A ˗bhɔ ˗kwɛ 1941 ˈgü Pari, Flansö ˗sɛ ˈgü. Yi ˗bha ˈkɔdhi ˈyaa kun ꞊bhɔɔmɛn ˗nu ˗bha ˈkɔdhi ˈka. ꞊Klaŋkë ˗dhɔ ˗yö n ˗kë, ˈˈkɛɛ ˈdhɛ n ˗kwɛ ˗yö yö ˗kɔŋ do ˗bha, ˈyö ˗foo ˗dɔn ˗yua ˗yö n kun, ˈö˗ ˗wɔn ˈgü ˈa n ꞊kwaa ꞊klaŋ ˗zü. ˗Dhɔtrɔɔ ˗nu ˗wa ˗pö ꞊dhɛ, ˈdhɛ ˗kë ꞊dhɛ n ˈˈbhlu ˗nu ˈwaa wo ꞊faan ˈgü ˗së ˈka, ˈa ˈto ˈwaannu ˗sü ˈka. ˗A ˗wɔn ˈgü, a ˈˈsu ꞊va ˗kë dishiɔnnɛɛ˗ do ˗wopösü ˗bha. A n ˈˈtʋ ˗to ˈpö ꞊klaŋkɔ ˈkpii˗ ˈö Pari ˗a ˗bha ꞊klaŋ ˗nu ˈwo˗ ˗kë Ladio Sɔɔbɔnö ˈgü, ˗a ˗bha. ˈDhɛ ˗dhɔtrɔɔ ˗nu ˗wa pö ꞊dhɛ n ˗man ˈˈyua ˗ya bo a ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈa dho ꞊klaŋ ˈˈdhiʋ̈, a˗ ˗kpɛ ˗kë. ˈYö ˈa˗ pö n ˗de ˗dhɛ: «Yö ˈö ˗dhɔtrɔɔ ˗nu ˈdhö ˗a kë ˗ni ˈgü bhë ˗yö ˗së ꞊dedewo.» ˈDhɛ ˗kë ˈˈdhʋ̈, ˈyö ˈa˗ ˗ya n ˗zo ˈˈpiʋ̈ kö ˈa kë mɛn ˈˈdhɛkëmɛn ˈka. N dë ˗ya n dhɛɛˈˈ ˈkpɔ ˗be ˗kplawo pë ˈa dho ˗a kë n ˗man ˗tosɛta ˈgü ˗a ˈka, a˗ ˗pö ˗a ˗dhɛ: «A ˗dho kë ˗dhɔtrɔɔ ˈka.» ˗Kɔ ˈö bhë˗ ˈka, ˈyö ˗dhɔtrɔɔdhɛ ˗yö ˗kë pë ˗wɔngbɩɩsü ˈka n ˗man ˗tosɛta ˈgü.

Yi ˗bha ˈkɔdhigümɛn ˗nu ˈˈpɛpɛ ˗kun Katolikö, ˈˈkɛɛ pë ˈö ˗gban ˗Zlan ˗bha ˈmaan kun ˗a ꞊vadhɛ dɔ ˗ni ˈgü. A ˗kun dhɛɛˈˈ ꞊va ˈkpɔ ˗ni ˈgü n ˗de ˗gɔ ˈö ˈmaan kun ˗an ˗yɔ ꞊slɔɔ ˗ni ˈgü. ˈDhɛ ˈa ˗ya ˗dhɔtrɔɔdhɛ ꞊klaŋ ˗bha, ˈyö ꞊kun ga n ˈgü ꞊dhɛ kwa ˗damɛn do ˗yö ˗dhö.

Pë ˈsɛɛn˗ ˗nu ˈwo ˈˈdhü ˗nu, ꞊blëë ˗nu ˈgü, ˗dhɛkpaɔyi ˗blɛɛsü ˈa ˗an ˗ga ˗a ˈka parɛ ˈgü, n ˗zo ˈyii bhɔ˗ ˈka. ˈˈWo dɔ ˈˈtʋ̈ŋ ɛɛnˈˈ ˈˈnɛnnɛn ˈˈtʋ̈ŋ ˈka ˗kɔ ˈö pë ˈsɛɛn˗ ˗nu bhë ˈwo ˗kë ˗a ˈka, ˗a ˈwɔn ˗yö n ˗kun. A˗ ˗yö ˈpö ꞊dhɛ pë ˈsɛɛn˗ ˗nu ˈwo ˈˈdhʋ̈ pë ˈˈyi ˈbha ˗yö ˗an ˈgü ˈö ꞊wee ˗ya ˈpa ˗an ˈka ˈwo wo ˗kpö kun, ˈˈkɛɛ ˈö ˗wa kë ˈˈyi ˈˈslʋ̈ʋ̈slʋ̈ ꞊bhaa ˈwo ˗ya ʒiö ˗sü ˗bha. Pë ˈˈyi ˈö bhë waa pë ꞊va ˈbha ˗nu ˗wa ˗kë ˈö ꞊blëë ˗nu ˗wo ˈˈwodɔsü waa ˈˈnɛnnɛn ˗an ˈgü dɔ. Pë ˗nu ˈwo ˈˈdhʋ̈ ˗an ˈgümandhɛ ˗yö ˈˈgbɩɩ˗. ˗A ˗wɔn ˈgü ˈman ˗an ˗ga a˗ ˗pö n ˗de ˗dhɛ ˈwii nu wo ˗de ˈka, ˗an ˗damɛn ˗yö ˗dhö.

 N ˗man ˗dhɔtrɔɔdhɛ ꞊klaŋ ˗kwɛ ꞊plɛ ˗bha ˗naan ˈgü, a˗ ˗yö ˈzü ˈˈpuu ˈka ꞊dhɛ ˗Zlan ˗yö ˗dhö. ˈDhɛ ˈyi ꞊klaŋ ˈö ˗gban mɛnbhɩɩdhe kwigüdhɛ ˗bha ˗a ˗kë, yi˗ ˗yö ꞊dhɛ ˗kɔ ˈö kwa gbɩɩdhödhɛ ˈdhö˗ ˈka bhë ˗ya ˗kë ˈö ˈkwa ˗mɔn kwa ˗kɔnënga ˗nu ˗yɛkwlëësü waa ˗an ˈˈpʋ ˗sü ˗bha. ˗Kɔ ˈö kwa ꞊mlëënga ˗nu waa kwa ga ˗nu ˗wo yö ˗a ˈka wo ˈkwëë˗, ˈö ˗an ꞊gban ˈˈpɛpɛ ˗wo yökë wo ˈko ꞊bhaa ˗së ˈka, ˗yö ˗wɔnmɛnkunwɔn ꞊dede ˈka. ˗A ꞊klaŋ ˗ya ˗zɔn ꞊dhɛ kwa ꞊mlëënga ˗nu ˈwo go kwa gbɩɩdhö ˈwo dho ˈwo yö kwa ga ꞊plɛ ˗bha ˗naan ˈö kwa ˗kɔnënga ˈgü ˗a ˗bha bhë, ꞊ya kë ꞊shiöŋ ˗wo ˗kan ˈkoodhö ˈö ˗an ˈˈpian ˗kë ꞊plɛ ˈwo ˗kë ꞊dhɛ pɔŋ ˈdhö, ˈyö kwa ꞊mlëënga ˗nu ˈwo ˗gban kwa ga ˈö kwa ˗kɔnënga ˈˈdhiʋ̈todhɛ ˈgü ˗a ˗bha bhë, ˈwo ꞊draan ꞊wlöö. Kwa ꞊mlëënga ˗nu ˈwo ˈˈdhʋ̈, ˗wo ꞊nëŋ ˗sü ˈka kwa ga ˗nu ˈwo kwa ˗kɔnënga ˈgü ˗an ˗bha. ˈYii kë ꞊dhɛ ˗kɔ ˈö bhë ˗a ˈdhö ˗be, kwa ꞊mlëënga ˗nu ˗dho ꞊nëŋ wo ˈkwëë˗ ˈö ˈwo dɔ zɛɛndhö, ˈö kwa ˗kɔnënga ˗nu ˈti ˗dho yö kë ˗së ˈka. A˗ ˗yö ꞊dhɛ mɛn ˈbha ˈö ˈwɔndhɔdhe ˈdhö˗ ˗gɔ ˈyö mɛnbhɩɩdhe ˗nu kwigüpë ˗nu ˗yökë.

ˈNën ˗ya bhɔ, ˗kɔ ˈö ˗kë ˗a ˈka ˈö ˗të a˗ ˗draan ꞊klaŋ ˈˈdhiʋ̈ ˈzü. ˈˈTʋ̈ŋ ˈö bhë˗ ˈka mɛn ˈö mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˗da bhë ˗a këyö ˗nu ˈwɔn ˗yö n ˗kun ꞊dedewo. Yi˗ ˗yö ꞊dhɛ ˈnën ˈö ꞊kun ö dhe ˈgwü ˈgü, ˗a dhe ˗ya ˈˈtë ˈˈtee ˗së ˈwo˗ ɔsiʒɛnö ˗kë bhë ˗a ˈka, ˈyö˗ ˗bha ˗yö bɔ ˗a ˗blu ˈgü. ˗A ˗wɔn ˈgü, pë ˗nu ˈwo ˗kë ꞊dhɛ ˗dhöŋ kpö ˈdhö ˈö ˈˈtee ˗së ˗yö dɔ ˗an ˈgü kwa ˈˈbhlu ˈˈpuu ˈgü bhë, ˗a ˗bha ˗nu ˗kë ˈˈfuöö. ˈˈKɛɛ ˗a bhɔ ˈˈtʋ̈ŋ ˗yö ˈto ˗ni ˈgü ˈˈtɩɩ, ˈyö pë ˈˈyi ˈbha ˗ya ˗wo ˗sü ˗bha ˈˈtee ˗dɔ ˗a ˈgü ˗pë ˗nu ˈwo˗ ˈˈbhlu ˈgü, ˗an ˈgü. ꞊Ya kë ꞊dhɛ ˗kɔ bhë˗ ˈdhö ˗a ˈnën ˗ya bhɔ, ˗ya ˈˈtë ˗blɛblɛsü wo, ˈyö ˈwɔn ˈˈmlünmlünsü ˗nu ˗ya kë ˗sü ˗bha. ꞊Ya kë ˈˈdhʋ̈, ˗dhɛ ˈˈdhi ˈbha ˈö ˈnën ˈö bhë ˗a zuʋ̈ga ˈgü ˈyö ta, ˈyö˗ ꞊ɲɔɔn ˗nu wëë bho ˗a ˈˈbhlu ˈˈpiʋ̈ ꞊ʒiaan. ˗A ˈˈtʋ̈ŋ ˈö ˈˈdhʋ̈ ˗a ˈgü, ˈˈtee ˗dɔ ˗a ˈgü ˗pë ˈö ˈˈdhʋ̈ ˈdhɛ ˗kë ꞊dhɛ ˈˈyi ˗ya ˈgü, ˗a ˈgüdhɛ ˈyaa ꞊nëŋ ˈkwëë˗, ˈˈtee ˗saa ˗ya ˗pa ˈzodhö. ˗Ya ˗kë ˈyö ˈnën ˗yö to mü ˈö ˗ya ˈˈtë ˗sü ˗bha ö ˗de ˈka.

˗Yö ˗kun n ˈˈpiʋ̈ kö mɛn ˈö yö ˈˈmlünmlünsü ˈö ˈˈdhʋ̈ ˗a ˗kë, ˈa˗ dɔ ˗së ˈka. ˗A ˗wɔn ˈgü, ˗a ˗ya Biblö ˗wopösü ˗bha ꞊dedewo. ˈTɔŋ˗ ˈö ˗gban ˗dekunsësü ˗bha ˈö ˗Zlan ˗ya dɔ Izraɛdhömɛn ˗nu ˗ta ˈö˗ ˗kwɛ ˗ya ˗mɔn 3.000 ˗bha ꞊dɛɛ, ˗yö ˗pa n ˈka ꞊dedewo. ˗Zlan ˗ya ˗pö Izraɛdhömɛn ˗nu ˗dhɛ ꞊dhɛ ꞊waa˗ pö ˈwo ˗mënblü kë ˗wo ˈˈsɛ ˈpɔn kö ˗wa kpa ˗a ˗ta, ˗wo wo ˈˈzu zoodhö zoodhö. ˈGo mü ˈzü, ˗ya ˗pö mɛn ˈö ˗sükwëëyua ˈbha blɛnŋˈˈ ˗zɔn ˗ni ˈgü, ˗wa ˗ya ö do ˈka ˈˈtʋ̈ŋ ˈnën ˈbha ˈˈpiʋ̈. (Lév. 13:50; 15:11; Deut. 23:13) ˈDhɛ ꞊klaŋ ˈˈgblʋ̈gblʋ̈ ˗nu ˗wo pë ˗nu ˈwo bhë ˗an ˈwɔn dɔ ˗a ˈˈtʋ̈ŋ ˈyii ꞊gwëë ꞊köŋ, ˈˈkɛɛ ˈsa kö Biblö ˗zë ꞊yaa˗ blɛɛˈˈ ˗a yi ˗ya ꞊gwëë ꞊dedewo. Zoova ˗bha ˈtɔŋ˗ ˈö ˗gban dhebɔ ˗bha ˈwɔn ˗së yö ˗sü, ɛɛnˈˈ ˈˈyi ˗bha ˗bhɔ gɔɔn˗ ˗nu ˗bha ˗sü ˗bha bhë, ˗ya ˗kë ˈö Izraɛdhömɛn ˗nu ˈˈpɛpɛ ˗wo to wo ˈflëëgü. (Lév. 12:1-6; 15:16-24) ˈDhɛ ˗kë ˈˈdhʋ̈, ˈyö ˈa ˈɲaannu ˈa˗ pö ˈtɔŋ˗ ˈö bhë ˗a nu ˈö kwa ˗Damɛn ˗ya wo Izraɛdhömɛn ˗nu ˗dhɛ bhë, ˗ya ˗nu ˗an ˗bha ˈwɔn ˗së ˗wɔn ˈgü. Mɛn ˗nu ˈwo wo ˗gɔ dho ˗a ˗bha ˈtɔŋ˗ ˗nu ˗dhɛ ˈˈshia˗, ˗yö ˈdhuëë˗ ˗kpɔ ˗an ˗bha. ˗Yö ˗ga n ˈgü ˈkpakpadhö ꞊dhɛ Biblö ˗yö ˗Zlan ˗Wo ˈsëëdhɛ ˈka. ˈˈKɛɛ ˗a ˈˈtʋ̈ŋ ˈö bhë ˗a ˈgü, kö ˈmaan ˗Zlan ˈtɔ dɔ.

Kö a ꞊kun ˗dhɔtrɔɔdhɛ ꞊klaŋ ˈˈdhiʋ̈, a ˗kpan ˈnëndhiëŋ ˗së do ˈwo˗ ˗dhɛ Lidi ˗a ˗bha, ˈyö˗ ˗dhɔ ˗yö n ˗kë. Yi yi ˈko ˗sü ˗kwɛ 1965 ˈgü kö ˈman yö n ˗man ꞊klaŋ ꞊zinŋgü. ˗Dhɛ ˈö ˈkwa dɔ ˗kwɛ 1971 ˈgü kö yaa Lidi yi ˗bha ˈnën ˗nu ˗wa kë ˗yaaga. Yi ˗bha ˈnën ˗nu ꞊gban ˗kë ˈˈsɔɔdo. Lidi ˗yö n ˗takun ꞊dedewo n ˗man ˗dhɔtrɔɔdhɛ waa yi ˗bha ˈkɔdhi, ˗an ˈgü.

 A yökë ˗dhɔtrɔɔ ˗kɔ do ˈbha ˈgü ˗kwɛ ˗yaaga ˈka ˈyö ˈa ꞊kun n ˗de ˗bha ˗dhɔtrɔɔ ˗kɔ dɔ. ˗A ˗dhɛ ˈti ꞊gwëë ˈyö dhe waa ö ꞊gɔn ˈa ˗an ˗wɔn ꞊blɛɛ n ˗man dhiaŋ züdhɔdhɛ ˈgü bhë, ˈwo nu wo ˈˈdhɛkë n ˈˈpiʋ̈. ˈDhɛ ˈa ˈsëëdhɛ sü kö ꞊blɛdhɛ ˗nu ˈö˗ gɔndënën dho ˗an ˈdhɔ ˈa˗ ˗ya ˗ta, ˈyö˗ ˗bha dhebɔ ˗ya pö n ˗dhɛ: «˗Dhɔtrɔɔmi, ü ˗bha za ˗yö ˗së, ꞊blɛdhɛ ˗nu ˈö ꞊ɲɔɔn ˈdhö ˗an ˈgü ˈbha ˗dho ˗an ˈtɔ ˗ya.» ˗A ˈwɔn ˗yö n ˗kun, ˈyö ˈa˗ pö ˗a ˗dhɛ: «Ü˗ ˗pö ˈˈdhʋ̈ ˗ee? ˈYö ˈmën ˗kë?» ˈYö˗ pö: «Zoova ˗bha ꞊Gbɛkiö ˗nu ˗mü yi ˈka.» ˈÖ ˗kë ˈˈdhʋ̈ kö ˈwɔn ˈö ˗gban Zoova ˗bha ꞊Gbɛkiö ˗nu ˗bha, ɛɛnˈˈ ˗kɔ ˈwo ꞊ɲɔɔn ˈsü ˗sü yö ˗a ˈka, n ˈti˗ man do toŋtoŋdhö. ˗A dhebɔnën ˗yö ö ˗bha Biblö ˗sü ˈyö ˈpë ˗kë ö ˈwaa ꞊ɲɔɔn ˈsü ˗a ˗gɛn ˈö Biblö ˈgü ˗a pö n ˗dhɛ. (Këw. 15:28, 29) ˈDhɛ ˗kë ˈˈdhʋ̈ ˈyö waa ö ꞊gɔn ˈwo ˗ya ˈwɔn ˗nu ˈö ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ dho ˗an kë, saanˈˈ ˗nu, ˈˈyua ˗nu, ga ˗nu ˈö dho ˗an bho kwa ˗bha, ˗an ˗wɔn blɛɛˈˈ ˗sü ˗bha n ˗dhɛ. (˗Dhɛ. 21:3, 4) ˈYö ˈa˗ pö ˗an ˗dhɛ: «Pë ꞊dede ˈö n zuʋ̈ˈˈ ˈˈpiʋ̈ ˈa go˗ ˈka ˈˈdhʋ̈ n ˈnëndhɛ ˈgü ˈyö ˈka ˈgo ˗ni ˗a pö bhë. A ˗kë ˗dhɔtrɔɔ ˈka kö ˈa ˈˈyua bho mɛn ˗nu ˗bha.» ˗Yö n zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü ˗dhi, ˈö ˈyi˗ ˈˈdoodɔ ˈˈlɛlɛ do waa ö ˈgbu ˈka. ˗Dhɛ ˈö dhe waa ö ꞊gɔn ˈwo bhë ˈwo dho, n zuʋ̈ˈˈ ˈyii ˈˈwɩ ˗a ˗bha ˈzüdho kö ˈa ˈdho Katolikö. A˗ ˗yö ˈpö ˈzü ꞊dhɛ ˗Zlan ˈö˗ ˗dhɔ ˗yö n ˗kë ˈˈdhʋ̈ bhë ˗a ˈtɔ ˗yö ˗dhö, yö ˈnën ˗tɔ Zoova.

Dhe waa ö ꞊gɔn ˈwo Zoova ˗bha ꞊Gbɛkiö ˈka bhë, ˗wo ˗nu wo ˈˈdhɛkë n ˗man ˗dhɔtrɔɔ ˗kɔ ˈgü ˗gɛn ˗ɲaan ˈka ˗yaaga. Nu ˈˈpɛpɛ ˈwo˗ wo, yaa˗ ˗nu yi pë ˈö ˗ʒiö ˈˈlɛlɛ do ˗ta ˗a ˗sü ˈyi ˗Zlan ˗Wo ˈˈdoo dɔ. A˗ ˗pö ˗an ˗dhɛ ˗wo bɔ n ˗gɔ ˈˈkwɛnŋdhö, kë ˈˈdhʋ̈ kö ˈˈtʋ̈ŋ ꞊va ˗yö kë yi ˗gɔ ˈyi ˈˈdoo ˈö ˗gban Biblö ˗bha ˗a dɔ. ˈKö ˗kë ꞊dhɛ Lidi ˗yö ˗wɩ ˗a ˗bha kö ˈö kpa yi ˗bha ˈyi Biblö draanˈˈ, ˈyaa kun ˈˈwɩ˗ ˗ni ˈgü ˗a ˗bha ꞊dhɛ Katolikö ˗nu ˗bha ꞊klaŋwo ˗nu ˈwo ˗an ˗zɔn yi ˗dhɛ, ˈwaa gagade ˈka. ˈDhɛ ˗kë ˈˈdhʋ̈ ˈyö ˈa ˈpɛɛ˗ do ˗dhɛ n ˗gɔ ˈˈkwɛnŋdhö. Yi Biblö ˗sü, ˈyö pë ˗nu ˈwo˗ ˗zɔn ˗ni ˈgü yi ˗dhɛ ˗zlanwokɔɔdhö mü yi˗ ˗wɔn ˈˈdoo dɔ ˈö ˈˈbin mën ˗a ˈka. ˈˈDoo ˈö bhë ˗ya ˗kë ˈö ga Lidi ˈgü ꞊dhɛ pë ˈö Zoova ˗bha ꞊Gbɛkiö ˗nu ˗wo yi ꞊klaŋkë ˗a ˈka bhë, gagade ˗mü. ˈÖ sü yi ˈö bhë ˗a ˗bha, yi ˗bha Zoova ˗dhɔ ˗yö ˗dadhiʋ̈, ˈyö yi ꞊plɛ ꞊gban ˈyi bɔ ˈˈyi ꞊bhaa ˗kwɛ 1974 ˈgü.

Pë ˗nu ˈa ˗an ꞊draan ˈwo ˗gban Zoova ˗zopiʋ̈wɔn ˈö mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˗bha ˈka ˗a ˗bha ˗wa ˗kë ˈyö pë ˈˈwɛɛ ˈbha ˗wɔn ˗yö ˗kë n ˗gɔ ˈˈgbɩɩ˗ ˈzü. Yökë Zoova ˗dhɛ ˗sü ˗yö ˗kë yaa Lidi yi ˗bha pë ˗wɔngbɩɩsü ˈka yi ˗bha ˗tosɛta ˈgü. Yi zuʋ̈ˈˈ ˗kun ˈˈwɩ ˗sü ˈka˗ ˗bha kö ˈyi yi ˗bha ˈnën ˗nu ˗to Biblö ˗bha ʒiaan ˗ta. Yi yi ˗bha ˈnën ˗nu ꞊klaŋkë kö ˗Zlan waa mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˗dhɔ ˗yö ˗an kë. ˗Ya ˗kë ˈö ˗mlɛɛn ˈö yi ꞊zinŋgü yi ˗bha ˈkɔdhi ˈgü, ˈö ˗kë ˈˈgbɩɩ˗.—Mat. 22:37-39.

˗Kɔ ˈö yi zuʋ̈ˈˈ ˗nu yi ˈko ˗dhɛ ˗sü ˗yö ˗yɛ ˗a ˈka yi ˗bha ˈnën ˗nu ˗bha, yaa Lidi ˈya yi ˗zota ˗a ˈgü, yi ˈɲaannu ꞊shiöŋ ˈyi ˈˈyɩɩ to. ˗Wa ˗yö ꞊dhɛ ˗a pö ˈö Yesu  ˗ya ˈwo ꞊dhɛ «ka ˗bha ꞊ii˗ ˗yö kë ꞊ii˗ ˈka, ka ˗bha ˗abiˈ ˗yö kë ˗abiˈ ˈka» bhë, yi ˗kun ˗a ˗ya ˗ni ˈgü ꞊bhlëë ˈgü yi ˗bha ˈkɔdhi ˈgü. (Mat. 5:37, NTBL) ˗A ˈwɔnzuan ꞊nɛn: Kö yi ˈdhu do ˗kwɛ ˗yö 17, ˗dhɛkpaɔyi do ˈka Lidi ˈyii ˈˈwɩ ˗a ˗bha kö waa wlüünën ˈbha ˗nu ˗wo yö ˈˈkpɛɛn. Mɛn ˈbha ˗bɔ ˗an kpö ˈgü ˈyö˗ pö yi ˈdhu ˗dhɛ: «꞊Ya kë ꞊dhɛ ü dhe ˈti ˈˈwɩ ˗a ˗bha, ˈdho kö ü blɛɛˈˈ ü ꞊baaˈˈ ˗dhɛ.» ˈˈKɛɛ ˈyö yi ˈdhü ˗ya pö ˗a ˗dhɛ: «ˈWaa wo ˗de ꞊sëë bho ˈˈwɛwɛ, mɛn ꞊plɛ ˈwo bhë ˗an ˗wo ˗yö do ˗kplawo.» ꞊Ii, yi ˗bha ˈnën ˗nu ˈˈsɔɔdo ꞊gban ˗wa ˗yö ꞊dhɛ ꞊ya kë Biblö ˗bha ˈtɔŋ˗ ˗gɛngbandhɛ ˗nu ˗ya ꞊bhlëë ˈgü ˗sü ˗zë ˗a ˈka, yi ˗wo ˗yö do ˗kplawo. Yi Zoova ˈˈnuɛ ˗bho ꞊dedewo, ˈyö ˗tɔ ꞊dhɛ ꞊dɛɛ mɛn ꞊vadhɛ ˈwo ˗gban yi ˗bha, ˗wa kë ˗a ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˈka.

ˈKö ˗kë ꞊dhɛ gagade dɔ ˗sü ˗ya ˗kë ˈö pë ˈö˗ ˗wɔn kun ˈˈgbɩɩ˗ n ˗man ˗tosɛta ˈgü ˈa˗ bho ˈˈgblʋʋ, a ˗kun ˗a ˈˈpiʋ̈ kö pë ˈa˗ ꞊draan ˗dhɔtrɔɔdhɛ ˈgü, ˈa˗ ˈsü ˈa ˗Zlan ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˗takun ˗a ˈka. ˗A ˗wɔn ˈgü, a n ˗de ˗nu kö ˈa kë Betɛdhö ˈö Pari ˗a ˗bha ˗dhɔtrɔɔ ˈka. A ˗go mü ˈzü ˈa dho Betɛdhö ˗dɛɛ ˈdhɛ ˈwo˗ dɔ Luvie ˗a ˈgü. A ˈpë ˗mɔn ˗kwɛ 50 ˗bha ˗a ˗kë Betɛdhömɛn ˗nu ˗takun ˗sü ˈgü. ˗A ˈˈtʋ̈ŋ ˈö bhë ˗a ˈgü, a n ˈˈtɔŋdë ˗tiaandhö ˗nu ˗slɔɔ Betɛdhö. ˗A mɛn ˈbha ˗nu ˗kwɛ ˗ya ˗da 90 ö ga ˈgü ꞊dɛɛ. ˗Dhɛkpaɔyi do ˈka, zuʋ̈gblüdhiwɔn do ˈbha ˗yö ˗kan n ˈgü. Mɛn do ˈbha ˈö nu yökë Betɛdhö, ˗kpan ˗a ˗bha ˗sü n zuʋ̈ˈˈ ꞊nii ˗da. A˗ ˗yö ꞊dhɛ ˗a dhe ˗ya ˗kpɔ n ꞊kwɛɛ˗. ˈÖ ˗kë ˈˈdhʋ̈, kö ˗a ˗kwɛ ˗ya kë 20.

ˈDhɛ ˗kwɛ ˗nu ˈdhö ʒiö ˗ni ˈgü, ˈö n ˈˈɲan ˗yö ˗da ˗kɔ ˈö Zoova ˗yö bɔ ˗a ˈka ö ˗bha ˗kɔlokota ˗ta ˈö ˈˈdhiʋ̈sü ˈö ˗bha ˈˈsɛgümɛn ˗nu ˈka, ˈö ö ˗kɔ kpa ˗an ˗ta ˗a ˈgü, ˗a ˗dhɔ ˈö n ˈgü ˗yö ˗dadhiʋ̈. ˗Kwɛ 1980 zübhodhɛ ˈgü, kwa ˈˈdhiʋ̈ʒiöwomɛn ˗nu ˗wo ˈˈslö do ˈbha ˈö ˗dho ˗dhɔtrɔɔ ˗nu ˗takun kö ˗kɔ ˈö Zoova ˗bha ꞊Gbɛkiö ˗nu ˗wo ꞊ɲɔɔn ˗wɔn sü ˗a ˈka ˗wa ˈgüman ˗së ˈka, ˗a ˗kë.

˗Kwɛ 1988 ˈgü, kwa ˈˈdhiʋ̈ʒiöwomɛn ˗nu ˗wo mɛn ˈbha ˗nu ˗ya Betɛdhö kö ˗wo wo ˗zokë ˈwɔn ˈö ˗gban kwa ˈˈdhɛkësü ˗bha, ˗a ˈˈpiʋ̈. ˗A zübhodhɛ ˈgü, mɛn ˗nu ˈwo ˈˈdhʋ̈ bhë ˗wo ˗kun wo ˗zokë ˗ni ˈgü mɛn ˈˈdhɛkësü ˈwɔnyëë ˗nu ˈwo ˗an ˗ya Zeta zuni kö ˗wo kwa ꞊dhegblü ˗nu ˗takun wo ˈˈdhɛkë ˗kɔ ˗së ꞊slɔɔ ˗sü ˗bha bhë, ˗an ˗bha yö ˈˈpiʋ̈. ˈˈKɛɛ ˈdhɛ ˈwo ˗wɩ ˗a ˗bha kö mɛn ˈˈdhɛkësü ˈwɔnyëë ˗nu kpö kpö ˗yö kë ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ˗todhʋ̈sü ˈgü, ˗wa mɛn ˈbha ˗nu ˗ya Flansö. ˗Kɔ ˈö Zoova ˗bha ˗kɔlokota ˗yö kwa ꞊dhegblü ˗nu ˈö ˈwaa wo ˈflëëgü ˗an ˗takun ˗a ˈka ˈˈtʋ̈ŋ ˗së ˗bha bhë, ˗yö ˗kë n ˗dhɛ ˗së ꞊dedewo.

˗A zübhodhɛ ˈgü, ˗dhɔtrɔɔdhɛ ˈnën˗ ˗dhɔ ˗yö n ˗kë. ˈˈKɛɛ ˈdhɛ ˈa n ˗zota, a˗ ˗yö ꞊dhɛ mɛn ˗nu ˈˈdhɛkë ˗kɔ ˈdhɛ˗ ˗wɔn ˈdhö ˈˈgbɩɩ˗ ˈyö ˗tɔ ˗an ˗takun ˗sü kö Zoova ˈö ˗kë ˗këdhösü ˗gɔgodhɛ ˈka, ˗wo ꞊ɲɔɔn ˗a ˗bha. ˈDhɛ ˗kwɛ ˈa dho ˗a kë ˗dhɔtrɔɔdhɛ ˈgü ˈö yökodhiʋ̈, yaa Lidi yi ˗kë ˗yödhiʋ̈ ˈka, ˈö ˈˈsu ˈˈpɛpɛ ˈka yi ˈˈlɛlɛ ꞊va ˗kë ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗nɔɔn ˗pö mɛn ˗nu ˗dhɛ ˗sü ˗bha. Mɛn ˗nu dha ˗yö ˈö bhë, ˗a ˗dhɛ ˈö yi ˗kɔ ˗mɔn ˗a ˗bha yi ꞊kun ˗a kë.

Pë ˈdhɛ ˈa ˗mɔn ˗a ˗bha, a ꞊kun ˗a kë kö mɛn ˗nu ˈö ˈwaa wo ˈflëëgü ˈa ˗an ˗takun. ˈˈKɛɛ a˗ ˈwɔn ˗dɔ ꞊dhɛ ˈkö˗ ˗de ˈö ˗kë ˗dhɔtrɔɔ ˈˈgbɩɩ˗ ˈka, ˈyaa ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö ˗yö ˈˈyua ɛɛnˈˈ ga bho mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˗bha. ˗A ˗wɔn ˈgü, n ˈˈɲan ˗yö yi ˈö pë ˗bha ˗mën mɛn ˈka ˗sü, ˈˈyua waa ga ˈwo dho ˈgo ˗a ˈka kwa ˗bha, ˗a ˗gɔ. ˈˈKpɔnŋtaadhɛ ˗dɛɛ ˈö˗ nu ˈˈtʋ̈ŋ ˈyaa ꞊gblɛɛn ˈzüdho yö ˗a ˈgü, a ˗dho pë ꞊vadhɛ ˈö ˗gban ˗Zlan ˗dapë ˗nu ˗bha, ˈö˗ ˈbha ˗kë mɛnbhɩɩdhe ˗nu kwigüdhɛ ˈka bhë ˗a draanˈˈ ˈzü, kö pë ˈö ˈa˗ ˗ya n ˗zo ˈˈpiʋ̈ ˈa go ˗a ˈka n ˈnëndhɛ ˈgü bhë, ˈa˗ ꞊gban kë. ˗Yö ga ˗sü ˈka n ˈgü ˈkpakpadhö ꞊dhɛ pë ˗së ˈbha ˗yö nu ˗ni ˈgü.