1. ˈKwa kwa ˗zota ˗tosɛta ˈö ˈyaa ɲën ˈö Zoova ˗ya ˈˈplüün bho kwa ˗dhɛ bhë ˗a ˈgü, kwa ˗kë kwa ˗de ˈgü ꞊dhɛ?

 ZOOVA ˗ya ˈˈplüün ˗bho ꞊dhɛ mɛn ˗nu ˈwo ˈwɔn man ö ˗ta ˗wo ˗dho «˗tosɛa ˈö ˈyaa yën» ˗a ꞊slɔɔ˗. (Wlɔ. 6:23) Pë ˗nu ˈö ˗an nu ˗ni ˈgü kwa ˗dhɛ ˈkwa kwa ˗zota ˗an ˈgü, ˗a ˗dhɔ ˈö kwa ˈgü ˗yö ˗dadhiʋ̈. Kwa ꞊dede ˗kwa kwa ˗zota: Kwa ˗dhɔ ꞊dede ˗yö kwa Dë ˈö dhaŋ˗ ˈgü ˗a ˗kë, ˗a ˗wɔn ˈgü ˗yö ˈti ˗dho ˈˈkan kwa ˗bha toŋtoŋdhö.

2. ˈˈPlüün ˈö ˗Zlan ˗ya bho ˈö ˗gban ˗tosɛta ˈö ˈyaa ɲën ˗a ˗bha bhë, ˗yö kwa ˗takun ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

² ˗Tosɛta ˈö ˈyaa ɲën ˗a ˈˈplüün ˈö ˗Zlan ˗ya bho kwa ˗dhɛ bhë ˗yö kwa ˗takun ˈö ˈkwa bɔ kwa ˗bha ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈgü yi ꞊gban ˈka. ˗A ˗wɔn ˈgü, ˈkö ˗kë ˗ʒianwo ꞊dhɛ kwa ˈyɔɔ˗ ˗nu ˗wa ˗pö wo ˗dho kwa zë, ˈkwaa ˈˈkan Zoova ˗dhɔkë ˗sü ˗bha. ˈMën ˗kë? ˈYö ˗tɔ ꞊dhɛ ˈkwa ˈto ˗klu ˗sü ˈka˗ ˗bha ˈkwa ga, ˗yö ˗dho kwa bho ga ˈgü, ˈö ˈkwa ˗tosɛta ˗kë ˗toëpö ˈka. (Zan 5:28, 29; 1 Ko. 15:55-58; Ebl. 2:15) ˈMën ˗kë ˈö ga kwa ˈgü ꞊dhɛ kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa ˗tosɛta kë ˗toëpö ˈka? ˈPë ˗kë, ˗kwaa ˈbhaa ˗nu ˗wɔn blɛɛˈˈ.

3. ˈMën ˗kë ˈö ga kwa ˈgü ꞊dhɛ Zoova ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗tosɛta ˈö ˈyaa ɲën ˗a nu kwa ˗dhɛ? (Psaume 102:12, 24, 27)

³ Kwa˗ ˈwɔn ˗dɔ ꞊dhɛ Zoova ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗tosɛta ˈö ˈyaa ɲën ˗a nu kwa ˗dhɛ, ˈyö ˗tɔ ꞊dhɛ yö ˈnën ˗tɔ ˗tosɛta ˗gɔgodhɛ, ˈö yöö ꞊dede ˈö ˗dhö ˗toëpö ˈka. (Ps. 36:9) Biblö ˈˈɲan ˈbha ˗nu ˈwo˗ ˗zɔn ꞊dhɛ ˗toëpö ˗Zlan ˗mü Zoova ˈka ˗kwa ˗an ˗ga. Psaume 90:2 ˗ya ˗pö ‹Zoova ˗yö ˗dhö ˗töëpö ˈka, ˈö ˗dho kë ˗dhö ˗toëpö ˈka.› Psaume 102 ˗yö pë do ˈö bhë ˗a ˗pö ˈpö. (Psaume 102:12, 24, 27 ˗wo pö.) ˗Ya ˈgo mü ˈzü, ˗Zlan ˗wodhiʋ̈lomɛn Abakukö ˗yö kwa Dë ˈö dhaŋ˗ ˈgü ˗a ˗wɔn ˗blɛɛ  ˈö˗ pö: «ˈAa Zoova, ü ˗dhö ˗toëpö ˈka. ˈAa n ˗man ˗Zlan, n ˗man Mɛn ˈˈslʋ̈ʋ̈slʋ̈, ˈbhaa ga.»—Hab. 1:12.

4. Kwa ˈti Zoova ˗bha ˗kë ˗toëpö ˗Zlan ˈka ˗sü ˈgüman, kwa dua ˗mü ˈkwa ˗ya ˗a ˗wɔn zɔnŋ ˗ta ˗ee? ˗A ˈgü ˈˈpʋ.

⁴ ˗A pö ˗sü ˈö ꞊dhɛ Zoova ˈö bhë ˗Zlan ˈö ˈdhö «yi ꞊gban ˈka» yö ˗mü, ˗a ˈgüman ˗sü ˗yö ka ˗gɔ ˈˈgbɩɩ˗ ˗ee? (Is. 40:28) ˗Yö ˗kë ˈˈdhʋ̈ mɛn ꞊vadhɛ ˈka ˈpö. Edhiu ˗ya ˗pö: «Mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˈwaa ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö ˗wo [˗Zlan] ˗kwɛ dɔ.» (Job 36:26) ˗Kɔ ˈö pë ˈbha ˈdhö˗ ˈka kwa ˈti˗ ˈgüman ˗së ˈka, kö ˗a ˗pë ˈyaa ˈdhö˗ ˈnën bhë ˗ee? ˗Abin. ˗A ˈwɔnzuan ꞊nɛn: ˈDhɛ ˗kë ꞊dhɛ ˗kɔ ˈö ˗dhɛ ˗yö ˗pʋ ˗a ˈka kwa ˗züzü ˈkwaa˗ dɔ, ˗a ˗gɛn ˈnën ˗tɔ ꞊dhɛ ˈˈwo ˈbhü ˈyaa ˈdhö ˗ee? ˗Abin. ˗Kɔ do ˈö bhë ˗a ˈka ˈpö mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˈkwaa ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö ˈpë ˗kë ˈö Zoova ˗bha ˗këdhösü zübhodhɛ ˈyaa ˈdhö ɛɛnˈˈ ˈö˗ ˈˈdhiʋ̈todhɛ ˈti dho kë ˗dhö, ˈkwa˗ dɔ. ˈˈKɛɛ ˈkö ˗kë ˈˈdhʋ̈, ˗a ˗gɛn ˈyaa ˈnën ˗tɔ ꞊dhɛ ˗toëpö ˗Zlan ˈyaa ˗mü ˗a ˈka. Kwa ˗Damɛn ˗bha ˗këdhösü ˈyaa ˈsü ˗kɔ ˈö ˈkwa˗ ˈgüman ˗a ˈka ˗a ˗bha. (Wlɔ. 11:33-36) ˈˈSanni ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ˗yö kë ˗dhö kö ˈɲënŋ˗ ˗nu, ˗gbɔdënën ˗nu ˗wo kë mü, Zoova ˗yö ˗kun ˗dhö. Zoova ˗ya ˗zɔn ˈˈpuu ˈka ꞊dhɛ ‹yö ˈnën bɔ ö ˗bha ˈˈpiigbɩɩdhɛ ˗ta ˈö ˈˈsɛ ˗da.› ꞊Ii, ˗yö ˗kun ˗dhö ˈˈdhiʋ̈ ˗be, ˈyö ꞊kun dhaŋ˗ ˗nu ˗da. (Jér. 51:15; Këw. 17:24) ˗Mën ˈö˗ ˗zɔn ˈzü ꞊dhɛ kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa ˗tosɛta kë ˗toëpö ˈka?

5. ˈWɔn ˗së ˗mɛɛn ˈö kun mɛnbhɩɩdhe ˗blɛɛsü ˗nu ˈˈdhiʋ̈ ˈˈgan ˗ni ˈgü?

⁵ ˗Ya ˈˈkan mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˗bha, ˈˈtëpë ˈˈpɛpɛ ˈö Zoova ˗yö ˗an ˗da ˗wo gapë ˈka. Mɛnbhɩɩdhe ˗nu dosɛnŋ ˈnën˗ pö ꞊dhɛ ˗wo ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo ˗tosɛta ˈö ˈyaa ɲën ˗a ˗kë. Zoova ˗ya ˗pö Adan ˗dhɛ: «Ü ˈka ˈdho ˈwun ˗së waa˗ ˈwun yaa ˗an dɔ ˗lü ˈö ꞊nɛ ˗a bhɛ ˗bhö, bhii yi ˈü dho ˗a bhɛ ˗bhö ˗a ˈka ˈü dho gaa.» (ˈWun. 2:17) ꞊Ya kë ꞊dhɛ Adan waa Ɛvö ˗wo ˈwɔn ˗man Zoova ˗ta ˗be, ˈwii ˗dho ga toŋtoŋdhö. Kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa˗ pö ꞊dhɛ ˈˈtʋ̈ŋ ˈbha ˗ya ˗wo ˗be Zoova ˗dho ˗a pö ˗an ˗dhɛ ˗wo ‹˗këdhösü ˈˈdhü bhɛ ˗bhö.› ꞊Ya kë ˈˈdhʋ̈, ˗yö ˗dho ˗an ˗zogban ꞊dhɛ wo ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo ‹˗tosɛta ˗kë ˗toëpö ˈka.› b—ˈWun. 3:22.

6-7. (1) ˗Mën ˈbha ˈö˗ ˗zɔn ꞊dhɛ ˗Zlan ˈti mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˗da ˗be kö ˗wo ga? (2) ˈMën ˈka˗ ˈˈpiʋ̈ ˈka˗ kë ꞊bhɔɔ ˈˈsɛ ˗ta? (Pë ˈˈbin ˗nu bhë ˗an ˗ga.)

⁶ ꞊Klaŋ ˈˈgblʋ̈gblʋ̈ ˗nu ˗wa ˗yö ꞊dhɛ nɔɔn˗ ꞊va ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo to kwa ˗tëŋ ˈgü. ˗Wɔnmɛnkunwɔn ˗mü. ˗Kwɛ 2010 ˈgü, zunalö do ˗ya ˗pö ꞊dhɛ ˗wa tele ˈto dɔ ˗sü ˈka ˈˈlɛlɛ ˈˈmliɲɔn 3 (ɛɛnˈˈ ˗kwɛ 300) ˈˈpiʋ̈, ˈwɔn ˗nu ˈwo  dho bɔ ˗an ˈgü ˗an ꞊gban ˈˈpɛpɛ ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo to kwa ˗tëŋ ˈgü. ˗A ˈbha ˗ya kë kö kwa ˗tëŋ ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö nɔɔn˗ ˗nu ˈwo ˗ʒiö ˗a ˈdhɛ bhë˗ ˗ta, ˗an sü. ˗Ya ˗zɔn ꞊dhɛ Zoova ˗yö kwa ˗tëŋ ˗kë kö ˈwɔn ꞊va ˗yö ˈto kwa ˈˈɲaan ˗yö ʒiö ˗a ˈka ˗a ˗dhɛ ˗nu ˈwo to kwa ˈˈɲaan ˗kwɛ 70 ɛɛnˈˈ 80 ˈˈpiʋ̈, ˗an ˗ta.—Ps. 90:10.

⁷ ˈDhɛ Zoova ˈdhö kwa ˗da ˗ni ˈgü, ˗yö ˗tosɛta ˈö ˈyaa ɲën ˗a kë ˗sü ˗ya kwa zuʋ̈ˈˈ ˈgü ˈpö. Biblö ˗ya ˗pö ꞊dhɛ ˗Zlan ˗yö «˗tosɛta ˈö ˈyaa ɲën ˗a kë ˗sü ˗ya [mɛnbhɩɩdhe ˗nu] zuʋ̈ˈˈ ˈgü.» (Eccl. 3:11) Pë ˈö˗ ˗wɔn ˈgü ˈkwa ga sü ꞊dhɛ kwa ˈyɔɔ˗ ˈdhö, ˈyö bhë. (1 Ko. 15:26) ˈKö˗ ˗de ˈö ˈˈyua ˈˈgbɩɩ˗ ˗yö kwa ˗kë, ˈkwaa ˈˈwɩ ˗a ˗bha kö ˈkwa ga. Kwa ˗dho ꞊dhɔtrɔɔplöö kö kwa ˗dhɛ ˗yö bo. Pë ˈˈpɛpɛ ˈkwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha kwa˗ ˗kë kö ˈkwa dha. Mɛn ˈö˗ ˗dhɔ ˗yö kwa ˗kë ˗ya ga, ˈkö ˗kë ꞊dhɛ ˗yö ˗kë wlüünën ɛɛnˈˈ mɛn ˈö ˗ya kë zii ˗a ˈka, ˗yö ˗mën kwa ˈka ꞊dedewo ˈˈtʋ̈ŋ ꞊va ˈˈpiʋ̈. (Zan 11:32, 33) ˈYaa za ˈgü ꞊dhɛ kwa ˗Damɛn ˗yö kwa ˗da kö ˈkwa pë ˗nu draanˈˈ, ˈkwa ˗tosɛta kë ˗toëpö ˈka. ˗A ˗wɔn ˈgü, ˗yö ˗dho ˗tosɛta ˈö ˈyaa ɲën ˗a kë ˗sü ˈˈsɩ kë kwa ˗dhɛ. ˈˈKɛɛ ˈpë ˗kë ˈö ga kwa ˈgü ꞊dhɛ kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa ˗tosɛta ˗kë ˗toëpö ˈka ˗a ˗gɛn ꞊va ˈbha ˗dhö ˈzü. Pë ˗nu ˈwo˗ ˗zɔn ꞊dhɛ ˈwɔn ˗nu ˈwo kun Zoova ˗zo ˈˈpiʋ̈ ˗be kwa ˗bha ˈka bhë ˈwii ˈgo ˈˈgblʋʋ, ˗kwaa ˈbha ˗nu ˗wɔn blɛɛˈˈ.

8. ˈMën Isaïe 55:11 ˗ya ˗zɔn kwa ˗dhɛ ˈö ˗gban ˈwɔn ˗nu ˈwo Zoova ˗zo ˈˈpiʋ̈ kwa ˗bha ˈka, ˗an ˗bha?

⁸ ˈKö ˗kë ꞊dhɛ Adan waa Ɛvö ˗wo ˈwɔn yaa ˗kë ˈwo nu ga ˈka wo ˗bha ˈnën ˗nu ˗ta, ˈwɔn ˈö kun Zoova ˗zo ˈˈpiʋ̈ mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˗bha ˈka, ˈyii ˈgo ˈˈgblʋʋ. (Isaïe 55:11 ˗wo pö.) ˗Ya ˈˈpiʋ̈ ˗kplawo kö mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˈwo dho ˗klu ö ˗bha ˗wo ˗tosɛta kë ˗toëpö ˈka. ˗Wo ˗nu ˈö Zoova ˗yö ˗an pö waa pë ˗nu ˈö ˗an ˗kë kö ˈwɔn  ˈö˗ ˗zo ˈˈpiʋ̈ bhë ˗yö yö ˈko ˈˈdhiʋ̈, ˗wa ˗zɔn ˈˈpuu ˈka ꞊dhɛ pë ꞊dede ˈö dho kë yö ˗mü.

9. ˈMën ˗Zlan ˗ya ˈˈplüün bho? (Daniel 12:2, 13)

⁹ Zoova ˗ya ˈˈplüün ˗bho ꞊dhɛ mɛn ˗nu ˈö ˗wa ga ö ˗dho ˗an bho ga ˈgü ˈö ˗tosɛta ˈö ˈyaa ɲën ˗a kë ˗sü ˈˈkwɛɛ ˗pʋ ˗an ˗gɔ. (Këw. 24:15; Tit. 1:1, 2) ˗Klu ˗Zlan ˗bha ˗mɛn Zɔbö ˗ya ˗pö ꞊dhɛ Zoova ˗ya ˈˈpiʋ̈ ꞊dedewo kö mɛn ˗nu ˈö ˗wa ga ˗yö ˗an bho ga ˈgü. (Job 14:14, 15) ˗A ˈwɔn ˗kun ˗Zlan ˗wodhiʋ̈lomɛn Daniɛdhö ˈˈɲaan ˈkpakpadhö ˈpö ꞊dhɛ ˗yö ˗dho mɛn ˗nu bho ga ˈgü, ˈö ˈwo ˗tosɛta ˗kë ˗toëpö ˈka. (Ps. 37:29; Daniel 12:2, 13 ˗wo pö.) Zuifö ˗nu ˈwo kun Yesu ˗bha ˈˈtʋ̈ŋ ˈgü bhë, ˗a ˈwɔn ˗kun ˗an ˈˈɲaan ꞊dhɛ Zoova ˗dho «˗tosɛa ˈö ˈyaa yën» ˗a nu ö ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˈwo ˗klu ö ˗bha ˗an ˗dhɛ. (Dhu. 10:25; 18:18) ˈWɔn ˗nu ˈö ˗Zlan ˗yö ˗an ˈˈplüün bho ˈˈdhʋ̈, Yesu ˗yö ˗an ˗wɔn ˗blɛɛ ˈko ˗ta ꞊va. ˗Ya ˈgo mü, yö ꞊dede ˈö bhë ˗a Dë ˗ya ˗bho ga ˈgü.—Mat. 19:29; 22:31, 32; Dhu. 18:30; Zan 11:25.

10. Mɛn ˗nu ˗bho ga ˈgü ˗sü ˈö kun ꞊kwɛŋzü bhë, ˈmën˗ ˗zɔn kwa ˗dhɛ? (Pë ˈˈbin ˈö bhë ˗a ˗ga.)

¹⁰ Zoova ˈnën ˗këdhösü nu mɛn ˗dhɛ, ˗ya ˈgo mü ˈzü ꞊faan ˗ya ˗gɔ kö ˗yö mɛnbhɩɩdhe ˗nu bho ga ˈgü. ˗Yö ꞊faan ˗nu Edhi ˗dhɛ ˈyö ꞊gɛandhe do ˈö kun Sarepta ˗a gbö bho ga ˈgü. (1 Rois 17:21-23) ꞊Taabha, ˗yö Edhize ˗takun ˈpö kö ˗yö dhebɔnën do ˈö go Shunamö ˗a gbö bho ga ˈgü. (2 Rois 4:18-20, 34-37) ˈWɔn ˗nu ˈwo bhë ˗wa ˗zɔn ꞊dhɛ mɛn ˗nu ˗bho ga ˈgü ˗sü ˈˈsɩ Zoova ˗dhɛ. ˈDhɛ Yesu kun ˈˈsɛ ta, ˗ya ˗zɔn ˈpö ꞊dhɛ ꞊faan ˈö ˈˈdhʋ̈ bhë Zoova ꞊yaa˗ nu ö ˗dhɛ. (Zan 11:23-25, 43, 44) ˈˈTʋ̈ŋ ˈö yö ˗a ˈgü Yesu ˗yö dhaŋ˗ ˈgü, ˗Zlan ‹˗ya ˗kɔ ˗ziö ˈˈsɛ waa˗ dhang˗ ˗nu ˈgü ˗pë ꞊gban ˈˈpɛpɛ ˗gɔ ˗sü ˗faan nu ˗a ˗dhɛ.› ˗A ˗wɔn ˈgü, ˗yö dɔ ˗sü ˈka ˗së kö ˗yö ˈˈplüün ˈö ˗Zlan ˗ya bho ꞊dhɛ ‹mɛ ˈˈpɛpɛ ˈö ˗wa ga ˈwo bun ˈgü ˗wo ˗dho ˗bö kö ˗tosɛta ˈö ˈyaa ɲën ˗wa kë› bhë, ˗a yökodhiʋ̈.—Mat. 28:18; Zan 5:25-29.

11. ˗Gɔtadhɔpë ˗yö ˗tosɛta ˈö ˈyaa ɲën ˗a ˈˈkwɛɛ ˗pʋ kwa ˗gɔ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

¹¹ ˈMën ˗kë ˈö Zoova ˗yö ö ꞊kwaa ö Gbö dhɔɔbhaasü ˗zü ˈö saanˈˈ sü ˈö ga? Yesu yöö ꞊dede ˗ya ˗gɛn ˗pö, ˈö pö: «Mɛ ˈˈbhɩɩ˗ ˗nu ˗dhɔ ˈö [˗Zlan] ˗kë ˗a ˈˈsinma ˈyaa ˈdhö. Yö ꞊në˗ ˗wɔn ˈgü ˈyö ˈnë ga do ˈö˗ ˗gɔ ˗a bɔ˗ ˗nu ˗dhɛ, kö mɛ ˈˈʋʋ mɛ ˈö dho ˈdhang bho˗ ˈˈdhiʋ̈, kö ˗tosɛa ˈö ˈyaa yën [...] ˗yö kë˗ ˗mɛ ˗dhɛ, kö˗ ˗mɛ ˈgü ˈya ˈdho see˗.» (Zan 3:16) Ö Gbö nu ˈö ˗Zlan ˗ya wo kwa ˗gɔtadhɔpë ˈka bhë, ˗ya ˗tosɛta ˈö ˈyaa ɲën ˗a kë ˗sü ˈˈkwɛɛ ˈˈpʋ kwa ˗gɔ. (Mat. 20:28) ˈWɔn ˗së ˈö ˗Zlan ˗ya ˗ya ö ˗zo ˈˈpiʋ̈ kwa ˗bha ˈka ˈˈdhʋ̈, Pɔdhö ˗ya ˗wɔn ˗blɛɛ ˈö˗ pö: ‹Ga ˗yö ˗bɔ mɛ do ˗ta ˈyö ˗da ˈˈkpʋng ꞊taa, ˗kɔ do bha˗ ˈgü ˈpö ˗go ga ˈgü ˗sü ˗yö ˗bɔ mɛ do ˗ta ˈyö nu. Ga ˈö mɛ ꞊gban ˈˈpɛpɛ ˈwo˗ wo sië bha˗ ˈklɔɔ˗ ˗mü Adan ˗bha ˗kë mɛ ꞊gban ˈˈbhɛma ˈka ˗sü ꞊në˗ ˈka. ˗Kɔ do bha˗ ˈgü ˈpö ˈgo ˈö ˈwo dho˗ wo ga ˈgü bha˗ ˈklɔɔ˗ ˗mü ˗bɔ Klisi ˈka ˗sü ꞊në˗ ˈka.›—1 Ko. 15:21, 22.

12. ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗dho ˗a kë kö ˗a ˗zopiʋ̈wɔn ˗yö kë kwa ˗dhɛ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

¹² Yesu ˗ya ˗pö ö ˗bha gwëëˈˈ ˗nu ˗dhɛ ˗wo bhɛɛˈˈ kö ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗yö nu, kö ˗a ˗zopiʋ̈wɔn ˗nu ˗wo kë ˈˈsɛ ˗ta. (Mat. 6:9, 10) ˗Zlan ˗zopiʋ̈wɔn do ˈnën ˗tɔ kö mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˗wo ˗tosɛta kë ꞊bhɔɔ ˈˈsɛ ˗ta ˗toëpö ˈka. ˗A ˗wɔn ˈgü ˗ya ö Gbö Yesu ˗kë ˗Gblüdë ˈka. ˗Yö ˗dho mɛn 144.000 ˈsü ˈˈsɛ ˗ta kö waa Yesu ˗nu ˗wo ˗Zlan ˗zopiʋ̈wɔn ˈö bhë, ˗a kë.—˗Dhɛ. 5:9, 10.

13. ˈMën Zoova ˈdhö˗ kë ˗ni ˈgü ˈˈtʋ̈ŋ ˈö yö ˗a ˈgü? ˈYö ˈmën ˈkwa dho ˗a kë kö ˈkwa kwa ˗kɔ ˗ya ˗gɔ?

¹³ ˈˈTʋ̈ŋ ˈö yö ˗a ˈgü, Zoova ˗yö «mɛn kpö ˗ziisü» ˈdho ˗ni ˈgü ˈkwëëdhö, ˗yö ˗an ꞊klaŋkë ˗ni ˈgü kö ˗wo ˗mɔn ˗tosɛta ˗kë ˗a ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗kɔ ꞊löö ˗sü ˗bha. (˗Dhɛ. 7:9, 10; Zak. 2:8) ˈKö ˗kë ꞊dhɛ ˈko ˗san waa ˗gblü ˗nu ˗wa ˗shiödhe ˗da mɛn ꞊vadhɛ ꞊zinŋgü ꞊dɛɛ, «mɛn kpö ˗ziisü» ˗wo pë ˈˈpɛpɛ ˗kë kö ˈko  ˗san ˈya ˗dho kë wo ꞊zinŋgü. ˗An këwɔn ˗nu ˗wa ˗zɔn ꞊dhɛ ˗wa wo ˗bha ˗blaan ˗dhaa ˗nu ˈˈgla ˈˈköö ˗nu ˈgü. (Mich. 4:3) ˗An ˗kɔ ˈyaa ˗gblü ˗nu ˈwo mɛn ˗nu zë ˗ni ˈgü ˈˈkpɔnŋ ꞊taa yö ˗an ˈgü. Pë ˈwo˗ ˗kë ꞊ʒiaan ˈyö ˗tɔ ˗Zlan ˗zopiʋ̈wɔn ˗zɔn mɛn ˗nu ˗dhɛ ˗sü kö ˗wo «˗tosɛa ꞊dede» ꞊slɔɔ. (1 Tim. 6:19) ˗An ˗de ˗bha ˈkɔdhigümɛn ˗nu ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo ˗gban ˗an ˗gɔ, ɛɛnˈˈ ˈzü ˈwëëga ˗wɔn ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗kë ˗an ˗ta ˈˈgbɩɩ˗ ˗an ˗bha wo ˗kɔ ˗ya ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗gɔ ˗sü ˗wɔn ˈgü. ˈˈKɛɛ Zoova ˗yö pë ˗nu ˈö ˗an ˗bhawɔn yö ˗an ˗bha, ˗an ˗nu ˗an ˗dhɛ. (Mat. 6:25, 30-33; Dhu. 18:29, 30) ˈWɔn ˗nu ˈwo bhë ˗wa ˗zɔn ꞊dhɛ ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗yö ˗dhö ꞊dedewo, ˈö ˗dho ˗a ˗zopiʋ̈wɔn ˗nu yökodhiʋ̈.

14-15. ˗A pö ˈö Zoova ˗ya wo ꞊dhɛ ga ˗dho ˈgo ˈˈshia˗ ˈpapadhö bhë, ˗yö ˗dho kë ˈˈdhʋ̈ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

¹⁴ ꞊Dɛɛ, Yesu ˗yö ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗gɔ ˈˈdhiʋ̈ dhaŋ˗ ˈgü, ˈö dho pë ˈˈpɛpɛ ˈö Zoova ˗ya ˈˈplüün bho kwa ˗dhɛ ˗an kë. (2 Ko. 1:20) ˈÖ sü ˗kwɛ 1914 ˗bha, Yesu ˗yö ö ˈyɔɔ˗ ˗nu ˗da ˗ni ˈgü ö ˗gɛn ꞊löö. (Ps. 110:1, 2) ˗A yi ˈyaa ꞊gblɛɛn ˈzü kö waa ö ˗kɔlöömɛn ˗nu ˗wo ˈwɔnyaakëmɛn ˗nu ꞊gban ˈˈpɛpɛ ˈgü shiʋ̈ˈˈ.—˗Dhɛ. 6:2.

¹⁵ Yesu ˗bha ˗kwɛ ˈˈgblü do ˗Gblüdëdhɛ kë ˈˈtʋ̈ŋ ˈgü, ˗yö ˗dho mɛn ˗nu bho ga ˈgü, ˈö mɛn ˈˈpɛpɛ ˈwo wo ˗gɔ dho Zoova ˗dhɛ ˈˈshia˗ ˈwo ˗kë ˈˈslʋ̈ʋ̈slʋ̈. ˈGüdandhe ˗totaabhasü ˗ya ɲën, mɛn ˗nu ˈö Zoova dho ˗an sü ꞊dhɛ mɛn kpɛnŋdhö  ˗nu ˈdhö, «ˈˈsɛ ˗dho ˈto [˗an] ˗gɔ ˈö ˈwo to ˗a ˗ta yi ꞊gban ˈˈpɛpɛ ˈka.» (Ps. 37:10, 11, 29) Ga ˈö kwa ‹ˈyaɔ˗ ˗totaamasü ˈka› bhë, ˗wo ˗dho ˗a bho ˈˈshia˗ ˈpapadhö.—1 Ko. 15:26.

16. Kwa ˗bha Zoova ˗dhɔkë ˗sü ˗gɛn ˗blɛɛsü ˈnën ˗tɔ ˗mën?

¹⁶ ꞊Dhɛ ˗kɔ ˈö ˈkwa˗ yö ˗a ˈka bhë ˗a ˈdhö, kwa ˗bha ˗zo ˗yö ˗tosɛta ˈö ˈyaa ɲën ˗a kë ˗sü ˗dhɛ ˗sü ˗yö ˗gban ˗sü ˈka ˗Zlan ˗Wo ˗ta. ˗Zoyödhe ˈö ˈˈdhʋ̈ ˗yö ˗dho ˗a kë ˈö ˈkwa to ˗klü ˗sü ˈka ˗Zlan ˗bha ˈˈtʋ̈ŋ ˗totaabhasü ˈö yö, ˗a ˈgü. ˈˈKɛɛ ˈkwa˗ pö ˈkwa kë Zoova ˗dhɛ ˗së, ˗tosɛta ˈö ˈyaa ɲën ˗a kë ˗sü ˗dhɔ dosɛnŋ ˈyaa ˈnën˗ dua ˈdhö ˗mü kö ˗yö kwa ˗blü ˈwɔn ˗nu kë ˗sü ˗bha. Pë ˗blɛɛsü ˈö˗ ˗wɔn ˈgü ˈkwa ˗kë ˈˈdhʋ̈, ˈyö ˗tɔ Zoova waa Yesu ˗an ˗dhɔ ꞊dede ˈö kwa ˈgü. (2 Ko. 5:14, 15) ˗Dhɔ ˈö ˈˈdhʋ̈ yö ˈnën ˗kë ˈö ˈkwa to ˗an ˗bha ˈwɔnzuan ˈˈpiʋ̈, ˈö ˈkwa kwa ˗bha ˗zoyö ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˗së ˗dhɛ ˗sü ˗wɔn ꞊blɛɛ mɛn ˗nu ˗dhɛ. (Wlɔ. 10:13-15) ˈKwa ˈˈgblüsë kë ˗sü draanˈˈ, Zoova ˗dho ˈˈwɩ ˗a ˗bha ˈö ˈkwa ˗kë ˗a ˈˈtɔŋdë ˈka ˗toëpö ˈka.—Ebl. 13:16.

17. ˗Mën ˈö mɛn ˈö ˈdhö ˗a dua ˈdhö ˗mü kö ˗ya kë? (Matiö 7:13, 14)

¹⁷ Kwa ˗dho kë mɛn ˗nu ˈwo dho ˗tosɛta ˈö ˈyaa ɲën ˗a kë bhë, ˗an ˈˈpiʋ̈ ˗ee? Zoova ꞊yaa˗ ˈˈkwɛɛ ˈˈpʋ kwa ˗gɔ. ꞊Dɛɛ, ˗to ˗këdhösü ˈö ˈyaa ɲën ˗a ˗ʒian ˗ta ˗sü ˗yö ˗sü kwa ˗bha. (Matiö 7:13, 14 ˗wo pö.) Yi ˈö ˈkwa dho ˗këdhösü ˈö ˈˈdhʋ̈ ˗a ꞊slɔɔ ˗a ˈka, ˗tosɛta kë ˗sü ˗dho kë ꞊dhɛ ˗mën ˈdhö? Dhɛɛˈˈ ˈö bhë kwa ˗dho ˗a ˗yɔ bɔ ˈwɔn ˗gɔ ˈö dɔ ˗a ˈdhɛ yö ˗a ˈˈpiʋ̈, ˗a ˈgü.