1-2. ˈWɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗mɛɛn ˗nu ˈwo Zoova ˗bha ꞊Gbɛkiö ˗nu ꞊vadhɛ ˗bha?

BƆMƐN Pɔdhö ˗yö Timote ꞊faanmën, ˈö kwa ꞊faanmën ˈpö kö ˈkwa ˗Zlan ˗bha yö kë kwa ꞊faan ꞊gban ˈka. (2 Tim. 4:5) Mɛn ˈˈpɛpɛ kwa ˗to Pɔdhö ˗bha ˗dhioo ˈö bhë ˗a ˈˈpiʋ̈ kwa ꞊sɔbhɛɛ ˈka. ˈˈKɛɛ ˈˈtʋ̈ŋ ˈbha ˗nu ˈka, ˗yö ˗kë ˈˈgbɩɩ˗. Kwa ꞊dhegblü ˗nu ꞊vadhɛ ˗bhawɔn ˗yö ˈgüdɔgbɩɩsü ˗bha kö ˗wo ˗zlanwo pö. (2 Tim. 4:2) Kwa ꞊dhegblü ˈbha ˗nu ˗bha ˈˈsɛ ˈgü, ˗wa wo ˗kɔ yö kwa ˗bha yö ˗nu ˗ta, ɛɛnˈˈ ˗wa kwa ˗bha yö ꞊kɛɛ˗ ˈˈkan mü. ˈˈKɛɛ ˗wo wo ˈgü ˗dɔ ˈˈgbɩɩ˗ ˈwo ˗zlanwo pö, ˈkö ˗kë ꞊dhɛ ˗wo ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo ˗an ˗da ˗kasho ˈgü.

² ˈWɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈwo ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˗wo mɛn ˈgü ga, ˗wo ˗nu Zoova ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˗ta. Kwa ꞊dhegblü ˗nu ꞊vadhɛ ˗wo yö ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˗kë kö ˈwo wo ˗zokë wo ˗bha ˈkɔdhigümɛn ˗nu ˈˈpiʋ̈. ˗Wa ˈˈpiʋ̈ ˈwo ˗zlanwopö wo ꞊faan ˈka, ˈˈkɛɛ ˈˈsanni ꞊glooyi ˗yö ˗wo, kö ˗wa ꞊sëëbho. ˗A mɛn ˈbha ˗nu ˈwo ˈdhö, ˗an ˗kɔ ˈyaa ˗mɔn pë ˈbha ˗nu kë ˗sü ˗bha ˈzüdho, ˈˈyua ˈˈgbɩɩ˗ ɛɛnˈˈ ziidhɛ ˗wɔn ˈgü. ˗A ˈbha ˗ya kë kö ˈwaa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈzüdho ˗wo yö ˈˈkpɛɛn. Mɛn ˈbha ˗nu ˗de ˈpö ˗wo wo ˗zota ˗kplawo ꞊dhɛ wo ꞊bhlëë ˈyaa ˈdhö Zoova ˈˈɲan ˈˈdhiʋ̈. Kwa ꞊dhegblü dhebɔ do ˈwo˗ ˗dhɛ Madhi, * ˗ya ˗pö: «ˈKo ˗zë n ˗bha ˗zotadhe yaa ˗nu ˈka ˗sü ˗ya n ˈgü ga. ˗Yö n ˗bha ˈˈtʋ̈ŋ waa n ꞊faan ꞊gban ˗sü n ˗gɔ, ˈö ˈmaan ˗mɔn ˗zlanwopösü ˗bha. ˗Ya ˗kë ˈa ˗kë n ˗de ˈgü ˈya˗.»

3. ˈMën ˈkwa dho ˗a draanˈˈ ˈwɔn ˗gɔ ˈö yö ˗a ˈgü?

³ ˈKö ˈkwa ˗kë ˈwɔn suu ˈˈoo ˗su ˈgü, Zoova ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ꞊faan ˈö kwa ˗bhawɔn ˈdhö˗ ˗bha ˗a nu kwa ˗dhɛ, kö ˈkwa bɔ ˗a ˈgü, ˈkwa ˈto ˗klu ˗sü ˈka ˗a ˗dhɔkësü ˗bha kwa ꞊faan ˈka. ˈˈSanni ˗kɔ ˈö Zoova dho ꞊faan nu ˗a ˈka kwa ˗dhɛ ˈkwa˗ ˗wɔn blɛɛˈˈ, ˗kwa ˗kɔ ˈö ꞊faan nu ˗a ˈka Pɔdhö waa Timote ˗an ˗dhɛ, ˈö ˈwo ˗ya ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˈgü ˈwo˗ ˗bha yö ˗kë, ˗a ˗wɔn blɛɛˈˈ ꞊köŋ.

4. ˈWɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗mɛɛn ˗nu ˈwo kun Pɔdhö ˗bha?

⁴ ˈWɔn ˈˈgbɩɩ˗ ꞊va ˗kun Pɔdhö ˗bha. ˗A ˈyɔɔ˗ ˗nu ˗wa ˗man, ˈö ˈwo˗ ˗zuö ˗nu wo ˗gwö ˈka. ˗Wa ˗da ˗kasho ˈgü, ˈö ˈwo kun ˗a ˈˈpiʋ̈ ˗ʒiaanwo ˈwo˗ zë. (2 Ko. 11:23-25) Pɔdhö ˗ya ˗pö ˈˈpuu ˈka ꞊dhɛ ˈˈtʋ̈ŋ ˈbha ˗nu ˈka, ö ˈko ˗zë ˗zotadhe yaa ˗nu ˈka. (Wlɔ. 7:18, 19, 24) ˈˈYua ˈbha ˗kun ˗a ꞊sëëbho ˗ni ˈgü ˈpö, ˈö kun ꞊dhɛ ‹ˈˈglɛnga ˈdhö ˗a kwi ˈgü›. ˗Yö ˗kun ˗a ˈˈpiʋ̈ ꞊dedewo kö ˗Zlan ˗ya bho ö ˗bha.​—2 Ko. 12:7, 8.

5. ˈKö ˗kë ꞊dhɛ Pɔdhö ˗kë ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈgü, ˗mën ˗nu ˈö ˗an ˗kë?

⁵ Zoova ˗yö ꞊faan ˗nu Pɔdhö ˗dhɛ ˗a ˗bha ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˈˈpɛpɛ ˈgü, kö ˗yö ˈdho ˈˈdhiʋ̈ ˗zlanwopösü ˈka. Yö ˈö Pɔdhö ˗ya ˗kë, ˗kwa kwa ˗zota ˗a ˈgü. Kö ˗yö ˗kasho ˈgü ˈkɔ ˈbha ˈgü Wlɔmö, ˗ya ˈdho bɔ ˈˈsɛgɔmɛn ˗nu ˗kuu ˈˈdhiʋ̈, ˗yö ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗wɔn ˗blɛɛ ö ꞊faan ˈka. (Këw. 28:17; Fdh. 4:21, 22) ˗Yö ˗zlanwo ˗pö ˈzü ˈˈɲan ˗to ˗gbludë ˗bha ˈkɔ ˗bha ˗mɛn ˗nu waa mɛn ˈˈpɛpɛ ˈwo nu ˗wo ˗a ˗dhɛ, ˗an ˗dhɛ. (Këw. 28:30, 31; Fdh. 1:13) ˈˈTʋ̈ŋ do ˈö bhë ˗a ˈgü, ˗Zlan ˗yö ꞊faan ˗nu Pɔdhö ˗dhɛ ˈyö ˈsëëdhɛ ˗nu ˗bɛnzë. ˈSëëdhɛ ˗nu ˈwo ˈˈdhʋ̈, ˗wo kletiɛn ꞊dede ˗nu ꞊faanmën ˈˈtʋ̈ŋ bhë ˗a ˈgü, ˈö ˈwo kwa ꞊faanmën ˗ni ˈgü ˈpö ꞊dɛɛ. ˗A ˗bha ˈwɔnzuan ˗yö ˗zlanwokɔdhi ˈö kun Wlɔmö ˗a ˈgümɛn ˗nu ˗takun, ˈyö ˗a mɛn ‹꞊plëëzë ˗zo ˗yö ˗gban; ˈö ˈwo ˗Zlan ˗wo ꞊blɛɛ ꞊faan ˈka mɛ ˗nu ˗dhë.› (Fdh. 1:14, NTBL) ˈKö ˗kë ꞊dhɛ ˈˈtʋ̈ŋ bhë ˗a ˈgü, ˈˈsɩ ˈyaa kun Pɔdhö ˗dhɛ kö pë ˗nu ˈö˗ ˗zo ˈˈpiʋ̈ ˗ya ꞊gban kë, ˗yö pë ˗dhɛ ˈö ˗mɔn ˗a ˗bha ˗a ˗kë ö ꞊faan ˈˈplɛ ˈka, ˈyö ˗kë «naɔ ˗së ˈö go [˗Zlan] ˈˈpiʋ̈ ˗a ˗dho ˈˈdhiʋ̈ ˗gɛn ˈka.»​—Fdh. 1:12.

6. ˈKwa ˗dhɛ ˗ga 2 Kodhɛngtö 12:9, 10 ˈgü, ˗mën ˈö Pɔdhö ˗takun ˈö ˗zlanwo pö ö ꞊faan ˈka?

⁶ Pɔdhö ˗ya ˗yö ꞊dhɛ pë ˈˈpɛpɛ ˈö˗ ˗kë Zoova ˗bha yö ˈgü bhë, ö ˈti˗ kë ö ˗de ꞊faan ˈka, ö˗ ˗kë ˗Zlan ˈsaa˗ ˈgü. ˗Ya ˗pö ꞊dhɛ ‹ˈmɛ ˈö ˈˈsɩ ˈyaa˗ ˗dhɛ ˗a ˗mɛ ˗kɔ ˈˈdhiʋ̈ ˈkun ˗kɔ ˈö ˗Zlan ˗ya kun˗ ˈka bha ꞊në ˈwo˗ dɔ ˗bha ꞊dhɛ ˗Zlan ˈgü ˗yö ˈˈgbɩɩ˗.› (2 Kodhɛngtö 12:9, 10 ˗wo pö.) Zoova ˗bɔ ö ˗bha ˗zuu ˈˈslʋ̈ʋ̈slʋ̈ ˗ta ˈö ꞊faan nu Pɔdhö ˗dhɛ kö ˗yö ö ˗bha yö kë, ˈkö ˗kë ˗ʒiaanwo ꞊dhɛ ˗wa ˈˈklʋʋ ˗bhɔ, ˗wa ˗da ˗kasho ˈgü, ɛɛnˈˈ ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˈˈwɛɛ ˗nu ˗wo ˗nu ˗a ˗ta.

7. ˈWɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˗mɛɛn ˈwo kun Timote ˗bha, ˈö ˈwo ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˗be ˗wo ˗zlanwopösü kë ˗a ˗gɔ ˈˈgbɩɩ˗?

⁷ Timote ˈö kun Pɔdhö ˈˈtayoo ˈka bhë, ˗a ˗dhɛ ˗kun ˗a ˗bha ˈpö kö ˗yö ö ˗zo yö  ˗Zlan ˗bha ˈˈpiigbɩɩdhɛ ˗dhɛ, kë ˈˈdhʋ̈ kö ˗yö ˗zlanwo pö ö ꞊faan ˈka. Pɔdhö ˗bha ˈˈta ꞊gblɛɛn ˗nu ˈö ˗an kpɔ bhë, Timote ˗kun ˗a ꞊kee˗ ˗a ˈbha ˗nu ˈgü. Pɔdhö ˗ya ˗bɔ ˈpö kö ˗yö ˈdho ˗wo ˗zlanwokɔdhi ˈbha ˗nu ˗dhɛ, kö ˗yö ˗an ꞊faanmën. (1 Ko. 4:17) ˗A ˈbha ˗ya kë kö ˗yö ˗kë Timote ˈgü ꞊dhɛ ˈyaa ˗mɔn ˗a ˗bha, ˈyö˗ ˗wɔn ˈgü ˈö Pɔdhö ˗ya pö ˗a ˗dhɛ: «Mɛ ˈbha ˈya ˈdho˗ pö ˈö ˈˈyan ˗ziö ˈgü dɔ i ˗bha, i ˗bha ˗kë ˈnë ˈˈwlü ˗sü ˈka ˗sü ˗wɔn ˈgü.» (1 Tim. 4:12) ˈˈTʋ̈ŋ bhë ˗a ˈgü ˈzü, ˈˈyua ˈbha ˗kun Timote ꞊sëëbho ˗ni ˈgü, ‹ˈö˗ ˗ta ˈyaa kë ˈpo ˗sü ˈka.› (1 Tim. 5:23, NTBL) ˈˈKɛɛ ˗yö ˗kun Timote ˈˈɲaan ꞊dhɛ Zoova ˗bha ˗zuu ˈˈslʋ̈ʋ̈slʋ̈ ˗dho ꞊faan ˈö ö ˗bhawɔn ˈdhö˗ ˗bha ˗a nu ö ˗dhɛ kö ˈö ˗zlanwo pö, ˈö ö ꞊dhegblü ˗nu ˗takun.​—2 Tim. 1:7.

8. Zoova ˗yö ꞊faan ˗nu ö ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˗dhɛ ꞊dɛɛ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

⁸ ꞊Dɛɛ, Zoova ˗yö «ˈgügbɩɩdhɛ ˗ziisü» ˗nu ö ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˗dhɛ, kö ˗wo ˈto ˗klu ˗sü ˈka ö ˗dhɔkësü ˗bha. (2 Ko. 4:7) Pë ˗yiishiö ˈö Zoova bɔ ˗an ˗ta ˈö ꞊faan nu kwa ˗dhɛ kö ˈkwa ˈto ˗klu ˗sü ˈka ö ˗bha, ˗kwa ˗an ˗wɔn blɛɛˈˈ. Pë ˗nu ˈwo ˈˈdhʋ̈ ˈyö ˈwo ˗tɔ: Bhɛɛsü, Biblö, kwa ꞊dhegblü ˗nu, waa ˗zlanwopösü.

9. Bhɛɛsü ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö kwa ˗takun ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

⁹ Bhɛɛsü ˗yö ꞊faan ˗nu kwa ˗dhɛ. Efɛzö 6:18 ˈgü, Pɔdhö ˗yö kwa ꞊faanmën kö ˈkwa bhɛɛˈˈ ˗Zlan ˗dhɛ «ˈwɔn ˈˈpɛpɛ» ˈgü. ˈKwa˗ kë ˈˈdhʋ̈, ˗Zlan ˗dho kwa ˗bha bhɛɛwo ˗daa kë, ˈö ꞊faan nu kwa ˗dhɛ. ˈDhɛ ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˗wo dɔ ˈko ꞊troo ˈwo nu Ʒoni ˈö Bodhivi ˗sɛ ˈgü ˗a ˗ta, ˗yö Zoova ˗bha ˗takundhe ˗dhɛ ˗yö. ˈˈYua ˈˈgbɩɩ˗ ꞊dede ˗ya ˗a ˗bha dhebɔ waa˗ ˗mɛn ˗nu ꞊plɛ ꞊gban ˗bha, ˈˈtʋ̈ŋ dosɛnŋ ˈgü. Ö ˗zokë ˗an ˗yaaga ꞊gban ˈˈpiʋ̈ ˗sü ˗kë Ʒoni ˗gɔ ˈˈgbɩɩ˗. ˗A dhe ˗yö ˗ga, ˈö ö ˗zokë ö bha dhebɔ waa ö dë ˗an ˈˈpiʋ̈ pinpinŋdhö, ˈö ˈwo ꞊kun wo ˗de ꞊slɔɔ˗. ˗Ya ˗pö: «ˈDhɛ ˈa kun ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˈö bhë ˗a ˈgü, ˈpë ˈö n ˗takun ˈyö ˗tɔ pë ꞊dede ˈö n ˗bhawɔn ˈdhö˗ ˗bha, ˗a ˗dhɛ Zoova ˗gɔ ˗sü ˈö bhɛɛwo ˈgü.» ꞊Faan ˈö˗ ˗bhawɔn kun ˗a ˗bha kö ˗yö bɔ ˈwɔn bhë ˗a ˈgü, Zoova ˗ya ˗nu ˗a ˗dhɛ. Ronaldö ˈö mɛn zii ˈka Bodhivi, ˗ya ˗man ꞊dhɛ ˈˈyua ˈwo˗ kanŋsɛɛ ˗kë bhë ˗yö ö dhe ˗bha. ˈDhɛ ˈˈsu do ˗yö ˗ʒiö, ˈyö˗ dhe ˗yö ga. ˗Mën ˈö˗ ˗takun ˈˈtʋ̈ŋ ˈˈgbɩɩ˗ bhë ˗a ˈgü? ˗Ya ˗pö: «Bhɛɛsü ˗yö n ˗takun ˈyö pë ˈˈpɛpɛ ˈö n zuʋ̈ˈˈ ˈgü, ˈa˗ ꞊blɛɛ Zoova ˗dhɛ. A˗ ˈwɔn ˗dɔ ꞊dhɛ ˗yö ˈwɔn ˈö n ˗bha ˗a ˈgüman ˈö ˗ʒiö ˗a ˈka man ꞊dede n ˗ta.» ˈˈTʋ̈ŋ ˈbha ˗nu ˈka, ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo ˗lö kwa ˗kɔ ˗zü, ˈö ˈpë ˈkwa dho ˗a pö bhɛɛwo ˈgü, ˈkwaa˗ dɔ. ˈˈKɛɛ Zoova ˗ya ˈˈpiʋ̈ ˈkwa bhɛɛˈˈ ö ˗dhɛ, ˈkö ˗kë ˗ʒiaanwo ꞊dhɛ ˈpë kwa zuʋ̈ˈˈ ˈgü, ˗a ˗yö ˈˈkpɛɛn ˗sü ˗yö kwa ˗gɔ ˈˈgbɩɩ˗.​—Wlɔ. 8:26, 27.

10. ˈKwa ˗dhɛ ˗ga Eblö 4:12 ˈgü, ˈmën ˗kë ˈö ˗së kö ˈkwa Biblö ˗wo pö, ˈkwa kwa ˗zota ˗a ˈgü?

¹⁰ Biblö ˗yö ꞊faan ˗nu kwa ˗dhɛ. Pɔdhö ˗yö Biblö ˗wo ˗pö, ˈö ꞊faan waa ˗zogbandhe ꞊slɔɔ. Kwa ˗de ˈpö, kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa˗ kë ˈˈdhʋ̈. (Wlɔ. 15:4) ˈKwa Biblö ˗wo pö, ˈkwa kwa ˗zota ˗a ˈgü, Zoova ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö kwa ˗takun, kö ˗kɔ ˈö ˗gban ˗a ˈka kwa ˗bha ˈkwa˗ dɔ. (Eblö 4:12 ˗wo pö.) Ronaldö ˈkwa˗ ˗wɔn ꞊blɛɛ ꞊klöö yö, ˗ya ˗pö: «˗A kë ˗sü kö ˈa Biblö ˗wo ˗pö gbeŋ ˈˈpɛpɛ ˈka, ˗yö n zuʋ̈ˈˈ ꞊nii ˗da. A n ˗zota ꞊dedewo Zoova ˗bha ˈˈklʋʋsë ˗nu waa˗ ˗bha ö ˗zokë ö ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˈˈpiʋ̈ ˗sü ˈgü. ˗Ya kë ˈˈdhʋ̈, ˗yö ꞊faan ˗nu n ˗dhɛ.»

11. Kwa ꞊dhegblüdhe do ˈö ꞊gɛɛndhe ˈka, Biblö ˗ya ˗takun ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

¹¹ ˈKwa kwa ˗zota ˗Zlan ˗Wo ˈgü, ˗yö kwa ˗takun ˈyö ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu yö ˗kɔ ˗së ˗yö ˗kë kwa ˗gɔ. ˗Kɔ ˈö Biblö ˗yö ꞊gɛɛndhe do ˗takun ˗a ˈka, ˗kwaa ˗ga. Mɛn zii do ˗ya ˗pö ˗a  ˗dhɛ ˗ya Zɔbö ˗bha ˈsëëdhɛ ˗be ˗wo pö, ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗gleŋ ˗sɛŋbɔ ˗nu sü ˗a ˈgü. ˗Dhɛ ˈö ˗ya ˗a ˗wopösü ˗bha, ˗yö ˗to mü ˈö˗ pö ö ˗de ˗dhɛ Zɔbö ˗zotakɔ ˈyaa ˗së. ˗Ya ˗pö ö ˗zo ˈˈpiʋ̈: «Zɔbö! ˈBha ˗dho ü ˗zota ü ˗bha ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈgü dosɛnŋ.» ˈˈKɛɛ ˗ya ˗yö ꞊dhɛ ö ˗zotakɔ ˗nu ˗wo ˗bhɔ Zɔbö ˗bha ˗bha. ˗Ya ˗takun ˈyö ö ˗bha ˈwɔn yö ˗kɔ bho ˈˈgblʋʋ, ˈyö ꞊faan nu ˗a ˗dhɛ kö ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˈö ˗kë ˗a ˈka bhë, ˗ya bun.

12. Zoova ˗bɔ kwa ꞊dhegblü ˗nu ˗ta ˈö kwa ˗takun ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

¹² Kwa ꞊dhegblü ˗nu ˗wo kwa ꞊faanmën. Pë do ˈbha ˈö Zoova ˗yö bɔ ˗a ˗ta ˈzü ö ꞊faan nu kwa ˗dhɛ ˈyö ˗tɔ kwa ꞊dhegblü ˗nu. Pɔdhö ˗kun ˗a ˈˈpiʋ̈ ˈö ˗kpan ö ꞊dhegblü ˗nu ˗bha kö ‹ˈwo wo ˈko ˗nu faan dɔ.› (Wlɔ. 1:11, 12) Madhi ˈö ˈkwa˗ ˗wɔn ꞊blɛɛ ꞊klöö˗ yö, ˗kë ö ꞊dhegblü ˗nu ˈˈpiʋ̈ ˗sü ˗dhɔ ˗ya ˗kë. ˗Ya ˗pö: «Kwa ꞊dhegblü ˗nu ˈö ˈwɔn ˈö n ˗bha ˈwaa dɔ ˗ʒiaanwo bhë, Zoova ˗yö ˗bɔ ˗an ˗ta ˈö n ˗takun. ˗Wo mɛn ꞊faanmën ˗wo ˗nu ˗pö n ˗dhɛ, ɛɛnˈˈ ˈwo ˈsëëdhɛ ˗nu bɔ n ˗dhɛ. ˗Yö ˗kun pë ꞊dede ˈö n ˗bhawɔn ˈdhö˗ ˗bha ˗a ˈka. ˗Yö n ˗takun ˈyö ˈa n zuʋ̈ˈˈ ˗pʋ kwa ꞊dhegblü ˗nu ˈö ˗wa bɔ ˈwɔn suu do bhë ˗a ˈgü ˗an ˗dhɛ, ˈö ˈwo ˗gleŋ ˗da n ˗bha. Mɛn zii ˗nu ˗wa ˗zɔn n ˗dhɛ ˗kplawo ꞊dhɛ n ˗dhɔ ˗yö n ꞊dhegblü ˗nu ˈwo ˗zlanwokɔɔdhö ˗an ˗kë.»

13. Kwa ˗dho kwa ˈko ˗nu ꞊faanmën ˗bhɔkwëë ˗nu ˗ta ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

¹³ Kwa ˈko ˗nu ꞊faanmën ˗dhɛ ˗së ˈö ˈdhö, ˈyö ˗tɔ ˗bhɔkwëë ˗nu ˗ta. ˈKwa nu ˗an ˗ta, kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa kwa ꞊dhegblü ˗nu ˈˈnuɛ bho pë ˈwo ˗kë ˗a ˗wɔn ˈgü, ˈö ˈkwa˗ pö ˗an ˗dhɛ ˗an ˗dhɔ ˗yö kwa ˗kë. ˗A ˈwɔnzuan ꞊nɛn: Mɛn zii do ˈwo˗ ˗dhɛ Piɛdhö ˗ya ˗pö kwa ꞊dhegblü dhebɔ do ˈö˗ ꞊gɔɔn ˈyaa Zoova ˗dhɔkëmɛn ˈka, ˗a ˗dhɛ: «˗Kpan ü ˗bha ˗sü ˈö ˈdhɛ yö˗ ˈgü ˗yö yi ꞊faanmën ꞊dedewo. Ü sɔ ˗da ü ˗bha ˈnën ˗nu ˗bha ˗së ˈka, ˈö ˈwo ˈwɔn ˗daa ˗nu ˗kë ˗bhɔkwëë ˗ta.» ˗A ˈˈyi ˗yö ˗kan ˗a ˗dhɛ, ˈö˗ ˈˈɲɛɛn dɔ ˈgbaa. ˈYö˗ pö: «Pë ꞊dede ˈö n ˗bhawɔn ˈdhö ˗bha ꞊dɛɛ ˈa˗ ˈˈpiʋ̈ ˈa˗ man, ˈyö bhë.»

14. ˗Zlanwopösü ˗yö kwa ˗takun ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

¹⁴ ˗Zlanwopösü ˗yö ꞊faan ˗nu kwa ˗dhɛ. ˈKwa gagade ˗nu ˈwo Biblö ˈgü ˗an ˗zɔn mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˗dhɛ, ˈkö ˈwo ˗wɩ ˗a ˗bha ɛɛnˈˈ wo ˈti ˈˈwɩ ˗a ˗bha, kwa ˗kë kwa ˗de ˈgü ˗së. (Prov. 11:25) Kwa ꞊dhegblü do ˈwo˗ ˗dhɛ Tasi ˗ya ˗yö ꞊dhɛ ˗zlanwopösü ˗yö mɛn ꞊faanmën. ˗Dhɛ ˈö˗ ˗bha ˈkɔdhigümɛn do ˗yö ˗kan Zoova ˗bha, ˗yö ˗kë ö ˗de ˈgü ˗wëësü, ˈö ö ˗de dhɛɛˈˈ kpɔ ˗kplawo pë ˈö dho ˗a kë kö ˈö˗ ˗takun ˗a ˈka. ˗A ˗zotagüwɔn ˈˈwɛɛ ˈbha ˈyaa kun ˈdhö kö ˗yö ˈti kë ˈwɔn bhë ˗a ˈka. ˗Mën ˈö˗ ˗takun ˈyö mɛn ˈgügawɔn suu ˈö ˈˈdhʋ̈ ˈö bɔ ˗a ˈgü? ˗Zlanwopösü ˗mü. ˗Yö ˗zlanwo pö ˗ni ˈgü, ˗takundhe ˈö mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˗bhawɔn ˈdhö˗ ˗bha, ˈyö˗ ˗zo ˗yö to ˗a ˈˈpiʋ̈. ˗Ya ˗pö: «ˈˈTʋ̈ŋ bhë ˗a ˈgü, Zoova ˗yö n ˗takun ˈa Biblö ꞊klaŋnën do ˈö˗ ˗gɛn dho ˈˈdhiʋ̈ ˈzozodhö, ˗a ꞊slɔɔ. ˗Yö n ꞊faanmën ꞊dedewo. ˈPë n ˗takun ˈgbɛ ˈyö ˗tɔ ˗zlanwopösü.»

15. ˈPë Madhi ˗ya pö bhë, ˗gleŋ ˗mɛɛn ˈö˗ ˗da kwa ˗bha?

¹⁵ Mɛn ˈbha ˗nu ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo˗ ˗ga ꞊dhɛ ˈwaa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo ˗zlanwo pö wo ꞊faan ˈka ˈwɔn ˗nu ˈwo ˗an ˗bha, ˗an ˗wɔn ˈgü. ˗Ya kë ꞊dhɛ ka ka ˗zota ˈˈdhʋ̈, ka ˗zo ˗yö ˗bö ꞊dhɛ ˈpë ka ˗kɔ ˗mɔn ˗a ˗bha ˈka˗ kë, ˗yö ˗kë Zoova ˗dhɛ ˗së. ˗Kwa Madhi ˗bha ˈwɔnzuan ˗ga. ˈDhɛ dho ˈö ˗ya ˗zlanwokɔdhi ˈwo ˗wo ˈˈwɛɛ pö mü ˗a ˈgü, ˗yö ˗kë ö ˗de ˈgü ꞊dhɛ ˈpë ö këyö ˈyaa ˈdhö ˗a ˈdhö. ˗Ya ˗pö: «ˈˈTʋ̈ŋ ˈbha ˈˈpiʋ̈, pë dosɛnŋ ˈa˗ ˗kë ˗bhɔkwëë ˗nu ˗ta ˈyö ˗tɔ ˈwɔn ˗daa ꞊klöö˗ ˗nu kë ˗sü, ɛɛnˈˈ Biblö ˈˈɲan ˗nu ˗wopösü. ˈMan ˈdho ˗zlanwo pö, ˈsëëdhɛ ˈˈpɛn ˈnën ˈa˗ nu.» Mɛn ˗nu ˈwo ˗wo ˈö bhë ˗a pö ˗së ˈka ˗ya ö ˗de ˗zɔn ˗an ˈka, ˗yö ˗kë ö ˗de  ˈgü ˗bhaasü. ˈˈKɛɛ ˗yö ö ˗bha ˈwɔn yö ˗kɔ ˗bho ˈˈgblʋʋ. ˗Ya ˗yö ꞊dhɛ Zoova ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö bɔ ö ˗ta ˈö mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˗takun, ˈkö ˗kë ꞊dhɛ ˈyaa ˗wo ˈö bhë ˗a pö ˗së ˈka. ˗Ya ˗pö: «Gagade ˗nu ˈwo mɛn dha bhë, ˗wo ˗bhaasü, wo ˈnën ˈwo mɛn ˗nu ˗bha ˗tosɛta bho ˈˈgblʋʋ.»

16. Mɛn ˗nu ˈö ˈwaa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˗wo yö ˈˈkpɛɛn kö ˗wo ˗zlanwo pö bhë, ˈmën ˗dho ˗an ˗takun?

¹⁶ Zoova ˗ya ˈwɔn ˗dɔ ꞊dhɛ mɛn ˗nu ˈö ˈwaa wo ˈflëëgü ˗wa ˈˈpiʋ̈ kö wo ˗zlanwo pö, ˈˈkɛɛ ˈwaa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˗wo yö ˈˈkpɛɛn. ˗A ˗wɔn ˈgü, ˗yö ˗an ˗takun kö ˗wo ˗zlanwo pö ˈˈɲan ˗to ˗an ˗bha ˗mɛn ˗nu ɛɛnˈˈ ꞊dhɔtrɔɔ˗ ˗nu ˗dhɛ. ˗An ˗bha yö ˈwo kun ˗a kë ˗ni ˈgü ˗Zlan ˗dhɛ ˗be bhë, waa˗ ˗zɔn ˗a ˗dhɛ ˈö ꞊dɛɛ ˗a ˈka, ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗an ˈgü ga. ˈˈKɛɛ ꞊waa˗ ˈwɔn dɔ ꞊dhɛ Zoova ˗yö ˗an ˗takun ˗ni ˈgü, ˗wo ˗dho ꞊faan ˈö ˗an ˗bhawɔn ˈdhö˗ ˗bha kö ˗wo bɔ ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈgü zuʋ̈gblüdhi ˈka, ˗a ꞊slɔɔ.

17. ˈKwa ˗dhɛ ˗ga Ecclésiaste 11:6 ˈgü, ˈmën ˗kë ˈkwa ˗dho ˗zlanwo pö ˗kplawo ˈkö ˗kë ꞊dhɛ mɛn ˗nu ˈwaa wo ˈˈtʋ ˈto?

¹⁷ Kwa gagade ˗zɔn ˗ni ˈgü mɛn ˗nu ˗dhɛ, ˈdhɛ ˗dho dhi ˗a ˗bha, ˈkwaa˗ ˗dɔ. (Ecclésiaste 11:6 ˗wo pö.) Kwa ꞊dhɛgblü Babadha ˈö˗ ˗kwɛ ˈdhö 80, ˗yö ˗zlanwo ˗pö ꞊shiö ꞊shiö telefɔnö waa ˈsëëdhɛ ˗bɔ mɛn ˗nu ˗dhɛ ˗sü ˈka. ˈSëëdhɛ do ˈbha ˈö˗ bɔ, ˗yö ˗kwɛ 2014 Masö 1 ˗bha La Tour de garde ˈö˗ ˈwɔn ˗gɔ do ˗kë « Ce que Dieu a fait pour vous » ˈka, ˗a ˗da ˗a ˈgü. ˈYaa kun Babadha ˈˈɲaan ˗be ꞊dhɛ dhebɔ do waa ö ꞊gɔɔn ˈö ˈwo ˗an bho kwa kpö ˈgü, ˈnën ˈwo ˗dho ˈsëëdhɛ bhë ˗a ꞊slɔɔ. ˗Wa ˗wo ˗pö ˗gɛn ˗ɲaan ˈka ꞊va. ˗A gɔndënën ˗ya ˗yö ꞊dhɛ ˈpë Zoova yöö ꞊dede ˈö ˈwɔn blɛɛˈˈ ˗ni ˈgü wo ˗dhɛ, ˗a ˈdhö. ˈDhɛ ˗kë ˈˈdhʋ̈, ˈyö ˈwo ˗ya ˗dho ˗bhɔkwëë ˗nu ˗ta ˗sü ˗bha, ˈö ˈwo ˗zlanwo pö, ˈˈkɛɛ kö ˗an ˗kɔ ˗ya ꞊zɔɔ ˗ya ˗mɔn ˗kwɛ 27 ˗bha. ˈSëëdhɛ ˈö Babadha ˗ya bɔ bhë ,ˈwɔn ˗së ˈö go ˗a ˈgü ˗ya ꞊faanmën, ˈö˗ ˗zo ˗gban ꞊dedewo.

18. ˈKwa˗ pö ˗Zlan ˗yö kwa ˗zo ˗gban, ˈmën ˈkwa ˗dho ˗a kë?

¹⁸ Zoova ˗yö ˗bɔ bhɛɛsü, Biblö, kwa ꞊dhegblü ˗nu waa ˗zlanwopösü ˗nu ˗ta ˈö kwa ˗zo ˗gban. Pë ˗nu bhë ˈkwa ˗an kë, kö kwa kwa ˗zo ˗yö ꞊dhɛ ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö kwa ˗takun, ˈö ˈˈwɩ ˗sü ˈka˗ ˗bha. ˈDhɛ ˗kë ˈˈdhʋ̈, kwa dua ˗mü ˈkwa kwa ˗zo yö kwa Dë ˈö dhaŋ˗ ˈgü ˗a ˗dhɛ, ˈyö sü ꞊dhɛ ˗ya «ˈˈpiʋ̈ ˈö ö ˗bha ˈˈpiigbɩɩdhɛ ˗zɔn zuʋ̈puumɛn ˗nu ˗dhɛ.»​—2 Chron. 16:9.