1-2. ˈPë ˗kë ˈkwa dho kwa ˈˈtʋ̈ŋ kë ˗Dhɛkpaɔ dhiaˈˈ ˈsëëdhɛ ˈgü ˗a ˗gɛn do ˈnën ˗tɔ ˗mën?

 MƐN ˈbha ꞊yaa˗ pö ka ˗dhɛ do ˈka ö ˗bha ꞊foto ˗be ˗ga ˗ee? ˈDhɛ ˈka ˗ya ˗a ꞊foto ˗nu ˗ga ˗sü ˗bha, ka ˗kpan mɛn ꞊vadhɛ ˈö ˈkaa ˗an dɔ ˗an ˗bha. ˈˈKɛɛ ˗a ꞊foto do ˈö mü ˈdhɛ ˈka ˗kpan ˗a ˗bha, ˈyö ˈka ˈduannu. ˈMën ˗kë? ˈYö ˗tɔ ꞊dhɛ ka ꞊dede ka˗ ˗ta. ˈDhɛ ˈka ˗ya ˗a ˗ga ˗sü ˗bha, ˈyaa za ˈgü ꞊dhɛ ka ka ˗zota ˈdhɛ ˈka ꞊foto ˈö bhë ˗a sü ˗a ˗bha waa ˈˈtʋ̈ŋ ˈka˗ sü ˗a ˈka, ˗an ˈgü. Ka˗ ˈˈslö ˗mɛɛn kö mɛn ˈˈpɛpɛ ˈwo˗ ˗ta ˈka ˗an dɔ. ꞊Foto ˈdhɛ bhë, yö ˗zë ˗a ˗wɔn ˗dho kë ka ˗gɔ ˈˈgbɩɩ˗. ˈYaa ˈˈdhʋ̈ ˗ee?

² ˗Dhɛkpaɔ dhiaˈˈ ˈsëëdhɛ kë ˗sü ˈka ꞊dhɛ ꞊foto ˈö bhë ˗a ˈdhö. ˈPë ˗kë ˈkwa˗ pö ˈˈdhʋ̈, ˗a ˗gɛn ˗yö ꞊plɛ. ˗A ˗blɛɛsü ˈnën ˗tɔ ꞊dhɛ ˗wa ˗bɛnzë kwa ˗bha ˈka. ˗A ˈˈɲan ˈsɛɛn˗ ˗blɛblɛsü ˗ya ˗pö: ‹ˈSëëdhɛ ˈdhɛ ya ˈwɔn ˈö yöö kë ˗dhɛ ˈbha ꞊kpaɔyi ˈka ꞊në Yesu Klisi ˗ya to ˈˈdhiʋ̈ ˈyö˗ ˗zɔn ˗Zlan ˗bha gwëëzë ˗nu ˗dhɛ ˈyö ˈwo˗ ˗bɛn zë˗ ˈgü.› (˗Dhɛ. 1:1) ꞊Ya kë ˈˈdhʋ̈, kö ˈwɔn ˗nu ˈwo ˗bɛnzë ˗sü ˈka ˈsëëdhɛ ˈö bhë ˗a ˈgü -wo ˈti- ˗bɛnzë mɛn ꞊gban ˗bha ˈka, ˗wa ˗bɛnzë ˗Zlan ˗dhɔkëmɛn ˗nu kwa ˗bha ˈka. ˗A ˗wɔn ˈgü, mɛn ˗nu ˈkwa ˗kë ˗Zlan ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˈka, ˗a kë ˗sü kö kwa ˗kɔ ˗yö kë ˈwɔn ˗nu ˈwo bhë ˗an ˗yökodhiʋ̈sü ˈgü, ˗a ˈwɔn ˈyaa kwa ˈkun. ˗A ˗pö ˗kɔ ˈˈwɛɛ ˈgü ˗sü ˈka, kwa ˗kpan kwa ˗de ˗bha ‹꞊foto ˈö bhë› ˗a ˈgü.

3-4. ˈˈTʋ̈ŋ ˗mɛɛn ˈö ˗Dhɛkpaɔ dhiaˈˈ ˈsëëdhɛ ˈgü ˗wɔn ˗nu dho yö ˗a ˈka ˈko ˈˈdhiʋ̈? ˈYö ˗mën ˈö dho kwa ˗blü ˗a kë ˗sü ˗bha?

³ Kwa ˈˈtʋ̈ŋ ˗kë ˗Dhɛkpaɔ dhiaˈˈ ˈsëëdhɛ ˈgü ˗sü ˗gɛn ꞊plɛ ˗bha ˗naan ˗yö ˗gban ˈˈtʋ̈ŋ ˈö˗ ˈgü ˗wɔn ˗nu dho kë ˗a ˈka, ˗a ˗bha. Bɔmɛn Zan ˗yö ˈˈtʋ̈ŋ ˈö ˈˈdhʋ̈ ˗a ˗wɔn ˗blɛɛ ˈö˗ pö: «˗Dhɛkpaɔyi do ˈka, ˈyö ˗Zlan ˗bha ˗zuu ˈˈslʋ̈ʋ̈slʋ̈ ˗yö ˗da n ˈgü, ˈyö ˈa ˗kpan kwa Dëmɛn ˗bha yi ˗bha.» (˗Dhɛ. 1:10, NWT) ˗Dhɛ ˈö Zan ˗yö ˗wo ˗nu bhë ˗an  ˗bɛnzë ˗kwɛ 96 ˈgü K.Y., kö «kwa Dëmɛn ˗bha yi» ˗yö ꞊kun mü ꞊gblɛɛn. (Mat. 25:14, 19; Dhu. 19:12) ˈˈKɛɛ ˈkwa ˗dhɛ ˗ga ˈwɔn ˗nu ˈö Biblö ˗yö ˗an to ˈˈdhiʋ̈ ˈö ˗an ꞊blɛɛ ˗an ˈgü, kwa˗ ˗yö ꞊dhɛ yi ˈö ˈˈdhʋ̈, ˗a zü ˗yö ˗dɔ ˗kwɛ 1914 ˈgü kö Yesu ˗ya kë ˗Gblüdë ˈka dhaŋ˗ ˈgü. ˈÖ sü ˗kwɛ ˈö bhë ˗a ˗bha ˈö dho ˈˈdhiʋ̈, ˈwɔn ˈö ˗Dhɛkpaɔ dhiaˈˈ ˈsëëdhɛ ˗ya pö ˈö ˗gban ˗Zlan ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˗bha ˗yö ˗ya yö ˗sü ˗bha ˈko ˈˈdhiʋ̈. ꞊Ii, «kwa Dëmɛn ˗bha yi» ˈö bhë ˈnën ˈkwa˗ ˈgü ꞊dɛɛ!

⁴ ˈDhɛ ˗kë ꞊dhɛ kwa ˈˈtʋ̈ŋ ˈö ˈˈdhʋ̈ ˗a ˈgü, ˗a ˗dhɛ ˗ya ˗bha kö ˈkwa kwa ˈˈtʋ̈ŋ kë ꞊dedewo ˗dhioo ˈö ˗Dhɛkpaɔ dhiaˈˈ ˈsëëdhɛ 1:3 ˈgü bhë, ˗a ˈgü. ˗Ya ˗pö: «ˈWɔn ˈö dho kë dhiaˈˈ, ˈö [˗Zlan] ˗ya to ˈˈdhiʋ̈ ˈö˗ pö mɛ ˈˈbhɩɩ˗ ˗nu ˗dhɛ, ˈö ˗bɛn zë ˗sü ˈka ˈsëëdhɛ ya˗ ˈgü ya ˈmɛ ˈö˗ ˗wʋ pö, ˈö ö ˈˈtʋ to˗ ˗bha, ˈö˗ ˈgü ˗wɔn ˗kë kö˗ ˗mɛ ˗bha ˗së! ˗A ˗gɛn ˗mü ꞊dhɛ ˈˈtʋ̈ng ˈö [˗Zlan] ˗ya ˗ya ˈwɔn ˗nu bha˗ kë ˈˈtʋ̈ng ˈka bha ˈyaa ꞊gblɛɛn ˈzü.» ˈDhɛ ˈˈdhʋ̈, kwa dua ˗mü kö ‹ˈkwa˗ ˗wo pö,› ˈkwa ‹kwa ˈˈtʋ ˈto ˗a ˗bha,› kö ‹ˈkwa˗ ˈgü ˗wɔn ˗nu kë.› ˗Wo ˗nu ˈö kwa dua ˈdhö ˗mü ˈkwa˗ ˈgü ˗wɔn ˗nu kë ˈˈdhʋ̈, ˗a ˈbha ˗nu ˈnën ˈwo ˗tɔ ˗mën?

5. Kwa ˗bha ˗Zlan ˗dhɔkësü ˗bha ˗kë ˗së ˗sü ˗wɔn ˗yö Zoova ˗gɔ ˈˈgbɩɩ˗. ˗Dhɛkpaɔ dhiaˈˈ ˈsëëdhɛ ˗ya ˗zɔn ˈˈdhʋ̈ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

⁵ ˗Dhɛkpaɔ dhiaˈˈ ˈsëëdhɛ ˈˈɲan ˈˈgblʋ̈gblʋ̈ ˗blɛɛsü ˈgü, kwa˗ ˗yö ꞊dhɛ ˈwɔn ˈˈpɛpɛ ˈwo kë ˗ni ˈgü Zoova ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˗bha ˗zlanwokɔdhi ˗nu ˈgü, Yesu ˗ya ˗yö. (˗Dhɛ. 1:12-16, 20; 2:1) ˗Ya ˗zɔn ˈˈdhʋ̈ nɔɔn˗ ˈö˗ bɔ ˗zlanwokɔdhi ˈˈsɔɔplɛ ˈwo kun Azi ˗sɛ ˈgü ˗an ˗dhɛ, ˗a ˈgü. Nɔɔn˗ ˈö bhë ˗a ˈgü, ˗yö pë ꞊dede ˈö kletiɛn ˗nu ˈwo kun ˗kwɛ këŋ do ˗blɛɛsü ˈgü ˈwo dho ˗a kë kö ˗an ˗bha Zoova ˗dhɔkë ˗kɔ kë ˗a ˗dhɛ ˗së, ˗a ˗zɔn. Pë ˈö˗ pö bhë, ˗yö ˗gban ˗Zlan ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˈˈpɛpɛ ˈwo ꞊dɛɛ ˗an ˗bha. ˗Gleŋ ˗mɛɛn ˈö˗ ˗da kwa ˗bha? ˗Mlɛɛn ˈö kwaa Zoova kwa ꞊zinŋgü ˗kɔ ˈö˗ ˈka, Yesu Klito ˈö kwa ˗Gɔdhiʋ̈mɛn ˈka ˗ya ˗dɔ. ˗Yö ˈˈdhiʋ̈sü kwa ˈka ˈö kwa ˗takpa, ˈö ˈwɔn ˈbha ˈyaa ˗bin ˗sü ˈka ˗a ˗gɔ. ˈPë ˈkwa dho ˗a kë kö ˈkwa kë Zoova ˗dhɛ ˗së ˗kplawo, ˗ya ˗dɔ. ˗Mën ˈö˗ pö, ˈö kwa dua ˈdhö ˗mü kö ˈkwa˗ kë ꞊dɛɛ?

6. (1) ˈKwa ˗dhɛ ˗ga ˗Dhɛkpaɔ dhiaˈˈ ˈsëëdhɛ 2:3, 4 ˈgü, ˈwɔn ˗mɛɛn ˈö kun Efɛzö ˗zlanwokɔdhi ˗bha, ˈö Yesu ˈˈdhɛ bho ˗a ˗ta? (2) ˗Gleŋ ˗mɛɛn ˈö˗ ˗da kwa ˗bha?

⁶ ˗Bhö ˗Dhɛkpaɔ dhiaˈˈ ˈsëëdhɛ 2:3, 4 ˗wo pö. Kwa ˗bha Zoova ˗dhɔ ˈya ˗dho ˈdho ˈˈshia˗. Nɔɔn˗ ˈö Yesu ˗ya bɔ Efɛzö ˗zlanwokɔdhigümɛn ˗nu ˗dhɛ bhë ˗a ˈgü, ˗ya ˗pö mü ꞊dhɛ ˗an zuʋ̈ˈˈ ˗yö ˗saa, ˈwo bɔ ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ꞊va ˈgü, ˈö ˗an ˈgü ˈti ga. ˈˈKɛɛ ˗an ˗bha Zoova ˗dhɔ ˈö kun ˗be ˗ya ˈdho ˈˈshia˗. ˗An dua ˗mü kö ˗wa ˗dadhiʋ̈, ˈyö sü ꞊dhɛ wo ˈti˗ kë ˈˈdhʋ̈, Zoova ˈti ˗dho ˈˈwɩ ˗an ˗bha ö ˗dhɔkësü ˗bha. ˗Kɔ do ˈö bhë ˗a ˈka ˈpö ꞊dɛɛ, ˗bɔ ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈgü ˗sü dosɛnŋ ˈyaa ˈnën ˗tɔ ˈwɔn. ˈPë ˗kë ˈö ˈkwa bɔ ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈgü, ˗a ˗gɛn ˗tiaandhö dua ˗mü kö ˗yö kë ˗dhö. ˈWɔn ˗nu ˈö ˈkwa ˗an ˗kë ˈyaa ˈnën kwa ˗bha ˗Zlan ˗yö ˗an ˗ga dosɛnŋ, ˗yö ö ˈˈtʋ̈ŋ ˗kë ˈpö ˈpë ˗kë ˈkwa ˗an ˗kë,  ˗a ˈgü. Pë ˈö kwa ˗blü ˈwɔn ˗nu kë ˗sü ˗bha ˗a ˗wɔn ˗ya ˗gɔ ˈˈgbɩɩ˗, ˈyö ˗tɔ ꞊dhɛ ˗ya ˈˈpiʋ̈ kö kwa ˗bha ö ˗dhɔkësü ˗yö ˗gban ˗dhɔ waa ö ˈˈnuɛ bho zuʋ̈ga ˈö kwa ˗gɔ, ˗an ˗ta. —Prov. 16:2; Mak. 12:29, 30.

7. (1) ˈKwa ˗dhɛ ˗ga ˗Dhɛkpaɔ dhiaˈˈ ˈsëëdhɛ 3:1-3 ˈgü, ˈwɔn ˗mɛɛn ˈö Yesu ˗ya yö ˗zlanwokɔdhi ˈö kun Saadö ˗a ˈgü? (2) ˈMën kwa dua ˈdhö ˗mü ˈkwa˗ kë?

⁷ ˗Bhö ˗Dhɛkpaɔ dhiaˈˈ ˈsëëdhɛ 3:1-3 ˗wo pö. Kwa dua ˗mü ˈkwa ˗ya kwa ˈˈɲaan ˗kplawo. ˈWɔn ˈö kun Saadö ˗zlanwokɔdhigümɛn ˗nu ˗bha, ˈyaa ꞊dhɛ ˗zlanwokɔdhi ˗nu ˈwo to ˗an ˗bha ˈdhö. ˈKö ˗kë ꞊dhɛ ˗wo ˗kun ˗Zlan ˗dhɔkë ˗ni ˈgü wo ꞊faan ˈka ˈˈdhiʋ̈ ˗be, ˗an ˗kɔ ˗kun ꞊zɔɔ ˗ni ˈgü ˗a ˗bha. ˗A ˗wɔn ˈgü, Yesu ˗ya ˗pö ˗an ˗dhɛ ˗wo ‹˗ya wo ˈˈɲaan›. ˗Gleŋ ˗mɛɛn ˈö˗ ˗da kwa ˗bha? ˗Yö ˈˈdhʋ̈ ꞊dhɛ Zoova ˗zo ˈti ˗dho bhɔ yö ˗nu ˈkwa˗ ˗kë ˗a ˗dhɛ ˗an ˈka. (Ebl. 6:10) ˈˈKɛɛ kwa dua ˈyaa ˗mü kö ˈkwa˗ pö kwa ˗de ˗dhɛ ꞊dhɛ ˈkwa yökë Zoova ˗dhɛ ꞊va, kö ˈkwa ˈˈkan ˗a ˗bha yökësü ˗bha. ˈKö  ˗kë ꞊dhɛ ˈkwaa ˗mɔn yökësü ˗bha ꞊dhɛ ˗kɔ ˈö ˈkwa˗ ˗kë ˗a ˈka ˈˈdhiʋ̈ ˗be ˗a ˈdhö, kwa dua ˗mü kö kwa ˗kɔ ˗yö ˈto ˗Zlan ˗bha yö ˗bha ˗kplawo, kö ˈkwa ˗ya kwa ˈˈɲaan ˈkwa ˈdho ˈkwa yö ˗a ˈka ˗a ˈˈdhiʋ̈todhɛ ˗bha. —1 Ko. 15:58; Mat. 24:13; Mak. 13:33.

8. Nɔɔn˗ ˈö Yesu ˗ya bɔ Dhaodisemɛn ˗nu ˗dhɛ ˈö ˗Dhɛkpaɔ dhiaˈˈ ˈsëëdhɛ 3:15-17 ˈgü bhë, ˗gleŋ ˗mɛɛn ˈö˗ ˗da kwa ˗bha?

⁸ ˗Bho ˗Dhɛkpaɔ dhiaˈˈ ˈsëëdhɛ 3:15-17 ˗wo pö. Kwa dua ˗mü ˈkwa ˗Zlan ˗dhɔkë kwa ꞊faan waa kwa zuʋ̈ˈˈ ꞊gban ˈka. ˈSëëdhɛ ˈö Yesu ˗ya bɔ Dhaodisemɛn ˗nu ˗dhɛ bhë, ˗yö pë ˈˈwɛɛ ˈbha ˗wɔn ˗blɛɛ ˗a ˈgü. ˗An ˗bha ˗Zlan ˗dhɔkësü ˈgü, ˗wo ˗kë «ˈzɔzɔ.» ˈDhɛ ˗kë ꞊dhɛ ˗wo ˈˈfiasü, Yesu ˗ya ˗pö ꞊dhɛ ‹˗wëëmɛn› ˗nu ˗mü ˗an ˈka. ˗An dua ˗mü kö ˗wo Zoova waa˗ ˗dhɔkësü ˗wɔn ˈsü wo ꞊faan ˈka. (˗Dhɛ. 3:19) ˗Gleŋ ˗mɛɛn ˈö˗ ˗da kwa ˗bha? ꞊Ya kë ꞊dhɛ kwa ˗bha Zoova ˗dhɔkësü ˈˈshiʋ̈ ˗ya ˈdho ˈˈshia˗, ˗kwaa ˈˈslö mɛɛnˈˈ kö ˈwɔn ˗së ˗nu ˈö Zoova waa ö ˗bha ˗kɔlokota ˈwo ˗an kë ˗ni ˈgü kwa ˗dhɛ ꞊dɛɛ bhë, ˗an ˈˈnuɛ bho ˗sü ˗dhɔ ˈö kwa ˈgü ˈkwa˗ ˗dadhiʋ̈. (˗Dhɛ. 3:18) Kwa dua ˈyaa ˗mü ˈkwa zë ˗tosɛta ˗së kë ˗sü ˈö ˈˈtʋ̈ŋ yö˗ ˈgü ˗a ˗wɔn ˗dhɛ, kö ˈkwa kwa ˗bha ˗Zlan ˗dhɔkësü ˗wɔn ˗blü kwa ˗kɔ ꞊taabha.

9. Nɔɔn˗ ˈö Yesu ˗ya bɔ kletiɛn ˗nu ˈwo kun Pɛɛgamö waa Tiatii ˗an ˗dhɛ bhë ˈkwa ˗dhɛ ˗ga ˗a ˈgü, ˈmën kwa dua ˈdhö ˗mü ˈkwa ˈˈkan ˗a ˗bha?

⁹ Kwa dua ˗mü ˈkwa ˈˈkan ꞊taa ˗yö ˗Zlan ˗bha ˗mɛn ˗nu ˗bha ꞊klaŋwo ˗nu ˗bha. Yesu ˗dhioo ˈˈgbɩɩ˗ ˗dɔ mɛn ˈbha ˗nu ˈwo kun Pɛɛgamö ˗an ˗ta, ˈö˗ pö ꞊dhɛ ˗wo ˗kankwëëdhe ˗da wo ꞊dhegblü ˗nu ꞊zinŋgü. (˗Dhɛ. 2:14-16) ˗Yö Tiatiimɛn ˗nu ˈö ˈwo wo ˈgü dɔ ˈˈgbɩɩ˗ ˈwo wo ˗de kun pë ˈwo˗ ˗dhɛ «Sɔtraan ˗bha ˗gleng ˈkɔnëgüdhɛ» bhë ˗a ˗gɔ ˗an ˈˈnuɛ ˗bho, ˈö˗ pö ˗an ˗dhɛ ˗wo ‹˗klu gagade ˗bha ˈˈgbɩɩ˗.› (˗Dhɛ. 2:24-26) Kletiɛn ˗nu ˈö ˈwaa kun ˗kiansü ˈka ˈö ꞊klaŋwo ꞊suasü ˗nu ˗wo ˗an bho ʒiaan ˗ta bhë, ˗a ˗dhɛ ˗kun ˗a ˗bha kö ˗wo wo ꞊yɛɛ˗ kë. ˈYö ꞊dɛɛ ˈpö ꞊wɛ? ꞊Klaŋwo ˗nu ˈwo ˗gban Zoova ˗bha ˈwɔn yö ˗kɔ ˗nu ˗gɔ kwa dua ˗mü kö ˈkwa ˈˈkan ˗an ˗bha. ꞊Taa ˗yö ˗Zlan ˗bha ˗mɛn ˗nu ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo ‹wo ˗de ˗kë ꞊dhɛ ˗Zlan ꞊bhlëëyamɛn ˗nu ˈdhö› ˈˈkɛɛ ‹ˈö ˈgügbɩɩdhɛ ˈö ˗Zlan ˗ya nu ö ꞊bhlëëyamɛ ꞊dede ˗nu ˗dhɛ› bhë, ˈwaa ˈˈwɩ ˗kë ˗a ˈgü ˗sü ˗bha. (2 Tim. 3:5) ˈKwa ˗Zlan ˗Wo draanˈˈ ˗së ˈka, ꞊klaŋwo ꞊suasü ˗nu dɔ ˗dhɛ ˗dho kë kwa ˗gɔ ˈˈplëëplë. —2 Tim. 3:14-17; Zud. 3, 4.

10. ˈPë Yesu ˗ya pö ˗zlanwokɔdhi ˗nu ˈwo kun Pɛɛgamö waa Tiatii ˗an ˗dhɛ bhë, ˗gleŋ ˈˈwɛɛ ˈbha ˗mɛɛn ˈö˗ ˗da kwa ˗bha?

¹⁰ Kwa dua ˗mü ˈkwa ˈˈkan ˈˈɲangüyaa suu ˈˈpɛpɛ ˗bha. ˈWɔn ˈˈwɛɛ ˈbha ˗kë ˈzü Pɛɛgamö waa Tiatii  ˗zlanwokɔdhi ˗nu ˗bha. Mɛn ˈbha ˗nu ˈwo kun mü, ˈwaa kun ˈˈkan ˗ni ˈgü ˈˈɲangüyaa ˗bha. ˗A ˗wɔn ˈgü Yesu ˗yö ˗dhioo ˗dɔ ˗an ˗ta. (˗Dhɛ. 2:14, 20) ˗Gleŋ ˗mɛɛn ˈö˗ ˗da kwa ˗bha? ˈKö ˗kë ꞊dhɛ kwa Zoova ˗dhɔkëmɛn ˈka ˗a yi ˗ya ꞊gwëë, ˈö˗ ˗bha yö ꞊va ˈdhö kwa ˗kɔ ˈka, ˈkwa ˈˈɲangüyaa kë ˗yö ˈti ˗dho ö ˈˈɲan ta ˗a ˗zü. (1 Sam. 15:22; 1 Piɛ. 2:16) Zoova ˗ya ˈˈpiʋ̈ kö ö ˗bha ˈtɔŋ˗ ˈö ˗gban ˈˈɲangüyaa ˗bha ˈkwa˗ ˗ya ꞊bhlëë ˈgü, ˈkö ˗kë ˗ʒianwo ꞊dhɛ ˈˈkpɔnŋtaamɛn ˗nu ˈwaa ˈˈɲangüyaa yö pë yaa ˈka. —Efɛ. 6:11-13.

11. ˈMën dho ˈto kwa ˈˈɲaan ˗a ˈdhɛ ˈkwa˗ ꞊draan bhë ˗a ˈgü? (Kpɔɔˈˈ ˈkɔnën « ˗Gleŋ ˗nu ˈwo ˗së kwa ˗bha ˈka ꞊dɛɛ» ˗bha.)

¹¹ ˗A ˈdhɛ ˈkwa˗ ꞊draan bhë, ˗a ˗mɛɛn ˈö to kwa ˈˈɲaan? Kwa˗ ˗yö ꞊dhɛ kwa dua ˗mü ˈkwa pë ˈˈpɛpɛ kë kö ꞊ya kë ꞊dhɛ kwa ˗bha Zoova ˗dhɔkë ˗kɔ ˗ya ˗dhɛ ˗së ˈkwa˗ ˈwɔn dɔ. ꞊Ya kë ꞊dhɛ ˈkwa pë ˈbha ˈö dho kwa ˗bha Zoova ˗dhɔkësü kë ˗a ˗dhɛ ˈya˗ ˗a kë, ˗kwa ˈto mü ˈkwa˗ ˈˈɲan bhɔ. (˗Dhɛ. 2:5, 16; 3:3, 16) Yesu ˗yö pë ˈˈwɛɛ ˈbha ˗wɔn ˗blɛɛ nɔɔn˗ ˈö˗ bɔ ˗zlanwokɔdhi ˗nu ˗dhɛ bhë, ˗a ˈgü. ˗Mën ˗mü?

12. ˗Gleŋ ˗mɛɛn ˈkwa˗ sü ˗wo ˈö Yesu ˗ya pö Simiidhömɛn ˗nu waa Fidhadɛfimɛn ˗nu ˗dhɛ bhë ˗a ˈgü? (˗Dhɛkpaɔ dhiaˈˈ ˈsëëdhɛ 2:10)

¹² ˈPë Yesu ˗ya pö ˗zlanwokɔdhi ˗nu ˈwo kun Simiidhö waa Fidhadɛfi ˗an ˗dhɛ bhë, ˗kwaa ˗ga. ˗Ya ˗pö ˗wo bɔ ˗ni ˈgü ˈˈklʋʋbhɔdhe ˈgü ˈˈsuʋ̈ dua ˈyaa ˗mü kö ˗yö ˗an kë, ˈyö sü ꞊dhɛ ˗wa ˈto ˗klu ˗sü ˈka Zoova ˗bha, ˗yö ˗dho ˈdhuëë˗ ˈkpɔ ˗an ˗bha. (˗Dhɛkpaɔ dhiaˈˈ ˈsëëdhɛ 2:10 ˗wo pö; 3:10) ˗Gleŋ ˗mɛɛn ˈö˗ ˗da kwa ˗bha ꞊dɛɛ? ˗Yö kë kwa ˈˈɲaan ꞊dhɛ ˈˈklʋʋbhɔdhe ˗nu ˗dho nu kwa ˗ta, ˈˈkɛɛ kwa dua ˗mü ˈkwa ˗an bun zuʋ̈saadhɛ ˈka. (Mat. 24:9, 13; 2 Ko. 12:10) ˈMën ˗kë ˈö dho kë ˗së kö ˗a ˈwɔn kë kwa ˈˈɲaan ˈˈdhʋ̈?

13-14. ˈWɔn ˗nu ˈwo ˗kë ˈö ˗Dhɛkpaɔ dhiaˈˈ ˈsëëdhɛ 12 ˗an ˗wɔn ꞊blɛɛ bhë, ˗wo ˗yɛ ˗Zlan ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˗bha ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

¹³ ˗Dhɛkpaɔ dhiaˈˈ ˈsëëdhɛ ˗ya ˗zɔn ꞊dhɛ ˗wo ˗dho ˗Zlan ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˈˈklʋʋbhɔ «kwa Dëmɛn ˗bha yi» ˈkwa˗ ˈgü yö, ˗a ˈka. ˗A ˈˈɲan ˈˈgblʋ̈gblʋ̈ 12 ˗ya ˗pö ˈdhɛ Yesu ˗yö ˗kë ˗Gblüdë ˈka, ˗gblü ˗yö ˗da dhaŋ˗ ˈgü. Yesu ˈö ˈdhɛ dho dhaŋ˗ ˈgü ˈwo˗ ˗dhɛ Misɛdhö bhë, waa ö ˗bha ˈˈsɔdha ˗nu ˗wo ˈko ˗ya Sɔtraan waa ö ˗bha ˗zuu yaa ˗nu ˗bha. (˗Dhɛ. 12:7, 8) ˗An ˗kɔ ˗yö ˗ʒiö ˗Zlan ˈyɔɔ˗ ˗nu bhë ˗an ˗gɔ ˈwo ˗an ˗kë dhaŋ˗ ˈgü, ˈyö ˈwo nu saanˈˈ ˗ziisü ˈka ˈˈkpɔnŋtaadhɛ waa mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˗ta. (˗Dhɛ. 12:9, 12) ˈDhɛ ˗kë ˈˈdhʋ̈, ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗mɛɛn ˈö nu ˗Zlan ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˗ta?

¹⁴ Pë ˈö Sɔtraan ˗ya ˗kë, ˗Dhɛkpaɔ dhiaˈˈ ˈsëëdhɛ ˗ya ˗blɛɛ kwa ˗dhɛ. ˈYaa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈzü kö ˗yö ö ꞊yɛɛ˗ kë dhaŋ˗ ˈgü. ˗A ˗wɔn ˈgü, ˗yö ö ˗bha ˗naanzuëëdhe ˗to ˗Zlan ˗bha ˈˈɲɔn ˗a ꞊troo ˗nu ˈwo ꞊kun ˈˈsɛ ˗ta yö ˗an ˗bha, ˈyö sü ꞊dhɛ wo ˈnën ˈwo ˗tɔ ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗bha yökëmɛn ˗nu, ˈwo «tɛanwɔn ˈö ˗gban Yesu Klisi ˗wɔn ˗bha» ˗a pö mɛn ˗nu ˈwo ˈˈkpɔnŋ ꞊taa ˗an ˗dhɛ. (˗Dhɛ. 12:17; 2 Ko. 5:20; Efɛ. 6:19, 20) ˗Ya ˗kë ˈˈdhʋ̈ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

15. De ˗nu ˈwo ˗tɔ «˗Zlan ˗wʋdhiʋ̈loomɛ ˗nu ꞊plɛ» ˈwo ˗an ˗wɔn ꞊blɛɛ ˗Dhɛkpaɔ dhiaˈˈ ˈsëëdhɛ 11 ˈgü? ˈYö ˗mën ˈö ˗kë ˗an ˈka?

 ¹⁵ Sɔtraan ˗yö mɛn ˗nu ˗blü kö ˈˈɲɔn ˗a ꞊troo ˗nu ˈwo kun ˈˈdhiʋ̈sü ˗ni ˈgü ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗nɔɔn pö ˗sü ˈka bhë, ˗wo ˗gban ˗an ˗gɔ. ˈˈƝɔn ˗a ꞊troo ˗nu ˈwo ˈˈdhʋ̈ wo ˈnën ˈwo ˗an ˗zɔn «[˗Zlan] ˗wʋdhiʋ̈loomɛ ˗nu ꞊plɛ» ˈwo ˗an zë, ˗an ˈka. * (˗Dhɛ. 11:3, 7-11) ˗Kwɛ 1918 ˈgü, kwa ꞊dhegblü ˗nu ˈˈsaaga ˈwo kun ˈˈdhiʋ̈sümɛn ˗nu ˈka, ˗wo ꞊suawɔn ˗nu ˗dɔ ˗an ˗bha ˈwo ˗an ˗da ˗kasho ˈgü kö ˗wo ˗kwɛ ꞊va kë mü. ˗Yö ˗kun mɛn ꞊vadhɛ ˈgü ꞊dhɛ ˈˈɲɔn ˗a ꞊troo ˗nu ˗bha ˗zlanwopösü ˗ya ˈduaannu.

16. (1) ˗Wɔnmɛnkunwɔn ˗mɛɛn ˈö ˗kë ˗kwɛ 1919 ˈgü? (2) ˈÖ sü ˈˈtʋ̈ŋ ˈö bhë ˗a ˗bha, ˈmën Sɔtraan ˈdhö˗ kë ˗ni ˈgü?

¹⁶ ˗Dhɛkpaɔ dhiaˈˈ ˈsëëdhɛ 11 ˗ya ˗pö ˈpö ꞊dhɛ ˈˈtʋ̈ŋ ˈdɛdɛ ˗ya ʒiö, «˗Zlan ˗wʋdhiʋ̈loomɛ ˗nu ꞊plɛ» ˈwo bhë ˗wo ˗dho luuˈˈ ˈwo go ga ˈgü. ˈDhɛ ˈwo kwa ꞊dhegblü ˗nu bhë ˗an ˗da ˗kasho ˈgü ˈö ˈˈtʋ̈ŋ ˈdɛdɛ ˗yö ˗ʒiö, ˗wo ˈö bhë ˗yö ˗yö ˈko ˈˈdhiʋ̈ ˈö˗ ˗wɔn mɛn ˗nu kun ꞊dedewo. ˗Kwɛ 1919 ˈgü, ˗wo wo ˗kwaa kwa ꞊dhegblü ˗nu ˗zü, ˈö ꞊sua ˗nu ˈwo˗ dɔ ˗an ˗bha bhë, ˈwii ˈto ˗an ˗bha. Kwa ꞊dhegblü ˗nu ˗to mü ˈwo ˗ya ˈˈdhiʋ̈sü ˗sü ˗bha ˗zlanwopösü waa mɛn ˗nu ꞊klaŋkësü ˈka. ˈˈKɛɛ Sɔtraan ˈgü ˈti ga ˗Zlan ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˈˈklʋʋbhɔsü ˈka. ˈÖ sü ˈˈtʋ̈ŋ bhë ˗a ˗bha, ˗yö ‹ˈˈklʋʋbhɔdhe ˈˈyi ꞊wɛnng› ˗ni ˈgü ˗Zlan ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˗bha. (˗Dhɛ. 12:15) Gagade ˈgü, ˗a ˗dhɛ ˗ya ˗bha kö mɛn ˈö ˈdhö ˗yö ‹ö zuëˈˈ kë ˗sɛa kö ˗yö ö ˗zʋ yö [˗Zlan] ˗dhɛ.› —˗Dhɛ. 13:10.

17. ˈKö ˗kë ꞊dhɛ Sɔtraan ˗yö ˗an ˈˈklʋʋ ˗bhɔ, ˗takundhe ˗mɛɛn ˈö ˗Zlan ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˈdhö˗ ꞊slɔɔ ˗ni ˈgü ꞊dɛɛ?

¹⁷ ˗Dhɛkpaɔ dhiaˈˈ ˈsëëdhɛ 12 ˗ya ˗pö ꞊dhɛ ˗takundhe ˈö˗ ˗wɔn ˈyaa ˗Zlan ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˈˈɲaan ˗be, ˗wo ˗dho ˗a ꞊slɔɔ˗. ˗A ꞊tɛɛ˗ ˈgü ˗dho kë ꞊dhɛ ˗dhɛ ˈö «ˈˈsɛ» ˗yö ‹ˈˈklʋʋbhɔdhe ˈˈyi› ˈö Sɔtraan ˗ya ˗pɛn ˗a mü ˗a ˗bha, ˗a ˈdhö. (˗Dhɛ. 12:16) Pë ꞊dede ˈö ˗kë ˈyö bhë. ˈˈTʋ̈ŋ ˈbha ˗nu ˈka, Sɔtraan ˗kɔlöömɛn ˗nu ˈö˗ mɛn ˈbha ˗nu ˗kë zakanmɛn ˗nu ˈka, ˗wo ˗nu ˗Zlan ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˗dhɛ. Zoova ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˗wo za ˗së ˗sü zakanmɛn ˗nu ˗kuu ˈˈdhiʋ̈ ˈko ˗ta ꞊va. ˗A ˗wɔn ˈgü, ˗potaadhe ˗kë ˗an ˗gɔ kö ˗wo wo ˗bha ˗Zlan ˗dhɔkë. ˗Potaadhe ˈˈtʋ̈ŋ ˈö ˈˈdhʋ̈ ˗a ˈgü ˈmën ˈwo˗ ˗kë? ˗Wo pë ꞊gban ˈˈpɛpɛ ˗kë kö yö ˈö Zoova ˗ya ˈˈklɔɔnbho ˗an ˗bha bhë, ˗wa kë. (1 Ko. 16:9) Yö ˗nu ˈwo ˈˈdhʋ̈ ˗a ˈbha ˗nu ˈnën ˈwo ˗tɔ ˗mën?

18. Kwa ˗bha yö ˗wɔngbɩɩsü ˈö ˈˈtʋ̈ŋ ˗totaabhasü yö ˗a ˈgü, ˈyö ˗tɔ ˗mën?

¹⁸ Yesu ˗ya ˗pö ꞊dhɛ ˈˈsanni ˈˈkpɔnŋtaadhɛ  ˈˈdhiʋ̈ ˗yö ˈto, ö ˗bha gwëëˈˈ ˗nu ˗dho «ˈwɔn ˗taɔng ˗së ˈö ˗gban [˗Zlan] ˗bha ˗gblüdëdhɛ ˗wɔn ˗bha» ˗a pö ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ˗todhʋ̈sü ˈgü. (Mat. 24:14) Yö ˈö ˈˈdhʋ̈ ˗wa kë ˗ni ˈgü, ˗Zlan ˗bha ˈˈkiö do ɛɛnˈˈ ꞊va ˗wo wo ˗kɔ ˗da ˗an ˗dhɛ. Yö ˈnën˗ ˗wɔn ˈgü, ˈwo˗ pö ˗Zlan ˗bha ˈˈkiö ˗nu ˗wo ‹naɔ ˗së ˈö go ˗Zlan ˈˈpiʋ̈ ˈö ˈyaa ˈgo ˈˈgblʋʋ tongtongdhö ˗a ˗dɔ mɛ ˈˈpɛpɛ ˈwo ˈˈkpʋng ꞊taa ˗a ˗nu ˗gɔ, ˈwo˗ pö mɛ suu ˗gaɔ ꞊gban ˈdo ˈdo, ˈˈsɛgɔ ꞊gban ˈdo ˈdo ˈˈɛɛn ˗wʋ suu ꞊gban ˈdo ˈdo pö ˗mɛ ˗nu ˗dhɛ.›—˗Dhɛ. 14:6.

19. Nɔɔn˗ ˗mɛɛn ˈbha ˈö mɛn ˗nu ˈö Zoova ˗dhɔ ˗yö ˗an ˗kë ˗an dua ˈdhö ˗mü kö ˗wa pö?

¹⁹ ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗nɔɔn ˗së dosɛnŋ ˈyaa ˈnën Zoova ˗dhɔkëmɛn ˗nu dua ˈdhö ˗mü kö ˗wa pö. ˗An dua ˗mü ˈpö kö yö ˈö ˗Zlan ˗bha ˈˈkiö ˗nu ˈdhö˗ kë ˗ni ˈgü ˈwo˗ ˗wɔn ꞊blɛɛ ˗Dhɛkpaɔ dhiaˈˈ ˈsëëdhɛ 8 ˈö yö˗ ˈka 10 ˗bha ˗a ˈgü bhë, ˗wa kë. ˈWɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈwo dho kë mɛn ˗nu ˈö ˈwaa wo ˗gɔ ˈdho ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗dhɛ ˈˈshia˗ ˗an ˈka, ˈˈkiö ˗nu ˈwo bhë ˗wa nɔɔn˗ ˗pö. ˗Dhɛ ˈö ˈˈdhʋ̈, Zoova ˗bha ꞊Gbɛkiö ˗nu dua ˗mü kö ˗Zlan ˗bha za ˈö dho ˗a dɔ Sɔtraan ˗bha ˈˈkpɔnŋtaadhɛ yaa ˈö yö ˗a ˗bha, ˈö˗ nɔɔn˗ ˈdhö kë ˗sü ˈka ꞊dhɛ ‹ˈˈmënŋga waa ˈˈshiʋ̈› ˗an ˈdhö bhë, ˗wa pö. (˗Dhɛ. 8:7, 13) Mɛn ˗nu dua ˗mü kö ˗wa ˈwɔn dɔ ꞊dhɛ ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ɲën ˈˈtʋ̈ŋ ˗ya yö ꞊klöö˗, kö ˗wo wo ˗bha ˗tosɛta kë ˗kɔ bho ˈˈgblʋʋ kë ˈˈdhʋ̈ kö ˗wo dha Zoova ˗bha ˗naanzuëëdhe ˗gɔ. (Soph. 2:2, 3) ˈDhɛ ˗kë ꞊dhɛ nɔɔn˗ ˈö ˈˈdhʋ̈ yö ˈti ˗dho kë mɛn ꞊vadhɛ ˗dhɛ ˗së, kwa ˗bhawɔn ˗yö ˈgüdɔgbɩɩsü ˗bha. ˈˈKlʋʋbhɔdhe ˈkpii˗ ˈˈtʋ̈ŋ ˈka, ˗Zlan ˗bha za ˗nɔɔn ˈö ˈkwa dho ˗a pö mɛn ˗nu ˗dhɛ, ˗yö ˗dho ˈˈyɛ ˗an ˗bha. —˗Dhɛ. 16:21.

20. ˈMën ˈkwa dho ˗a yö ˈwɔn ˗gɔ ˈö dɔ ˗a ˈdhɛ yö ˗a ˈˈpiʋ̈, ˗a ˈgü?

²⁰ ˈWɔn ˈö ˗Zlan ˗ya to ˈˈdhiʋ̈ ˈö˗ pö mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˗dhɛ ˈö ˗bɛnzë ˗sü ˈka ˗Dhɛkpaɔ dhiaˈˈ ˈsëëdhɛ ˈgü bhë, kwa dua ˗mü ˈkwa˗ ˈgü ˗wɔn ˗nu kë, ˈyö ˗tɔ ꞊dhɛ ˗yö ˗gban kwa ˗bha. (˗Dhɛ. 1:3) ˈˈKɛɛ kwa ˗dho ˗a kë ꞊dhɛ kö ˈkwa bɔ ˈˈklʋʋbhɔdhe ˗nu ˈgü ˗zogbandhe ˈka, ˈkwa ˗zlanwopö kwa ꞊faan ˈka ˗kplawo? Pë ꞊plɛ ˈnën ˈwo dho ꞊faan nu kwa ˗dhɛ: ˗A ˗blɛɛsü ˈnën ˗tɔ pë ˈö ˗Dhɛkpaɔ dhiaˈˈ ˈsëëdhɛ ˗ya pö ˈö ˗gban ˗Zlan ˈyɔɔ˗ ˗nu ˗bha. ˈYö˗ ꞊plɛ ˗bha ˗naan ˗kë ˈwɔn ˗së ˗nu ˈkwa dho ˗an ꞊slɔɔ ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˈgü, kö ˈkwa ˈto ˗klu ˗sü ˈka ˗Zlan ˗bha, ˗an ˈka. ˈWɔn ˗gɔ ˈö dɔ ˗a ˈdhɛ yö ˗a ˈˈpiʋ̈ ˗yö ˗dho kwa ˗takun ˗a ˈgümansü ˗bha.