1. ˗Kɔ ˗mɛɛn ˈö Yesu ˗yö ˗dhidha ˗blɛɛsü ˗kë ˗a ˈka?

 ˗KWA kwa ˗zota ˈwɔn do ˈö ˗kë ˗kwɛ 29 K.Y.B., ˗a ˈgü. ˈˈTʋ̈ŋ ˈö ˈˈdhʋ̈ ˗a ˈka, kö Yesu ˗ya ˗zlanwopösü zübho. Waa ö dhe Madhi, ö ˗bha gwëëˈˈ ˈbha ˗nu ˗wo ˗kun ˈkosü ˈwlaan˗ ˗ta Kana ˗pö ˈgü, Yesu ˗gla ˗a ˈgü ˗pö Nazadhɛtö ˗gɔ ˈˈdhuŋ ꞊ʒiaan. Madhi ˗kun ˈwlaanyamɛn ˗nu ˈwo ˈˈdhʋ̈ ˗an ˈˈtɔŋdhe do ˈka. ˗A ˗wɔn ˈgü, ˗a ˈbha ˗ya kë kö ˗yö ˗kun ö ˗zokë ˗ni ˈgü mɛn ˗nu ˈwo nu ˈwlaan˗ ˗ta ˗an ˈˈpiʋ̈ ˈpö. ˈˈKɛɛ ˈwɔn do ˈbha ˈö ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö ˗yö ˈwlaanyamɛn ɛɛnˈˈ ˈkosümɛn ˗nu ˗gɔ dɔ ˈya˗, ˗yö ˗kë. ˗An ˗bha we ˗yö ɲën. b ˗A ˈbha ˗ya kë kö ˈyaa kun ˗an ˈˈɲaan ˗be ꞊dhɛ mɛn ˗nu ˗dho nu ꞊va. ˈDhɛ ˗kë ˈˈdhʋ̈, ˈyö Madhi ˗yö dho ˗bia ˈka ö gbö ˈˈpiʋ̈ ˈö˗ pö: «˗A ˗nu ˗bha we bha ꞊ya yën ˗wa!» (Zan 2:1-3) ˈMën Yesu ˗ya ˗kë? ˗Yö ˗dhidha do ˗kë, ˈö ˈˈyi ˗gla ‹we din ˗së ˗sü› ˈgü.—Zan 2:9, 10.

2-3. (1) ˈˈPiigbɩɩdhɛ ˈö kun Yesu ˗gɔ bhë, ˗ya ˗sü ˈö ˗dhidha ˗mɛɛn ˗nu ˗kë? (2) ˈKwa kwa ˗zota Yesu ˗bha ˗dhidha ˗nu ˈgü, ˈwɔn ˗mɛɛn ˗nu kwa ˗dho ˗an ꞊slɔɔ?

² Yesu ˗bha ˗zlanwopösü ˈˈtʋ̈ŋ ˈka, ˗yö ˗dhidha ꞊va ˈbha ˗nu ˗kë. c ˈˈPiigbɩɩdhɛ ˈö kun ˗a ˗gɔ ˗ya ˗sü ˈö mɛn ˈˈgblü ꞊va ˗takun. ˗A ˈwɔnzuan ˈnën ˗tɔ yi do ˈka, ˗yö ˗dhidha ˗kë ˈö ˗bhöpë nu gɔɔn˗ ˗nu 5.000 ˗dhɛ, ˈö go mü ˈzü ˈö˗ nu mɛn 4.000 ˗dhɛ. Gɔɔn˗ ˗nu ˈö ˗an ˈˈdhi gba ˈˈdhʋ̈, ˈkwa dhebɔ ˗nu waa ˈnën ˗nu ˗da  ˗an ˈˈpiʋ̈ ˗wo ˗ʒiö mɛn 27.000 ˗ta. (Mat. 14:15-21; 15:32-38) ˗Dhɛ do ˈö bhë ˗a ˈgü, Yesu ˗yö mɛn ꞊vadhɛ ˗bha ˈˈyua ˗bo. (Mat. 14:14; 15:30, 31) Yesu ˗bha mɛn ˗nu ˗dhɛ bo ˗sü waa ˗an ˈˈdhi gba ˗sü ˈö ˈˈdhʋ̈, ˗kɔ ˈö˗ ˈwɔn ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö ˗yö mɛn ˗nu ˈwo kun mü ˗an ˈkun ˗a ˈka, ˗kwa kwa ˗zota ˗a ˈgü.

³ Kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa ˗gleŋ ꞊va ˈsü Yesu ˗bha ˗dhidha ˗nu ˗bha. ˈWɔn ˗gɔ ˈö yö ˗a ˈgü, ˗gleŋ ˗nu ˈwo ˈˈdhʋ̈ waa ˗kɔ ˈwo ˗dho kwa ˗bha ˗zoyödhe ˗gɛn ˗gban ˗a ˈka, kwa ˗dho ˗an yö. ˗Ya ˈgo mü Yesu ˗dhidha kë ˗ni ˈgü, ˗yö ö ˗de ˗kë ˈˈtɩtɩ ˈö ö ˗de ˗ya mɛn ˗nu ˗duɛɛ ˈgü. ˈPë ˈkwa ˗dho ˗a kë kö ˈkwa ˈto ˗a ˗bha ˈwɔnzuan ˈˈpiʋ̈, kwa ˗dho yö.

4. De ˈö Yesu ˗bha ˗dhidha ˗nu kwa ˗takun kö ˈkwa˗ dɔ?

⁴ Yesu ˗bha ˗dhidha ˗nu ˗wo kwa ˗bha ˗zoyödhe ˗gɛn ˗gban, ˈwo kwa ˗takun ˈpö kö ˈkwa waa ö Dë ˗an dɔ, ˈyö sü ꞊dhɛ Zoova ˈnën ˗an kë ˗sü ˈˈsɩ ˗kë ˗a ˗dhɛ. Këwɔn ˗nu 10:38 ˗ya ˗pö: ‹˗Zlan ˗yö ö ˗bha ˈnii˗ ˈˈslʋ̈ʋ̈slʋ̈ waa˗ ˗bha ˈgügbɩɩdhɛ ˗nu Yesu ˗dhɛ, ˈö Yesu ˗yö ꞊nië˗ ˈˈsɛ ˈgü ˈwɔn ˗së kë ˗sü waa˗ ˈmɛ ˈwo Sɔtraan ˗gɔ ꞊dhuëngdhɛ ˈgü ˗a ˗nu ˗bha ˈˈyua ˗bho ˗a ˗nu ˗bha ˗sü ˈka ˈpö˗ ˗nu ˈgü ˈdɔɔndhö. ˗A ˗gɛn ˗mü ꞊dhɛ ˗Zlan ˗yö ˗gun ˗a ˈˈpiʋ̈.› Kwa ˗zo ˈya ˗dho bhɔ ꞊dhɛ pë ˈˈpɛpɛ ˈö Yesu ˗ya pö ɛɛnˈˈ ˈö˗ ˗kë, ˈö˗ ˈbha ˗nu ˗kë ˗dhidha ˗nu ˈka bhë, ˗yö ˗to ö Dë ˗zotakɔ waa˗ ˈwɔn yö ˗kɔ ˈˈpiʋ̈ ˈkpakpadhö. (Zan 14:9) ˗Gleŋ ˗yaaga ˈö ˈkwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa˗ ˈsü Yesu ˗bha ˗dhidha ˗nu ˈgü, ˗kwa ˗an ˗ga.

5. ˈMën Yesu ˗blü ˗dhidha ˗nu kë ˗sü ˗bha? (Matiö 20:30-34)

⁵ ˗A ˗blɛɛsü: Kwa ˗dhɔ ˗yö Yesu waa ö Dë ˗an ˗kë ꞊dedewo. Kö Yesu ˗kun kun ˈˈsɛ ˗ta, ˗yö ˗dhɔ ꞊dede ˗zɔn ˗dhidha ˗nu kë ˗sü ˈka kö mɛn ˗nu ˈwo kun saanˈˈ ˗ni ˈgü, ˈö ˗an ˗takun. Yi do ˈka, ˈˈɲɛɛntiimɛn ꞊plɛ ˗wa ˗pö Yesu ˗dhɛ ˗yö wo ˗takun. (Matiö 20:30-34 ˗wo pö.) Biblö ˗ya ˗pö ꞊dhɛ ‹˗wëë ˗yö ˗bɔ Yesu ˗ta,› ˈö ˗an ˗dhɛ bo. Glɛkö ˗wo kpö ˈwo˗ ꞊dhiëëta ˈö ˗kë ‹˗wëë ˗yö ˗bɔ ˗a ˗ta› ˈka bhë, ˗yö ˗gban mɛn ˈbha ˗wëë ꞊dedewo ˗bha mɛn kë ˗sü ˗bha. Mɛn ˗wëë ˗bha mɛn kë ˗sü ˈö ˈˈdhʋ̈ ˗ya ˗kë ˈö Yesu ˗yö mɛn ˗nu ˈö din kun ˗an ˗bha ˗an ˈˈdhi gba, ˈö ꞊weemɛn do ˈˈdhɛkë. (Mat. 15:32; Mak. 1:41) ˗Yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ga kwa ˈgü ꞊dhɛ Zoova ˈö ˗kë ˗Zlan ˈö ‹mɛn ˗wëë ˗ya ˗kë› ˗a ˈka waa ö Gbö kwa ˗dhɔ ˗yö ˗an ˗kë ꞊dedewo. ˗Wa kwa yö kö kwa saanˈˈ ˗ni ˈgü, ˗yö ˗mën ˗an ˈka. (Dhu. 1:78; 1 Piɛ. 5:7) ˈWɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˗bho mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˗bha ˗sü ˗lele ˗yö ˗an ˗ta.

6. ˈˈPiigbɩɩdhɛ ˗mɛɛn ˈö ˗Zlan ꞊yaa˗ nu Yesu ˗dhɛ?

⁶ ˗A ꞊plɛ ˗bha ˗naan: ˗Zlan ˗ya ˈˈpiigbɩɩdhɛ nu Yesu ˗dhɛ kö ˗yö mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˗bha ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˈˈpɛpɛ ˈˈɲan bhɔ. Yesu ˗bha ˗dhidha ˗nu ˗wa ˗zɔn ꞊dhɛ ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˈˈpɛpɛ ˈö ˈkwaa ˗mɔn ˗an ˈˈɲan bhɔ ˗sü ˗bha toŋtoŋdhö bhë, ˗yö ˗dho ˗an bho kwa ˗bha. ˗A ˈwɔnzuan ˈnën ˗tɔ ꞊faan ˗ya ˗gɔ kö ˗yö kwa bho ˈwɔn yaa kë ˗dhii ˈö nu ˈˈyua waa ga ˈka kwa ˗ta bhë, ˗a ˗gɔ ˈˈgan ˈgü. (Mat. 9:1-6; Wlɔ. 5:12, 18, 19) ˗A ˗bha ˗dhidha ˗nu ˗wa ˗zɔn ꞊dhɛ ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö «ˈˈyua suu ꞊gban ˈˈpɛpɛ» bho kwa ˗bha, ˈö mɛn ˗nu bho ga ˈgü ˗ʒiaanwo. (Mat. 4:23; Zan 11:43, 44) Yesu ˗kɔ ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈzü ˈö ˈˈtee ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈduaannu, ˈö ˗kɔ ˗yö ˗ʒiö ˗zuu yaa ˗nu ˗gɔ. (Mak. 4:37-39; Dhu. 8:2) ˗A ˈwɔn dɔ ˗sü ˈö ꞊dhɛ Zoova ˗ya ꞊faan suu ˈö bhë ˗a nu ö Gbö ˗dhɛ, ˗yö kwa ˗zogban ꞊dedewo.

7-8. (1) Yesu ˗bha ˗dhidha ˗nu ˗wo kwa ˗zogban ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? (2) ˗Dhidha ˗nu ˈwo ˗dho kë ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ˗dɛɛ ˈgü bhë, ˗a ˗mɛɛn ˈö ka ˈˈɲan ˈdhö˗ ˗gɔ ꞊dedewo?

⁷ ˗A ˗yaaga ˗bha ˗naan: ˗Yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ga kwa ˈgü ꞊dhɛ kwa ˗dho ˈwɔn ˗së ˗nu ꞊slɔɔ ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗kɔ ꞊löö. Yesu ˗bha ˗dhidha ˗nu ˈö ˗an ˗kë ˈˈsɛ ˗ta yö bhë, ˗wo  pë ˗nu ˈö ˗dho ˗an kë mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˗dhɛ ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ˗todhʋ̈sü ˈgü kö ˗ya kë ˗Gblüdë ˈka dhaŋ˗ ˈgü ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˈgü, ˗an blɛɛnˈˈ ˈka. ˈWɔn ˗së ˗nu ˈö˗ ˈˈtʋ̈ŋ ˈyaa ꞊gblɛɛn ˈzü kö ˗wo kë kwa ˗dhɛ ˗a ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗kɔ ꞊löö, ˗kwaa ˈbha ˗nu ˗ga. Kwa ˗dho kë kwa ˈflëëgü, ˈyö sü ꞊dhɛ ˗yö ˗dho ˈˈyua ꞊gban ˈˈpɛpɛ waa saanˈˈ ˗nu bho mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˗bha. (Is. 33:24; 35:5, 6; ˗Dhɛ. 21:3, 4) Din ˈyii ˗dho kwa kë ˈzü toŋtoŋdhö ɛɛnˈˈ pë ˗nu ˈwo ˗kë ꞊dhɛ ˈˈyi ˗bha pa ˗sü waa ˈˈtee ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˗bha ʒiö ˗sü ˈdhö bhë, ˈwii ˗dho kwa ꞊sëëbho ˈzüdho. (Is. 25:6; Mak. 4:41) Kwa dhɔɔbhaamɛn ˗nu ˗dho ˈgo «wo wɔdhɛ ˗nu» ˈgü, ˈö ˈkwa kwa ˗kɔ ˗ya ˗an ˗gɔ zuʋ̈gblüdhi ˈka. (Zan 5:28, 29) ˗Dhidha ˗nu ˈwo ˗dho kë ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ˗dɛɛ ˈgü, ˗a ˗mɛɛn ˈö ka ˈˈɲan ˈdhö˗ ˗gɔ ꞊dedewo?

⁸ Yesu ˗bha ˗dhidha ˗nu ˗wa ˗zɔn ꞊dhɛ ˗yö ö ˗de ˗kë ˈˈtɩtɩ ꞊dedewo, ˈö mɛn ˗nu ˗wëë ˗ya ˗kë. Kwa dua ˗mü ˈkwa ˈto ˗a ˗bha ˈwɔnzuan ˈˈpiʋ̈. ˗Kwaa ˗bha ˗dhidha ꞊plɛ ˗wɔn blɛɛˈˈ. ˗A ˗blɛɛsü ˈnën ˗tɔ pë ˈö˗ ˗kë ˈkosü ˈwlaan˗ ˗ta Kana.

9. ˈMën ˗kë ˈö Yesu ˗yö ˗dhidha ˗kë ˈkosü ˈwlaan˗ ˗ta Kana? (Zan 2:6-10)

⁹ ˗Bhö Zan 2:6-10 ˗wo pö. ˗Dhɛ ˈö we ˗yö ɲën ˈkosü ˈwlaan˗ ˗ta, ˈˈgbɩɩdhɛ ˗mü kö Yesu ˗yö pë ˈbha kë ˗ee? ˗Abin. ˗Zlan ˗wodhiʋ̈lomɛn ˈbha ˈö ˗dho ˗a ˈto ˈˈdhiʋ̈ kö ˗ya pö ꞊dhɛ Mesi ˗dho ˈˈyi ˈˈgla we ˈgü, ˈyaa kun ˗dhö. Ka ˈnën we ˗yö ɲën ka ˗bha ˈkosü ˈwlaan˗ ˗ta ˗be, ka ˗dho kë ka ˗de ˈgü ꞊dhɛ? Yesu ˗yö ö ˗de ˗ya ˈkɔsümɛn ˗nu waa wo ˗bha ˈkɔdhigümɛn ˗nu ˗duɛɛ ˈgü, ˈö  ˈyaa kun ˗a ˈˈpiʋ̈ kö ˈlëë˗ ˗yö dɔ ˗an ˗bha. ˗A ˗wɔn ˈgü, ꞊dhɛ ˗kɔ ˈö ˈkwa˗ yö ˗a ˈka ˈwɔn ˗gɔ ˈö yö ˗a züdɔdhɛ ˈgü bhë ˗a ˈdhö, Yesu ˗yö ˗dhidha ˗kë. ˗Yö ˈˈyi litrö ˈö ˗mɔn 390 ˗bha ˗a ˗gla we din ˗së ˗sü ꞊dede ˈgü. ˗A ˈbha ˗ya kë kö ˗ya ˗kë ˈˈdhʋ̈ ö ˗de ˈˈɲaan, kö ˗a ˈˈklu ˗yö ˈto ˈkosümɛn ˗nu ˗gɔ ɛɛnˈˈ kö ˗wa ˈbha ˈˈdhoodɔ ˗yö kë ˈwëëga ˈka ˗an ˗gɔ. ˈYaa za ˈgü ꞊dhɛ ˈwɔn bhë, ˗yö ˗kë ˈkosümɛn ˗nu ˗dhɛ ˗së ꞊dedewo.

10. -Kwɛzlan ˈö Zan ˈˈɲan ˈˈgblʋ̈gblʋ̈ 2 ˈgü bhë ˈkwa˗ ˈˈpiʋ̈ ˈpɔn ˗së ˈka, ˈmën ˈkwa˗ yö ˈö ˗gban Yesu ˗bha? (Kpɔɔˈˈ ˈzü pë ˈˈbin ˗bha.)

¹⁰ ˈWɔn ˗nu ˈwo ˗ya ˗sü ˈka Zan ˗bha ˈsëëdhɛ ˈˈɲan ˈˈgblʋ̈gblʋ̈ 2 ˈgü bhë, ˗kwa ˗an ˈˈpiʋ̈ ˈpɔn ˗së ˈka. Kwa˗ ˗yö ꞊dhɛ Yesu yöö ꞊dede ˈyaa ˈnën ˈˈyi ˗lo ˈˈsɛ gbɔ ˗nu ˈgü. ˈYii˗ ˈˈslö mɛɛnˈˈ kö mɛn ˗nu ˈˈɲan ˗yö bɔ ö ˗ta, ˗ya ˗pö yökëmɛn ˗nu ˗dhɛ ꞊ʒiaan ꞊dhɛ ˗wo ˈˈyi ˗lo ˗an ˈgü. (˗A ˈˈɲan ˈsɛɛn˗ 6, 7) ˗Dhɛ ˈö ˈˈyi ˗gla we ˈgü, Yesu yöö ꞊dede ˈyaa ˈnën˗ sü ˈö ˗nu ˈwlaan˗ ˗gɔmɛn ˗dhɛ. ˗Ya ˗pö ˈzü yökëmɛn ˗nu ˗dhɛ ˗wa kë ˈˈdhʋ̈. (˗A ˈˈɲan ˈsɛɛn˗ 8) Yesu ˈti ˗kɔɔ ˈsü kö ˗ya ˗zɔn ˗dhɛŋ ˗nu ˈka, kö ˗yö ö ˗de ˗gɔn ˗ya pö: ‹We ˈa go ˗a ˗yökë yö, ˗kaa din ˗ga!›

11. ˗Dhidha ˈö Yesu ˗ya ˗kë Kana bhë, ˗gleŋ ˗mɛɛn ˈö ˈkwa˗ sü ˗a ˈgü?

¹¹ ˗Dhidha ˈö Yesu ˗ya ˗kë Kana bhë, ˗gleŋ ˗mɛɛn ˈkwa˗ sü ˗a ˈgü? ˗Yö kwa ꞊faanmën ˗dekëtɩtɩsü ˗bha. Yesu ˗yö ˈti ö ˈtɔ ˈkun ˗dhidha ˈö˗ ˗kë ˗a ˗wɔn ˈgü. ˗A ˗de ꞊ʒiaan ˈyaa ö ˈtɔ ˈkun toŋtoŋdhö ˈwɔn ˗nu ˈö ˗an ˗kë ˗an ˗wɔn ˈgü. ˗Yö ö ˗de ˗kë ˈˈtɩtɩ, ˈö ˈtɔbhɔdhe ꞊gban ˈˈpɛpɛ nu ö Dë ˗dhɛ ˗kplawo. (Zan 5:19, 30; 8:28) ˈKwa ˈto Yesu ˗bha ˈwɔnzuan ˈˈpiʋ̈ ˈkwa kwa ˗de ˈsü ˈˈtɩtɩ ˗kplawo, kwa ˈti ˗dho kwa ˗de ˈtɔ bhɔ pë ˗nu ˈkwa ˗an ˗kë ˗an ˗wɔn ˈgü. Pë ˈˈoo ˗pë ˈkwa˗ ˗kë Zoova ˗bha yö ˈgü, ˈkwa ˗dho kwa ˈtɔ ˈkun, ˗kwa ˗Zlan ˈö yö ꞊bhlëësü dɔ kwa ˗kɔ ˈka bhë ˗a ˈtɔ bhɔ ꞊ʒiaan. (Jér. 9:23, 24) ꞊Bhlëë ˈö Zoova dua ˈka, ˗kwaa ˗ya ˗a ˗bha. Kwa ˗zo ˈya ˗dho bhɔ ꞊dhɛ Zoova ˈyii kwa ˗takun, ˈkwii ˗dho ˗mɔn pë ˗së ˈˈwɛɛ ˈbha kë ˗sü ˗bha.—1 Ko. 1:26-31.

12. Kwa ˗dho ˈto Yesu ˗bha ˗dekëtɩtɩsü ˈwɔnzuan ˈˈpiʋ̈ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ ˈzü? ˗A ˈwɔnzuan do ˗zɔn.

¹² ˗Kɔ do ˈbha ˈkwa ˗dho ˈto ˗a ˈka Yesu ˗bha ˗dekëtɩtɩsü ˈwɔnzuan ˈˈpiʋ̈ ˈyö ꞊nɛn: ˗Kwa kwa ˗zota kö mɛn zii do ˗yö ˈˈtʋ̈ŋ ꞊va ˈsü ˗yö wlüünën ˈö mɛn zii ˗kɔ ꞊löö ˈka ˗a ˗takun ˗a ˗bha ˈˈdhɛɛtadhiaŋ˗ ˗blɛɛsü zë ˗sü ˗bha. ˗A ˗wɔn ˈgü wlüünën ˈö bhë, ˗yö ˈˈdhɛɛtadhiaŋ˗ zë ˗së ˈka ˈö ˗kë ˗zlanwokɔdhigümɛn ˗nu ˗dhɛ ˗së. ˈDhɛ ˗bhɔkwëë ˗yö ɲën, mɛn ˈbha ˗yö ꞊ɲɔɔn mɛn zii ˈö bhë ˗a ˗bha ˈö˗ pö: «Kwa ꞊dhegblü ˗bha ˈˈdhɛɛtadhiaŋ˗ ˗yö ˗kun ˗së ꞊dedewo, ˈyaa ˈˈdhʋ̈ ˗ee?» Mɛn zii ˗dho ˗a pö ꞊dhɛ yö ˈnën ˈö ˈˈtʋ̈ŋ ꞊va ˗kë ˗a ˗takun ˗sü ˗bha ˗ee? Ɛɛnˈˈ ˗a dua ˗mü ꞊ʒiaan kö ˗yö ö ˗de kë ˈˈtɩtɩ ˗ya pö ꞊dhɛ ˗a ˈˈdhɛɛtadhiaŋ˗ ˗yö ˗kë ö ˗dhɛ ˗së ˈpö ˗ee? ˈKwa kwa ˗de kë ˈˈtɩtɩ, kwa ˈti ˗dho kwa ˗de ˗gɔn pë ˗së ˗nu ˈkwa ˗an ˗kë mɛn ˗nu ˗dhɛ ˗an ˗wɔn ˈgü. ˗A ˈwɔn dɔ ˗sü ˈö ꞊dhɛ Zoova ˗yö kwa këwɔn ˗nu ˗yö, ˈö ˗an sü ꞊bhlëësü bhë ˗yö kwa ˗dhɛ ˗së. (Mat. 6:2-4; Ebl. 13:16) ˈYaa za ˈgü ꞊dhɛ ˈkwa ˈto Yesu ˗bha ˗dekëtɩtɩsü ˈwɔnzuan ˈˈpiʋ̈, ˗yö ˗kë Zoova ˗dhɛ ˗së.—1 Piɛ. 5:6.

13. (1) ˈMën Yesu ˗kpan ˗a ˗bha Naɛ ˗pö ˈˈkpan ˈˈdhiʋ̈? (2) ˈDhɛ ˗kë ˈˈdhʋ̈, ˗mën ˈö˗ ˗kë? (Dhukö 7:11-15)

¹³ ˗Bhö Dhukö 7:11-15 ˗wo pö. ˈWɔn do ˈbha ˈö ˗kë Yesu ˗bha ˗zlanwopösü ˈgü, ˗kwaa ˗ga. ˗Yö ˗kun ˈdho ˗ni ˈgü Naɛ, Gadhidhe ˗sɛ ˈgü. Pödhɛ ˈö ˈˈdhʋ̈ ˗yö ˗kun Shunɛmö ˗dhɛ ˈö ˗Zlan ˗wodhiʋ̈lomɛn Edhize ˗yö dhebɔ do gbö bho ga ˈgü mü ˈö ˗ya ˗mɔn ˗kwɛ 900 ˗bha bhë, ˗a ˈˈsuee. (2 Rois 4:32-37) ˗Dhɛ ˈö Yesu ˗yö yö pödhɛ ˈˈkpan ˈˈdhiʋ̈, kö mɛn ˗nu ˈdho ˗ni ˈgü mɛn do ˈbha ˗wɛɛbho. ˗Yö ˗kun ˗wëëwɔn ꞊dedewo ˈka, ˈyö sü ꞊dhɛ ꞊gɛɛndhe do ˈbha ˗bha ˈnën ga dosɛnŋ ˈnën ˈwɔn ˗yö ˗kë. ˗Ya ˈˈkan dhebɔnën ˈö ˈˈdhʋ̈ ˗a ˗bha, mɛn ꞊va ˈbha  ˈwo go pö ˈö bhë ˗a ˈgü ˗wo kun mü. Yesu ˗yö ˗an ˈduaannu, ˈö ˗wɔnmɛnkunwɔn do ˗kë dhebɔnën ˈö kun ˈˈgbʋ bɔ ˗ni ˈgü bhë ˗a ˗dhɛ. ˗Ya gbö ˗bho ga ˈgü. Yesu ˗bha mɛn ˗nu ˗bho ga ˈgü ˗sü ˗yaaga ˈwo ˗ya ˗sü ˈka Naɔn ˗së (ˈsëëdhɛ) ˈgü, ˗yö ˗kun ˗a ˗blɛɛsü ˈka.

14. ˈKwa Dhukö ˈˈɲan ˈˈgblʋ̈gblʋ̈ 7 ˗wo pö ˗së ˈka, ˈwɔn ˈsɛɛn˗ ˗nu ˗mɛɛn ˈwo ˈgü? (Kpɔɔˈˈ ˈzü pë ˈˈbin ˗bha.)

¹⁴ ˗Kwɛzlan ˈö Dhukö ˈˈɲan ˈˈgblʋ̈gblʋ̈ 7 ˈgü bhë, ˗kwaa ˗ga ˗së ˈka. Yesu ˗yö dhebɔnën ˈö ˈˈdhʋ̈ ‹˗a yö› kö ˗yö ˈˈgbʋ bɔ ˗ni ˈgü. ˈDhɛ ˗kë ˈˈdhʋ̈, ˈyö «˗wëë ˗yö bɔ˗ ˗ta.» (˗A ˈˈɲan ˈsɛɛn˗ 13) ˗A ˈbha ˗ya kë kö ˈdhɛ ˗kpan ˗a ˗bha kö ˗yö ˈˈtasü ˗ni ˈgü ö gbö ꞊gee ˈˈsuee ˈˈgbʋ ˈka, ˈyö˗ ˗wëë ˗yö Yesu ˗kë ꞊dedewo. ˗Ya ˈˈkan ˗a ˗wëë ˗bha ˗a kë ˗sü ˗bha, Yesu ˗ya ˗zɔn ˈpö ꞊dhɛ ö ö ˗de ˗ya ˗a ˗duɛɛ ˈgü. ˗Yö dhiaŋzë ˗a ˗dhɛ ˗zogbandhe ˈka, ˈö˗ pö: «ˈBha ˈdho ˈˈgbʋ bɔ.» ˈDhɛ go mü, ˗yö pë ˈbha ˗kë kö ˈö˗ ˗takun. ˗Yö ˈnëngɔɔnnën ˈö bhë ˗a ˗bho ga ˈgü, ˈö˗ «sü ˈö˗ nu˗ dhe ˗dhɛ.»—˗A ˈˈɲan ˈsɛɛn˗ 14, 15.

15. ˗Gleŋ ˗mɛɛn ˈkwa˗ sü Yesu ˗bha ˗dhidha ˈgü?

¹⁵ ˗Gleŋ ˗mɛɛn ˈö ˈkwa˗ sü Yesu ˗bha ꞊gɛɛndhe gbö ˗bho ga ˈgü ˗sü ˗bha? Mɛn ˗nu ˈö ˈwɔn yaa ˗ya kë ˗an ˈka, kwa dua ˗mü ˈkwa kwa ˗de ˗ya ˗an ˗duɛɛ ˈgü. Yesu mɛn ˗nu ˗bho ga ˈgü, kwa ˗zë ˈkwaa ˗mɔn ˗a ˗kë ˈˈdhʋ̈ ˗sü ˗bha. ˈˈKɛɛ kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa kwa ˈˈɲan ˗kë mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˈˈdhiʋ̈ kö ˗a mɛn ˗nu ˈö ˗an dhɔɔbhaamɛn ˗wɔn ya kë, ˈkwa kwa ˗de ˗ya ˗an ˗duɛɛ ˈgü. Kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa ˗an ˗takun ˈö ˈkwa ˗an ˗zogban ˗wo ˗së pö ˗an ˗dhɛ ˗sü waa ˈwɔn ˗së kë ˗an ˗dhɛ ˗sü ˈka. d (Prov. 17:17; 2 Ko. 1:3, 4; 1 Piɛ. 3:8) ˗A ˗de ꞊ʒiaan ˗yö ˗kë dhiaŋ ˗bhaasü ɛɛnˈˈ ˈwɔn ˗së ˗dɛdɛ ˈka, ˗yö ˗dho ˗an ꞊faanmën ˈö ˗an ˗zogban ꞊dedewo.

16. ꞊Dhɛ ˗kɔ ˈö ˈkwa˗ yö ˗a ˈka pë ˈˈbin ˗ta ˗a ˈdhö, ˗gleŋ ˗mɛɛn ˈö ˈkwa˗ sü kwa ꞊dhegblüdhe ˈö˗ ˈdhunën ˗wɔn ˗yö ˗kë bhë ˗a ˗bha?

¹⁶ ˗A ˈwɔnzuan ꞊nɛn: ˗A ˗kwɛ ˈnën ˈbha ˗ya ʒiö, kwa ꞊dhegblü ˗nu ˗kun ˈˈtan bho ˗ni ˈgü ˗bhɔkwëë do ˗ta. ˈYö kwa ꞊dhegblüdhe do ˗yö dɔ mü ꞊gblɛɛn ˈö ˗kpan dhebɔnën do ˗bha kö ˗yö ˈˈgbʋ bɔ ˗ni ˈgü. ˗A ˈˈtan ˗kun ˗gban ˗sü ˈka ˗go ga ˈgü ˗sü ˗ta. ˈˈTʋ̈ŋ ˈö bhë ˗a ˈka, kö ˗a  ˈdhunën ˗wɔn ˗yö ˗kë ˗a yi ˈti ꞊gwëë ꞊köŋ. ˈDhɛ kwa ꞊dhegblüdhe ˗ya ˈsuan˗ bho, ˗yö ꞊ɲɔɔn ˗a ˗bha ˈö ö ˗kɔ ˗wɔ ˗a gban ˗ta, ˈö waa˗ ˗nu ˈwo ˈˈtan bho wo ˈkwëë˗. ꞊Taabha, dhebɔnën ˗ya ˗pö: «Kwa ꞊dhegblü ˗nu ˗dhɔ ˈö kun ˗n ˈgü ˗yö ˗dadhiʋ̈ ꞊dedewo.» ˗Nu ˗bhɔkwëë ˗ta ˗sü ˗yö ˈwɔn ˗së ˗kë ˗a ˗dhɛ yi ˈö bhë ˗a ˈka. ˗Ya ˗pö ˈzü: «Kwa ˗bha ˗bhɔkwëëkëgükɔ ˗yö ˗takundhe ꞊dede ꞊slɔɔdhɛ ˈka.» ˗Yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ga kwa ˈgü ꞊dhɛ pë ˈˈpɛpɛ ˈkwa˗ ˗kë kö ˈkwa˗ mɛn ˗nu ˈö «˗an zuʋ̈ˈˈ ˈˈklʋʋ ˈdhö bhɔ ˗ni ˈgü» ˗an ˗wëëzë bhë ˈkö ˗kë ꞊dhɛ ˗yö ˗kë ˈˈtɩtɩ, Zoova ˗ya ˗yö ˈö˗ sü ꞊bhlëësü.—Ps. 34:18.

17. ˗Mën ˈö ˈkwa˗ yö ˈwɔn ˗gɔ ˈö yö ˗a ˈgü?

¹⁷ Yesu ˗bha ˗dhidha ˗nu ˈwo Biblö ˈgü ˗an dɔ ˗sü ˗dho ˈwɔn ˗së ˗kë kwa ˗dhɛ, ˈyö sü ꞊dhɛ ˗wa ˗zɔn ꞊dhɛ kwa ˗dhɔ ˗yö Zoova waa Yesu ˗an ˗kë ꞊dedewo. ˗Ya ˈgo mü, ˗kɔmɔnwɔnbhasü ˗yö Yesu ˗gɔ kö ˗yö kwa ˗bha ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˈˈpɛpɛ ˈˈɲan bhɔ. ˗A ˗bha ˗dhidha ˗nu ˗wa ˗kë ˈö ga kwa ˈgü ꞊dhɛ ˈwɔn ˗së ˗nu ˈö Zoova ˗dho bɔ ˈö ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗ta kö ˗yö ˗an kë kwa ˗dhɛ ˈö˗ ˈˈtʋ̈ŋ ˈyaa ꞊gblɛɛn ˈzü bhë, ˗wo ˗dho kë. Kwa˗ ˗an ˗wo pö ˗ni ˈgü, kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa kwa ˗zota ˗kɔ ˈö ˈkwa ˗dho ˈto ˗a ˈka Yesu ˗bha ˈˈklʋʋsë ˗nu ˈˈpiʋ̈, ˗a ˈgü. ˈKwa˗ pö ˗yö kë ˈˈdhʋ̈, kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa kwa ˗kɔ ˗yɛ ˗dhidha do ˗bha, ˈkwa˗ ˗draan kwa ˗de ˈˈpiʋ̈ ɛɛnˈˈ kwa ˗bha ˗Zlan ˗dhɔkë ˈkɔɔ ˈˈtʋ̈ŋ ˈka. ˗Gleŋ ˗nu ˈwo˗ ˈgü ˗kwa kwa ˈˈtʋ̈ŋ kë ˗an ˈgü, ˈkwa˗ blɛɛˈˈ ˈpö mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˗dhɛ. ˈKwa˗ kë ˈˈdhʋ̈, kwa ˗bha ˈˈdoo ˗nu ˗dho ˗an ꞊faanmën ꞊dedewo.—Wlɔ. 1:11, 12.

18. ˈMën ˈkwa ˗dho ˗a yö ˈwɔn ˗gɔ ˈö dɔ ˗a ˗dhɛ ˈö yö ˗a ˈˈpiʋ̈, ˗a ˈgü?

¹⁸ ˗A ˗bha ˗zlanwopösü ˈˈdhiʋ̈ta ˈˈtʋ̈ŋ ˈka, Yesu ˗yö mɛn ˗bho ga ˈgü ˗sü ˗yaaga ˗bha ˗naan ˗kë. Mɛn ˗bho ga ˈgü ˗sü ˈö ˈˈdhʋ̈, ˈyaa kun ꞊dhɛ ˗a ˗dhɛ ˗nu ˈwo to ˗an ˈdhö. ˗Yö ˗kun Yesu ˈˈtɔŋdë ˈˈgbɩɩ˗ do ˈka. ˗Gleŋ ˗mɛɛn ˈö ˈkwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa˗ ˈsü ˗dhidha ˈö bhë ˗a ˈgü? Kwa ˗dho kwa ˗bha ˗zoyö ˗go ga ˈgü ˗sü ˗dhɛ ˗sü ˗gɛn ˗gban ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? ˈWɔn ˗gɔ ˈö dɔ ˗a ˗dhɛ ˈö yö ˗a ˈˈpiʋ̈ ˗a ˈgü, dhɛɛˈˈ ˗nu ˈwo bhë kwa ˗dho ˗an ˗yɔ ꞊slɔɔ.