1. ˈWɔn ˗mɛɛn ˗nu ˈwo ˗kë kwa ꞊dhegblü ˗nu ˈka?

 ˈBHA ˈwɔn ˈbha kë ˗sü ˗ya ü ˗zo ˈˈpiʋ̈ ˗be Zoova ˗bha ˈka, ˈö ü ˗kɔ ˈti ˗mɔn ˗a ˗bha ˗ee? b ˗Ya kë ꞊dhɛ ˗yö ˈˈdhʋ̈, kö bhi dosɛnŋ ˈyaa ˈnën ˗kë ü ˈka ˈˈdhʋ̈. Mɛn do ˈwo˗ ˗dhɛ Fidhipö ˗yö ˗kun ˗a ˈˈpiʋ̈ ˗be kö ö ˗bha bhɛɛwo ˗yö kë ˗së, ˈgo mü ˈzü kö ˈö bhɛɛˈˈ ˗kplawo. ˈˈKɛɛ ˈyaa kun ˈˈtʋ̈ŋ ꞊slɔɔ ˗ni ˈgü kö ˗yö bhɛɛˈˈ. Erika ˗kun ˗a ˈˈpiʋ̈ ˈö nu ˗zlanwopösü ˗bhɔkwëë ˗nu ˗ta ˈˈlɛlɛ ˗bha, ˈˈkɛɛ ˗ya ˗yö ꞊dhɛ ö ˗kɔ ˈyaa kun ˗mɔn ˗ni ˈgü ˗a ˗bha. Toma ˗de ˈpö ˗yö Biblö ˗be ˗todhʋ̈sü ˗wopösü ˈgüdan ˗gɛnɲaan ˈka ꞊va, ˈˈkɛɛ ˗ya ˗pö: «Biblö ˗wopösü ˈyaa kun n ˗dhɛ ˗së ˈgbɛ. A˗ ˈgüdan ˗gɛnɲaan ˈka ˗yaaga, ˈˈkɛɛ n ˈˈdhiʋ̈ ˗yö ˗to Levitique ˗bha ˗kplawo.»

2. ˈWɔn ˈbha ˈö ˈkwa˗ ˗ya kwa ˗zo ˈˈpiʋ̈ kö ˈkwa˗ kë ˗Zlan ˗bha ʒiaan ˗ta kwa ˗kɔ ˈyaa ˗mɔn ˗ni ˈgü ˗a ˗bha, ˈmën ˗kë kwa ˈgü dua ˈyaa ˗mü kö ˗yö ga?

² ꞊Ya kë ꞊dhɛ ˈwɔn ˈbha ˈö ˈkwa˗ ˗ya kwa ˗zo ˈˈpiʋ̈ kö ˈkwa˗ kë kwa ˗kɔ ˈyaa ˗mɔn ˗ni ˈgü ˗a ˗bha, kwa ˈgü ˈya ˗dho ga. ˗Yö kë kwa ˈˈɲaan ꞊dhɛ ˈkwa˗ pö ˈwɔn ˈbha ˈö ˈkwa˗ ˗ya kwa ˗zo ˈˈpiʋ̈ ˈkwa ˗mɔn ˗a kë ˗sü ˗bha, ˈkö ˗kë ꞊dhɛ pë ˗bhaasü ˗mü, kwa ˗bhawɔn ˗yö ˈˈtʋ̈ŋ ꞊va waa ˈgüdɔgbɩɩsü ˗bha. ˗A kë ˗sü kö ˈkwa ˗Zlan ˗bha yökësü ˗wɔn ˗ya kwa ˗zo ˈˈpiʋ̈, kö ˈkwa˗ kë ˗ʒian mɛɛnˈˈ bhë, ˗ya ˗zɔn ꞊dhɛ ˗mlɛɛn ˈö kwaa Zoova kwa ꞊zinŋgü ˗a ˗wɔn ˗yö kwa ˗gɔ ˈˈgbɩɩ˗, ˈö ˈkwa˗ ˈˈpiʋ̈ kö pë ꞊bhlëësü ˈö kwa ˗gɔ ˈkwa˗ nu ˗a ˗dhɛ. Kwa ˗bha ˈgüdɔgbɩɩsü ˗yö Zoova ˗dhɛ ˗së. ˗Kwaa ˈwɔn dɔ ꞊dhɛ pë ˈö kwa ˗kɔ ˈyaa ˗mɔn ˗a kë ˗sü ˗bha Zoova ˈyaa˗ ˗dhɛ kwa ˗gɔ. (Ps. 103:14; Mich. 6:8) ˗Dhɛ ˈö ˈˈdhʋ̈, ˈkwa˗ pö ˈkwa ˈwɔn ˈbha kë ˗sü ˗ya kwa ˗zo ˈˈpiʋ̈, ˗yö kë pë ˈö kwa ˗kɔ ˗mɔn ˗a ˗bha ˗a ˈka. Kwa ˗dho ˗a kë ꞊dhɛ kö ˈwɔn ˈö kwa ˗zo  ˈˈpiʋ̈ ˈkwa ˗mɔn ˗a kë ˗sü ˗bha? ˗Kwaa ˈˈslö ˈbha ˗nu ˗wɔn blɛɛˈˈ.

3. ˈMën ˗kë ˈö ˗së kö ˈwɔn ˈö kwa ˗zo ˈˈpiʋ̈ ˗a kë ˗sü ˗dhɔ ꞊dede ˗yö kë kwa ˈgü?

³ ˈKwa˗ pö pë ˈö ˈkwa˗ ˗ya kwa ˗zo ˈˈpiʋ̈ ˗yö kë, ˗a kë ˗sü ˗dhɔ ꞊dede dua ˗mü ˗yö kë kwa ˈgü. Pë ˈö mɛn ˗ya ˗ya ö ˗zo ˈˈpiʋ̈ ˗a kë ˗sü ˗dhɔ ꞊dede ˗ya kë ˗a ˈgü, ˗yö ö ˈgü ˗dɔ ˈˈgbɩɩ˗ kö ˈö ˗mɔn ˗a ˗bha. ˗A ˗dhɔ ˈö ˈˈdhʋ̈ kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa˗ ˗zɔn ˈˈtee ˈö ˈˈyitagɔ ˗blü ˗ni ˈgü kö ˗yö ˗lo ö ˈdhodhɛ ˗bha, ˗a ˈka. ˈˈTee ˗ya ʒiö ˗kplawo, ˗a ˈˈyitagɔ ˗blümɛn ˗dho ˈdho ˈö ˗lo ˗a ˈka ˗a ˈdhodhɛ ˗bha. ˗A ˈˈtee ˗ya kë ˈˈgbɩɩ˗, ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗lo ˈˈvaandhö. ˗Kɔ do ˈö bhë ˗a ˈka, pë ˈö ˈkwa˗ ˗ya kwa ˗zo ˈˈpiʋ̈ ˗a kë ˗sü ˗dhɔ ꞊dede ˗ya kë kwa ˈgü, kwa ˗dho ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa˗ ˗kë. Kwa ꞊dhegblü Davi ˈö Salvadɔɔ ˗ya ˗pö: «Pë ˈö ˈkwa˗ ˗ya kwa ˗zo ˈˈpiʋ̈ ˗a kë ˗sü ˗dhɔ ꞊dede ˗ya kë kwa ˈgü, kwa kwa ˈgü ˗dɔ ˈˈgbɩɩ˗ ˈö ˈkwa˗ ˗kë. ˗Ya kë ˈˈdhʋ ˈkwaa kwa ꞊kwaa pë ˈbhaa ˗zü kö ˗yö kwa ˈkun ˗a kë ˗sü ˗bha.» ˗Dhɛ ˈö ˈˈdhʋ̈, ˗mën ˈö kwa dua ˈdhö ˗mü ˈkwa˗ kë kö ˈwɔn ˗nu ˈwo kwa ˗zo ˈˈpiʋ̈ ˗an kë ˗sü ˗dhɔ ˗yö kwa kë?

4. ˗Mën ˈö ˈkwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa ꞊bhɛɛ Zoova ˗dhɛ ˗a ˗wɔn ˈgü? (Fidhipö 2:13) (Kpɔɔˈˈ ˈzü pë ˈˈbin ˗bha.)

⁴ ˗Kwa bhɛɛˈˈ kö Zoova ˗yö kwa ˗bha ˈwɔn ˗nu kë ˗sü ˗dhɔ ˗dadhiʋ̈. Zoova ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö bɔ ö ˗bha ˗zuu ˈˈslʋ̈ʋ̈slʋ̈ ˗ta ˈö ꞊faan nu kwa ˗dhɛ kö ˈpë ˈkwa˗ ˗ya kwa ˗zo ˈˈpiʋ̈, kwa ˗kɔ ˗yö ˗mɔn ˗a kë ˗sü ˗bha. (Fidhipö 2:13 ˗wo pö.) ˈˈTʋ̈ŋ ˈbha ˗nu ˈka kwa ˈwɔn ˗nu ˗ya ˈkwa ˗zo ˈˈpiʋ̈, ˈyö ˗tɔ kwa˗ ˈwɔn ˗dɔ ꞊dhɛ kwa dua ˗mü kö ˈkwa˗ kë. ˗A ˗kë ˈˈdhʋ̈ ˗sü ˗yö ˈwɔn ˗së ˈka. ˈˈKɛɛ ˗a ˈbha ˗ya kë kö ˗a kë ˗sü ˗dhɔ ꞊dede ˈyaa kwa ˈgü. Pë ˈö ˗kë kwa ꞊dhegblüdhe do ˈö go Uganda ˈwo˗ ˗dhɛ Norina ˗a ˈka, ˈyö bhë. ˗Yö ˗kun ˗a ˈˈpiʋ̈ kö ˈö mɛn ˈbha ꞊slɔɔ kö ˈö˗ ꞊klaŋkë Biblö ˈka. ˈˈKɛɛ ˗a kë ˗sü ꞊faan ˈyaa kun ˗a ˈgü, ˈyö sü ꞊dhɛ ˗a ˗bha ˈgü ˈyaa mɛn ꞊klaŋkëmɛn ˗së ˈka. ˗Mën ˈö˗ ˗takun. ˗Ya ˗pö: «A ˗ya bhɛɛˈˈ ˗sü ˗bha Zoova ˗dhɛ yi ꞊gban ˈˈpɛpɛ ˈka kö ˗yö n ˗takun kö mɛn ˗nu ꞊klaŋkë Biblö ˈka ˗sü ˗dhɔ ꞊dede ˗yö ˗da n ˈgü. ˈˈTʋ̈ŋ do ˈö bhë ˗a ˈka ˈpö, a ˗kun baaˈˈ ˗ni ˈgü n ˗de ˗bha kö ˗a kë mɛn ꞊klaŋkëmɛn ˗së ˈka. ˗Dhɛ ˈö ˈˈsu ˈbhaa ˗yö ˗ʒiö, a˗ ˈsuan˗ ˗bho ꞊dhɛ mɛn ꞊klaŋkë Biblö ˈka ˗sü ˗dhɔ ˗ya ˗da n ˈgü ˈzü. ˗Kwɛ ꞊dede ˈö bhë ˗a ˈka, Biblö ꞊klaŋ ꞊plɛ ˈnën ˈa˗ züdɔ.»

5. ˈKwa˗ pö pë ˈö ˈkwa˗ ˗ya kwa ˗zo ˈˈpiʋ̈ ˗a kë ˗sü ꞊faan ˗yö kë kwa ˗gɔ, ˗mën ˈö ˈkwa dho kwa ˗zota ˗a ˈgü?

⁵ Pë ˗nu ˈö Zoova ꞊yaa ˗an kë kwa ˗dhɛ ˗kwa kwa ˗zota ˗an ˈgü. (Ps. 143:5) Bɔmɛn Pɔdhö ˗yö ö ˗zota ˗gasitɛ ˈö Zoova ˗ya ˗kë ˗a ˗dhɛ ˗a ˗wɔn ˈgü. ˗A ˗kë ˈˈdhʋ̈ ˗sü ˗ya ˗blü ˈö yökë Zoova ˗dhɛ ö ꞊faan ˈka. (1 Ko. 15:9, 10; 1 Tim. 1:12-14) ˗Kɔ do ˈö bhë ˗a ˈka, ˈkwa kwa ˗zota pë ˗nu ˈö Zoova ꞊yaa˗ ˗an kë kwa ˗dhɛ ˗an ˈgü, pë ˈö ˈkwa˗ ˗ya kwa ˗zo ˈˈpiʋ̈ ˗a kë ˗sü ˗dhɔ ˗dho ˗da kwa ˈgü. (Ps. 116:12) Kwa ꞊dhegblüdhe do ˈö Ɔndurasö ˗yö ˗kun ˗a ˈˈpiʋ̈ ˈö kë ˈˈtʋ̈ŋ ꞊gban ˈgü ˗yödhiʋ̈ ˈka. Pë ˈö˗ ˗takun ˈö ˗mɔn ˗kë ˗a ˈka ˗sü ˗bha ˗ya ˗blɛɛ ˈö˗ pö: «˗Kɔ ˈö n ˗dhɔ ˗yö Zoova ˗kë ˗a ˈka a n ˗zota ˗a ˈgü. Zoova n ˗takun ˈa ˗da ˗a ˗dhɔkëmɛn ˗nu kpö ˈgü. ˗Yö ö ˗zokë n ˈˈpiʋ̈, ˈö ö ˗kɔ kpa n ˗ta. ˈDhɛ ˈa n ˗zota ˗a ˈgü, Zoova ˗dhɔ ˈö n ˈgü ˗yö ˗dadhiʋ̈, ˈö ˗kë ˗yödhiʋ̈ ˈka ˗sü ꞊faan ˗yö ˗kë n ˗gɔ.»

6. ˗Mën ˈbha ˈö dho kwa ˗takun ꞊dedewo kö pë ˈö ˈkwa˗ ˗ya kwa ˗zo ˈˈpiʋ̈, ˈkwa˗ kë?

⁶ ˈWɔn ˗së ˗nu ˈwo dho ˈgo pë ˗nu ˈwo kwa ˗zo ˈˈpiʋ̈ ˗an kë ˗sü ˈgü, ˗kwa kwa ˗zota ˗an ˈgü. Pë ˈö Erika  ˈö ˈkwa˗ ˗wɔn ꞊blɛɛ ꞊klöö yö ˗a ˗takun ˈö ˗mɔn ˗nu ˈˈlɛlɛ ˗bha ˗sü ˗bha, ˗kwaa ˗ga. ˗Ya ˗pö: «A˗ ˗yö ꞊dhɛ n ˈti kë ˗zlanwopösü ˗bhɔkwëë ˗nu ˗ta ˈˈlɛlɛ ˗bha, ˗a ˈgü ˗wɔn ˗nu ꞊vadhɛ ˗wo ˗ʒiö n ˗ta. ˈˈKɛɛ ˈman nu ˈzodhö, a n ꞊dhegblü ˗nu ꞊tuaa ˗bho, ˈö yaa˗ ˗nu ˈyi ˈˈdoodɔ yi ˈkwëë˗. ˗Ya ˈgo mü ˈzü a n ˈˈtʋ ˈto ˗dhioo ˗së ˗nu ˈwo dho ˗a kë kö n zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü ˗yö dhi, kö n ˗gɛn ˗yö ˈdho ˈˈdhiʋ̈ ˗zlanwopösü ˈgü, ˗an ˗bha.» Erika ˗yö ö ˗zota ˈwɔn ˗së ˗nu ˈwo ˗nu ˈˈlɛlɛ ˗bha ˗sü ˈgü, ˗an ˈgü. ˗A ˗wɔn ˈgü pë ˈö˗ ˗ya ö ˗zo ˈˈpiʋ̈, ˗a ˗kɔ ˗yö ˗mɔn ˗a kë ˗sü ˗bha. Pë ˗nu ˈö ˈkwa ˗an ˗ya kwa ˗zo ˈˈpiʋ̈ ˈkwa ˗mɔn ˗an kë ˗sü ˗bha, ˈwɔn ˗së ˗nu ˗mɛɛn ˈö ˈkwa dho ˗an ꞊slɔɔ ˗a ˈgü? ꞊Ya kë ꞊dhɛ pë ˈö ˈkwa˗ ˗ya kwa ˗zo ˈˈpiʋ̈ ˈyö ˗tɔ Biblö ˗wopösü waa bhɛɛsü, ˈkwa kwa ˗zota ˗kɔ ˈö dho kwaa Zoova kwa ˗bha ˗mlɛɛn ˗gɛn ˗gban ˗a ˈka ˗a ˈgü, ˗a kë ˗sü ꞊faan ˗dho kë kwa ˗gɔ. (Ps. 145:18, 19) ꞊Ya kë ꞊dhɛ pë ˈö kwa ˗zo ˈˈpiʋ̈ ˈyö ˗tɔ kletiɛn ˗nu ˗bha ˈˈklʋʋsë ˈbha ˗ya ꞊bhlëë ˈgü ˗sü, ˗kɔ ˈö dho kwaa mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu kwa ˗bha ˗mlɛɛn ˗gɛn ˗gban ˗a ˈka, ˗kwa kwa ˗zota ˗a ˈgü. (Kodh. 3:14) Pë ˈö˗ ˗wɔn ˈgü ˈkwa˗ ˈˈpiʋ̈ ˈkwa ˈwɔn ˗nu ˈwo ˈˈdhʋ̈ ˗an kë, ˗kwaa ˗bɛnzë ˈsëëdhɛ ˗ta, kö ˈkwa˗ ˗ga zoodhö zoodhö. Toma ˈkwa˗ ˗wɔn ꞊blɛɛ ˈˈdhuŋ bhë, ˗ya ˗pö: «Pë ˈa˗ ˈˈpiʋ̈ kö ˈa˗ kë ˗a ˗gɛn ꞊va ˗ya kë n ˗gɔ, ˗a n ˈgü ˗dɔ ˈˈgbɩɩ˗ ꞊dedewo kö n ˗kɔ ˗yö ˗mɔn ˗a kë ˗sü ˗bha.»

7. ˗Mën ˈö Ʒulio waa ö ˗bha dhebɔ ˗an ˗takun ˈö ˈwo ˗mɔn pë ˈwo ˗ya wo ˗zo ˈˈpiʋ̈ ˗a kë ˗sü ˗bha?

⁷ ˗Kwa ꞊nënŋ mɛn ˗nu ˈwo dho kwa ꞊faanmën ˗an ˗bha. (Prov. 13:20) Pë ˈö Ʒulio waa ö ˗bha dhebɔ ˗an ˗takun ˈö ˈwo wo ˗bha ˗zlanwopösü ˗dadhiʋ̈, ˗kwaa ˗ga. Ʒulio ˗ya ˗pö: «Yi ˈˈtɔŋdëdhɛ ˗kun mɛn ˗nu ˈö ˈwo dho yi ꞊faanmën kö ˈyi yi ˗bha ˗zlanwopösü ˗dadhiʋ̈ ˗an ˗bha, ˈö yaa˗ ˗nu ˈyi˗ ˗wɔn ꞊blɛɛ. ˗A mɛn ꞊vadhɛ ˗wa ˈwɔn suu ˗nu ˈwo ˈˈdhʋ̈ ˗an ˗ya wo ˗zo ˈˈpiʋ̈ zii ˈka ˗be, ˈö ˗wa ˗mɔn ˗an kë ˗sü ˗bha. ˗Wo ˗kun ˈˈslö ˗sɛŋbɔ ˗nu ˗zɔn ˗ni ˈgü yi ˗dhɛ. Yi ˈˈtɛɛbɔ ˗nu ˗kun yi dhɛɛˈˈ ˗nu ˈkpɔ ˗ni ˈgü kö ˈwɔn ˈö yi ˗zo ˈˈpiʋ̈ bhë ˗dhɛ ˈö ˈya yö ˗a ˈka ˗a ˗bha, ˈwo˗ dɔ. ˗A ˗dhɛ ˗nu ˈö ˈyaa ˗an kë ˗kɔ dɔ, ˗wa ˈˈslö ˗nu ˗zɔn yi ˗dhɛ.»

8. ˈKwa˗ pö kwa zuʋ̈ˈˈ ˗yö bhɔ ˈwɔn ˗nu kë ˗sü ˗bha ꞊köŋ kö ˈkwa ꞊kun ˗an kë, ˗mën ˈö ˗dho kë? (Kpɔɔˈˈ ˈzü pë ˈˈbin ˗bha.)

⁸ Mɛn ꞊gban ˈˈpɛpɛ, yi ˈbha ˗nu ˈka ˈwɔn ˗nu kë ˗sü ꞊faan ˈyaa kë kwa ˗gɔ. ꞊Ya kë ˈˈdhʋ̈ kö ˈwɔn ˈö ˈkwa˗ ˗ya kwa ˗zo ˈˈpiʋ̈ ˈkwaa ˗mɔn ˗a kë ˗sü ˗bha ˈnën bhë ˗ee? ˗Abin. ˗A ˈwɔnzuan ꞊nɛn: ˈˈTee ˈˈgbɩɩ˗ ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˈˈyitagɔ ˗blü, ˈö dho ˈö ˗lo ˗a ˈka ˗dhɛ ˈö dho ˗a ˗bha ˗a ˈgü. ˈˈKɛɛ ˗dhɛ ˈbha ˗nu ˈgü, ˈˈtee ˈyaa ʒiö mü ˈˈgbɩɩ˗. ˗Dhɛkpaɔyi ˈbha ˗nu ˈka ˗ʒiaanwo, ˈˈtee ˈyaa ʒiö. ꞊Ya kë ˈˈdhʋ̈ kö ˈˈyitagɔʒiömɛn ꞊dede ˈyaa ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö ˗ya ˗blü ˗ee? ˗Abin, ˈˈyitagɔ ˈbha ˗nu motëë ˗yö ˗dhö, ˈö˗ ˈbha ˗nu ˗blü ˗a ka ˈˈdhü ˗nu ˈdhö ˗dhö. ˈˈYitagɔʒiömɛn ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö˗ ˗blü pë ˗nu ˈwo bhë ˗an ˈka, ˈö dho ˈö ˗lo. ˗Kɔ do ˈö bhë ˗a ˈka, ˈwɔn ˗nu ˈwo kwa ˗zo ˈˈpiʋ̈ ˗an kë ˗sü ꞊faan ˈö kwa ˈgü ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗kë ˈˈgbɩɩ˗ yi ˈbha ˗nu ˈka, ˈˈkɛɛ ˈö ˈˈtʋ̈ŋ ˈbha ˗nu ˈka ˗a kë ˗sü ꞊faan ˈyaa kë kwa ˗gɔ. Kö ˈkwa˗ pö kwa zuʋ̈ˈˈ ˗yö bhɔ ꞊köŋ ˈwɔn ˗nu ˗bha kö ˈkwa ꞊kun ˗an kë, ˗a ˈbha ˗ya kë kwa ˗kɔ ˈti ˗dho ˗mɔn ˗an kë ˗sü ˗bha toŋtoŋdhö. ꞊Dhɛ ˈˈyitagɔʒiömɛn ˈdhö, ˈkö ˗kë ꞊dhɛ pë ˈö ˈkwa˗ ˗ya kwa ˗zo ˈˈpiʋ̈ ˗a kë ˗sü ꞊faan ˈyaa kwa ˗bha, ˗kwa ˗kɔ ˈö ˈkwa dho ˗a kë ˗a ˈka kö ˈkwa ˗mɔn ˗a kë ˗sü  ˗bha, ˗a ˈˈwɛɛ mɛɛnˈˈ. ˗Yö ˈˈdhʋ̈ ꞊dhɛ yö ˈti ˗dho kë ˈˈplëëplë, ˈˈkɛɛ ˈkwa ˗mɔn ˗a kë ˗sü ˗bha, kwa zuʋ̈ˈˈ ꞊nii ˗dho ˗da. ˗Yö dɔ kö pë ˈö ˈkwa dho ˗a kë ˈkwa˗ ˈwɔn blɛɛˈˈ, ˗kwa dhɛɛˈˈ do ˈö mɛn ˈbha ˗nu ˗wa kpɔ wo ˗de ˗gɔ, ˗a ˗yɔ bɔ.

9. ˈKö ˗kë ꞊dhɛ Zoova ˗bha yö ˈbha kë ˗sü ˈˈdhia ˈyaa kwa ˈgü, kwa dua ˗mü kö ˈkwa˗ ˈgüdan ˗ee? ˗A ˈgü ˈˈpʋ.

⁹ Zoova ˗ya ˈˈpiʋ̈ kö ˈkwa ö ˗bha yö kë zuʋ̈niidadhe waa zuʋ̈ˈˈ ˈˈpuu ˈka. (Ps. 100:2; 2 Ko. 9:7) Zoova ˗bha yö ˈbha ˈö˗ kë ˗sü ˈˈdhia ˈyaa kwa ˈgü, kwa dua ˗mü ˈkwa˗ kë ˗ʒian mɛɛnˈˈ ˗kplawo ˗ee? ˗Kwa bɔmɛn Pɔdhö ˗bha ˈwɔnzuan ˗ga. ˗Ya ˗pö: «꞊Gbaɔn ꞊në ˈa˗ wo n ˗dɩ ˗ta, ˈyö ˈa n zuëˈˈ kun n ˗bha ˈwɔn ꞊gban ˗wɔn ꞊gban ˈgü.» (1 Ko. 9:25-27) ˈKö ˗kë ꞊dhɛ pë ˈö Zoova ˗ya pö ˗a ˗dhɛ ˗ya kë, ˗a kë ˗sü ˈˈdhia ˈyaa kun Pɔdhö ˈgü, ˗yö ˈˈgbɩɩdhɛ ˗wɔ ö ˗de ˗ta, ˈö ˗an ˗kë. Pë ˗nu ˈö Pɔdhö ˗yö ˗an ˗kë ˗wo ˗kë Zoova ˗dhɛ ˗së ˗ee? ꞊Ii, Zoova ˗yö ˈdhuëë˗ ˗kpɔ ˗a ˗bha ˈgüdɔgbɩɩsü ˗bha.—2 Tim. 4:7, 8.

10. Kwa ˈgü ˗ya ga pë ˈbha ˈö ˈkwa˗ kë ˗sü ˗ya kwa ˗zo ˈˈpiʋ̈ ˗a ˈka, ˈkwa kwa ˈgü dɔ ˈˈgbɩɩ˗ ˈkwa˗ kë ˗a ꞊trɔɔn ˗mɛɛn ˈö ˈkwa dho ˗a ꞊slɔɔ?

¹⁰ ˗Kɔ do bhë ˗a ˈgü, ˈkwa kwa ˈgü dɔ ˈgbɩɩ˗ kö pë ˈö kwa zuʋ̈ˈˈ ˈˈpiʋ̈ ˈkwa˗ kë, ˗yö Zoova zuʋ̈ˈˈ ꞊nii ˗da ꞊dedewo. Pë ˈö˗ zuʋ̈ˈˈ ꞊nii ˗da ˈyö ˗tɔ, ˈkö ˗kë ꞊dhɛ pë ˈö ˈkwa˗ kë ˗ni ˈgü ˈˈdhʋ̈ bhë ˗a ˗dhɔ ꞊dede ˈyaa kwa kë, ˗ya ˈwɔn ˗dɔ ꞊dhɛ kwa kwa ˈgü ˗dɔ ˈˈgbɩɩ˗ ˈö ˈkwa˗ ˗kë yö ˗zë ö ˗dhɔ ˗bha. ꞊Dhɛ ˗kɔ do ˈö Zoova ˗yö ˈdhuëë˗ kpɔ ˗a ˈka Pɔdhö ˗bha bhë ˗a ˈdhö, ˗yö ˗dho ˈdhuëë˗ ˈkpɔ kwa ˗bha ˈpö. (Ps. 126:5) Zoova ˗yö ˈdhuëë˗ ˗nu ˈkpɔ ˗ni ˈgü kwa ˗bha, ˗a ˗bha yökësü ˗dhɔ ˗dho ˗da kwa ˈgü. Kwa ꞊dhegblüdhe do ˈwo˗ ˗dhɛ Lusina ˈö go Polɔɲö ˗ya ˗pö: «Yi ˈbha ˗nu ˈka n ˈgü ˗ya ga, ˗zlanwopösü ˗dhɔ ˈyaa kë n ˈgü. ˈˈKɛɛ ˈman n ˈgü dɔ ˈˈgbɩɩ˗ ˈman ˈdho, n zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü ˗yö ˗dhi, ˈö ˗kë n ˗gɔ gbɔɔdhe ˗së do ˈbha ˈka.» ˗Dhɛ ˈö ˈˈdhʋ̈ kwa ˈgü ˗ya ga ˈwɔn ˈbha kë ˗sü ˈka, ˈpë ˈkwa dho ˗a kë ˗kwaa ˗ga.

11. Zoova ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö kwa ˗takun ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ kö ˈkwa ˗mɔn kwa ˗de ꞊sɔŋ ˗bha?

¹¹ ˗Kwa ˗mɔn ˗de ꞊sɔŋ ˗bha ˗sü ˗dhɛ Zoova ˗gɔ. ˗Mɔn ˗de ꞊sɔŋ ˗bha ˗sü ˈnën ˗tɔ kwa ˗zokë kwa ˈˈtakɔ waa kwa zuʋ̈ga ˗an ˈˈpiʋ̈ ˗sü. ˗Wo ˈö bhë ˗yö ˗gban ꞊shiöŋ kwa ˗de ˈkun ˗sü kö ˈkwa ˗dho ˈwɔn yaa kë, ˗a ˗bha. ˈˈKɛɛ kwa ˗bhawɔn ˗yö ˗mɔn kwa ˗de ꞊sɔŋ ˗bha ˗sü ˗bha ˈpö kö ˈwɔn ˗së ˈbha ˈö˗ kë ˗sü ˈdhö kwa ˗kɔa ˈˈgbɩɩ˗ ɛɛnˈˈ ˈö˗ ˗dhɔ ˈyaa kwa ˈgü, ˈkwa ˗mɔn ˗a kë ˗sü ˗bha. Kwa ˗zo ˈya ˗dho bhɔ ꞊dhɛ ˗mɔn ˗de ꞊sɔŋ ˗bha ˗sü ˗yö ˗zuu ˈˈslʋ̈ʋ̈slʋ̈ këyö do ˈka. ˈDhɛ ˈö ˈˈdhʋ̈, ˗kwa ˗zuu ˈˈslʋ̈ʋ̈slʋ̈ ˗dhɛ Zoova ˗gɔ kö ˗yö kwa ˗takun kö ˈˈklʋʋsë ˈö bhë ˗yö kë kwa ˗gɔ. (Dhu. 11:13; Ga. 5:22, 23) Davi ˈö ˈkwa˗ ˗wɔn ꞊blɛɛ ˈˈdhuŋ bhë ˗yö ˗kun ˗a ˈˈpiʋ̈ kö ö ˗bha Biblö ˗draan ö ˗de ˈˈpiʋ̈ ˗sü ˗yö kë zoodhö zoodhö. ˗Yö ˗kɔ ˈö bhɛɛsü ˗ya ˗takun ˗a ˈka ˗a ˗wɔn ˗blɛɛ ˈö˗ pö: «A ˗bhɛɛ Zoova ˗dhɛ kö ˗yö n gba ˗mɔn ˗de ꞊sɔŋ ˗bha ˗sü ˈka. ˗A ˈsaa˗ ˈgü, n ˗kɔ ˗yö ˗mɔn Biblö ˗draan n ˗de ˈˈpiʋ̈ ˗sü ˈö ˗kplawo, ˗a ˗bha.»

12. Ecclésiaste 11:4 ˗yö kwa ˗takun ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ kö ˈpë ˈkwa˗ ˗ya kwa ˗zo ˈˈpiʋ̈ ˈkwa˗ kë?

¹² ˈKwa ˗dho dɔ kö ˈkwa kë ˈwɔn ˗së ˈgü. ˈˈKpɔnŋtaadhɛ ˈö yö ˗a ˈgü, ˈwɔn ꞊gban ˈti ˗dho kë ˗së toŋtoŋdhö. ˈKwa˗ pö ˈkwa kwa ˈˈɲan ˈto kö ˈwɔn ꞊gban ˗mɔn ˈˈkwëë ˗së ˈka, pë ˗nu ˈö ˈkwa ˗an ˗ya kwa ˗zo ˈˈpiʋ̈ kwa ˈti ˗dho ˗an kë. (Ecclésiaste 11:4 ˗wo pö.) Kwa ꞊dhegblü do ˈwo˗ ˗dhɛ Deniɛlö ˗ya ˗pö: «ˈKwa ˗dho kwa ˈˈɲan ˈto kö ˈwɔn ꞊gban ˈˈpɛpɛ ˗wo ˗mɔn ˈˈkwëë ˗së ˈka. ˈPë ˈkwa˗ ˈˈpiʋ̈ ˈkwa˗ kë kwa ꞊dede ˗kwa ˗ya ˗a kë ˗sü ˗bha kö ˗yö ˗mɔn ˈˈkwëë.» Kwa ꞊dhegblü do ˈö Uganda ˈwo˗ ˗dhɛ Pɔdhö ˗yö ˈpë ˗kë ˈö kwa dua ˈyaa ˗mü kö ˈkwa ˈwɔn ˗nu ˗ya ꞊taabha ˗bha ˗a ˗gɛn ˗pö. ˗Ya ˗pö: «ˈKö ˗kë ꞊dhɛ ˗yö ˗kë ˈˈgbɩɩ˗, ˈwɔn ˗nu ˈö ˈkwa ˗an ˗ya kwa ˗zo ˈˈpiʋ̈ ˈkwa ˗an kë ˗sü zʋ̈dɔ, kö ˈkwa ʒiaan nu Zoova ˗dhɛ kö ˗yö kwa ˗takun.»—Mal. 3:10.

13. ˈMën ˗kë ˈö ˗së kö ˈpë ˈkwa˗ ˗ya kwa ˗zo ˈˈpiʋ̈ ˈkwa˗ züdɔ ˈdɔɔni ˈdɔɔni ˈka?

¹³ ˗Kwaa züdɔ ˈdɔɔni ˈdɔɔni ˈka. Yi ˈbha ˗nu ˈka, ˈwɔn ˈö ˈkwa˗ ˗ya kwa ˗zo ˈˈpiʋ̈ ˗a kë ˗sü ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗kë kwa ˗gɔ ˈˈgbɩɩ˗, ˈö ˗kë kwa ˈgü ꞊dhɛ ˈkwa ˈti dho ˗mɔn ˗a ˗bha. ˈPë ˈkwa˗ ˗ya kwa ˗zo ˈˈpiʋ̈ ˗ya kë yö ˈkpii˗ ˈka, kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa˗ züdɔ ˗a ˈdhɛ kwa ˗kɔ ˗mɔn ˗a kë ˗sü ˗bha ˗a ˗ta. ꞊Ya kë ꞊dhɛ kwa˗ ˈˈpiʋ̈ kö ˈkwa ˈˈklʋʋsë ˈbha ˗nu draanˈˈ, kwa  ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa˗ ˗ya ꞊bhlëë ˈgü ˗sü züdɔ ˈwɔn ˈsɛɛn˗ ˗nu ˈgü. Ɛɛnˈˈ ˗ya kë ˈzü ꞊dhɛ kwa˗ ˈˈpiʋ̈ kö ˈkwa Biblö ˗be ˗todhʋ̈sü ˗wo pö, kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa˗ züdɔ ˗a ˗wo ˗pö minitö ˈdɛdɛ ˈˈpiʋ̈ ˗sü ˈka. Toma ˈkwa˗ ˗wɔn ꞊blɛɛ ˗a züdɔdhɛ ˈgü bhë, Biblö ˗be ˗todhʋ̈sü ˗wo ˗pö ˗kwɛ do ˈgü ˗sü ˗kun ˗a ˗kɔa ˈˈgbɩɩ˗. ˗Ya ˗pö: «A˗ ˗yö ꞊dhɛ Biblö ˗wo pö ˗kɔ ˈa n ˗kɔ ˗yɛ ˗a ˗bha bhë, ˈyaa kun ˈˈplëëplë. ˈDhɛ ˗kë ˈˈdhʋ̈ ˈyö ˈa˗ ˗wo pö ˗kɔ ˈˈwɛɛ zübho. A n ˈgü ˗dɔ ˈˈgbɩɩ˗ ˈa Biblö ˈˈpian ˈdɛdɛ ˗wo pö yi ˈˈpɛpɛ ˈka, ˈa n ˗zota ˗a ˈgü. ˈDhɛ ˈa˗ ˗kë ˈˈdhʋ̈, Biblö ˗wopösü ˗dhɔ ˗yö ˗da n ˈgü.» ˈDhɛ Biblö ˗wopösü ˈˈdhia ˗ya ˈmën ˗sü ˗bha Toma ˈgü, ˗yö ˗ya ˗a ˗wopösü ˗bha ˈˈlɛlɛ ꞊va ˈˈpiʋ̈ ˗dhɛkpaɔyi do ˈgü. ˗Yö ˗dho ꞊taabha ˈö˗ ˗be ˗todhʋ̈sü ˗wo pö. c

14. ˈMën ˈö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˗ya kë kö ˈwɔn ˗nu ˈwo kwa ˗zo ˈˈpiʋ̈ ˗an kë ˗sü kë kwa ˗kɔa ˈˈgbɩɩ˗?

¹⁴ ˈWɔn ˗nu kë ˗sü ꞊faan ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗kë kwa ˈgü, ɛɛnˈˈ ˈö ˈkwa ˈˈgbɩɩdhɛ ˗wɔ kwa ˗de ˗ta kö ˈkwa ˗mɔn ˗an kë ˗sü ˗bha. ˈˈKɛɛ ˈˈtʋ̈ŋ ˈbha ˗nu ˈka, pë ˈbha ˗nu ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo ˈˈyi ˗lo ˈwɔn ˈö kwa ˗zo ˈˈpiʋ̈, ˗a kë ˗sü ˈgü. ‹ˈWɔn yaa -nu ˈwo ˗kan mɛn ˈgü› ˗wo ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo nu kwa ˗ta, ˈö ˈkwaa ˈˈtʋ̈ŋ ꞊slɔɔ kö pë ˈö kwa ˗zo ˈˈpiʋ̈, ˈkwa˗ kë. (Eccl. 9:11) ˈWɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˗wo kwa ˈgü ga ɛɛnˈˈ ˗wo ꞊faan bho kwa ˗bha. (Prov. 24:10) ꞊Ya ˈgo mü ˈzü, ˈwɔn yaa kë ˗dhii ˈö kwa ˗bha bhë ˗a ˗wɔn ˈgü, ˈwɔn ˗nu ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo zë kwa ˗gɔ, ˈö kwa ˗gɛn ꞊nënŋ pë ˈö kwa ˗zo ˈˈpiʋ̈ ˗a kë ˗sü ˗bha. (Wlɔ. 7:23) ˗Yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈzü ˈö ˗kë ˈgügadhe ˈka. (Mat. 26:43) ˗Mën ˈö dho kwa ˗takun kö ˈkwa bɔ ˈwɔn ˗nu ˈwo ˈˈdhʋ̈ ˗an ˈgü?

15. ˈWɔn ˈbha ˈö ˈkwa˗ ˗ya kwa ˗zo ˈˈpiʋ̈ ˗a kë ˗sü ˗ya kë kwa ˗kɔa ˈˈgbɩɩ˗, ˈmën ˗kë ˈö kwa ˈgü dua ˈyaa ˗mü kö ˗yö ga? (Psaume 145:14)

¹⁵ ˈYa ˗dho kë kwa ˈgü ꞊dhɛ ˈwɔn ˗ya ˗da kwa ˗gɛn ˈgü, kö kwa ˗kɔ ˈyaa ˗mɔn pë ˈö kwa ˗zo ˈˈpiʋ̈ ˗a kë ˗sü ˗bha. Biblö ˗ya ˗pö ꞊dhɛ kwa ˗dho bɔ ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ꞊va ꞊dede ˈgü. ˈˈKɛɛ ˗ya ˗zɔn ˈpö kwa ˗dhɛ ˈˈpuu ˈka ꞊dhɛ Zoova ˗bha ˗takundhe ˈsaa˗ ˈgü, ˈpë ˈkwa˗ ˗ya kwa ˗zo ˈˈpiʋ̈ kwa ˗dho ˗mɔn ˗a kë ˗sü ˗bha. (Psaume 145:14 ˗wo pö.) Fidhipö ˈö ˈkwa˗ ˗wɔn ꞊blɛɛ ꞊klöö˗ yö ˗ya ˗pö: «ˈPë kun n ˗zo ˈˈpiʋ̈  kö ˈa˗ kë bhë, n ˗kɔ ˗kun ˗a kë ˗sü ˈka ˈko ˗ta ꞊va, ˈˈkɛɛ n ˈti n ˈˈɲan kë ˗a ˈdhɛ bhë ˗a ˗bha. ˗A ˈdhɛ ˈa n ˈˈɲan ˗klu ˗a ˗bha ꞊ʒiaan ˈyö ˗tɔ pë ˗nu ˈa ˗an ˗kë kö ˈwɔn ˗nu ˈwo n ˗zo ˈˈpiʋ̈ ˈa ˗mɔn ˗an kë ˗sü ˗bha.» Davi ˗de ˈpö ˗ya ˗pö: «ˈMan ˈkun pë ˈbha kë ˗sü ˈka ɛɛnˈˈ ˈwɔn ˗nu ˗wa ˗da n ˗gɛn ˈgü, ˈmaan ˗an yö ꞊dhɛ ˈˈkplʋʋ ˈö ˗ya yö n ˗gɔ ʒiaan˗ ˗a ˈdhö. A˗ ˗sü ꞊ʒiaan ꞊dhɛ pë ˈö dho n ˗takun kö ˈa˗ ˗zɔn Zoova ˗dhɛ ꞊dhɛ ˗a ˗dhɔ ˗yö n ˗kë, ˗a ˈdhö.» ˈKö ˗kë ꞊dhɛ ˗yö ˗kë ˈˈgbɩɩ˗ ˗kɔ ˈˈoo ˗kɔ ˈgü, pë ˈö ˈkwa˗ ˗ya kwa ˗zo ˈˈpiʋ̈ ˈkwa˗ kë ˗sü ˈgüdan ˗kplawo, kö kwa˗ ˗zɔn ꞊dhɛ kwa˗ ˈˈpiʋ̈ ˈkwa Zoova ˗dhidhɛwɔn ˗nu kë. Zoova ˗ya ˗kpan kwa ˗bha kö kwa kwa ˈgü dɔ ˗ni ˈgü ˈˈgbɩɩ˗ kö pë ˈö kwa ˗zo ˈˈpiʋ̈ ˈkwa˗ kë, ˗a zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü ˗yö ˗dhi ꞊dedewo.

16. ˈKwa ˈkun ˈwɔn ˈbha kë ˗sü ˈka, ˗gleŋ ˗mɛɛn ˈkwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa˗ sü ˗a ˈgü?

¹⁶ ˗Kwa ˗gleŋ ˈsü ˈwɔn ˗nu ˈwo zë kwa ˗gɔ ˗an ˈgü. ˗Kwa kwa ˗zota pë ˈö ˗kë ˈö ˈwɔn ˗yö zë kwa ˗gɔ ˗a ˈgü. ˗Kwa kwa ˗de dhɛɛˈˈ ˈkpɔ: «ˈMën ˈa dho ˗a bho ˈˈgblʋʋ kö ˈwɔn ˈya ˗dho zë n ˗gɔ ˈzü?» (Prov. 27:12) ˈˈKɛɛ ˈˈtʋ̈ŋ ˈbha ˗nu ˈka, ˗kun ˈwɔn ˈö ˈkwa˗ ˗ya kwa ˗zo ˈˈpiʋ̈ ˗a ˈka ˗sü ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗zɔn kwa ˗dhɛ ꞊dhɛ ˗a ˈdhɛ bhë kwa ˗kɔ ˈyaa ˗mɔn ˗a ˗bha. -Ya kë ꞊dhɛ pë ˈö ˈkwa˗ ˈˈpiʋ̈ ˈkwa˗ kë ˈkwaa ˗mɔn ˗ni ˈgü ˗a ˗bha, ˗kwa ˈɲaannu ˈkwa kwa ˗zota ˈzü ˗së ˈka kö ˗ya kë ꞊dhɛ kwa ˗kɔ ˗mɔn ˗a kë ˗sü ˗bha ꞊dedewo ˈkwa˗ ˈwɔn dɔ. d ˈYa ˗dho kë kwa ˈgü ˈwɔn ˈö ˈkwa˗ ˗ya kwa ˗zo ˈˈpiʋ̈ ˈkwa ˈkun ˗a kë ˗sü ˈka, Zoova ˗dho kwa yö ˈya˗.—2 Ko. 8:12.

17. ˈMën ˗kë ˈö kwa ˗zo dua ˈyaa ˗mü kö ˗yö bhɔ pë ˗nu ˈö ˈkwa ˗an kë ˈsaadhö ˗an ˈka?

¹⁷ Kwa ˗zo ˈya ˗dho bhɔ pë ˈdhɛ ˈkwa˗ kë ˈsaadhö ˗a ˈka. Biblö ˗ya ˗pö: «˗Zlan bha pö ˈaa˗ ˗bha. ˗A ˗wɔn ˈgü, ˗a ˗zʋ ˈyii ˈdho bhɔ ˈwɔn ˗së ˗nu ˈka˗ ˗kë ˗a ˗dhɔ ˗bha,» ˗an ˈka. (Ebl. 6:10) ˗Dhɛ ˈö ˈˈdhʋ̈, kwa ˗zo ˈya ˗dho bhɔ ˈwɔn ˗nu ˈö ˈkwa ˗an kë ˗an ˈka. Pë ˗nu ˈö ˈkwa ˗an kë ˈsaadhö ˗kwa kwa ˗zota ˗an ˈgü: ˗A ˈbha ˗ya kë kö ˗mlɛɛn ˈö kwaa Zoova kwa ꞊zinŋgü ˈkwa˗ ˗gɛn ˗gban, ˈkwa ˗ya ˗a ˗wɔn blɛɛˈˈ ˗sü ˗bha mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˗dhɛ ɛɛnˈˈ ˈzü ˈkwa bɔ ˈˈyi ꞊bhaa. ˈÖ ꞊ya kë ꞊dhɛ ˈwɔn ˗nu ˈö ˈkwa ˗an ˗ya kwa ˗zo ˈˈpiʋ̈ ˈˈdhiʋ̈ ˗be bhë, kwa ˗gɛn ˗ya ˈdho ˈˈdhiʋ̈ ˈkwa ˗mɔn ˗an kë ˗sü ˗bha, kö kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈpö ˈkwa˗ ˗kë ˈˈdhʋ̈ ˗a ˗dhɛ ˗nu ˈwo kwa ˗zo ˈˈpiʋ̈ ꞊dɛɛ ˗an ˈka.—Fdh. 3:16.

18. ˈPë kwa ˗zo ˈˈpiʋ̈ kwa kwa ˈgü dɔ ˗ni ˈgü ˈˈgbɩɩ˗ kö ˈkwa˗ kë, ˈmën kwa ˗zo dua ˈyaa ˗mü kö ˗yö bhɔ ˗a ˈka? (Kpɔɔˈˈ ˈzü pë ˈˈbin ˗bha.)

¹⁸ Zoova ˗bha ˗takundhe ˈsaa˗ ˈgü, kwa ˗kɔ ˗dho ˗mɔn ˈpë ˈkwa˗ ˗ya kwa ˗zo ˈˈpiʋ̈ ˗a kë ˗sü ˗bha, ˈö kwa zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü ˗yö ˗dhi ꞊dhɛ ˈˈyitagɔʒiömɛn ˈö ˗ya ˗lo ö ˈdhodhɛ ˗bha, ˗a ˈdhö. ˈˈKɛɛ kwa ˗zo ˈya ˗dho bhɔ ꞊dhɛ ˈˈyitagɔʒiömɛn ˗nu ꞊vadhɛ ˗bha ˈˈta ˗yö ˗kë ˗an ˗dhɛ ˗së. ˗Kɔ do ˈö bhë ˗a ˈka, ˗kɔ ˈö Zoova ˈdhö kwa ˗takun ˗ni ˈgü ˗a ˈka, ˈö ˈdhuëë˗ ˈkpɔ ˗ni ˈgü ˗a ˈka kwa ˗bha ˈkwa kwa ˈˈtʋ̈ŋ kë ˗a ˈgü yi ꞊gban ˈka, kwa zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü ˗dho dhi, ˈö pë ˈö kwa ˗zo ˈˈpiʋ̈ ˈkwa˗ kë ˗ʒian ꞊mɛɛn ˗kplawo. (2 Ko. 4:7) Kwa ˈgü ˈti ga, kwa ˗dho ˈdhuëë˗ ꞊va ꞊dede ꞊slɔɔ ˈzü.—Ga. 6:9.