɛn ˗nu ˈwo kun Kodhɛŋtö ꞊kwɛŋzü ˗kwa ˗an ˗bha ˈwɔnzuan ˗ga. ˈWɔn ˗së ˈö ˗kë ˗go ga ˈgü ˗sü ˈka ˈö ˗Zlan ˗ya ˈˈplüün bho bhë, ˗an ˗zo ˗yö ˗go ˗a ˈˈpiʋ̈. (1 Ko. 15:12) Pɔdhö ˗ya ˗pö ˗an ˗dhɛ mɛn ˗nu ˈö ˗zo ˗yö ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˗së ˗dhɛ ˗sü ˈyaa ˗an ˗gɔ bhë, wo ˗de ˗dhidhɛwɔn ˈnën ˈwo˗ ˗kë dosɛnŋ. (1 Ko. 15:32) ꞊Dɛɛ ˈpö mɛn ꞊vadhɛ ˈö ˈwaa wo ˗zo yö pë ˗nu ˈö ˗Zlan ˗yö ˗an ˈˈplüün bho ˗an ˗dhɛ bhë, wo ˗de ˗dhidhɛwɔn kë ˗sü ˈnën ˈwo˗ ꞊mɛɛn dosɛnŋ. ˈˈKɛɛ kwa ˗zë kwa kwa ˗zo ˗yö ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˗së ˈö ˗Zlan ˗ya ˈˈplüün bho ˗a ˗dhɛ. Kwa ˗bha ˗zoyödhe ˈö kë ˗sü ˈka ꞊dhɛ ˈˈsɔdha ˗nu ˗bha gblaa˗ ˈdhö bhë, ˗yö kwa zuʋ̈ga ˗takpa ˈö˗ ˗kë ˈkwaa kwa ˗kɔ ˈˈyɛ ˗tosɛta kë ˗kɔ ˈö dho kwaa Zoova kwa ˗bha ˈˈtɔŋdëdhɛ shiʋ̈ˈˈ ˗a ˗bha.—1 Ko. 15:33, 34.

10. ˗Zoyödhe ˗dho kwa ˗takpa ˈwɔn yö ˗kɔ yaa ˗nu ˗gɔ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

¹⁰ ˗Zoyödhe ˗ya ˗kë ˈö ˈkwaa kwa ˗zota ꞊dhɛ ˈkwaa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈtoŋtoŋdhö kö ˈkwa kë Zoova ˗dhɛ ˗së. ˗A ˈwɔnzuan ˈnën ˗tɔ mɛn ˈbha ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö pö ö ˗de ˗dhɛ: «ˈMaan ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈa ˗tosɛta ˈö ˈyaa ɲën ˗a ꞊slɔɔ, ˈyö sü ꞊dhɛ ˈmaan n ˗de ˈgü ˗tiaandhö. N ˗kɔ ˈti dho ˗mɔn ˗Zlan ˗bha ˈtɔŋ˗ ˗nu ˗ya ꞊bhlëë ˈgü ˗sü ˗bha ˈtoŋtoŋdhö.» ˗Yö kë ü ˈˈɲaan ꞊dhɛ Elifazö ˗yö ˗wo suu ˈö bhë ˗a ˗pö Zɔbö ˗dhɛ. ˗Yö dhɛɛˈˈ ˗kpɔ ˈö˗ pö: «Mɛnbhɩɩdhe ˈö ga ˗pë ˈka, ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗kë ˈˈslʋ̈ʋ̈slʋ̈ ˗ee?» ˗Yö ˗go mü ˈzü ˈö˗ pö ꞊dhɛ «[˗Zlan] ˈyaa ˈdhaŋ˗ bho ö ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˈˈdhiʋ̈. Dhaŋgüdhɛ ˗de ˈyaa ˈˈslʋ̈ʋ̈slʋ̈ ˗a ˈˈɲan ˈˈdhiʋ̈.» (Job 15:14, 15) ꞊Sua ˈkpii˗ ˗mü. ˗Yö kë kwa ˈˈɲaan ꞊dhɛ Sɔtraan ˈnën˗ ˈˈpiʋ̈ kö ˈkwa ˈwɔn ˗nu yö ˈˈdhʋ̈. ˗Ya ˈwɔn ˗dɔ ꞊dhɛ ˗zotakɔ suu ˈö bhë ˗ya kë kwa ˗gɔ kwa ˗bha ˗zoyödhe ˗dho ˈdho ˈˈshia˗. ˈDhɛ ˈˈdhʋ̈, ˗kwa kwa ˈˈtʋ bho ꞊sua suu ˗nu ˈwo ˈˈdhʋ̈ ˗an ˈˈpiʋ̈, ˈkwa kwa ˈˈɲan ˗klu pë ˗nu ˈö Zoova ˗yö ˗an ˈˈplüün bho ˗an ˗bha. ˗Yö ga kwa ˈgü ꞊dhɛ ˗ya ˈˈpiʋ̈ ˈkwa ˗tosɛta kë ˗toëpö ˈka, ˈö dho kwa ˗takun kö ˈkwa ˈto ˗a ˗ʒian ˗ta.—1 Tim. 2:3, 4.

11. Kwa ˗dhɛ ˈˈdhiʋ̈gan ˗ni ˈgü kö pë ˗nu ˈkwa kwa ˗zo yö ˗an ˗dhɛ ˗wo kë, ˈmën ˗kë ˈkwa dho kwa zuʋ̈ˈˈ kë ˗saa?

¹¹ Kwa ˗bha ˗zoyödhe ˗gɛn ˗gban ˗sü ˈyaa ˈˈplëëplë ˈˈtʋ̈ŋ ꞊gban ˈka. ˈWɔn ˗nu ˈö ˗Zlan ˗yö ˗an ˈˈplüün bho bhë ˗an ˈˈdhiʋ̈gan ˗sü ˈö zuʋ̈saadhɛ ˈka ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗kë kwa ˗kɔa ˈˈgbɩɩ˗. ˈˈKɛɛ ˈdhɛ ˗kë ꞊dhɛ ˗Zlan ˗yö ˗dhö ˈˈtʋ̈ŋ ꞊gban ˈka, ˗a ˗bha ˈˈtʋ̈ŋ ˈyaa ꞊dhɛ kwa ˗bha ˈdhö. (2 Piɛ. 3:8, 9) ˈWɔn ˗nu ˈö ˗an ˈˈplüün bho kwa ˗dhɛ bhë, ˗yö ˗dho ˗an yö ˈko ˈˈdhiʋ̈ ˗së ˈka. ˈˈKɛɛ ˗yö ˈti ˗dho ˗an kë ˈtʋ̈ŋ ˈö ˗dhi kwa ˗zë kwa ˗dhɛ ˗a ˈka. Kwa ˗dhɛ ˈˈdhiʋ̈gan ˗ni ˈgü kö pë ˗nu ˈö ˗Zlan ˗yö ˗an ˈˈplüün bho ˗wo kë, ˈmën dho kwa ˗takun kö kwa ˗bha ˗zoyödhe ˈto ˈˈgbɩɩ˗?—Zak. 5:7, 8.

12. ˈKwa ˗dhɛ ˗ga Eblö 11:1, 6 ˈgü, ˈmën ˈkwa dho ˗a kë kö kwa ˗bha ˗zoyö ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˗dhɛ ˗sü ˗gɛn ˗yö ˗gban?

¹² ˈKwa ˈto Zoova ˈˈsuee, kwa ˗bha ˗zoyödhe ˗dho kë ˈˈgbɩɩ˗ ˗kplawo, ˈyö ˗tɔ ꞊dhɛ yö ˈnën dho ˈwɔn ˗nu ˈö kwa ˈˈɲan ˈdhö ˗an ˗gɔ bhë, ˗an kë. ˈKwa˗ pö ˗zoyödhe ˗yö kë kwa ˗gɔ, kwa dua ˗mü ˈkwa˗ ˈwɔn dɔ ꞊dhɛ Zoova ˗yö ˗dhö, ˈgo mü «ˈmɛ ˈwo˗ ꞊mɔɔ, ˗ya ˈgü ˗wɔn ˗së ˗kë ˗a ˗nu ˗dhɛ.» (Eblö 11:1, 6 ˗wo pö.) ˈKö ˈkwa kwa ˗zo yö ꞊dedewo ꞊dhɛ Zoova ˗yö ˗dhö,  ˗yö ˗dho ga kwa ˈgü ꞊dhɛ pë ˗nu ˈö ˗an ˈˈplüün bho ˗yö ˗dho ˗an kë. ˗Kɔ ˈö ˈkwa ˗dho kwaa Zoova kwa ˗bha ˈˈtɔŋdëdhɛ ˗gɛn ˗gban ˗a ˈka kö kwa ˗bha ˗zoyödhe ˗yö kë ˈˈgbɩɩ˗, ˗kwaa ˈbha ˗nu ˗ga.

13. Kwa ˗dho ꞊ɲɔɔn ˗Zlan ˈˈsuee ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

¹³ ˗Kwa bhɛɛˈˈ Zoova ˗dhɛ, ˈkwa Biblö ˗wo pö. ˈKö ˗kë ꞊dhɛ ˈkwaa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa Zoova yö, kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa ꞊ɲɔɔn ˗a ˈˈsuee. Kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa ˈwɔn ꞊blɛɛ ˗a ˗dhɛ bhɛɛsü ˈka, ˈö ga kwa ˈgü ꞊dhɛ ˗yö ˗dho ö ˈˈtʋ ˈto kwa ˗bha. (Jér. 29:11, 12) Kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa kwa ˈˈtʋ to ˗Zlan ˗bha, Biblö ˗wopösü waa kwa ˗zota ˗a ˈgü ˗sü ˈka. ˗Kɔ ˈö Zoova ö ˗zokë ˗a ˈka mɛn ˗nu ˈwo ˗klu ˗a ˗bha ꞊kwɛŋzü ˗an ˈˈpiʋ̈ kwa˗ ˗wo pö ˗ni ˈgü, kwa ˗bha ˗zoyödhe ˗gɛn ˗yö ˗gban ꞊dedewo. Pë ˈˈpɛpɛ ˈö bɛnzë ˗sü ˈka Biblö ˈgü, «˗wa ˗bɛn ˗zë ˈˈdhʋ̈ yi ˈbha ˈka kö ˗yö kë kwa ꞊klangkëpë ꞊në˗ ˈka. [...] Kë ˈˈdhʋ̈ kö kwa zuëˈˈ ˗yö kë ˗sɛa, kö ˗yö kwa faan dɔ ˈˈyan ˗to Yesu nu ˗sü ˗gɔ ˗sü ˗bha.»—Wlɔ. 15:4.

14. ˈMën ˗kë ˈkwa dho kwa ˗zota pë ˗nu ˈö Zoova ˗yö ˗an ˗kë mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˗dhɛ ˗an ˈgü?

¹⁴ ˗Kwa kwa ˗zota ˈwɔn ˗nu ˈö Zoova ˗yö ˗an ˈˈplüün bho ˗an ˗yökodhiʋ̈ ˗kɔ ˈgü. ˈPë Zoova ˗ya ˗kë Ablaamö waa Saadha ˗an ˗dhɛ ˗kwa kwa ˗zota ˗a ˈgü. Mɛn ꞊plɛ ˈwo bhë ˗an ˗kwɛ ˗yö ˗ʒiö ˈnën ˈkpɔ ˗kwɛ ˗ta. ˈˈKɛɛ ˗Zlan ˗ya ˗pö ˗an ˗dhɛ ꞊dhɛ ˗wo ˗dho ˈnën ˈkpɔ. (ˈWun. 18:10) ˈDhɛ˗ pö ˈˈdhʋ̈, ˗mën ˈö Ablaamö ˗ya ˗kë? Biblö ˗ya ˗pö: ‹Ablaamö ö ˗zʋ ˗yö ꞊dhɛ ö suu ˈgü ˗në ˗nu ˗dho pa ˈwo ˗kë ˈˈsɛgɔ ˗zii ˗sü do ˈka.› (Wlɔ. 4:18) ˈKö ˗kë ꞊dhɛ ˗kɔ ˈö dho kë ˗a ˈka ˈˈdhʋ̈ Ablaamö ˈyaa kun ˗a dɔ ˗ni ˈgü, ˗yö ˗kun ga ˗sü ˈka ˗a ˈgü ꞊dhɛ Zoova ˗dho ˗a kë. ˗Zlan ˈti ö ˗dhɔkëmɛn ˈö bhë ˗a ˈgügawɔn kë. (Wlɔ. 4:19-21) ˗Kwɛzlan suu ˗nu ˈwo ˈˈdhʋ̈ ˗wa ˗zɔn ꞊dhɛ kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa ˈdhaŋ˗ bho Zoova ˈˈdhiʋ̈ ꞊dhɛ pë ˗nu ˈö ˗an ˈˈplüün bho ˗yö ˗dho ˗an kë, ˈkö ˗kë ꞊dhɛ mɛnbhɩɩdhe ˗nu kwa ˗bha ˈgü këpë ˈyaa ˗mü.

15. ˈMën ˗kë ˈkwa dho kwa ˗zota pë ˗nu ˈö ˗Zlan ꞊yaa˗ ˗an kë kwa ˗dhɛ ˈsaadhö ˗an ˈgü?

 ¹⁵ ˗Kwa kwa ˗zota pë ˗nu ˈö Zoova ꞊yaa˗ kë kwa ˗dhɛ ˗an ˈgü. Pë ˗nu ˈö Zoova ˗yö ˗an ˈˈplüün bho Biblö ˈgü, ˗kɔ ˈö ˗wa yö˗ ˈka ˈko ˈˈdhiʋ̈ kwa ꞊dede kwa ˗bha, ˗kwa kwa ˗zota ˗a ˈgü. ˗A ˈwɔnzuan do ꞊nɛn: Yesu ˗ya ˗pö ꞊dhɛ ˈö Dë ˗dho pë ˗nu ˈö kwa ˗bhawɔn yö ˗an ˗bha kö ˈkwa ˗tosɛta kë ˗an nu kwa ˗dhɛ. (Mat. 6:32, 33) ˗Yö kwa ˗zogban ˈzü ꞊dhɛ ˈkwa ˗zuu ˈˈslʋ̈ʋ̈slʋ̈ ˗dhɛ Zoova ˗gɔ ˗yö ˗dho ˗a nu kwa ˗dhɛ. (Dhu. 11:13) Pë ꞊dede ˈö Zoova ˗ya ˗kë yö ˗mü. ˗A ˈbha ˗ya kë ˈzü kö pë ˗nu ˈö ˗an ˈˈplüün bho ˈö ꞊yaa˗ ˗an kë, ˗a ˈbha ˗nu kwa ˈˈɲaan. ˗A ˈwɔnzuan ˈnën ˗tɔ ꞊dhɛ ˗ya ˗pö ö ˗dho kwa ˗bhawɔn to, ˈö kwa ˗zogban, ˈö ˗zuu ˈgü ˗bhöpë nu kwa ˗dhɛ. (Mat. 6:14; 24:45; 2 Ko. 1:3) ˈKwa kwa ˗zota pë ˗nu ˈö Zoova ꞊yaa˗ ˗an kë kwa ˗dhɛ ˈsaadhö ˗an ˈgü, ˗yö kwa ˗bha ˗zoyödhe ˗gɛn ˗gban ꞊dhɛ pë ˗nu ˈö ˗an ˈˈplüün bho kwa ˗dhɛ ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˈgü bhë, ˗yö ˗dho ˗an kë.

16. ˈMën ˗kë ˈö ˗zoyödhe ˈdhö gbɔɔdhe ˗së ꞊dede ˈka?

¹⁶ Kwa ˗bha ˗zoyö ˗tosɛta ˈö ˈyaa ɲën ˗a kë ˗sü ˗dhɛ ˗sü ˗yö gbɔɔdhe ˗së ꞊dede ˈö go ˗Zlan ˈˈpiʋ̈ ˗a ˈka. Kwa ˈˈɲan ˗yö ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˗së ˈö bhë ˗a ˗gɔ, ˈö ga ˗sü ˈka kwa ˈgü ꞊dedewo ꞊dhɛ ˗yö ˗dho kë. ˈKwa kë ˈgüdandhe ɛɛnˈˈ ˈˈklʋʋbhɔdhe ˗nu ˈgü, ɛɛnˈˈ ˈzü ˈkwa dɔ ga ˗yɛ ˈˈdhiʋ̈, kwa ˗bha ˗zoyödhe ˗dho kë ꞊dhɛ ˗piö kpö ˈö ˈˈyitagɔ ˗bha ˗a ˈdhö, ˈö kwa zuʋ̈ˈˈ ˈyaa kaanˈˈ ˈˈkwöö. ˗Yö ˗dho kë ˈzü ꞊dhɛ ˈˈsɔdha ˗nu ˗bha gblaa˗ ˈdhö ˈö kwa zuʋ̈ˈˈ ˗takpa ˗zotakɔ yaa ˗nu ˗gɔ, ˈö ˈkwa to ˗klu ˗sü ˈka ˈwɔn ˗së ˗bha. ˗Dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˗së ˈö Biblö ˗ya ˗wɔn ꞊blɛɛ bhë ˗yö kwa ˗ɲɔɔn ˗Zlan ˗bha, ˈö kwa ˗dhɔ ˈö˗ ˈgü ˗a ˗zɔn. ˈKwa kwa ˗bha ˗zoyödhe ˗gɛn ˗gban, kwa˗ ꞊trɔɔn ˗së ꞊va ˗slɔɔ.

17. ˈMën ˗kë ˈö kwa ˗bha ˗zoyödhe ˗yö kwa zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü dhi?

¹⁷ ˈSëëdhɛ ˈö bɔmɛn Pɔdhö ˗ya bɔ Wlɔmömɛn ˗nu ˗dhɛ bhë ˗ya ˗pö ˗a ˈgü ꞊dhɛ ‹˗dhɛkpaɔ dhiaˈˈ ˈö ˈwo wo ˈˈyan ˈto sië˗ ˗gɔ bha ˗an ꞊nii ˗yö˗ da ˗a ˗wɔn ˈgü.› (Wlɔ. 12:12) Pɔdhö zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü ˗kun dhi ˗ni ˈgü, ˈyö sü ꞊dhɛ ˗ya ˈto ˗klu ˗sü ˈka ˗Zlan ˗bha ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗tosɛta ˈö ˈyaa ɲën ˗a ꞊slɔɔ dhaŋ˗ ˈgü. Kwa ˗de ˈpö kwa dua ˗mü kwa zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü ˗yö dhi kwa ˗bha ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˗së ˗wɔn ˈgü, ˈyö ˗tɔ ˗yö ga ˗sü ˈka kwa ˈgü ˈkpakpadhö ꞊dhɛ Zoova ˗dho pë ˗nu ˈö ˗an ˈˈplüün bho, ˗an kë. Psaume ˗bɛnzëmɛn do ˗ya ˗pö: ‹Mɛn ˈö ö ˗zo yö ö ˗bha ˗Zlan Zoova ˗dhɛ, ˗a ˗bha ˗yö ˗së. Yö ꞊nën ˈö to ö ˗wo ˗ta ˈˈtʋ̈ŋ ꞊gban ˈka.›—Ps. 146:5, 6.