ˈˈSanni Yesu ˗yö ga, ˈmën ˗kë ˈö ˗wo ˈö ˗ya ˗sü ˈka Psaume 22:1 ˈgü bhë, ˗a pö?

˗Wo ˗nu ˈö Yesu ˗yö ˗an pö kö ˗yö ꞊kun ga bhë, ˗a do ˗yö ˗ya ˗sü ˈka Matiö 27:46 ˈgü. ˗Ya ˗pö: ‹Ma ˗Zlan, ma ˗Zlan, ˗më ꞊në ˗kë ˈyö ˈi i ˗kɔ ˗kan n ˈˈdhiʋ̈ ˈˈdhʋ̈?› ˗A pö ˈö Yesu ˗ya wo ˈˈdhʋ̈ bhë, ˗yö ˗kun ˗wo ˈö Davi ˗ya pö, ˈö ˗bɛnzë ˗sü ˈka Psaume 22:1 ˈgü, ˗a ˗yökodhiʋ̈sü ˈka. (Mak. 15:34) ˈYa ˗dho kë kwa ˈgü ꞊dhɛ ˈˈtʋ̈ŋ bhë ˗a ˈgü, Yesu ˈgü ˈnën ga ˈwɔn ꞊gban ˈka, ɛɛnˈˈ ˗zoyödhe ˈnën ˈyaa kun ˗a ˗gɔ. ˈPë˗ ˗wɔn ˈgü ˈö dho ga, Yesu ˗ya ˗dɔ, ˈö˗ zuʋ̈ˈˈ ˈdhö ˈˈwɩ ˗sü ˈka ga ˗sü ˗bha. (Mat. 16:21; 20:28) ˗Yö ˗kun ˗a ˈˈɲaan ˈpö ꞊dhɛ ö ga ˈˈtʋ̈ŋ ˈka, Zoova ˈti ˗dho «ö ˗kɔ kpa ö ˗ta.» (Job 1:10) ˈKö ˗kë ꞊dhɛ ˗yö ˗dho ga ˈˈdhiʋ̈sü wo, Zoova ˈti ö ˗kɔ kpa ˗a ˗ta, kë ˈˈdhʋ̈ kö ˗ya ˗zɔn ꞊dhɛ ˗yö ˗klu ˗sü ˈka ö ˗bha ꞊dedewo.​—Mak. 14:35, 36.

ˈDhɛ ˗kë ˈˈdhʋ̈ ˈsa, ˈmën ˗kë ˈö Yesu ˗yö ˗wo ˈö Psaume ˈgü bhë ˗a pö? ˈKö ˗kë ꞊dhɛ pë ꞊dede ˈö ˗kë ˈkwaa˗ dɔ, ˗a ˗gɛn ˗nu ˈö ˈkwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa kwa ˗zota ˗an ˈgü, ˗kwa ˗an ˗ga. *

˗A ˈbha ˗ya kë kö Yesu ˗ya ˗pö ˈˈdhʋ̈ kö ˈö˗ ˗zɔn ꞊dhɛ Zoova ˗dho ö ꞊kwaa ö ˗zü kö ˈö ga. ˗A ˗dhɛ ˗kun ˗a ˗bha kö Zoova ˗yö ö ꞊kwaa Yesu ˗zü kö ˗yö kwa ˗gɔ ˗ta ˈdhɔ. ˗Yö ˗kë mɛnbhɩɩdhe ˈka, ˈö˗ ˗dhɛ kun ˗a ˗bha «kö ˗yö ga mɛ ˈˈpɛpɛ ˗wɔn ˈgü.»​—Ebl. 2:9.

 ˗A kë ˗sü kö ˗yö ˗wo ˗nu bhë ˗an pö bhë, ˗a ˈbha ˗ya kë kö ˗yö ˗kun ˗a ˈˈpiʋ̈ ˈö Psaume ˗be ˗todhʋ̈sü ˗wɔn blɛɛˈˈ. ˈˈTʋ̈ŋ bhë ˗a ˈgü, Zuifo ꞊vadhɛ ˗kun psaume ˗nu draanˈˈ ˗ni ˈgü, ˈö ˈwo ˗an kun wo ˗zo ˈˈpiʋ̈. ˗A ˗wɔn ˈgü, ˗wa psaume ˈˈɲan dosɛnŋ ˗wo pö ˗an ˈˈsuee, ˗wo ˗to mü ˈö ˗an ˗zo ˗yö ˗da Psaume ˈsëëdhɛ ˗be ˗todhʋ̈sü ˈˈpiʋ̈. ˗Ya kë ꞊dhɛ ˈpë Yesu kun ˗a ˈˈpiʋ̈ ˈö˗ kë ˈyö bhë, kö ˗ya ˗kë ˈˈdhʋ̈ kö ˈwɔn ˗nu ˈö ˗Zlan ˗an to ˈˈdhiʋ̈ ˈö ˗an ꞊blɛɛ ˈwo ˗bɛnzë ˗sü ˈka Psaume ˈgü, ˈwo ˗gban ö ˗bha ga ˗sü ˗bha bhë, Zuifö ˗nu ˗zo ˗yö ˗bö ˗an ˈka. (Ps. 22:7, 8, 15, 16, 18, 24) ˗Ya ˈgo mü ˈzü, Psaume ˈö bhë, ˗a ˈˈɲan ˗kaanta ˗yö Zoova ˈtɔ ˗bhɔ, ˈö˗ ˗zɔn ꞊dhɛ ˗a ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗dho ˈˈsɛ ˗ta ˗dhɛ ˗todhʋ̈sü ꞊kɔɔn˗.​—Ps. 22:27-31.

˗A ˈbha ˗ya kë kö Yesu ˗kun ˗a ˈˈpiʋ̈ ˈö˗ ˗zɔn ꞊dhɛ ö ˈti pë yaa gbɛ kë. ˈˈSanni ˗wo Yesu zë, ˗wo ꞊sua ˗dɔ ˗a ˗bha, ˈwo˗ pö ꞊dhɛ ˗ya ˗Zlan ꞊bhlëë ˗shiö. (Mat. 26:65, 66) Zuifö ˗nu ˗bha zakanmɛn ˗nu ˗wo ˗to mü ˈwo nu wo ˈkwëëdhö gbeŋ do bhë ˗a ˈka, ˈö ˈwo ˗ya za ˈö ˈyaa kpɛnŋdhö ˗a dɔ ˗sü ˗bha Yesu ˗bha. (Mat. 26:59; Mak. 14:56-59) ˗A kë ˗sü kö ˗wo ˗nu ˈwo bhë Yesu ˗ya kë dhɛɛˈˈ ˈka ˗ya ˈkpɔ bhë, ˗a ˈbha ˗ya kë kö ˗yö ˗kun ˗a ˈˈpiʋ̈ ˈö˗ ˗zɔn ꞊dhɛ ˈwɔn yaa ˈbha ˈö ˗dho ˗a kë kö ˗wo ö zë ˗a ˗wɔn ˈgü, ˈyaa ˈdhö.

˗A ˈbha ˗ya kë ˈzü kö Yesu ˗kun ˗a ˈˈpiʋ̈ ˈö mɛn ˗nu ˗zo ˗bö ꞊dhɛ, ˗wo ˈö bhë ˗a pö ˈö Davi ˗ya wo ˈkpa bhë, ˈpë kun ˗a ˈˈpiʋ̈ ˈö˗ pö ˈyaa ˈnën ˗tɔ Zoova ˗ya ö ˗kɔ bho ö ˈgü ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈgü. ˗A pö ˈö Davi ˗ya wo ˈˈdhʋ̈ ˈkpa bhë, ˗a ˗gɛn ˈyaa ˈnën ˗tɔ ꞊dhɛ ˈyaa ˈö ˗zo yö ˗Zlan ˗dhɛ ˈzüdho. ˈDhɛ ö bo dhɛɛˈˈ bhë ˗a ˈkpɔ ˗sü ˈka, ˗yö ˗to mü ˈö˗ ˗zɔn ꞊dhɛ ö ˈdhaŋ˗ ˗bho Zoova ˗bha mɛn dha ˗sü ˈˈdhiʋ̈, ˈyö Zoova ˗yö ˈdhuëë˗ kpɔ ˗a ˗bha. (Ps. 22:23, 24, 27) ˗Kɔ do bhë ˗a ˈka, Yesu ˈö ˗kë «Davi Gbö» ˈka, ˗a kë ˗sü kö ˗yö saanˈˈ ˈsü ˈˈdhü ˗bha, ˗a ˗gɛn ˈyaa ˈnën ˗tɔ ꞊dhɛ Zoova ˗ya ö ˗kɔ bho ˗a ˈgü.​—Mat. 21:9.

ˈDhɛ ˗kë ꞊dhɛ Zoova ˗yö ö ˗kɔ ˗bho ˗a ˗ta kö ˗yö ö ˗bha ˗klu ö ˗bha ˗sü ˗zɔn bhë, ˗a ˈbha ˗ya kë kö Yesu ˗kun ˗a ˈˈpiʋ̈ ˈö ö ˗bha ˈˈklʋʋbhɔdhe ˗wɔn blɛɛˈˈ. Zoova ˈti Yesu ˗da ˗be kö ˗yö saanˈˈ ˈsü yi do ˈka, kö ˗yö ga. ˈˈKɛɛ ˈdhɛ Adan waa Ɛvö ˈwo ˗gban ˗Zlan ˗gɔ, ˈyö ˈwɔn ꞊gban go ˈˈgblʋʋ. ˗A ˗dhɛ ˗kun ˗a ˗bha kö Yesu ˗yö saanˈˈ ˈsü, ˗yö ga. ˗Yö ˈti ˈwɔn yaa gbɛ˗ kë, ˈˈkɛɛ ˗yö saanˈˈ ˗sü ˈˈdhʋ̈ ˈö ga kö ˗bhadhi ˈö Sɔtraan ˗ya ˗ya Zoova ˗bha bhë ˈö˗ ˗daa kë ˗a ˗gɔ, ˈgo mü kö ˈö mɛnbhɩɩdhe ˗nu kwa ˗gɔ ˗ta ˈdhɔ. (Mak. 8:31; 1 Piɛ. 2:21-24) ˗A ˗dhɛ ˗mü kö Zoova ˗yö ö ˗kɔ bho Yesu ˗ta kö ˈwɔn ˗nu ˈwo ˈˈdhʋ̈ ˗wo yö ˈko ˈˈdhiʋ̈.

Yesu ˗kun ˗a ˈˈpiʋ̈ ˈö ö ˗bha gwëëˈˈ ˗nu ˗takun kö pë ˈö ˗kë ˈö Zoova ö ꞊kwaa ö ˗zü ˈö ga ꞊dhɛ ˗kɔ suu bhë ˗a ˈdhö, ˗wa dɔ. * ˗Yö ˗kun Yesu ˈˈɲaan ꞊dhɛ ˗wa ö zë ˈˈdhü ˗bha ꞊dhɛ pëyaakëmɛn ˈdhö, ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö ˗yö mɛn ꞊vadhɛ ˗gɛn ˈˈdhiʋ̈ ˗zuö. (1 Ko. 1:23) ˗Ya kë ꞊dhɛ ˗a ˗bha gwëëˈˈ ˗nu ˗wa wo ˈˈtʋ̈ŋ kë pë ꞊dede ˈö ˗kë ˈö ga ˗a ˗wɔn ˈgü, ˗wo ˗dho ˗a ˈgüman ˗së ˈka. (Ga. 3:13, 14) ˗Ya kë ˈˈdhʋ̈, ˗wo ˈti ˗dho ˗a yö ꞊dhɛ ˈwɔnyaakëmɛn ˈdhö, ˗wo ˗dho ˗a ˈsü ꞊ʒiaan ꞊dhɛ wo Dhamɛn ˈdhö.

ˈKö ˗kë ˗kɔ ꞊gban ˈgü, ˗yö ˗kun Yesu ˈˈɲaan ꞊dhɛ ˈwɔn ˗nu ˈö bɔ ˗ni ˗an ˈgü bhë, ˗wo ˗kun Zoova dhɔɔbhaawɔn ˗nu ˈka. ˈDhɛ ˗ya ö bo ˗wo ˗nu ˈwo Psaume ˈgü bhë ˗an pö ˗sü ˈka, ˈyö˗ pö: «Pë ˈplɛ ˈdhiö ꞊ya ˗mɔ ˈkuë.» (Zan 19:30, NTBL; Dhu. 22:37) ꞊Ii, ö ˗kɔ ˈö Zoova ˗ya bho Yesu ˗ta ˈˈtʋ̈ŋ ˈnën ˈbha ˈˈpiʋ̈ bhë, ˗ya ˗kë ˈyö pë ˈö Yesu bɔ ˗a ˗wɔn ˈgü ˈˈsɛ ˗ta yö, ˗a ꞊gban ˗yö yö ˈko ˈˈdhiʋ̈. ˗Ya ˗kë ˈpö ˈyö «ˈwɔn ˈˈpɛpɛ ˈö Moizö oo, ˗Zlan ˗wʋdhiʋ̈loomɛ ˗nu oo ˈˈɛɛn ˗a ˗bha ˈˈtan ˈsëëdhɛ ˗ya ˗dhiang zë ˗a ˗bü ˈgü bha», ˗a ꞊gban ˗yö yö ˈko ˈˈdhiʋ̈.​—Dhu. 24:44.