1. Mɛn ˈbha ˗ya ˈgo kwa kpö ˈgü, ˗a ˗bha ˈkɔdhigümɛn ˗nu ˗kë wo ˗de ˈgü ꞊dhɛ?

MƐN ˈbha ˈö˗ ˗dhɔ ˗yö ka ˗kë ya ˈgo kwa kpö ˈgü ˗ee? ˗Yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö mën ka ˈka. Kwa ꞊dhegblüdhe do ˈwo˗ ˗dhɛ Ida ˗ya ˗pö: «˗Dhɛ ˈö n ꞊gɔɔn ˗wɔn ˗yö ˗kë kö yaa˗ ˗nu ˈya ˗kwɛ 41 kë yi ˈkwëë˗, ˗yö ˗mën n ˈka ꞊dedewo. * ˈˈKɛɛ ˈdhɛ n gbö ˗yö ˗kan Zoova ˗dhɔkësü ˗bha, ˈö ö ˗bha dhebɔ waa ˈnën ˗nu ˗an to ˈö dho, ˗yö ˗mën n ˈka ˈzü ˈgbɛ ˈö ˗ʒiö mü.»

2-3. ˈKwa ˗dhɛ ˗ga Psaume 78:40, 41 ˈgü, Zoova ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˗wa ˈˈkan ˗a ˗bha, ˗yö ˗kë ö ˗de ˈgü ꞊dhɛ?

² ˈDhɛ Zoova ˗bha ˈˈkiö ˗nu ˈwo ˗kë ˗a ˗bha ˈkɔdhigümɛn ˗nu ˈka bhë ˗a mɛn ˈbha ˗nu ˗kan ˗a ˗bha, ˗kɔ ˈö ˗kë ˗a ˈka ö ˗de ˈgü kwa kwa ˗zota ˗a ˈgü. (Zud. 6) ˗Kwa kwa ˗zota ˈzü ˗dhɛ ˈö˗ ˗bha ˈˈsɛgümɛn ˗nu ˈö ˗an ˗dhɔ ˗ya ˗kë ˈwo ˗kë Izraɛdhömɛn ˗nu ˈka bhë ˈwo ˗kan ˗a ˗bha ˈko ˗ta ꞊va, ˗kɔ ˈö ˗kë ˗a ˈka ö ˗de ˈgü, ˗a ˈgü. (Psaume 78:40, 41 ˗wo pö.) ˗Yö kë ka ˈˈɲaan ꞊dhɛ kwa Dë ˈö dhaŋ˗ ˈgü ˈö kwa ˗dhɔ ˗ya ˗kë bhë mɛn ˈbha ˗ya ˈˈkan ˗a ˗bha, ˗yö ˗mën ˗a ˈka ˈpö. ˈWɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˈö ˈka bɔ ˗ni ˈgü ˗a ˈgü bhë, ˗ya ˈgüman ka ˗gɔ. ˗Yö ˗dho ꞊faanmëndhe waa ˗takundhe ˈö ka ˗bhawɔn ˈdhö ˗an ˗bha ˗an nu ka ˗dhɛ.

³ Mɛn ˈbha ˈö˗ ˗dhɔ kwa ˗kë ˗ya ˈˈkan Zoova ˗bha, ˈpë ˈkwa dho ˗a kë kö ˗yö kwa ˗takun, kwa ˗dho ˗a yö ˈwɔn ˗gɔ ˈö yö ˗a ˈgü. Mɛn ˗nu ˈwo bɔ ˗ni ˈgü ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ suu ˈö ˈˈdhʋ̈ ˗a ˈgü kwa ˗bha ˗zlanwokɔdhi ˈgü, ˗kɔ ˈö ˈkwa dho ˗an ˗takun ˗a ˈka kwa ˗dho ˗a yö ˈpö. ˈˈKɛɛ ˗zotadhe ˈö˗ dua ˈyaa ˗mü ˗yö kë kwa ˗gɔ ˗kwaa ˗wɔn blɛɛˈˈ ꞊köŋ.

4. ˈNënmɛn ˗nu ꞊vadhɛ ˗bha ˈnën ˗nu ˗wa ˈˈkan Zoova ˗bha, ˗wo ˗kë wo ˗de ˈgü ꞊dhɛ?

⁴ ˈNën ˈbha ˗nu ˗wa ˈˈkan Zoova ˗bha, ˗an ˗mɛn ˗nu ˗wa ˗pö wo ˗de ˗dhɛ ꞊dhɛ wo ˈnën wo ˈti ˗an ˗takun kö ˗wo ˈto gagade ˗ʒian ˗ta. Kwa ꞊dhegblü do ˈwo˗ ˗dhɛ Dhukö ˈö ˈwo˗ gbö bho kwa kpö  ˈgü, ˗ya ˗pö: «A n ˗de ˗zë za ˈka, ˈö ˈˈtʋ̈ŋ ˈbha ˗nu ˈka ˈa ˈˈɲɛɛn yaa ˗nu bho ˗a ˗wɔn ˈgü. Yi ˈbha ˗nu ˈka a ˈˈgbʋ ˗bɔ, ˈö n zuʋ̈ˈˈ ˗yö ꞊kaan ˈˈkwöö.» Kwa dhegblü Edhizabɛtö ˈö yö ˗de ˈpö ˈö bɔ ˈwɔn suu do bhë ˗a ˈgü, ˗ya ˗pö ö ˗de ˗dhɛ: «Man ˈa ˗kë ˗a dhe ˈka bhë ˈmaan ꞊nën ˈö sü n ˗bha ˗ee? Man ˈnën n ˈti n gbö ˗takun kö gagade ˗yö ö ˗yadhɛ ˈsü ˗a zuʋ̈ˈˈ ˈgü.»

5. Mɛn ˗ya ˈˈkan Zoova ˗bha, kö ˗yö ˗sü de ˗bha?

⁵ ˗Yö kë kwa ˈˈɲaan ꞊dhɛ Zoova ˗yö ˗potaadhe ˗nu mɛn ˈö ˈdhö ˗a ˗dhɛ. ˗Ya ˗zɔn ꞊dhɛ mɛn ˈö ˈdhö, ˗yö ˗dho ˈwɔn man ˗Zlan ˗ta ɛɛnˈˈ ˈyii ˗dho ˗a man ˗a ˗ta, ˗yö ˗dho ˈgo yö ꞊dede ˗a ˈgü. Wlüünën ˈbha ˗nu ˗mɛn ˗nu ˈwaa kun ˈwɔnzuan ˗së ˈka, ˈˈkɛɛ wo ˗zë ˗wo ˗wɩ ˗a ˗bha ˈwo Zoova ˗dhɔkë, ˈwo to ˗klu ˗sü ˈka ˗a ˗bha. ˗A mɛn ˈbha ˗nu ˗de ˈpö ˗an ˗mɛn ˗nu ˗wo pë ꞊gban ˗kë kö ˈwo Zoova ˗dhɔ ˗da ˗an zuʋ̈ˈˈ ˈgü, ˈˈkɛɛ ˈyö ꞊taabha ˈwo ˗kan Zoova ˗bha. ˗Ya ˗zɔn ꞊dhɛ mɛn ˈö dho Zoova ˗dhɔkë, ˗yö ˗dho ˗a ˈsü ö ˗de ˈgü. (Jos. 24:15) ˗Dhɛ ˈö ˈˈdhʋ̈, ˈnënmɛn ˗nu ˈö ka ˗bha ˈnën ˗nu ˗bha ˗kan Zoova ˗bha ˗sü ˈdhö ˈmën ˗ni ˈgü ka ˈka, ˈka ˗dho ˗a pö ka ˗de ˗dhɛ ꞊dhɛ ka ˈnën sü ka ˗bha.

6. Wlüünën ˗nu ˗mɛn ˗nu ˗wa ˈˈkan Zoova ˗dhɔkësü ˗bha, ˗wo ˗kë wo ˗de ˈgü ꞊dhɛ?

⁶ ˈˈTʋ̈ŋ ˈbha ˗nu ˈka, ˈnënmɛn ˗nu ˈbha ˗nu ˗wo ˗kan Zoova ˗dhɔkësü ˗bha, ˈwo wo ˗bha ˈkɔdhigümɛn ˗nu to ˈwo dho. (Ps. 27:10) ˈNën ˈö ö ˗mɛn ˗nu ꞊bhlëë ˗ya, ˈö ˗an sü ö ˗bha ˈwɔnzuan ˈka ˗wa ˈwɔn suu ˈö ˈˈdhʋ̈ ˗a kë ˗a ˈka, ˗yö ˗mën ˗a ˈka. Ɛstɛɛ ˈö˗ dë ˗kan Zoova ˗dhɔkësü ˗bha, ˗ya ˗pö: «˗Ya kë ꞊shiö a ˈˈgbʋ ˗bɔ, ˈyö ˗tɔ ꞊dhɛ n dë ˗ya ˗sü ö ˗de ˈgü ˈö˗ pö ö ˈti ˗dho Zoova ˗dhɔkë ˈzüdho toŋtoŋdhö, ˈyii kë ꞊dhɛ ˗a ˗kɔ ˈnën ꞊zɔɔ ˗Zlan ˗wɔn ˗bha. N dë ˗dhɔ ˗yö n ˗kë. ˗A ˗wɔn ˈgü ˈdhɛ ˗kan Zoova ˗bha, a ˗ya ˗a ˗wɔn ꞊zɔnŋ ˗ta ˈgbɛ. ˈˈTʋ̈ŋ ˈbha ˗nu ˈka n zuʋ̈ˈˈ ˗yö ˗kaan ˈˈkwöö ˈö ˈpë ˈa dho ˗a kë ˈmaan˗ dɔ.»

7. Wlüünën ˗nu ˈö ˗an ˗mɛn ˗nu ˗wa ˈˈkan Zoova ˗bha bhë, Zoova ˗an ˗yö ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

⁷ Wlüünën ˗nu, ꞊ya kë ꞊dhɛ ka ˗mɛn ˗nu ˗wa ˈˈkan Zoova ˗dhɔkësü ˗bha, ˗yö kë ka ˈˈɲaan ꞊dhɛ yi ˗de ˈpö ˗yö ˈmën ˗ni ˈgü yi ˈka. ˗Yö kë ka ˈˈɲaan ˈpö ꞊dhɛ ˗kɔ ˈö ˗yɛ ˗a ˈka ka ˗bha, Zoova ˗ya ˗dɔ. Ka ˗dhɔ ˗ya ˗kë, ˈö ka ˗bha ˗klu ˗a ˗bha ˗sü ˈdhö dhi ˗sü ˈka ˗a ˗dhɛ. ˗Yö dhi ˗sü ˈka ˈpö ka ꞊dhegblü ˗nu yi ˗dhɛ. Ka ˗zo ˈya ˗dho bhɔ ꞊dhɛ ka ˗mɛn ˗nu ˗bha ˈwɔn ˈwo ˗da ˗a ˗ʒian ˗ta bhë, ˈyii ˈsü ka ˗bha. ꞊Dhɛ ˗kɔ ˈkwa˗ pö˗ ˈka ꞊klöö yö ˗a ˈdhö, Zoova ˗potaadhe ˗nu mɛn ˈö ˈdhö ˗a ˗dhɛ. ˈMɛn ˗ya ö ˗de nu Zoova ˗dhɛ ˈö ˗ya bɔ ˈˈyi ꞊bhaa, «˗yö ˗dho dɔ ˗Zlan ˗kuu ˈˈdhiʋ̈ ö [˗de] ꞊sɔng ꞊në˗ ˈka.»​—Ga. 6:5.

8. Kwa kwa ˈˈɲan ˈto ˗ni ˈgü kö kwa ˗bha mɛn ˗yö ö ꞊yɛɛ˗ kë Zoova ˈˈpiʋ̈, ˗mën ˈö ˈkwa dho ˗a kë? (Kpɔɔˈˈ ˈkɔnën « ˗Bhö ü ꞊yɛɛ˗ kë ˈü nu Zoova ˈˈpiʋ̈» ˗bha.)

⁸ Mɛn ˈbha ˈö˗ ˗dhɔ kwa ˗kë ˗ya ˈˈkan Zoova ˗bha, kwa kwa ˗zoyö ˗kplawo ꞊dhɛ ˗yö ˗dho ö ꞊yɛɛ˗ kë yi do ˈka. ˈˈKɛɛ ˈˈsanni ˗a yi ˗yö ˗wo, ˗mën ˈö kwa dua ˈdhö ˗mü ˈkwa˗ kë? ˗Kwa pë ˈˈpɛpɛ kë kö kwa ˗bha ˗zoyödhe ˗yö ˈto ˈˈgbɩɩ˗. ˈKwa˗ kë ˈˈdhʋ̈, kwa ˗dho kë ˈwɔnzuan ˗së ˈka kwa ˗bha ˈkɔdhigümɛn ˗nu ˈwo to ˗an ˗bha ˈka, ˈö˗ ˈbha ˗ya kë, mɛn ˈö ˗kan Zoova ˗bha bhë ˈö ˗gleŋ sü kwa ˗bha. ˗Ya kë ˈˈdhʋ̈ ˈzü kwa ˗dho ꞊faan ꞊slɔɔ ˈö ˈkwa bɔ ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˈö bhë ˗a ˈgü. ˗Dhɛ ˈö ˈˈdhʋ̈, ˗mën ꞊dede ˈö ˈkwa dho ˗a kë kö kwa ˗bha ˗zoyödhe ˈto ˈˈgbɩɩ˗?

9. Kwa ˗dho ˗a kë ꞊dhɛ kö kwa ˗bha ˗zoyödhe ˗yö ˈto ˈˈgbɩɩ˗? (Kpɔɔˈˈ ˈkɔnën « Mɛn ˗nu ˈö ˗an ˗bha mɛn ˗ya ˈˈkan Zoova ˗bha, Biblö ˈˈɲan ˗nu ˈwo dho ˗an ˗zo ˗gban» ˗bha.)

⁹ Pë ˈˈpɛpɛ ˈkwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˗kwaa kë kö kwaa kwa ˗bha ˈkɔdhigümɛn ˗nu kwa ˗bha ˗zoyödhe ˗yö ˈto ˈˈgbɩɩ˗. ˗A ˗kë ˈˈdhʋ̈ ˗sü ˗wɔn ˗yö ˈˈgbɩɩ˗ ꞊dedewo. ˈˈKɛɛ kwa ˗dho ˗a kë ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? ꞊Faan ˈö go Zoova ˈˈpiʋ̈ ˗kwaa mɛɛnˈˈ Biblö ˗wopösü, kwa ˗zota ˗a ˈgü ˗sü waa ˗nu ˗bhɔkwëë ˗nu ˗ta ˗sü ˈka ˗kplawo. Ʒoana ˈö˗ dë waa˗ ꞊dhegblü ˈnëndhe ˈwo ˗kan Zoova ˗dhɔkësü ˗bha, ˗ya ˗pö: «ˈDhɛ ˈa ˗kwɛzlan ˗nu ˈwo Biblö ˈgü ˈö˗ ˈbha ˗nu ˗kë Abigaidhö, Ɛstɛɛ, Zɔbö, Zozɛfö, waa Yesu ˗an ˗bha ˗kwɛzlan ˈka bhë ˗an ˗wo pö, n zuʋ̈ˈˈ ˗yö ˈwaannu. ˗An ˗bha ˈwɔnzuan ˗nu ˗wo n ꞊faanmën, ˈwo n ˗takun kö ˗zotadhe ˗së ˗nu ˗wo kë n ˗gɔ. Kwa ˗bha video ˈˈtan ˗dɛɛ ˗nu ˗wo ꞊faan ˗nu n ˗dhɛ ˈpö.»

10. Psaume 32:6-8 ˗yö kwa ˗takun ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ kö ˈkwa zuʋ̈dhiʋ̈tɛ ˗nu ˗kun kwa ˗bha ˗dhɛ dɔ?

¹⁰ ˈWɔn ˈˈpɛpɛ ˈwo kwa zuʋ̈ˈˈ ˈˈdhiʋ̈ ˈˈtɛ ˗ni ˈgü, ˗kwa ˗an blɛɛˈˈ Zoova ˗dhɛ. Zuʋ̈dhiʋ̈tɛ ˗nu ˗wa kë kwa ˗bha, ˈkwa ˗dho ˈˈkan bhɛɛsü ˗bha. ˗Kwaa pö kwa ˗bha ˗Zlan ˈö kwa ˗dhɔ ˗ya ˗kë ˗a ˗dhɛ ˗yö kwa ˗takun, kö ˈkwa ˈwɔn ˗nu yö ꞊dhɛ ˗kɔ ˈö˗ yö ˗a ˈka ˗a ˈdhö. ˗Kwaa pö ˗a ˗dhɛ ˗yö kwa «gba ˈwɔnbhokoodɔsü ˈka, ˗yö kwa ꞊klaŋ kë ʒiaanga ˈkwa dho ˗a ˈsü ˗a ˈka.» (Psaume 32:6-8 ˗wo pö.) ˗Yö ˈˈdhʋ̈ tɛan˗ ˈka ꞊dhɛ ˗kɔ ꞊dede ˈö ˈwɔn ˗yö ˗yɛ ˗a ˈka kwa ˗bha ˗a ˗blɛɛ Zoova ˗dhɛ ˗sü ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˗yö kë kwa ˗gɔ ˈˈgbɩɩ˗, ˈˈkɛɛ ˗kɔ ˈö kwa zuʋ̈ˈˈ ˈˈklʋʋ ˈdhö bhɔ ˗ni ˈgü ˗a ˈka, Zoova ˗ya ˗dɔ ˈkpakpadhö. Kwa ˗dhɔ ˗ya ˗kë, ˈö˗ ˈˈpiʋ̈ kö ˈkwa kwa zuʋ̈piʋ̈wɔn ˗nu ꞊gban blɛɛˈˈ ö ˗dhɛ.​—Ex. 34:6; Ps. 62:7, 8.

11. ˈKwa ˗dhɛga Eblö 12:11 ˈgü, ˈmën ˗kë kwa dua ˈdhö ˗mü kö ˈkwa Zoova ˗bha mɛn ˈˈklʋʋbhosü ˈsü ˈwɔn ˗së ˈka? (Kpɔɔˈˈ ˈkɔnën « Mɛn ˗bho kwa kpö ˈgü ˗sü ˗yö Zoova ˗bha ˗dhɔ ˗zɔn ˗kɔ ˈka» ˗bha.)

¹¹ Mɛn zii ˗nu ˗wa mɛn ˈbha bho kwa kpö ˈgü,  ˗kwa ˈˈwɩ ˗a ˗bha. Zoova yö ꞊dede ˈnën˗ pö ˗wo ˈwɔnyaakëmɛn bho kwa kpö ˈgü. ˗A ˗bha ˈwɔn ˗bho mɛn ˈgü ˗sü ˗yö ˗gban ˗dhɔ ˗ta. ˗Yö ˈwɔn ˗së ˗kë ˈwɔnyaakëmɛn waa mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˈwo to ˗an ˗dhɛ. (Eblö 12:11 ˗wo pö.) ˗Wa mɛn bho kwa kpö ˈgü, mɛn ˈbha ˗nu ˈwo ˗zlanwokɔdhi ˈgü ˗wo ˗kpɔ ˈwɔn yaa ˈö˗ ˗mɛn ˗ya ˗kë bhë ˗a ˈka, ˈyö ˈwo˗ pö ꞊dhɛ mɛn zii ˗nu ˗wa ˈwɔn ˈö ˈyaa kpɛnŋdhö ˗a kë. ˈˈKɛɛ ˗yö kë kwa ˈˈɲaan ꞊dhɛ ˈwɔn ˈö ˗kë ˗a ˈgü ˈkwaa ꞊gban dɔ. ˗Dhɛ ˈö ˈˈdhʋ̈, ˗yö ˗dho kë ˗së kö ˈkwa ˈdhaŋ˗ bho mɛn zii ˗nu ˈö ˈwo ˗gban Zoova ˗bha ˈtɔŋ˗ ˗gɛngbandhɛ ˗nu ˗ta ˈwo˗ ˈwɔn ˈˈɲanbhɔ bhë, ˗an ˈˈdhiʋ̈.​—2 Chron. 19:6.

12. Mɛn ˈbha ˗nu ˈwo ˗wɩ Zoova ˗bha mɛn ˈˈklʋʋbhosü ˗bha, ˈwɔn ˗së ˗mɛɛn ˈwo˗ ꞊slɔɔ ˗a ˈgü?

¹² Mɛn ˈbha ˈö˗ ˗dhɔ kwa ˗kë ꞊waa˗ bho kwa kpö ˈgü ˈkwa ˈˈwɩ ˗a ˗bha, ˗yö ˗dho ˗a ˗takun ˈö ö ꞊yɛɛ˗ ˗kë ˈö nu Zoova ˈˈpiʋ̈. Edhizabɛtö ˈö ˈkwa˗ ˗wɔn ꞊blɛɛ ꞊klöö˗ yö ˗ya ˗pö: «˗Kan yi ˗bha ˈnën ˗bha ˗sü ˗yö ˗kë yi ˗kwaa ˈˈgbɩɩ˗. ˈˈKɛɛ ˗dhɛ ˈö ö ꞊yɛɛ˗ ˗kë ˈzü ˈö nu, ˗ya ˗pö ꞊dhɛ ö bho ˈwo˗ wo kwa kpö ˈgü bhë, ˗wa ˗kë ˗së. ˗Ya ˗pö ö ˗gleŋ ꞊va ˗sü ˗a ˈgü. ˈMan˗ yö ꞊dhɛ Zoova ˗bha mɛn ˈˈklʋʋbhosü ˗yö ˈwɔn ˗së ˈka. ˗A ꞊gɔɔn Makö ˗ya ˗pö: «꞊Taabha, yi gbö ˗ya ˗pö n ˗dhɛ ꞊dhɛ ˈpë ˗kë ˈö ö ꞊yɛɛ˗ ˗kë ˗a do ˈnën ˗tɔ ˗mlɛɛn ˈö yaa˗ ˗nu yi ꞊zinŋgü ˗a ˈˈkan ˈö ˈyi˗ wo. ˗A kë ˗sü kö Zoova ˗yö yi ˗takun ˈyi ˈwɔn man ˗a ˗ta bhë, ˗yö n zuʋ̈ˈˈ ꞊nii ˗da.»

13. ˗Mën ˈö dho kwa ˗takun kö ˈkwa kwa ˗bha ˈˈklʋʋbhɔdhe ˗nu ˈkun kwa ˗bha?

¹³ ˗Kwa kwa zuʋ̈ˈˈ ˈˈpʋ kwa ˈˈtɔŋdë ˗nu ˗dhɛ. ˗Kwa ꞊nënŋ kwa ꞊dhegblü ˗nu ˈö ˗wa ˗kian, ˈwo ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˗wo kwa ˗takun kö kwa ˈgü ˈya ˗dho ga ˗an ˗bha. (Prov. 12:25; 17:17) Ʒoana ˈkwa˗ ˗wɔn ꞊blɛɛ ꞊klöö˗ yö ˗ya ˗pö: «A ˗kë n ˗de ˈgü ꞊dhɛ mɛn ˈö ö do ˈka ˗a ˈdhö. ˈˈKɛɛ n zuʋ̈piʋ̈wɔn ˗blɛɛ n ˈˈtɔŋdë ˗nu ˈa ˈdhaŋ˗ bho ˗an ˈˈdhiʋ̈ ˗an ˗dhɛ ˗sü ˗yö n ˗takun ꞊dedewo.» ˗Ya kë ꞊dhɛ mɛn ˈbha ˈö ˗zlanwokɔdhi ˈgü ˗ya kwa ˈgügawɔn blɛɛˈˈ, ˈmën ˈkwa dho ˗a kë?

14. ˈMën ˗kë ˈö kwa dua ˈdhö ˗mü ˈkwa kwa ˈko ˗nu ˗bhawɔn ˈto?

¹⁴ ˗Kwa kwa zuʋ̈ˈˈ kë ˗saa kwa ꞊dhegblü ˗nu ˈˈpiʋ̈. ˈYa ˗dho kë kwa ˈgü ꞊dhɛ mɛn ˈˈpɛpɛ ˗dho ˗wo ˗së pö kwa ˗dhɛ. (Zak. 3:2) ˈWɔn yaa kë ˗dhii ˗yö mɛn ꞊gban kwa ˗bha. ˗Dhɛ ˈö ˈˈdhʋ̈, ˗ya kë ꞊dhɛ pë ˈö mɛn ˈbha dho ˗a pö kwa ˗dhɛ ˈyaa˗ dɔ, ɛɛnˈˈ ˗ya ˈwɔn ˈbha ˈö mën kwa ˈka ˗a blɛɛˈˈ, ˗ya ˗kë ö ˗de ˈˈɲaan ɛɛnˈˈ ˗ya ˗kë ˗de ˈtii ˈka, ˗a ˈwɔn ˈya ˗dho kwa ˈkun. Kwa ˗zo yö ˗bö ˗dhioo ˈö Pɔdhö ˗ya dɔ ˗a ˈka. ˗Ya ˗pö: «Ka ꞊sɔng ˗yö ˈkun bho ˈkoo. ꞊Ya kë ꞊dhɛ mɛ ˈbha ˗siödhɛwɔn ꞊ya kë ö ˈˈtɛado ˈˈpiʋ̈, ˗ka ka ˈko ˗nu ˗mawɔn ˈto ka ˈko ꞊zinng ˈgü.» (Kodh. 3:13) Kwa ꞊dhegblüdhe do ˈwo˗ ˗bha mɛn bho kwa kpö ˈgü ˗ya ˗pö: «Zoova ˗yö n ˗takun ˈö kwa ꞊dhegblü ˗nu ˈwo kun ˗a ˈˈpiʋ̈ ˈwo n ꞊faanmën, ˈˈkɛɛ ˈö ˈwii këdhɛ dɔ bhë, ˈa ˗an ˗bhawɔn to.» ˗Wa mɛn ˈbha bho kwa kpö ˈgü, ˗zlanwokɔdhigümɛn ˗nu ˗dho ˗a ˗bha mɛn ˗nu ˈwo to ˗an ˗takun ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

15. ˗Wa mɛn ˈbha bho kwa kpö ˈgü, kwa ˗dho ˗a ˗bha ˈkɔɔmɛn ˗nu ˗takun ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

¹⁵ ˗Kwa kwa ˗kɔ ˗ya ˗a ˗bha ˈkɔɔmɛn ˗nu ˈwo to ˗an ˗gɔ ˗së ˈka. Kwa ꞊dhegblüdhe do ˈwo˗  ˗dhɛ Midhiamö ˗ya ˗pö ˈdhɛ ˈwo ö ꞊dhoo bho kwa kpö ˈgü, ˗dho ˗bhɔkwëë ˗nu ˗ta ˗sü ˗kun ö zuʋ̈ˈˈ ˈˈdhiʋ̈ ˈˈtɛ ˗ni ˈgü. ˗Ya ˗pö: «Pë ˈö mɛn ˗nu dho ˗a pö a ˗ya ˗a ˗wɔn ꞊zɔnŋ ˗ta. ˈˈKɛɛ kwa ꞊dhegblü ˗nu ꞊vadhɛ ˈwo ˗kë mü, wo ˗de ˈpö ˈwɔn ˈö ˗kë n ˈka bhë ˗yö ˗mën ˗an ˈka. ˈWii ˈwɔn yaa gbɛ˗ blɛɛˈˈ n ꞊dhegblü bhë ˗a ˗bha. ˗An ˗bha ˗takundhe ˈsaa˗ ˈgü, a˗ ˗yö ꞊dhɛ ˈmaan n do ˈka ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˈö bhë ˗a ˈgü.» Kwa ꞊dhegblüdhe do ˈbha ˗ya ˗pö ˈzü: «˗Dhɛ ˈwo yi gbö bho kwa kpö ˈgü, yi ˈˈtɔŋdë ˗nu ˗wo ˗nu ˈwo yi ˗zo ˗gban. Mɛn ˈbha ˗nu ˗wa ˗pö yi ˗dhɛ ꞊dhɛ pë ˈwo dho ˗a pö ˈwaa˗ dɔ. ˗A mɛn ˈbha ˗nu ˈˈgbʋ ˗bɔ, ˈö mɛn ˈbha ˗nu ˗wo mɛn ꞊faanmën ˗wo ˗ya ˈsëëdhɛ ˗ta ˈwo˗ bɔ n ˗dhɛ. ˗Yö n ꞊faanmën ꞊dedewo.»

16. Mɛn ˗nu ˈö ꞊waa˗ ˗an ˗bha mɛn bho kwa kpö ˈgü, kwa ˗dho ˈdho ˗an ˗takun ˗sü ˈka ˈˈdhiʋ̈ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

¹⁶ Mɛn ˈwo˗ bho kwa kpö ˈgü bhë ˗kwaa ˗bha ˈkɔdhigümɛn ˗nu ˗takun ˗kplawo. ˗An ˗bhawɔn ˗yö kwa ˗bha ˗dhɔ waa ꞊faanmëndhe ˗bha. (Ebl. 10:24, 25) ˈˈTʋ̈ŋ ˈbha ˗nu ˈka, ˗zlanwokɔdhigümɛn ˈbha ˗nu ˈwaa ˈˈwɩ ˗an ˈˈpiʋ̈, ˈö ˈwo˗ ˗kë ꞊dhɛ ˈpë wo ˈnën ˈwo ˗an bho kwa kpö ˈgü ˗a ˈdhö. ˈˈKɛɛ ˈkwa ˗dho ˗a kë ˈˈdhʋ̈. Wlüünën ˗nu ˈö ˗an ˗mɛn ˗nu ˗wa ˈˈkan Zoova ˗dhɔkësü ˗bha kwa dua ˗mü ˈkwa ˗an ˈˈnuɛ bho, ˈkwa ˗an ꞊faanmën. Madhia ˈö˗ ꞊gɔɔn ˗yö ˗kan Zoova ˗dhɔkësü ˗bha ˈö waa ö ˗bha ˈnën ˗nu ˗an to bhë, ˗ya ˗pö: «Kwa ꞊dhegblü ˈbha ˗nu ˗wo ˗nu n ˗bha ˈˈkwɛnŋdhö, ˈwo pë ˗kpa n ˗bha ˈka, ˈö ˈwo n ˗takun n ˗man ˈnën ˗nu ꞊klaŋkë Biblö ˈka ˗sü ˗bha. ˈWɔn ˈö ˗kë n ˈka bhë ˗yö ˗yɛ ˗an ˗bha, ˈö ˈwo ˈˈgbʋ bɔ ˈpö. ˈDhɛ mɛn ˗nu ˗wo ꞊suawɔn ˗nu dɔ n ˗bha, ˗wo n ˗bha za ˗dɔ. ˗Wo n ꞊faan ˗mën ꞊dedewo.»​—Wlɔ. 12:13, 15.

17. Mɛn zii ˗nu ˗dho mɛn ˗nu ˈö ˗an zuʋ̈ˈˈ ˈˈklʋʋ ˈdhö bhɔ ˗ni ˈgü ˗an ˗takun ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

¹⁷ Mɛn zii ˗nu, pë ˈˈpɛpɛ ˈka ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˗kaa kë, kö mɛn ˗nu ˈö ꞊waa˗ ˗an ˗bha mɛn bho kwa kpö ˈgü ˈka ˗an ꞊faanmën? Ka ˈnën ka dua ˈdhö ˗mü kö ˈka ˗an ˗zo ˗gban. (1 Tes. 5:14) ˗Bhɔkwëë ˈˈlɛlɛ ˈˈdhiʋ̈, ɛɛnˈˈ ˗ya ɲën, ˗ka ꞊ɲɔɔn ˗an ˗bha ˈka ˗an ꞊faanmën. ˗Ka ˗wo ˗an ˗dhɛ, ˈka bhɛɛˈˈ ˗an ˗bha ˈka. Kaa˗ ˗nu ˗ka ˗zlanwopö ka ˈkwëë˗, ɛɛnˈˈ ˈzü ˗ka ˗an ˗dhɛ ka ˗bha ˗Zlan ˗dhɔkë ˈkɔɔ ˗sü ˗ta. Mɛn zii ˗nu dua ˗mü kö wo wo ˗zokë Zoova ˗bha ˗tuëë ˗nu ˈö ˗an ˈˈklʋʋ ˈdhö bhɔ ˗ni ˈgü ˗an ˈˈpiʋ̈, kö ˗an ˗wëë ˗yö ˗an kë, ˗wo ˗dhɔ kë ˗an ˈka.​—1 Tes. 2:7, 8.

18. ˈKwa ˗dhɛga 2 Piɛdhö 3:9 ˈgü, ˗mën ˈö Zoova ˈdhö˗ ˈˈpiʋ̈ kö ˈwɔnyaakëmɛn ˗nu ˗wa kë?

¹⁸ Zoova ˈyaa˗ ˈˈpiʋ̈ «꞊dhɛ mɛ ˈbha ˗mɛ ˈbha ˈgü ˗yö see˗. ˈWɔn ˈö˗ ˈgü ˗së, yö ˗mü ꞊dhɛ kö mɛ ˈˈpɛpɛ ꞊gban ˗wo ˈˈkan ˈwɔn yaa ˗bha.» (2 Piɛdhö 3:9 ˗wo pö.) ˈKö ˗kë ꞊dhɛ mɛn ˈbha ˗yö ˈwɔn yaa ꞊gbɔɔnsü ˗kë, ˗a ˗bha ˗këdhösü ˗yö ˗Zlan ˗dhɛ ꞊bhlëësü. Kwa ˗gɔ ˗ta ˈdhɔ ˈö Zoova ˗ya wo ö Gbö dhɔɔbhaasü ˈka bhë, ˗kwa kwa ˗zota ˗a ˈgü. Mɛn ˗nu ˈwo ˗kan ˗a ˗bha, ˗yö ˗an ˗takun ˗ni ˈgü kö ˗wo nu ö ꞊kee˗ ˈzü. ˗A ˈˈɲan ˗yö ˗an ˗gɔ. ˗Ya ˈˈpiʋ̈ kö ˗wa kë ꞊dhɛ ˈnën ˈö ö ˗bha ˈkɔɔmɛn ˗nu to ˈö dho, ˈö Yesu ˗ya ˗wɔn ꞊blɛɛ ˈwɔnzuan do ˈgü bhë, ˗a ˈdhö. (Dhu. 15:11-32) Mɛn ꞊vadhɛ ˈwo ˗kan gagade ˗bha, ˗wo wo ꞊yɛɛ˗ ˗kë ꞊taabha ˈwo nu wo Dë ˈö dhaŋ˗ ˈgü ˈö ˗an ˗dhɔ ˗ya ˗kë bhë ˗a ˈˈpiʋ̈, ˈyö ˗zlanwokɔdhigümɛn ˗nu wo ˗kɔ ˗ya ˗an ˗gɔ zuʋ̈gblüdhi ˈka. ˈDhɛ kwa ꞊dhegblüdhe Edhizabɛtö gbö ˗yö ö ꞊yɛɛ˗ ˗kë Zoova ˈˈpiʋ̈, ˗a zuʋ̈ˈˈ ꞊nii ˗yö ˗da. ˗Ya ˗pö: «˗A kë ˗sü kö mɛn ꞊vadhɛ ˗wo n ꞊faanmën kö n ˈgü ˈya ˗dho ga ˗a ˗wɔn ˈka bhë, n zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü ˗yö ˗dhi.»

19. ˈMën ˗kë ˈkwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa kwa ˗zo yö Zoova ˗dhɛ ˗kplawo?

¹⁹ Kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa kwa ˗zo yö Zoova ˗dhɛ ˗kplawo. ˗A ˗bha ˗dhioo ˗nu ˗dho ˈwɔn ˗së kë kwa ˗dhɛ ˈˈtʋ̈ŋ ꞊gban ˈka. Kwa Dë ˈˈgblüsë ˗sü ˈö kwa ˗wëë ˗ya ˗kë yö ˗mü. Mɛn ˈˈpɛpɛ ˈwo˗ ˗dhɔkë, ˗an ˗dhɔ ˗ya ˗kë ꞊dedewo. ˗Yö kë kwa ˈˈɲaan ꞊dhɛ Zoova ˈyii ˗dho ˈˈkan kwa ˗bha ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈˈtʋ̈ŋ ˈgü. (Ebl. 13:5, 6) Makö ˈkwa˗ ˗wɔn ꞊blɛɛ ꞊klöö˗ yö ˗ya ˗pö: «Zoova ˈyii ö ˗kɔ bho yi ˈgü toŋtoŋdhö. ˈDhɛ ˈyi kun bɔ ˗ni ˈgü ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈgü, ˗yö ˗kë yi ˈˈsuee.» Zoova ˗dho «ˈgügbɩɩdhɛ ˗ziisü» nu kwa ˗dhɛ ˗kplawo. (2 Ko. 4:7) Kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa to kwa ˗wo ˗ta, ˈkö ˗kë ꞊dhɛ mɛn ˈbha ˈö˗ ˗dhɔ kwa ˗kë ˗yö ˗kan Zoova ˗bha.