1. Kwa ˗bha zuʋ̈gblüdhi ˗yö ˗gban ˗Zlan dɔ ˗sü ˗bha ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

 ZUƲ̈GBLÜDHI ꞊dede ˈyaa ˈnën ˗tɔ mɛn ꞊nii ˗bha ˗da ˗sü ˈö ꞊dɛɛ, ˈö dhiʋ̈ˈˈ kö ˗ya ɲën. ˗Yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗kë mɛn ˗gɔ ˗kplawo. ˗Kɔ ˗kë ꞊dhɛ? Yesu ˗ya ˗pö ö ˗bha ˈˈdhɛɛtadhiaŋ˗ ˈö˗ zë ˗tɔn ꞊troo ˗a ˈgü ꞊dhɛ «mɛ ˈwo˗ ˈwɔn dɔ wo zuëˈˈ ˈˈpiʋ̈ ꞊dhɛ ˈwaa pë ˈbha ˈka [˗Zlan] wëëdhö [ɛɛnˈˈ wo ˗bhawɔn ˗yö ˗Zlan ˗bha] bha˗ ˗nu ˗bha ˗së.» (Mat. 5:3) ˗A ˈwɔn ˗kun Yesu ˈˈɲaan ꞊dhɛ mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˈö ˈkwa bhë, Zoova ˗Zlan ˈö kwa ˗Damɛn ˈka ˗a dɔ ˗sü ˈwo˗ ˗dhɔkë, ˗a ˗dhɔ kwa ˈgü ˈkwa bhɔ ˗a ˈka. Zoova ˗yö zuʋ̈gblüdhi ˗Zlan ˈka. ˗A ˗wɔn ˈgü, mɛn ˗nu ˈwo˗ ˗dhɔkë ˗an zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö dhi ˈpö.—1 Tim. 1:11.

2-3. (1) ˈKwa ˗dhɛ ˗ga ˗wo ˈö Yesu ˗ya pö ˗a ˈgü, de nu ˈwo ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˗wo zuʋ̈gblüdhi ꞊slɔɔ? (2) ˈMën ˈkwa dho ˗a yö ˈwɔn ˗gɔ ˈö yö ˗a ˈgü, ˈyö ˈmën ˗kë ˈö kwa ˗bhawɔn ˈdhö˗ ˗bha?

² ˈMɛn ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˈyaa˗ ˗bha, ˈyö˗ zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü ˗yö ˗dhi ˗ee? ˗Abin. Yesu ˗bha dhiaŋ ˈö˗ zë ˗tɔn ꞊troo ˗a ˈgü, ˗yö ˗wɔnmɛnkunwɔn do ˗blɛɛ ˈö˗ pö ꞊dhɛ mɛn ˗nu ˈö ˗an ˗bha ꞊sɔnŋ yaa, ɛɛnˈˈ ˈwɔn ˈbha ˈö ˗an ˗ta ˗a ˗wɔn ˈgü «ˈwo ˈˈgbʋ bɔ sië» bhë, zuʋ̈gblüdhi ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˗yö kë ˗an ˗gɔ. Pë do bhë ˈpö ˈyö˗ pö «mɛ ˈwo˗ ˗nu ˗wëëdhɛ bho sië [˗Zlan] dhɔɔbhaa kë ˗sü ˗wɔn ˈgü» ɛɛnˈˈ ˈwo ‹ˈˈsi bho ˗an ˗gɔ› ˗an ˗bha ˗kë Yesu ˗bha gwëëˈˈ ˈka ˗sü ˗wɔn ˈgü, ˗an ˗bha. (Mat. 5:4, 10, 11) ˈKwa kë ˈwɔn suu ˗nu ˈwo ˈˈdhʋ̈ ˗an ˈgü, kwa zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü ꞊mɔɔn ˗bha ˈö dhi ꞊dedewo ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

³ Yesu ˗kun ˗a ˗zɔn ˗ni ˈgü kwa ˗dhɛ ꞊dhɛ zuʋ̈gblüdhi ˈyaa ˈsü ˈwɔn ˗nu ˈwo kwa ˗ta ˗an ˗bha. ˈKwa˗ ˈwɔn dɔ ꞊dhɛ kwa ˗bhawɔn  ˗yö ˗Zlan ˗bha, ˈkwa ꞊ɲɔɔn ˗a ˗bha, ˈyö ˈkwa dho zuʋ̈gblüdhi ꞊slɔɔ. (Zak. 4:8) Kwa ˗dho ˗a kë ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? ˈWɔn ˗gɔ ˈyö ˗a ˈgü, pë ˗yaaga ˈkwa dho ˗an kë kö kwa zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü ˗yö dhi ꞊dedewo kwa˗ ˗dho ˗an yö.

4. Pë ˗blɛɛsü ˈkwa dho ˗a kë kö ˈkwa zuʋ̈gblüdhi ꞊dede ꞊slɔɔ ˈyö ˗tɔ ˗mën? (Psaume 1:1-3)

⁴ PË ˗BLƐƐSÜ: ˈKwa˗ pö ˈkwa zuʋ̈gblüdhi ꞊dede ꞊slɔɔ, kwa dua ˗mü ˈkwa Biblö ˗wo pö, ˈkwa˗ draanˈˈ. Mɛnbhɩɩdhe ˗nu waa wü ˗nu ˗an ˗bhawɔn ˗bhöpë ˗bha kö ˗wo kë wo ꞊faan ˈgü. ˈˈKɛɛ mɛnbhɩɩdhe ˗nu dosɛnŋ ˈnën ˈwo ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö ˗wo ˗zuu ˈgü ˗bhöpë ˗bhö. ˗A ˗wɔn ˈgü, Yesu ˗ya ˗pö: «˗Bhöpë yöö do ˈaa mü ˈö mɛ ˗bha ˗tosɛa ˗kë ˗bha ˗pë ˈka, mɛ˗ mɔɔ˗ ˗bha ˈö mɛ ˗yö ˗tosɛa ˗kë ˈpö ˗wʋ ˈˈpɛpɛ ˈö go [˗Zlan] ˈˈdhi ˗a ˗bha.» (Mat. 4:4) ˈDhɛ ˈˈdhʋ̈, ˗dhɛkpaɔyi do dua ˈyaa ˗mü ˗yö ʒiö kwa ˗ta kö kwa ˈti ˗Zlan Wo ꞊bhlëësü ˈö ˗kë Biblö ˈka bhë, ˗a ˗wo pö. Psaume ˗bɛnzëmɛn do ˗ya ˗pö: ‹Mɛn ˈö˗ zuʋ̈gblüdhipë ˗yö ˗kë Zoova ˗bha ˈtɔŋ˗ ˗nu ˈka, ˈö˗ ˗wo pö ˈɲënŋ˗ ˈgü waa gbeŋ, ˗a ˗bha ˗yö ˗së.›—Psaume 1:1-3 ˗wo pö.

5-6. (1) ˗Mën ˗nu ˈkwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa ˗an ꞊draan Biblö ˈgü? (2) ˗A ˗wopösü ˗dho kwa ˗takun ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

⁵ ˈDhɛ ˗kë ꞊dhɛ kwa ˗dhɔ ˗yö Zoova ˗kë, ˈpë ˈkwa dho ˗a kë kö kwa zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü ˗yö dhi ˗ya ˗zɔn kwa ˗dhɛ Biblö ˈgü. Pë ˈö ˗zo ˈˈpiʋ̈ kwa ˗bha ˈka, Biblö ˗ya ˗pö kwa ˗dhɛ. ˗Kɔ ˈö ˈkwa dho ꞊ɲɔɔn ˗a ˈka˗ ˗bha waa ˈpë ˈkwa dho ˗a kë kö ˗yö kwa ˗bha ˈwɔn yaa ˗nu ˗bhawɔn ˈto, ˗wo Biblö ˈgü. ˈWɔn ˗së ˗nu ˈö dho ˗an kë kwa ˗dhɛ ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˈgü, kwa ˗an ˗yö ˈpö Biblö ˈgü. (Jér. 29:11) ˈKwa Biblö draanˈˈ, gagade ˗nu ˈwo bhë ˈkwa ˗an dɔ, kwa zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü ˗yö ˗dhi ꞊dedewo.

 ⁶ Kwa˗ ˈwɔn ˗dɔ ˈpö ꞊dhɛ ˗dhioo ˗sɛŋbɔ ˗nu ˈwo ˗gban kwa ˗bha ˗tosɛta kë ˗kɔ ˈö yi ꞊gban ˈˈpɛpɛ ˈka ˗a ˗bha, ˗wo Biblö ˈgü. ˈKwa ˈto ˗dhioo ˗nu ˈwo ˈˈdhʋ̈ ˗an ˈˈpiʋ̈, zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü ˗dho dhi. ˈKwa˗ yö ꞊dhɛ ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈwo kwa ˗ta ˗wo kwa ˈgü ga ˗ni ˈgü, ˗kwa ˈˈtʋ̈ŋ ˈsü ˈkwa Biblö ˗wo pö, ˈkwa kwa ˗zota ˗a ˈgü. Yesu ˗ya ˗pö: ‹Mɛ ˗nu ˈwo wo ˈˈtʋ to ˗Zlan ˗wʋ ˗bha ˈö ˈwo˗ ˈgü ˗ta sü ˗a ˗nu ˗bha ˗së.›—Dhu. 11:28.

7. ˈMën dho kwa ˗takun kö Biblö ˗wopösü ˗yö ˈwɔn ˗së ꞊dede kë kwa ˗dhɛ?

⁷ Kwa Biblö ˗wo pö ˗ni ˈgü, ˗kwa kwa ˗bha ˈˈtʋ̈ŋ ˈsü ˈkwa kwa ˗zota ˗a ˈgü. ˗A ˈwɔnzuan do ꞊nɛn: ˗Kwa kwa ˗zota kö mɛn ˈbha ˗yö ˗bhöpë ˈö˗ ˗dhɔ kwa ˗kë ˗a ˗kpa. ˈKwa˗ ˗bhö ˗bia ˗ta ɛɛnˈˈ ˈzü kö kwa˗ ˗bhö ˗ni ˈgü, kwa ˗zo ˗yö ˈto ˈwɔn ˈˈwɛɛ ˈˈpiʋ̈, kwa ˗dho ˗a din yö ˗ee? ˗A ˈbha ˗ya kë ˈkwa kwa bo ˗a ˗bhö ˗sü ˈka, kwa ˗dho ˗a yö ꞊dhɛ kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˗be ˈkwa˗ ˗bhö ˗tɛitɛidhö kö ˈkwa˗ din yö ˗së ˈka. ˗Kɔ do ˈö bhë ˈyö Biblö ˗wopösü ˈdhö˗ ˈka. ˈˈTʋ̈ŋ ˈbha ˗nu ˈka, kwa˗ ˗wo ˗pö ˗bia ˗ta ˈö ˈkwaa˗ ˈgüman ˗së ˈka. ˗Kwa ˈˈtʋ̈ŋ ˈsü ˈkwa Biblö ˗wo pö ˗tɛitɛidhö, ˈkwa kwa ˗zota ˗kɔ ˈö ˈwɔn ˗nu ˗wo ˗kë ˗a ˈka, mɛn ˗nu ˈwo ˗an ˗wɔn ꞊blɛɛ, ˗an ˗wo ˗nu waa pë ˗nu ˈkwa ˗an ˗wo pö, ˗an ˈgü. ˈKwa˗ kë ˈˈdhʋ̈, kwa ˗bha zuʋ̈gblüdhi ˗dho ˗dadhiʋ̈.

8. «Gwëëmi ˗towotasü ˈö ꞊kpaɔsü» ˗yö ö ˗bha yökë ˗ni ˈgü ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? (Kpɔɔˈˈ ˈzü ˗zoto ˗a ˈˈpiʋ̈ ˗wɔn ˗bha.)

⁸ Yesu ˗yö ‹gwëëmi ˗towotasü ˈö ꞊kpaɔsü› ˗a ˗ya kö ˗yö ˗zuu ˈgü ˗bhöpë nu kwa ˗dhɛ ˈˈtʋ̈ŋ ˗së ˗bha. ˗A ˗wɔn ˈgü, ˗deslɔɔdhe ˗yö kwa ˗gɔ ˗Zlan ˗dhɔkësü ˈgü. * (Mat. 24:45) Pë ˈˈpɛpɛ ˈö gwëëmi ˗towotasü ˗ya sü ˈö kwa ꞊klaŋkë ˗a ˈka, ˗yö ˗gban sü ˈka ˗Zlan ˈˈDhiwo ˈö ˗kë Biblö ˈka bhë ˗a ˗ta. (1 Tes. 2:13) ˗Zuu ˈgü ˗bhöpë ˗nu ˈwo ˈˈdhʋ̈ ˗wo kwa ˗takun ˈö ˈkwa Zoova ˗zopiʋ̈wɔn ˈö Biblö ˈgü ˗a dɔ. Yö ˈnën˗ ˗wɔn ˈgü ˈö ˈkwa ˈˈGlaadhiʋ̈ ˗tɔn ˗nu, Réveillez˗vous ! ˗nu waa ˈwɔn ˗gɔ ˗nu ˈwo jw.org ˗ta ˗an ˗wo pö, ˈö ˈkwa kwa ˗de ꞊baa ˗bhɔkwëë ˗nu ˈwo ˈˈdhoogɔ ꞊zinŋgü waa˗ ˗dhɛ ˗nu ˈwo ꞊glooyi ˗nu ˈka, ˗an ˗bha. ˗Ya ˈgo mü ˈzü, kwa ˗bha Tele ˈö JW ˗ta kwa˗ ˗ga ˈˈsu ˈˈpɛpɛ ˈka. Kö ˈkwa Biblö ˗wo pö, ˈkwa˗ draanˈˈ ˗kplawo, kwa ˗dho ˗mɔn pë ꞊plɛ ˗bha ˗naan ˈö dho kwa zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü dhi ꞊dedewo ˗a kë ˗sü ˗bha.

9. Pë ꞊plɛ ˗bha ˗naan ˈö ˗dho zuʋ̈gblüdhi ꞊dede nu kwa ˗dhɛ ˈyö ˗tɔ ˗mën?

⁹ PË ꞊PLƐ ˗BHA ˗NAAN: ˈKwa˗ pö ˈkwa zuʋ̈gblüdhi ꞊dede ꞊slɔɔ, kwa dua ˗mü ˈkwa ˗tosɛta kë Zoova ˗bha ˈtɔŋ˗ ˗nu ˗ta. Psaume ˗bɛnzëmɛn do ˗ya ˗pö: «Mɛn ˈö ˗suʋ̈ Zoova ˗gɔ, ˈö ˈˈta sü ˗a ˗bha ʒiaan ˗nu ˗ta ˗a ˗bha ˗yö ˗së.» (Ps. 128:1) ˗Suʋ̈ Zoova ˗gɔ ˗sü ˈnën ˗tɔ ˗a ꞊bhlëë ˗ya ˗sü, ˈö ˈkwa ˗kan pë ˈˈpɛpɛ ˈö ˈwaa˗ ˗dhɛ ˗së ˗an kë ˗sü ˗bha. (Prov. 16:6) ˗A ˗wɔn ˈgü, ˗kwa kwa ˈgü dɔ ˈˈgbɩɩ˗ kö ˈkwa Zoova ˗bha ˈtɔŋ˗ ˗nu ˈwo Biblö ˈgü, ˈwo ˗gban ˈwɔn ˗së waa ˈwɔn yaa ˗an ˗bha, ˗an ˗ya ꞊bhlëë ˈgü. (2 Ko. 7:1) Kö pë ˗nu ˈwo Zoova ˗dhɛ ˗së ˈkwa ˗an kë, kö ˗a ˗dhɛ ˗nu ˈwo˗ ˗dhɛ ˈya˗ ˈkwa ˈˈkan ˗an ˗bha, kwa zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü ˗dho dhi.—Ps. 37:27; 97:10; Wlɔ. 12:9.

10. ˈKwa ˗dhɛ ˗ga Wlɔmö 12:2 ˈgü, ˈmën kwa dua ˈdhö ˗mü kö ˈkwa˗ kë?

¹⁰ ˗Bhö Wlɔmö 12:2 ˗wo pö. Mɛn ˈbha ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö˗ ˈwɔn dɔ ꞊dhɛ Zoova ˈnën˗ dua ˈdhö ˗mü kö ˈwɔn ˈö ˗së waa˗ ˗dhɛ ˈö ˈya˗, ˗ya ˗bhokoo kë kwa ˗dhɛ ˗së ˈka. ˈˈKɛɛ ˗a ˗mɛn dua ˗mü ˈpö kö ˗yö ˈˈwɩ ˗Zlan ˗bha ˈtɔŋ˗ ˗nu ˗ya ꞊bhlëë ˈgü ˗sü ˗bha. ˗A ˈwɔnzuan ꞊nɛn: ˈMɛn ˈbha ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö˗ ˈwɔn ˗dɔ ꞊dhɛ ˈˈsɛkɔɔnmɛn ˗nu ˈnën ˗an dua ˈdhö ˗mü kö ˗kɔ ˈö mɛn ˗nu dho gɔ ʒiö ˗a ˈka ˗kpinŋ ˗nu ˈˈpiʋ̈ ˗wa pö. ˈˈKɛɛ ˗a ˈbha ˗ya kë yö ˈti ˗dho ˈˈwɩ ˈtɔŋ˗ ˗nu ˈwo ˈˈdhʋ̈ ˗an ˗ya ꞊bhlëë ˈgü ˗sü ˗bha, ˈö gɔ  ˗ʒiö ˗kɔ ˈö ˗dhi ˗a ˗dhɛ ˗a ˈka. Kwa ˈˈtakɔ ˈnën dho ˗a ˗zɔn ꞊dhɛ ˗yö ga ˗sü ˈka kwa ˈgü ꞊dhɛ Zoova ˗bha ˈtɔŋ˗ ˗nu ˗ya ꞊bhlëë ˈgü ˗sü ˈnën ˗tɔ ˗tosɛta kë ˗kɔ ˗së. (Prov. 12:28) ˗Kɔ ꞊dede ˈö Davi kun ˈwɔn yö ˗ni ˈgü ˗a ˈka ˈyö bhë. ˗Ya ˗pö Zoova ˗dhɛ: «Ü ˗tosɛta kë ˗ʒian ˗zɔn n ˗dhɛ. Zuʋ̈gblüdhi ˗yö ü ˗kɔ ˗së ˈgü ˗toëpö ˈka.»—Ps. 16:11.

11-12. (1) Zuʋ̈dhiʋ̈tɛ ˗ya kë kwa ˗bha, ˈmën ˈkwa dho kwa ˗de ˈkun ˗a kë ˗sü ˗gɔ? (2) Fidhipö 4:8 ˗dho kwa ˗takun ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ kö ˈkwa kwa ˗kɔ ˈˈyɛ trʋʋˈˈ ˗së ˗nu ˗bha?

¹¹ Zuʋ̈dhiʋ̈tɛ ɛɛnˈˈ mɛn ˈgügawɔn ˈbha ˗ya kë kwa ˗bha, kwa ˗bhawɔn ˗yö ꞊shiöŋ pë ˈbha ˈö dho kwa ˗zo bhɔ, ˗a ˗bha. ˗A ˗kë ˈˈdhʋ̈ ˗sü ˈyaa ˈya˗, ˈˈkɛɛ kwa dua ˗mü ˈkwa kwa ˗zokë kwa ˗de ˈˈpiʋ̈ kö pë ˈbha ˈö˗ ˗san Zoova ˗kë ˈkwa ˈdho ˗a kë.—Efɛ. 5:10-12, 15-17.

¹² Bɔmɛn Pɔdhö ˗bha ˈsëëdhɛ ˈö˗ bɔ kletiɛn ˗nu ˈwo kun Fidhipö ˗an ˗dhɛ ˗a ˈgü, ˗yö ˗an ꞊faanmën kö ˈwɔn «ˈö pö ˈaa˗ ˗bha, ˈö ˈˈpuu [...] ˈö˗ ˈˈdhia˗ dho ˈma mɛ ˈgü, [ˈgo mü] ˈö mɛ ˈtɔdhiwɔn ˈka» ˗wa kë. (Fidhipö 4:8 ˗wo pö.) ˈKö ˗kë ꞊dhɛ pë ˈö Pɔdhö kun ˗a ˗wɔn blɛɛˈˈ ˗ni ˈgü ˈyaa ˈnën ˗tɔ trʋʋkësü, ˗wo ˗nu ˈö ˗an pö bhë, kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa ˗an ˗gban trʋʋˈˈ ˗nu ˈkwa kwa ˗kɔ ˗yɛ ˗an ˗bha, ˗a ˗bha. ˈˈSlö ˈö yö, ˗kwaa ˈgüdan. Biblö ˈˈɲan ˈö bhë ˗a ˈgü, ˗wo ˈˈpɛpɛ ˈö ˗kë «ˈwɔn» ˈka bhë ˗dhɛ ˈö˗ ˗bha ˗kaa bho mü, kö ˈka ˗wo kpö ˗nu ˈwo ˗kë ꞊dhɛ «ˈˈtan,» «video ˗nu,» «fimö ˗nu,» ɛɛnˈˈ «video trʋʋˈˈ ˗nu» ˈdhö bhë, ˗an ˗ya ˗a ˗duɛɛ ˈgü. ˈKa˗ kë ˈˈdhʋ̈, ˗yö ˗dho ka ˗takun kö ˗a ˗dhɛ ˗nu ˈwo ˗Zlan ˗dhɛ ˗së ɛɛnˈˈ ˈwaa˗ ˗dhɛ ˗së ˈka ˗an ˗bhokoo dɔ. Kwa˗ ˈˈpiʋ̈ kö kwa ˗bha ˗tosɛta ˗yö ˗bɛ Zoova ˗bha ˈtɔŋ˗ ˈˈslʋ̈ʋ̈slʋ̈ ˗nu ˗bha. (Ps. 119:1-3) ˈKwa˗ ˗bha ˈtɔŋ˗ ˗nu ˗ya ꞊bhlëë ˈgü, kwa zuʋ̈ˈˈ ˈti ˗dho za dɔ kwa ˗bha. ˗Ya ˈgo mü ˈzü, kwa ˗dho ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa pë ˗yaaga ˗bha ˗naan ˈö dho zuʋ̈gblüdhi ꞊dede nu kwa ˗dhɛ, ˗a ˗kë.—Këw. 23:1.

13. Pë ˗yaaga ˗bha ˗naan ˈö dho zuʋ̈gblüdhi ꞊dede nu kwa ˗dhɛ ˈyö ˗tɔ ˗mën? (Zan 4:23, 24)

¹³ PË ˗YAAGA ˗BHA ˗NAAN: ˗Kwa Zoova ˗dhɔkësü ˈwɔn ˗bɔ ˈˈdhiʋ̈ kwa ˗bha ˗tosɛta ˈgü. Zoova ˈnën ˗tɔ kwa ˗Damɛn. ˗A ˗wɔn ˈgü, kwa dua ˗mü ˈkwa˗ ˗dhɔkë. (˗Dhɛ. 4:11; 14:6, 7) ˈDhɛ ˈˈdhʋ̈, ˗kwa pë ˈˈpɛpɛ kë kö ˗a ˗dhɔkë ˗kɔ ˈö˗ ˗dhɛ ˗së, ˈö «˗zuu ˈslööslö waa˗ ˈwun giagia ˗an ˈgü» bhë, ˈkwa˗ ˗wɔn bɔ ˈˈdhiʋ̈ kwa ˗bha ˗tosɛta ˈgü. (Zan 4:23, 24 ˗wo pö, NTBL.) Kwa ˗bhawɔn ˗yö ˗Zlan ˗bha ˗zuu ˈˈslʋ̈ʋ̈slʋ̈ ˗bha kö ˗yö ˈˈdhiʋ̈sü kwa ˈka, kö kwa ˗bha ˗a ˗dhɔkë ˗kɔ ˗yö ˗bɛ gagade ˗nu ˈwo˗ ˈˈDhiwo ˈgü ˗an ˗bha. ˈKö ˗kë ꞊dhɛ kwa ˗bha ˈˈsɛ ˈgü ˗wa kwa ˗bha yö ꞊kɛɛ˗ ˈˈkan, kwa dua ˗mü ˈkwa ˗Zlan ˗dhɔkësü ˗wɔn bɔ ˈˈdhiʋ̈. Dɔ ˈö ˈkwa˗ wo ꞊dɛɛ, kwa ꞊dhegblü gɔɔn˗ ˗nu waa dhebɔ ˗nu ˈwo ˗ʒiö 100 ˗ta ˗wo ˗kasho ˈgü ˗an ˗bha ˗kë Zoova ˗bha ꞊Gbɛkiö ˈka ˗sü ˗wɔn ˈgü. * ˈˈKɛɛ ˈkö ˗kë ˈˈdhʋ̈, ˗an zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü ˗yö dhi ˗sü ˈka, ˈö pë ˈˈpɛpɛ ˈwo ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo˗ ˗kë kö wo bhɛɛˈˈ, ˈwo Biblö draanˈˈ, ˈwo Zoova waa ö ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗an ˗wɔn blɛɛˈˈ mɛn ˗nu ˗dhɛ. Mɛn ˗nu ˗wa ˈˈwɩ kwa ˗dhɛ ɛɛnˈˈ ˗wa kwa ˈˈklʋʋbhɔ, ˗a ˈwɔn dɔ ˗sü ˈö ꞊dhɛ Zoova ˗yö kwa ˈˈpiʋ̈, ˈö dho ˗a ˈgüwɔn ˗së ˗kë kwa ˗dhɛ bhë, ˗yö kwa zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü ˗dhi.—Zak. 1:12; 1 Piɛ. 4:14.

14. ˈWɔn ˗mɛɛn ˈö ˗kë kwa ꞊dhegblü do ˈö go Taʒikistan ˗a ˈka? ˈYö ˈmën ˗kë?

¹⁴ Kwa ꞊dhegblü ˈbha ˗nu ˈwo ˗kë ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˈgü, ˗wo zuʋ̈gblüdhi ꞊dede ˗slɔɔ ˈyö sü ꞊dhɛ pë ˗yaaga ˈkwa ˗an ˗wɔn ꞊blɛɛ ꞊klöö yö, ˗wo ˗an ˗kë. Kwa ꞊dhegblü do ˈö˗ ˗kwɛ ˈdhö 19 ˈwo˗ ˗dhɛ Ʒovidɔn Boboʒonɔvö ˈö go Taʒikistan, ˗dhɛ ˈö ˗kɔ ˗kë ˈˈsɔdha ˈka ˗sü ˈka ˈwɔn ˈö bɔ ˗a ˈgü, ˗kwaa ˗ga. ˗Kwɛ 2019 Ɔtɔblö 4 ˈgü, ˈˈsɔdha ˗nu ˗wo  ˗nu ˗a ˗gɔ ˈkɔɔ, ˈwo˗ kun ˈwo ˗da ˗kasho ˈgü kö ˗yö ˈˈsu ˗va kë mü. ˗Wo pë ˈˈdhiʋ̈˗ ˗kë ˗a ˈka ꞊dhɛ ˈwɔnyaakëmɛn ˈdhö. ˈWɔn yaa ˗nu ˈwo˗ ˗kë ˗a ˈka ˈˈdhʋ̈, zunalö ꞊vadhɛ ˈwo ˈˈkpɔnŋ ꞊taa ˗wa ˗blɛɛ. ˗Wa ˗pö ꞊dhɛ ˗wa ˗man, ˈwo ˈˈgbɩɩdhɛ ˗wɔ ˗a ˗ta kö ˗yö ö ˗wo ˗bhö ˗yö kë ˈˈsɔdha ˈka, kö ˗ya sɔ ˗da ö ˗bha. ꞊Taabha, zakanmɛn ˗nu ˗wa ˗pö ˗ya ˈwɔn yaa kë, ˈyö ˈwo˗ bɔ ˈˈkan˗ ˈbha ˈgü kö ˗yö ꞊dhuëŋdhɛ ˗yö kë mü. ˗Yö ˗to mü ˈö dho ˈö yö˗ ˈka ˈˈtʋ̈ŋ ˈö ˈˈsɛgɔmɛn ˗gasitɛ ˗kë ˗a ˈka˗ ˗dhɛ, ö˗ bho ˗kasho ˈgü ˗a ˗bha. ˈˈTʋ̈ŋ ˈˈpɛpɛ ˈwo kun Ʒovidɔn ˗wëë ˗kë wo ˗ni ˈgü bhë ˗a ˈka, ˗yö ˗to ˗klu ˗sü ˈka ˗Zlan ˗bha, ˈö zuʋ̈gblüdhi ˗kë ˗a ˗gɔ. ˈMën˗ ˗takun? ˈPë˗ ˗takun ˈyö ˗tɔ ˗Zlan ˗wɔn ˗kun ˈˈgbɩɩ˗ ˗sü ˈö ˈˈtʋ̈ŋ ꞊gban ˈka.

15. ˈDhɛ kwa ꞊dhegblü Ʒovidɔn kun ˗kasho ˈgü, ˗yö ˈwɔn ˈö ˗gban ˗Zlan ˗bha ˗ya ˗draan ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

¹⁵ Kö kwa ꞊dhegblü Ʒovidɔn ˗yö ˗kasho ˈgü, ˈkö ˗kë ˗ʒiaanwo ꞊dhɛ Biblö ɛɛnˈˈ kwa ˗bha ˈsëëdhɛ ˈˈwɛɛ ˈbha ˈyaa kun ˗a ˗gɔ, ˈpë ˗gban Zoova ˗bha ˗ya ˗draan ˗kplawo. ˗Kɔ ˗kë ꞊dhɛ? Kwa ꞊dhegblü ˗nu ˗wa nu ˗a ˗bha ˗bhöpë ˈka, ˗wo Biblö ˈˈɲan ˈö ˗dhɛkpaɔyi ˗bha ˈka ˗a ˗bɛnzë ˗bhöpë ˗dagüpë ˗nu ˗ta. ˗Ya kë ˈˈdhʋ̈, ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö Biblö ˗wo pö ˈö ö ˗zota ˗a ˈgü yi ˈˈpɛpɛ ˈka. ˈDhɛ go ˗kasho ˈgü, ˗yö ˗dhioo ˗dɔ kwa ꞊dhegblü ˗nu ˈö ˗wo ˈti ˈˈklʋʋbhɔdhe ꞊gbɔɔnsü wɔ ˗an ˗ta do ˗an ˗ta, ˈö˗ pö: «ˈˈTʋ̈ŋ ˈö ˗potaadhe ˈdhö ka ˗gɔ ˗a ˈgü, ˗yö ˗dho kë ˗së kö ˈka ka ˗bha Zoova dɔ ˗sü  ˗dadhiʋ̈ ꞊dedewo Biblö waa kwa ˗bha ˈsëëdhɛ ˗nu ˗wopösü ˈka.»

16. ˗Mën ˗nu ˈö Ʒovidɔn kun ˈö ˈˈɲan ˗klu ˗ni ˈgu ˗an ˗bha?

¹⁶ Kwa ꞊dhegblü Ʒovidɔn ˗yö ˈˈta ˗sü Zoova ˗bha ˈtɔŋ˗ ˗nu ˗ta. ˗Zotadhe yaa ˗nu ˈwaa kun ˗a ˗gɔ, ˈö go mü ˈyii ˈwɔn yaa kë. ˗Yö ö ˈˈɲan ˗klu Zoova waa˗ dhɔɔbhaawɔn ˗nu ˗bha. Ʒovidɔn ˗yö ˗Zlan ˗dapë ˗nu ˗ga ˈö ˗an ˈˈdhiaa ˗yö mën ˗a ˈgü. Dhiapiʋ̈ ˈˈpɛpɛ ˈka ˗ya ˗bo, ˗yö ö ˈˈtʋ ˗to ˗mannën ˗wo ˗bha. ˈKwa dɔ gbeŋ, ˗yö ˗gbɔdë waa ˗gbɔdënën ˗nu ˗ga. ˗Ya ˗pö: «Zoova ˗bha gbɔɔdhe ˗nu ˈwo ˈˈdhʋ̈ ˗wo n zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü ˗dhi, ˈwo n ꞊faanmën.» ˈKwa Zoova ˈˈnuɛ bho ˗a ˗dapë ˗nu waa ˗dhioo ˗nu ˈö ˗an dɔ kwa ˗ta Biblö ˈgü ˗an ˗wɔn ˈgü, kwa zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü ˗yö ˗dhi, ˈö ˈkwa ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu bun.

17. Mɛn ˈbha ˗yö bɔ ˗ni ˈgü ˈwɔn ˈö Ʒovidɔn bɔ ˗a ˈgü bhë ˗a ˈgü, 1 Piɛdhö 1:6, 7 ˗dho ˗a ˗takun ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

¹⁷ ˗Ya ˈgo mü ˈzü, Ʒovidɔn ˗yö Zoova ˗dhɔkësü ˗wɔn ˗bɔ ˈˈdhiʋ̈. ˗Yö ˗kun ˗a ˈˈɲaan ꞊dhɛ ö ˗bha ˗klu ˗Zlan ꞊dede ˗bha ˗sü ˗wɔn ˗yö ˈˈgbɩɩ˗. Yesu ˗ya ˗pö: ‹ˈMɛ ˈö ˗zun ˗dhɛ kpiö ˈgü ˗mɛ ˈka kö ˗wa ˗dhɔ kë, yö ˗mü ˗Zlan Zoova ˈka, ˗a ˈˈwɛɛ ˈbha ˈyaa yö ˗zë zian ˈgü.› (Dhu. 4:8) ˈˈSɔdha ˗nu ˗kun ˗a ˈˈpiʋ̈ kö Ʒovidɔn ˗yö ˈˈkan Zoova ˗dhɔkësü ˗bha. ˈˈKɛɛ ˈyö ꞊bhɛɛ Zoova ˗dhɛ ˗dhɛkpaɔyi ˈˈpɛpɛ waa gbeŋyi ˈˈpɛpɛ ˈka, ˈö˗ pö ˗a ˗dhɛ ˗yö ö ˗takun kö ˈö ˈto ö ˗wo ˗ta. ˈKö ˗kë ꞊dhɛ ˗wo pë ˈˈdhiʋ̈ ˗kë ˗a ˈka, Ʒovidɔn ˗to ˗klu ˗sü ˈka Zoova ˗bha. ˈWɔn ˗nu ˈö bɔ ˗an ˈgü ˈˈdhʋ̈, ꞊waa˗ kë ˗a zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü ˗ya dhi ꞊dedewo. ˗A ˈkun ˈwo˗ wo ˈˈgbɩɩdhɛ ˈka ˈwo˗ ˗man, ˈö ˈwo˗ ˗da ˗kasho ˈgü bhë, ˗yö ˗kun ˈgüdandhe ˗nu ˈwo˗ ˗bha ˗zoyödhe ˗gɛn ˗gban, ˗an ˈka.—1 Piɛdhö 1:6, 7 ˗wo pö.

18. Kwa ˗dho ˗a kë ꞊dhɛ kö kwa zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü ˗yö dhi ˗kplawo?

¹⁸ Zoova ˗yö pë ˗nu ˈwo dho kwa zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü dhi ꞊dedewo, ˗an ˗dɔ. ˈKö ˗kë ꞊dhɛ kwa bɔ ˗ni ˈgü ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈgü, pë ˗yaaga ˈkwa˗ ˗wɔn ꞊blɛɛ ˈwɔn ˈö yö ˗a ˈgü bhë ˈkwa ˗an kë, kwa zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü ˗dho dhi ꞊dedewo ˈö ˈkwa˗ pö ˈpö: «ˈˈSɛgɔ ˈö˗ ˗bha ˗Zlan ˗yö ˗kë Zoova ˈka, ˗a ˗bha ˗yö ˗së.»—Ps. 144:15.