'Dho -a 'gü -wɔn -ta

'Dho -a 'gü -wɔn -nu 'sëëdhɛ -ta

ˈWƆN ˗GƆ 51

Kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa zuʋ̈waannusü ꞊slɔɔ ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˈˈtʋ̈ŋ ˈgü

Kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa zuʋ̈waannusü ꞊slɔɔ ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˈˈtʋ̈ŋ ˈgü

«Ka zuëˈˈ ˈya ˈdho kaan˗ ˈˈkwëë, ˈˈsuʋ̈ ˈya ˈdho ka kë!»—ZAN 14:27.

ˈˈTAN 112 Zoova, ˗dhikodhɛ ˗Zlan

ˈPË ˈKWA DHO ˗A YÖ a

1. ˈMën ˗tɔ zuʋ̈waannusü ˈö go ˗Zlan ˈˈpiʋ̈? ˈYö ˈwɔn ˗së ˗mɛɛn ˈö˗ ˗kë kwa ˗dhɛ? (Fidhipö 4:6, 7)

 ZUƲ̈WAANNUSÜ ˈbha ˗yö ˗dhö, ˈö ˈˈkpɔnŋtaamɛn ˗nu ˈwaa˗ dɔ. Yö ˈnën ˗tɔ ‹zuʋ̈waannusü ˈö go ˗Zlan ˈˈpiʋ̈,› ˈö ˗gban ˈˈtɔŋdëdhɛ ˗së ˗bha ˗kë kwaa kwa Dë ˈö dhaŋ˗ ˈgü kwa ꞊zinŋgü ˗sü ˗ta. ˗Ya kë mɛn ˗gɔ, ˗a ˗mɛn zuʋ̈ˈˈ ˗kë ˗saa, ˈö ˗kë ö ˗de ˈgü ˗së. (Fidhipö 4:6, 7 ˗wö pö.) Mɛn ˗nu ˈö Zoova ˗dhɔ ˗yö ˗an ˗kë, ˗an ˗kë kwa ˈˈtɔŋdë ˈˈgbɩɩ˗ ˈka ˗sü ˗yö kwa ˗dhɛ ˗së. ˗Ya ˈgo mü, «[˗Zlan] ˈö zuëwaanusü nu mɛn ˗dhɛ» bhë, ˗kë ˗a ˈˈtɔŋdë ˈˈgbɩɩ˗ ˈka ˗sü ˗yö kwa zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü ˗dhi ꞊dedewo. (1 Tes. 5:23) ˈKwa kwa Dë Zoova dɔ, ˈkwa ˈdhaŋ˗ bho ˗a ˈˈdhiʋ̈, ˈkwa ˈwɔn man ˗a ˗ta, ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˗wa nu kwa ˗ta zuʋ̈waannusü ˈö go ˗a ˈˈpiʋ̈ ˗yö ˗dho kwa zuʋ̈ˈˈ kë ˗saa, ˈö ˈkwa bɔ ˗an ˈgü.

2. ˈMën ˗kë ˈö ga kwa ˈgü ˗dhɛ kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa zuʋ̈waannusü ˈö go ˗Zlan ˈˈpiʋ̈ ˗a ꞊slɔɔ?

2 ˈWɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈwo ˗kë ꞊dhɛ ˈˈyua yaa ˗bha ˗pɛn ˗sü, ˈˈsɛgümɛn ˗nu ˗bha ˗gban ˈˈsɛkɔɔnmɛn ˗nu ˗gɔ ˗sü, ɛɛnˈˈ kwa ˈˈklʋʋbhɔsü ˗nu ˈdhö bhë ˗wa ˗da, zuʋ̈waannusü ˈö go ˗Zlan ˈˈpiʋ̈ ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗kë kwa ˗gɔ ˗ee? ˈWɔn suu ˗nu ˈwo ˈˈdhʋ̈ ˗wo ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo ˈˈsuʋ̈ ˗da kwa ˈgü. ˈˈKɛɛ Yesu ˗ya ˗pö ö ˗bha gwëëˈˈ ˗nu ˗dhɛ: «Ka zuëˈˈ ˈya ˈdho kaan˗ ˈˈkwëë, ˈˈsuʋ̈ ˈya ˈdho ka kë!» (Zan 14:27) Kwa ꞊dhegblü ˗nu ˗wo ˗to Yesu ˗bha ˗dhioo ˈö bhë ˗a ˈˈpiʋ̈. Zoova ˗bha ˗takundhe ˈsaa˗ ˈgü, zuʋ̈waannusü ˗kë ˗an ˗gɔ ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈgü.

ˈˈYUA ˈˈGBƖƖ˗ ˗YA ˗PƐN, KWA ˗DHO ZUƲ̈WAANNUSÜ ꞊SLƆƆ ˗KƆ ˗KË ꞊DHƐ?

3. ˈˈYua ˈˈgbɩɩ˗ ˗ya ˗pɛn, ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö zuʋ̈waannusü kun mɛn ˗gɔ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

3 ˈˈYua ˈˈgbɩɩ˗ ˗ya ˗pɛn, ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö pë ꞊va bho ˈˈgblʋʋ kwa ˗bha ˗tosɛta ˈgü. ˗Kɔ ˈö Kolona virisö mɛn ꞊vadhɛ ˗bha ˗tosɛta bho˗ ˈka ˈˈgblʋʋ, ˗kwaa ˗ga. Mɛn ˗nu ˈwo ˗an dhɛɛˈˈ kpɔ ˗a mɛn ꞊vadhɛ ˗wa ˗pö ꞊dhɛ Kolona ˈˈtʋ̈ŋ ˈgü, yi ˗kan wo ˈˈɲan ˈgü. ˈˈTʋ̈ŋ ˈö bhë ˗a ˈgü, mɛn ˗nu ˈö zuʋ̈dhiʋ̈tɛ ˗yö ˗an ˗gɔ ˈgü dɔ ˗gbɔudhö, ˈwo we ꞊va waa ˈtaakpɛɛ ˗nu mü, ˈwo ˗kë ˈˈvaanvan ɛɛnˈˈ ˈwo kun ˗a ˈˈpiʋ̈ kö ˈwo wo ˗de zë, ˗wo ˗kë ꞊va ꞊dedewo. ˗Ya kë ꞊dhɛ ˗dhɛ ˈö ˈkwa˗ ˗bha ˈˈyua ˈˈgbɩɩ˗ ˗ya ˗pɛn mü, kwa ˗dho ˗a kë ꞊dhɛ kö zuʋ̈waannusü ˈö go ˗Zlan ˈˈpiʋ̈ ˗yö kë kwa ˗gɔ, kö kwa zuʋ̈ˈˈ ˈˈdhiʋ̈ ˈya ˗dho ˈˈtɛ ˈgbɛ?

4. ˗Wo ˈö Yesu ˗ya pö ˈö ˗gban ˈˈtʋ̈ŋ ˗totaabhasü ˗bha bhë, ˗a dɔ ˗sü kwa zuʋ̈ˈˈ ˈwaannu. ˈMën ˗kë?

4 Yesu ˗ya ˗pö ꞊dhɛ ˈˈtʋ̈ŋ ˗totaabhasü ˈgü, ˈˈyua yaa ˗nu ˗dho ˈsɔ «˗dhɛ ˗nu ˈgü ˈzuuzudhö.› (Dhu. 21:11) ˗A ˈwɔn dɔ ˗sü ˈö ˈˈdhʋ̈ ˗yö zuʋ̈waannusü ˗nu kwa ˗dhɛ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? ˗Ya ˗kë ˈö ˈˈyua ˗bha ˗pɛn ˗sü ˈwɔn ˈyaa kwa ˈkun, ɛɛnˈˈ ˈö ˈyaa ˈˈkan kwa ˈgü. ˈWɔn ˗nu ˈwo ˈˈdhʋ̈ ˗wa kë, kwa˗ ˗yö ꞊dhɛ pë ꞊dede ˈö Yesu ˗ya pö bhë, ˈyö ˈwo kë ˗ni ˈgü bhë. ˗A ˗wɔn ˈgü, ˗yö ˗dho kë ˗së kö ˗dhioo ˈö Yesu ˗ya dɔ kletiɛn ˗nu ˈwo dho kë ˈˈtʋ̈ŋ ˗totaabhasü ˈgü ˗an ˗ta bhë, ˈkwa ˈto ˗a ˈˈpiʋ̈. ˗Ya ˗pö: «Ka ˈˈgblʋ̈ʋ̈dhɛ ˈya ˈdho ˈˈmuu bho.»—Mat. 24:6.

ˈˈTʋ ˗to Biblö ˗bha ˗sü ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö zuʋ̈waannusü nu kwa ˗dhɛ ˈˈyua ˈˈgbɩɩ˗ ˗pɛn ˈˈtʋ̈ŋ ˈgü. (Kpɔɔˈˈ ˗wo ˗bhüöö kpö 5 ˈgü.)

5. (1) ˈKwa ˗dhɛ ˗ga Fidhipö 4:8, 9 ˈgü, ˈˈyua ˈˈgbɩɩ˗ ˗ya ˗pɛn kwa ˗bha ˈˈsɛ ˈgü, ˈmën ˈkwa dho bhɛɛˈˈ ˗a ˗wɔn ˈgü? (2) ˈBha ü ˈˈtʋ ˈto Biblö ˈdhɛ ˈˈtʋtobhapë ˈka bhë ˗a ˗bha, ˈwɔn ˗së ˗mɛɛn ˈö dho ˗a kë ü ˗dhɛ?

5 ˈˈYua ˈˈgbɩɩ˗ ˗ya ˗pɛn, ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö kwa zuʋ̈ˈˈ ˈˈdhiʋ̈ ˗tɛ, ˈö ˈˈsuʋ̈ ˗da kwa ˈgü. Pë ꞊dede ˈö ˗kë kwa ꞊dhegblüdhe do ˈwo˗ ˗dhɛ Dezi ˗a ˈka, ˈyö bhë. b ˗Dhɛ ˈö˗ dë ˈzlaa˗, ˗a ꞊dhegblü gɔɔn˗ waa˗ ˗bha ꞊dhɔtrɔɔmi ˈwo ga Kolona virisö ꞊kɔa, ˈˈsüʋ̈ ˗ya ˗kë, ˈö˗ pö ö ˗de ˗dhɛ ꞊dhɛ ˈya ˈˈyua ˈö bhë ˗a ˈsü, ö dhe ˈö ˗ya kë zii ˗yö ˗dho ˗a ˈsü ˈpö. ˗Dhɛ ˈö ˗kë ˈzü ꞊dhɛ ˗a ˗bha yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ꞊shiʋ̈ Kolona ˗wɔn ˈgü, ˗a zuʋ̈dhiʋ̈tɛ ˗kun ˗a ˗bha, ˈyö sü ꞊dhɛ ˗ya kë ˈˈdhʋ̈ ˈwëëga ˈti ˗dho kë ˗a ˗gɔ kö ˗yö ˗bhöpë waa ˈkɔ ꞊saa, ˗an ꞊slɔɔ. Zuʋ̈dhiʋ̈tɛ ˗nu ˈwo ˈˈdhʋ̈, ˗wo yi ˗kan ˗a ˈˈɲan ˈgü gbeŋ. ˈKö ˗kë ˈˈdhʋ̈, Dezi ˗yö zuʋ̈waannusü ˗slɔɔ. ˗Kɔ ˗kë ꞊dhɛ? ˗Ya ˗pö Zoova ˗dhɛ ˗yö ö ˗takun kö ö zuʋ̈ˈˈ kë ˗saa, kö ˗zotakɔ ˗së ˗nu ˗wo kë ö ˗gɔ. (Fidhipö 4:8, 9 ˗wo pö.) ˈDhɛ ˗kë ˈˈdhʋ̈, ˗yö ˗bɔ Biblö ˈdhɛ ˈˈtʋtobhapë ˈka ˗a ˗ta ˈö ö ˈˈtʋ to Zoova ˗bha. ˗Ya ˗pö: «Mɛn ˈö kun Biblö ˗wo pö ˗ni ˈgü bhë, ˗ya ˗wo ˗pö ꞊dhɔŋdhɔŋsü ˈka, ˈö pa n ˈka. ˗Yö n ˗zo ˗bo ꞊dhɛ Zoova ˗zo ˗yö n ˈˈpiʋ̈.—Ps. 94:19.

6. Biblö ˗draan kwa ˗de ˈˈpiʋ̈ ˗sü waa ˗nu ˗bhɔkwëë ˗nu ˗ta ˗sü ˗dho kwa ˗takun ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

6 ˈˈYua ˈˈgbɩɩ˗ ˗ya ˗pɛn, ˗a ˈbha ˗ya kë pë ˗nu ˈkwa kun ˗an kë ˗ni ˈgü ˗be ˈkwii ˗dho ˗mɔn ˗an kë ˗sü ˗bha ˈzü. ˈˈKɛɛ ˗kwa dɔ ˈˈgbɩɩ˗ kö kwa ˈgü ˈya ˗dho ga Biblö ˗draan kwa ˗de ˈˈpiʋ̈ ˗sü waa ˗nu ˗bhɔkwëë ˗nu ˗ta ˗sü ˈka. ˗Bɔagüwɔn ˗nu ˈwo kwa ˗bha ˈsëëdhɛ ˗nu ɛɛnˈˈ video ˗nu ˈgü, ˗wo ˗dho kwa ˗zogban ꞊dhɛ kwa ꞊dhegblü ˈbha ˗nu ˈwo bɔ ˈwɔn suu ˗nu ˈwo ˈˈdhʋ̈ ˗an ˈgü, ˗wo ˗to ˗klu ˗sü ˈka ˗Zlan ˗bha. (1 Piɛ. 5:9) Kwa ˗bha ˗bhɔkwëë ˗nu ˗dho kwa ˗takun kö ˈkwa kwa ˗zota Biblö ˈˈɲan ˗nu ˈwo ꞊faan nu mɛn ˗dhɛ, ˗an ˈgü. ˗Nu ˗bhɔkwëë ˗nu ˗ta ˗sü ˗dho ˗a kë ˈzü ˈö ˈkwa mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ꞊faanmën, ˈö wo ˗de ˈpö ˈwo kwa ꞊faanmën. (Wlɔ. 1:11, 12) ˗Kɔ ˈö Zoova ˗yö ö ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˈwo kun ˈˈyua ɛɛnˈˈ ˈˈsuʋ̈wɔn ˗nu ˈgü, ɛɛnˈˈ ˈzü ˈmɛn ˈwo kun wo do ˈka ˗an ˗takun ˗a ˈka ˈkwa kwa ˗zota ˗a ˈgü, kwa ˗bha ˗zoyödhe ˗gɛn ˗dho ˗gban, ˈö ga kwa ˈgü ꞊dhɛ ˗yö ˗dho kwa ˗takun ˈpö.

7. ˗Gleŋ ˗mɛɛn ˈkwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa˗ sü bɔmɛn Zan ˗bha?

7 ˗Kwa pë ˈˈpɛpɛ kë kö kwaa kwa ꞊dhegblü ˗nu ˈkwa ˈˈdoodɔ. ˈˈYua ˈˈgbɩɩ˗ ˗ya ˗pɛn ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗naan ˗da kwa ꞊zinŋgü. ˈˈTʋ̈ŋ ˈö ˈˈdhʋ̈ ˗a ˈka kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa ˗kë kwa ˗de ˈgü ꞊dhɛ bɔmɛn Zan ˈdhö. ˗Yö ˗kun ˗a ˈˈpiʋ̈ kö ˈö ˈdho ˈö ˗kpan ö ˈˈtɔŋdë Gausö ˗bha. (3 Zn. 13, 14) ˈˈKɛɛ ˗ya ˈwɔn ˗dɔ ꞊dhɛ wo ˈti ˗dho ˗kpan wo ˈko ˗bha ˈˈtʋ̈ŋ ˈbha ˈˈpiʋ̈. ˈDhɛ ˈˈdhʋ̈, ˈpë ˗kɔ ˗mɔn ˗a kë ˗sü ˗bha ˈyö ˗tɔ ˈsëëdhɛ ˗bɔ ˗a ˗dhɛ ˗sü. ꞊Ya kë ꞊dhɛ ˈkwaa ˗mɔn ˗a ˗bha ˈkwa ˗wo kwa ꞊dhegblü ˗nu ˗dhɛ ˈˈtʋ̈ŋ ˈˈplɛ ˈka, ˗kwaa ˈˈslö mɛɛnˈˈ kö ˈkwa ˗an ˗dhɛ telefɔnö ˈˈdhiʋ̈, kö ˈkwa ˗kpan ˗an ˗bha video ˗ta, ɛɛnˈˈ ˈkwa ˈsëëdhɛ bɔ ˗an ˗dhɛ ɛntɛnɛtö ˗ta. ˈKwa ˈto kwa ꞊dhegblü ˗nu ˈˈpiʋ̈ ˗kplawo, kwa ˈti ˗dho kë kwa do ˈka, kwa zuʋ̈ˈˈ ˗dho ˈwaannu. Zuʋ̈dhiʋ̈tɛ ˗ya kë kwa ˗bha, ˗kwaa blɛɛˈˈ mɛn zii ˗nu ˗dhɛ, ˈkwa ˈˈwɩ ˈpö ˗an ˗bha ˗takundhe ˗bha.—Is. 32:1, 2.

ˈˈSƐ ˗YA ꞊ZII ƐƐNˈˈ ˈˈTEE ˈˈGBƖƖ˗ ˗YA ƷIÖ, KWA ˗DHO ZUƲ̈WAANNUSÜ ꞊SLƆƆ ˈˈMƐN?

8. ˈˈSɛ ˗ya ꞊zii ɛɛnˈˈ ˈˈtee ˈˈgbɩɩ˗ ˗ya ʒiö, ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö kwa ˗bha zuʋ̈waannusü ꞊shiʋ̈ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

8 ˈˈSɛ ˗ya ꞊zii ɛɛnˈˈ ˈˈtee ˈˈgbɩɩ˗ ˗ya ʒiö ˗dhɛ ˈö ˈkwa˗ ˗bha ˗a ˈgü, ˗a zuʋ̈dhiʋ̈tɛ ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ꞊gwëë kwa ˗bha. ꞊Ya kë ˈzü ꞊dhɛ kwa dhɔɔbhaamɛn ˗yö ˗ga, ɛɛnˈˈ kwa ˗bha ˈkɔ waa kwa ꞊slɔɔpë ˗nu ˗wo ˗shiʋ̈, ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö mën kwa ˈka, ˈö ˈpë ˈkwa dho ˗a kë ˈkwaa˗ dɔ. ˗Yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˗ʒianwo ˈö ka zuʋ̈ˈˈ ˗kë ˈˈdhiʋ̈˗. ˗A ˗gɛn ˈyaa ˈnën ˗tɔ ꞊dhɛ ꞊nɔɔnpë ˗nu ˗dhɔ ˗yö kwa ˗kë ɛɛnˈˈ ˗zoyödhe ˈyaa kwa ˗gɔ. Kwa bɔ ˗ni ˈgü ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˈgü, ˈwɔn yö ˗kɔ yaa ˗ya kë kwa ˗gɔ, mɛn ˈbha ˗nu ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo˗ ˈgüman kwa ˗gɔ. (Job 1:11) ˈˈKɛɛ ˈkö ˗kë ˈˈdhʋ̈, kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa zuʋ̈waannusü ꞊slɔɔ. ˗Kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

9. ˈMën Yesu ˗ya pö ˈkö ˈö kwa zuʋ̈ˈˈ baaˈˈ ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˗bha nu ˗sü ˗gɔ?

9 Kwa ˗zo ˗yö ˗bo pë ˈö Yesu ˗ya to ˈˈdhiʋ̈ ˈö˗ pö ˗a ˈka. Mɛn ꞊vadhɛ ˗bha ˈgü pë ˗nu ˈwo ˗kë ꞊dhɛ ˈˈsɛ ˗bha ꞊zii ˗sü, ˈˈtee ˈˈgbɩɩ˗ ˗bha ʒiö ˗sü, ɛɛnˈˈ ˈˈyi ˗bha pa ˗sü ˗nu ˈdhö bhë, ˈwii ˗dho kë ˗dhɛ ˈwo˗ ˗bha ˗a ˈgü toŋtoŋdhö. ˈˈKɛɛ kwa ˗zë kwa˗ ˈwɔn ˗dɔ ꞊dhɛ ˈwɔn ˗nu ˈwo ˈˈdhʋ̈ ˗wo ˗dho kë ꞊va kwa ˗bha ˈˈtʋ̈ŋ ˈö yö ˗a ˈgü, ˈö˗ ˈbha ˗ya kë ˈwo dho kë ˗dhɛ ˈö kwa ꞊dede ˈkwa˗ ˗bha ˈgü. Yesu ˗ya ˗pö ö ˗bha gwëëˈˈ ˗nu ˗dhɛ ꞊dhɛ ˈˈsanni ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ˈˈdhiʋ̈ ˗yö ˈto, ‹ˈˈsɛ ˗nu ˗dho ꞊zii,› ˈö ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˗wo ˗kë. (Dhu. 21:11) ˗Ya ˗pö ˈzü «ˈwɔn yaa kë ˗sü ˗dho kë ꞊dhɛ ˈˈyi ˈdhö ˈö pa.» Pë ꞊dede ˈö kë ˗ni ˈgü ꞊dɛɛ, ˈyö bhë. ˗A ˈwɔnzuan ˈnën ˗tɔ mɛn zë ˗sü, ˈˈvaanvandhɛ waa ˈbɔnbö ˗ya ˗mɛn ˗nu, ˗wa kë ꞊va. (Mat. 24:12) Yesu ˈti˗ pö do ꞊dhɛ mɛn ˗nu ˈö Zoova ˗ya ˈˈkan ˗an ˗bha wo dosɛnŋ ˈnën ˈwɔn ˗nu ˈwo ˈˈdhʋ̈ ˈwo dho kë ˗an ˈka. ˗Wo ˗kë ˈpö Zoova ˗dhɔkëmɛn ꞊va ˈwo ˗klu ˗a ˗bha ˗an ˈka. (Is. 57:1; 2 Ko. 11:25) Zoova ˈti ˗dho ˗dhidha kë kö ˗yö ö ˗kɔ kpa kwa ˗ta ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈwo ˈˈdhʋ̈ ˗an ˗gɔ, ˈˈkɛɛ ˗yö ˗dho pë ˗nu ˈö kwa ˗bhawɔn ˈdhö ˗an ˗bha kö kwa zuʋ̈ˈˈ ˈto ˈwaannu ˗sü ˈka ˗an nu kwa ˗dhɛ.

10. ˈKwa ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈto ˈˈdhiʋ̈ ˈkwa kwa ˗de baaˈˈ, kö ˈkwa˗ ˗zɔn ꞊dhɛ kwa kwa ˗zo ˗yö Zoova ˗dhɛ. ˗Kɔ ˗kë ꞊dhɛ? (Proverbes 22:3)

10 ˈKwa ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈto ˈˈdhiʋ̈ ˈkwa kwa ˗de baaˈˈ, ˗wa nu kwa ˗ta yi ˈˈoo ˗yi ˈka kwa zuʋ̈ˈˈ ˗dho ˈto ˈwaannusü ˈka, ˈö ˈkwa dɔ ˗an ˈkun ˗dhɛ ˈka. ˈKwa˗ kë ˈˈdhʋ̈ kö ˈkwa˗ ˗zɔn ꞊dhɛ ˈkwaa kwa ˗zo yö Zoova ˗dhɛ ˗ee? ˗Abin toŋtoŋdhö. ˈKwa˗ kë ˈˈdhʋ̈ ꞊ʒiaan kö ˈkwa˗ ˗zɔn ꞊dhɛ ˗a ˈˈsɩ ˗yö Zoova ˗dhɛ kö ˗yö ˗zokë kwa ˈˈpiʋ̈. ˗Kɔ ˗kë ꞊dhɛ? ˗Zlan ˗Wo ˗ya ˗pö kwa ˗dhɛ ˈkwa kwa ˗de baaˈˈ ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈwo ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˗wo nu kwa ˗ta, ˗an ˗bha. (Proverbes 22:3 ˗wo pö.) Zoova ˗bha ˗kɔlokota ˗yö ˗bɔ kwa ˗bha ˈˈsu ˗bha ˈsëëdhɛ ˗nu, ˗bhɔkwëë ˗nu waa nɔɔn- ˗nu ˗ta, ˈö˗ pö kwa ˗dhɛ ˗kplawo ꞊dhɛ ˈkwa kwa ˗de baaˈˈ ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗bha. c Kwa ˈdhaŋ˗ ˗bho Zoova ˈˈdhiʋ̈ ˗ee? ꞊Ya kë ꞊dhɛ kwa kwa ˗zo ˗yö ˗a ˗dhɛ, ˈˈsanni ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗yö nu kwa ˗ta, ˗kwa ˈto ˗a ˗bha ˗dhioo ˗nu ˈˈpiʋ̈ ꞊dɛɛ.

ˈKwa ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈto ˈˈdhiʋ̈ ˈkwa kwa ˗de baaˈˈ, kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa dha ˗an ˗gɔ. (Kpɔɔˈˈ ˗wo ˗bhüöö kpö 11 ˈgü.) d

11. ˗Gleŋ ˗mɛɛn ˈö Maagadhɛtö ˗bha ˈwɔnzuan ˗ya ˗da kwa ˗bha?

11 Kwa ꞊dhegblüdhe do ˈwo˗ ˗dhɛ Maagadhɛtö ˈwɔn ˈö bɔ ˗a ˈgü, ˗kwaa ˗ga. ˈDhɛ ˈˈshiʋ̈ ˗yö ˗da ˈˈblü ˗a ˗bha ˈkɔ ˈˈsuee, ˈˈsɛgɔdhiʋ̈mɛn ˗nu ˗wa ˗pö ˗an ˗dhɛ ˗wo ˈgo ˗dhɛ ˈö bhë ˗a ˈgü. ˈDhɛ ˗kë ꞊dhɛ mɛn ꞊vadhɛ ˗kun ꞊duëë ˗ni ˈgü, gɔ ˗nu ˗kun ʒiaan ˗ta ꞊va, ˈö ʒiö ˗dhɛ ˈyaa kun ˗dhö. ˈˈWo ˈˈtröö tii ˗kun yö ˗sü ˈka ˗dhɛ ꞊gban ˈgü. ˗A ˗wɔn ˈgü Maagadhɛtö ˗go gɔ ˈgü ˗dhɛ ˈyaa kun ˗dhö. ˈˈKɛɛ ˗yö ˗dha, ˈyö sü ꞊dhɛ ˗yö ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˈö bhë ˗a ˗to ˈˈdhiʋ̈ ˈö ö ˗de ꞊baa. ˗A ˗bha ˈˈkpɔɔ ˈgü, ˈˈsɛ ˈˈbin do ˗kun mü, ˈö˗ ˗takun ˈö ʒiaan ˈˈwɛɛ sü. ˗Yö ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗to ˈˈdhiʋ̈ ˈö bɔ ʒiaan ˗nu ˈwo ˈˈdhʋ̈ ˗an ˈka, ˈö ˗an ꞊duaakë, kë ˈˈdhʋ̈ kö ˈwɔn ˈbha ˗ya ˗da, ˈö bɔ ˗an ˈka. Maagadhɛto ˗yö ˗dha, ˈyö sü ꞊dhɛ ˗yö ö ˗de ˗baa ˗së ˈka.

12. ˗Mën ˈö ˗kë ˈö ˗së kö ˗dhioo ˗nu ˈwo dho kwa dha ˈkwa ˈto ˗an ˈˈpiʋ̈?

12 ˈˈSɛgɔdhiʋ̈mɛn ˗nu ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo˗ pö kwa ˗dhɛ ˈkwa ˈgo kwa ˗pin ˗bha ɛɛnˈˈ ˈkwa ˈwɔn ˈbha ˗nu ˈwo dho kwa ˗takpa ˗an kë. Mɛn ˈbha ˗nu ˗wo ˗zë wo ˗bha ꞊nɔɔnpë ˗nu ˗wɔn ˗dhɛ ˈö ˈwo wo ˈˈtʋ bho ˗dhioo ˗nu ˈwo ˈˈdhʋ̈ ˗an ˗bha ɛɛnˈˈ ˈö ˈwaa ˗an ˗ya ꞊bhlëë ˈgü ˈzodhö. ˈˈKɛɛ kletiɛn ˗nu kwa ˗zë ꞊wɛ? Biblö ˗ya ˗pö kwa ˗dhɛ: «˗Ka zë kwa Dëmɛ ˗wɔn ˗dhɛ kö ˈka ka ˗gɔ ˈdho mɛ ˈˈpɛpɛ ˈwo ˗yamɛ ˗nu ˈka ˈˈkpʋng ꞊taa ˗a ˗nu ˗dhɛ ˈˈsia˗. ˗Yö ˗kë ˗gblüdë ˈka oo, ˗yö ˗kë ˗a ˗kɔdhiʋ̈mɛ ˈö˗ bɔ [...] ꞊në˗ ˈka oo, ˗kaa ˗nu ꞊bhlëë ˗ya.» (1 Piɛ. 2:13, 14) ˗Zlan ˗bha ˗kɔlokota ˗yö ˗dhioo ˗nu ˈwo dho kwa dha ˗an ˗dɔ kwa ˗ta ˈpö. ˗Wa ˗pö ˗kplawo ꞊dhɛ ˈkwa kwa ˗bha telefɔnö ˈˈnimlɔn ˗nu nu mɛn zii ˗nu ˗dhɛ, kë ˈˈdhʋ̈ kö ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗ya ˗da ˗wo kwa ˗dhɛ. ˈKa˗ kë ˈˈdhʋ̈ ˈsaadhö ˗ee? ˗Wo ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈpö ˈwo ˗dhɛ ˈö ˈkwa dho kwa ˗bin ˗a ˗bha, ˗dhɛ ˈö kwa dho bɔ ˗a ˗bha, kwa ˗bhawɔnyëëpë ˗nu, ˗kɔ ˈö ˈkwa dho ˈwɔn ˗nu kë ˗a ˈka waa ˈˈtʋ̈ŋ ˗nu ˈö ˈkwa dho nu ˗a ˈka mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˗dhɛ, ˗an ˗zɔn kwa ˗dhɛ. Kwa ˈti kwa ˈˈtʋ ˈto ˗an ˗bha, kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa kwa ˗de ˗bha ˗tosɛta waa mɛn zii ˗nu ˗bha dɔ ga ˗yɛ ˈˈdhiʋ̈. Kwa ˗zo ˈya ˗dho bhɔ ꞊dhɛ ˗klu ˗Zlan ˗bha ˗mɛn ˗nu ˈwo bhë wo ˈnën ˈwo wo ˈˈɲan ˈto ˗ni ˈgü kwa ˗bha. (Ebl. 13:17) Maagadhɛtö ˗ya ˗pö: «˗Yö ga ˗sü ˈka n ˈgü ꞊dedewo ꞊dhɛ ˈto ˈa˗ ˈwo mɛn zii ˗nu waa Zoova ˗bha ˗kɔlokota ˗an ˗bha ˗dhioo ˗nu ˈˈpiʋ̈ bhë, ˈyö ˈa dha ga ˗gɔ.»

13. ˈWɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ꞊waa˗ kë kletiɛn ˗nu ˗wa ˈdho ˗dhɛ ˈˈwɛɛ ˈgü, ˈmën zuʋ̈gblüdhi waa zuʋ̈waannusü nu ˗an ˗dhɛ?

13 ˈWɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈwo ˗kë ꞊dhɛ ˈˈsɛ ˗bha ꞊ziisü, ˈˈyi ˗bha pa ˗sü, ˗gblü ˗bha ˗da ˗sü, ɛɛnˈˈ mɛn ˗nu ˗bha ˗gban ˈˈsɛkɔɔnmɛn ˗nu ˗gɔ ˗sü ˈdhö bhë ˗wa ˗da, kwa ꞊dhegblü ˗nu ˗wo ˗go wo ˗gɔ ˈkɔɔ ˈwo dho ˗ya ˗dhɛ ˈˈwɛɛ ˗nu ˈgü. ˈKö ˗kë ˈˈdhʋ̈ ˗wo wo ˈgü ˗dɔ ˈˈgbɩɩ˗ ˗kplawo kö wo ˗kɔ ˗yö ˈto Zoova ˗bha yö ˈgü. ꞊Dhɛ kletiɛn ˗blɛɛsü ˗nu ˈwo kun ꞊duëë ˗ni ˈgü ˈˈklʋʋbhɔdhe ˗gɔ ꞊kwɛŋzü ˗an ˈdhö, ‹˗wo ˈwɔn ˗taɔng ˗së ˗pö ˗dhɛ ꞊gban ˈˈpɛpɛ ˈgü ˈwo dho˗ ˈka.› (Këw. 8:4) ˗Zlanwopösü ˗yö ˗an ˗takun ˈwo wo ˈˈɲan ˗klu ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗bha, ˈwo wo ˗zo bho ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈˈpiʋ̈. ˗A ˗wɔn ˈgü, zuʋ̈gblüdhi waa zuʋ̈waannusü ˗to ˗an ˗gɔ.

˗WO KWA ˈˈKLƲƲBHƆ ˗NI ˈGÜ, ˗KWA ZUƲ̈WAANNUSÜ MƐƐNˈˈ

14. ˈˈKlʋʋbhɔdhe ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö kwa ˗bha zuʋ̈waannusü ꞊shiʋ̈ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

14 ˈˈKlʋʋbhɔdhe ˗nu ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˗wa kë kö pë ˗nu ˈwo zuʋ̈waannusü nu kwa ˗dhɛ bhë, ˈkwa ˈkun ˗an kë ˗sü ˈka. ˈKwa kwa ˗bha ˗bhɔkwëë ˗nu kë, ˈkwa ˗zlanwopö, ˈkwa kwa ˗bha yö ˗nu kë kwa ˈflëëgü, ˈö ˈˈsuʋ̈ ˈyaa kwa kë ꞊dhɛ ˗wo ˗dho kwa ˈkun, kwa ˗kë kwa ˗de ˈgü ˗së ˈö kwa zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü ˗yö ˗dhi. ˈˈKɛɛ ˗wa kwa ꞊kɛɛ˗ ˈˈkan pë ˗nu ˈwo bhë ˗an kë ˗sü ˗bha, kwa zuʋ̈ˈˈ ˈˈdhiʋ̈ ˗yö ˗tɛ, ˈö ˈkwa ˗ya kwa ˗de ˗wɔn zɔnŋ ˗ta. Zuʋ̈dhiʋ̈tɛ suu ˈö bhë ˈyaa ˈya˗. ˈˈKɛɛ ˗kwaa kë kwa ˈsuan˗ ˈka. Yesu ˗ya ˗pö ˈˈklʋʋbhɔdhe ˗wɔn ˈgü ö ˗bha gwëëˈˈ ˈbha ˗nu ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo go ö ꞊kee˗. (Zan 16:1, 2) ˈDhɛ ˈˈdhʋ̈, ˗wo kwa ˈˈklʋʋbhɔ ˗ni ˈgü ˈmën ˈkwa dho ˗a kë kö kwa zuʋ̈ˈˈ ˈto ˈwaannu ˗sü ˈka?

15. ˈMën ˗kë ˈö kwa dua ˈyaa ˗mü kö ˈkwa ˈˈsuʋ̈ ˈˈklʋʋbhɔdhe ˗nu ˗gɔ? (Zan 15:20; 16:33)

15 ˗Zlan ˗Wo ˗ya ˗pö ꞊dhɛ «mɛ ˈˈpɛpɛ ˈwo˗ ˈˈpiʋ̈ ꞊dhɛ ˈwo ˗kplü Yesu Klisi ˗bha kpɛnngkpɛnngdhö kö ˈwo [˗Zlan] dhɔɔbhaawɔn kë bha, ˗wo ˗dho ˗a ˗nu ˗wëëdhɛ bho.» (2 Tim. 3:12) ˈDhɛ ˈwo kwa ˗bha yö ꞊kɛɛ˗ ˗kan kwa ꞊dhegblü do ˈwo˗ ˗dhɛ Andrei ˗a ˗bha ˈˈsɛ ˈgü, ˗wɩ ˗a ˗bha ˗sü ˗kë ˗a ˗kɔa ˈˈgbɩɩ˗. ˗Ya ˗pö ö ˗de ˗dhɛ: «Zoova ˗dhɔkëmɛn ˗nu yi ˈˈsɛ ˈö yö ˗a ˈgü ꞊va. ˈˈSɛkɔɔnmɛn ˗nu ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö ˗wo yi ˈˈpɛpɛ yi ˈkun ˗ee?» ˈˈKɛɛ ˗zotakɔ suu ˈö bhë ˈyii zuʋ̈waannusü nu ˗a ˗dhɛ, ˗ya ˗kë ꞊ʒiaan ˈö˗ zuʋ̈ˈˈ ˈˈdhiʋ̈ ˗yö ˗tɛ ˈˈtʋ̈ŋ ꞊gban ˈka. Kwa ꞊dhegblü ˗nu ˈwo to wo ˗zë ˗wo ˈwɔn ˗nu ˗to Zoova ꞊kwɛɛ˗, ˈwaa kun ˗a pö ˗ni ˈgü wo ˗de ˗dhɛ ꞊dhɛ mɛn gbɛ˗ ˈyii dho wo ˈkun. Wa ˈwɔn ˗dɔ ꞊dhɛ ˗wo ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo wo kun, ˈˈkɛɛ ˗a ˈˈsuʋ̈ ˈyaa kun ˗an ˈgü ꞊dhɛ Andrei ˈdhö. ˈDhɛ ˗kë ˈˈdhʋ̈, Andrei ˗yö ö ˗bha ˈwɔn yö ˗kɔ ˗bɛ ˗an ˗bha ˗bha, ˈö ö ˗de ˈˈklɔɔn bho Zoova ˗bha. ˈKö ˗kë ꞊dhɛ ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˈyii ɲën, ˗yö zuʋ̈waannusü ˗slɔɔ. ˈWɔn suu ˈö ˈˈdhʋ̈ ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈpö ˈö ˗kë kwa ˈka. ˈDhɛ Yesu ˗ya pö ˗wo ˗dho kwa ˈˈklʋʋbhɔ, ˗yö kwa ˗zogban ˈpö ꞊dhɛ kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa to ˗klu ˗sü ˈka ˗Zlan ˗bha.—Zan 15:20; 16:33 wo pö.

16. ˈˈKlʋʋbhɔdhe ˗ya ˗da kwa ˗gɔ ˈˈsɛ ˈgü, ˗dhioo ˗nu ˗mɛɛn ˈkwa dho ˈto ˗an ˈˈpiʋ̈?

16 ˗Wa kwa ˗bha yö ꞊kɛɛ˗ ˈˈkan ɛɛnˈˈ ˗wa wo ˗kɔ yö ˗a ˗ta, kwa ˗bha Betɛdhömɛn ˗nu waa mɛn zii ˗nu ꞊mɔɔn- ˗bha ˈwo ˗dhioo dɔ kwa ˗ta. ˗Wa ˗kë ˈˈdhʋ̈ kö ˈwo kwa ˗takpa, kö ꞊ya kë ꞊dhɛ kwa ˗zuu ˈgü ˗bhöpë ˗slɔɔ ˗kplawo ˈwo˗ ˈwɔn dɔ, ɛɛnˈˈ ˈzü ˈwo kwa ˗takun kö kwa ˗kɔ ˈto ˗zlanwopösü ˈgü. ˈKö ˗kë ꞊dhɛ ˈpë ˗kë ˈwo ˗dhioo ˈbha dɔ kwa ˗ta ˈkwaa˗ ˈgüman ˗së ˈka, ˗kwa kwa ˈgü dɔ ˈˈgbɩɩ˗ ˈkwa ˈto ˗an ˈˈpiʋ̈. (Zak. 3:17) ˈKwa ˗dho ˈwɔn ˗nu ˈwo ˗gban kwa ꞊dhegblü ˗nu ɛɛnˈˈ kwa ˗bha ˗zlanwokɔdhi ˗bha yö ˗nu ˗bha ˗an blɛɛˈˈ mɛn ˗nu ˈö ˗an dua ˈyaa ˗mü kö ˗wa man, ˗an ˗dhɛ.—Eccl. 3:7.

ˈKö˗ ˗de ˈö ˈkwa ˗kë ˈˈtʋ̈ŋ ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈgü, ˗mën ˈö dho kwa ˗takun kö kwa zuʋ̈ˈˈ ˗yö ˈwaannu? (Kpɔɔˈˈ ˗wo ˗bhüöö kpö 17 ˈgü.) e

17. ˈMën ˈkwa dho kwa ˈgü dɔ ˈˈgbɩɩ˗ kö ˈkwa˗ kë?

17 Pë ˗nu ˈö˗ ˗wɔn ˈgü Sɔtraan ˗yö ˈko ˗ya ˗Zlan ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˗bha ˗a do ˈnën ˗tɔ ˗wo «tɛanwɔn ˈö ˗gban Yesu Klisi ˗wɔn ˗bha bha˗» ˗pö mɛn ˗nu ˗dhɛ. (˗Dhɛ. 12:17) ˈKwa ˗dho kwa ꞊kwaa Sɔtraan waa ö ˗bha ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ˗an ˗zü kö ˗wo ˈˈsuʋ̈ ˗da kwa ˈgü. ˈKö ˗kë ꞊dhɛ ˗wo ˗gban kwa ˗gɔ, ˈkwa ˗zlanwopö, ˈkwa mɛn ˗nu ꞊klaŋkë, kwa zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü ˗yö ˗dhi, ˈö kwa zuʋ̈ˈˈ ˗yö ˈwaannu. ˗Kwɛ këŋ do ˗blɛɛsü ˈgü, ˈdhɛ ˗nu Zuifö ˗bha ˗zlanwogɔmɛn ˗nu ˗wa pö bɔmɛn ˗nu ˗dhɛ ˈwa ˗dho ˗zlanwopö, ˗klu ˗Zlan ˗bha ˗mɛn ˗nu ˈwo bhë, wo ˈti wo ˈˈtʋ ˈto ˗an ˗bha. ˗Wo wo ˗gɔ ˗dho ˗Zlan ˗dhɛ ˈˈshia˗, ˈwo to ˗zlanwopösü ˗bha ˗kplawo ˈö ˗an zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü ˗yö ˗dhi. (Këw. 5:27-29, 41, 42) ˈˈKɛɛ ˗ya kë ꞊dhɛ ˗wa kwa ˗bha yö ꞊kɛɛ˗ ˈˈkan, kwa dua ˗mü ˈkwa ˈwɔn ˗nu kë kwa ˈsuan˗ ˈka ˗zlanwopödhɛ ˈgü. (Mat. 10:16) ˈKwa kwa ˈgü dɔ ˈˈgbɩɩ˗ ˈkwa ˗zlanwopö, kwa ˈˈdhia ˗bha ˗kë Zoova ˈgü ˗sü waa nɔɔn˗ ˈö mɛn ˗nu dha ˗a pö ˗sü ˗dho zuʋ̈waannusü nu kwa ˗dhɛ.

«˗ZLAN ˈÖ MƐ ZUËˈˈ ˈWAANNU BHA ˗YÖ ˗DHO ˈTO ˈKA ˈˈPIƲ̈»

18. De ˈö ꞊mɔɔn- ˗bha kö ˗yö zuʋ̈wannusü ꞊dede nu kwa ꞊dhɛ?

18 ˗Yö ga kwa ˈgü ꞊dhɛ, ˈkö ˗kë ꞊dhɛ kwa ˗kë ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈgü, kwa ꞊mɔɔn- ˗bha ˈkwa zuʋ̈wannusü ꞊slɔɔ. ˈWɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˈˈtʋ̈ŋ ˈgü, kwa ˗zo ˈya ˗dho bhɔ ꞊dhɛ zuʋ̈wannusü ˈö kwa ˗bhawɔn ˈdhö˗ ˗bha ˈyö ˗tɔ ˗a ˈdhɛ go ˗Zlan ˈˈpiʋ̈. Zoova dosɛnŋ ˈnën ꞊mɔɔn- ˗bha kö ˗ya nu kwa ˗dhɛ. ˈˈYua ˗ya ˗pɛn, ˈˈsɛ ˗ya ꞊zii, ɛɛnˈˈ ˗wa kwa ˈˈklʋʋbhɔ, ˗kwa kwa ˗zo yö Zoova ˗dhɛ. ˗Kwa ˗klu ˗a ˗bha ˗kɔlokota ˗bha, ˈkwa kwa ˈˈɲan ˗klu ˈwɔn ˗së ˗nu ˈwo kwa ˈˈdhiʋ̈ ˈˈgan ˗ni ˈgü ˗an ˗bha. ˈKwa˗ kë ˈˈdhʋ̈, ‹˗Zlan ˈö mɛ zuëˈˈ ˈwaanu bha ˗yö ˗dho ˈto kwa ˈˈpiʋ̈.› (Fdh. 4:9) ˈWɔn ˗gɔ ˈö dɔ ˗a ˈdhɛ yö˗ ˈˈpiʋ̈ ˗a ˈgü, kwa ꞊dhegblü ˗nu ˗wa kë ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈgü ˗kɔ ˈö ˈkwa dho ˗an ˗takun ˗a ˈka kö zuʋ̈waannusü ˈö go ˗Zlan ˈˈpiʋ̈ ˗yö kë ˗an ˗gɔ, kwa ˗dho ˗a yö.

ˈˈTAN 38 Zoova ˗dho ü ˈgü kë ˈˈgbɩɩ˗

a Zoova ˗ya ˈˈplüün ˗bho mɛn ˗nu ˈö˗ ˗dhɔ ˗yö ˗an ˗kë ˗an ˗dhɛ ꞊dhɛ ö ˗dho ˗an gba zuʋ̈waannusü ˈka. Zuʋ̈waannusü ˗mɛɛn ˗mü? ˈYö kwa ˗dho ˗a ꞊slɔɔ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? ˈˈYua yaa ˗nu ˗wa ˗pɛn, ˈˈsɛ ˗ya ꞊zii ɛɛnˈˈ ˈˈtee ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˗wa ʒiö, ɛɛnˈˈ ˈzü ˗wo kwa ˈˈklʋʋbhɔ ˗ni ˈgü, zuʋ̈waannusü ˈö go ˗Zlan ˈˈpiʋ̈ ˗yö kwa ˗takun ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? Kwa ˗dho ˗a ˗yɔ ꞊slɔɔ ˈwɔn ˗gɔ ˈö yö ˗a ˈgü.

b ˈYa ˈtɔ ˈbhaa ˗nu bho ˈˈgblʋʋ.

c Kpɔɔˈˈ ˈwɔn ˗gɔ ˈö ˗kë « Catastrophes : des mesures qui sauvent » ˈka ˈö ˗kwɛ 2017 Réveillez˗vous ! No. 5 ˈgü bhë, ˗a ˗bha.

d PË ˈˈBIN ˗NU ˈKLƆƆ˗: Kwa ꞊dhegblüdhe do ˗ya ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ yi ˈto ˈˈdhiʋ̈ ˗yö ö ˗de baaˈˈ ˗ni ˈgü kö ˈö ˈgo ˈkɔɔ.

e PË ˈˈBIN ˗NU ˈKLƆƆ˗: Kwa ꞊dhegblü do ˗yö ˗zlanwopö ˗ni ˈgü ö ˈsuan˗ ˈka ˗dhɛ ˈö ˗wa kwa ˗bha yö ꞊kɛɛ˗ ˈˈkan ˗a ˗bha ˗a ˈgü.