'Dho -a 'gü -wɔn -ta

'Dho -a 'gü -wɔn -nu 'sëëdhɛ -ta

ˈWƆN ˗GƆ 21

Zoova ˗yö kwa ˗bha bhɛɛwo ˗nu ˗daakë ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

Zoova ˗yö kwa ˗bha bhɛɛwo ˗nu ˗daakë ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

«Kwa ˈdhang bho ˗sü ˗ya ˈˈdhiʋ̈ ˈpö ˈkpakpadhö ꞊dhɛ pë suu ˈˈʋʋ suu ˈö ˈkwa˗ ˗gba ˗dhɛ ˗gɔ kö ˗yö kwa ˗gɔ.»—1 ZN. 5:15.

ˈˈTAN 41 Dɔ ˈˈgbɩɩ˗ ˈü ü ˈˈtʋ ˈto n ˗man bhɛɛwo ˗bha

ˈPË ˈKWA DHO ˗A YÖ a

1-2. Dhɛɛˈˈ ˗mɛɛn ˗nu ˈö ˈkwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa ˗an kpɔ kwa ˗de ˗gɔ ˈwo ˗gban bhɛɛsü ˗bha?

 ˈˈTƲ̈Ŋ ˈbha ˗nu ˈka, ˗yö ˗kë ka ˈgü ꞊dhɛ Zoova ˈyaa ö ˈˈtʋ ˈto ka ˗bha bhɛɛwo ˗nu ˗bha ˗ee? ˗Ya kë ꞊dhɛ ˗yö ˗kë ˈˈdhʋ̈, ˗kaa ˈwɔn dɔ ꞊dhɛ ka dosɛnŋ ˈyaa ˈnën ˗kë ka ˈka ˈˈdhʋ̈. Kwa ꞊dhegblü ˗nu ꞊vadhɛ ˈwo bɔ ˗ni ˈgü ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈgü, ˗wo wo ˗zota ˈˈdhʋ̈ ˈpö. Kwa saanˈˈ ˈsü ˗ni ˈgü, ˗kɔ ˈö Zoova ˈdhö kwa ˗bha bhɛɛwo ˗nu ˗daakë ˗ni ˈgü ˗a ˈka, ˗a yö ˗sü ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗kë kwa ˗gɔ ˈˈgbɩɩ˗.

2 ˈPë ˗kë ˈö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˗yö ga kwa ˈgü ꞊dhɛ Zoova ˗yö ö ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˗bha bhɛɛwo ˗nu ˗daakë, kwa ˗dho ˗a yö ˈwɔn ˗gɔ ˈö yö ˗a ˈgü. (1 Zn. 5:15) ˗Ya ˈgo mü, dhɛɛˈˈ ˗nu ˈwo yö kwa ˗dho ˗an ˗yɔ mɛɛnˈˈ: ˈMën ˗kë ˈö ˈˈtʋ̈ŋ ˈbha ˗nu ˈka ˈö ˗kë kwa ˈgü ꞊dhɛ Zoova ˈyaa kwa ˗bha bhɛɛwo ˗nu ˗daakë? Zoova ˗yö kwa ˗bha bhɛɛwo ˗nu ˗daakë ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ ꞊dɛɛ?

ZOOVA ˈYAA KWA ˗BHA BHƐƐWO ˗NU ˗DAAKË ꞊DHƐ ˗KƆ ˈÖ KWA ˗ZO ˈˈPIƲ̈ ˗A ˈDHÖ ˗KPLAWO

3. ˈMën ˗kë ˈö Zoova ˗ya pö ˈkwa bhɛɛˈˈ ö ˗dhɛ?

3 Biblö ˗ya ˗zɔn ꞊dhɛ kwa ˗dhɔ ˗yö Zoova ˗kë ꞊dedewo, ˈö kwa ꞊bhlëë ˈdhö ꞊va ˗a ˈˈɲan ˈˈdhiʋ̈. (Agg. 2:7; 1 Zn. 4:10) ˗A ˗wɔn ˈgü, ˗ya ˈˈpiʋ̈ kö ˈkwa ˗takundhe ˗dhɛ ö ˗gɔ bhɛɛwo ˗nu ˈgü. (1 Piɛ. 5:6, 7) ˗Ya ˈˈpiʋ̈ ˈzü kö ˈö kwa ˗takun kö ˈkwa ꞊ɲɔɔn ö ˈˈsuee, kë ˈˈdhʋ̈ kö ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˗wa nu kwa ˗ta, ˈkwa bɔ ˗an ˈgü.

Zoova ˗yö Davi ˗bha bhɛɛwo ˗nu ˗daakë, ˈö˗ dha ˗a ˈyɔɔ˗ ˗nu ˗gɔ. (Kpɔɔˈˈ ˗wo ˗bhüöö kpö 4 ˈgü.)

4. Kwa˗ ˈwɔn ˗dɔ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ ꞊dhɛ Zoova ˗yö ö ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˗bha bhɛɛwo ˗nu ˗daakë? (Kpɔɔˈˈ ˈzü pë ˈˈbin ˗bha.)

4 Kwa˗ ˗yö Biblö ˈgü ꞊shiöŋ ꞊dhɛ Zoova ˗yö ö ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˗bha bhɛɛwo ˗nu ˗daakë. ˗A ˈwɔnzuan do ˗yö ka ˈˈɲaan ˗ee? ˗Yö kwa ˗zo ˗da ˗gblüdë Davi ˗bha ˈwɔnzuan ˈˈpiʋ̈. ˗A ˗bha ˗tosɛta ˈgü, ˗a ˈyɔɔ˗ ˗nu ˗kun ꞊va. ˗A ˗wɔn ˈgü, ˈˈtʋ̈ŋ ˈbha ˗nu ˈka ˗ya ˗pö Zoova ˗dhɛ ˗yö ö ˗takun. Yi do ˈka, ˗yö ˗bhɛɛ ꞊dedewo ˈö˗ pö: «ˈAa Zoova, ˗bho n ˗man bhɛɛwo man, ˈü ü ˈˈtʋ ˈto ˗takundhe ˈa˗ ˗dhɛ ü ˗gɔ ˗a ˗bha. Ü ˗bha ˗to ü ˗wo ˗ta ˗sü waa ü ˗bha kpɛnŋdhödhɛ ˈgü, ˗bhö n ˗man bhɛɛwo ˗daakë.» (Ps. 143:1) Zoova ˗yö Davi ˗bha bhɛɛwo ˗nu ˗daakë, ˈö˗ bho ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈgü. (1 Sam. 19:10, 18-20; 2 Sam. 5:17-25) Davi ˗ya ˗pö ˗zogbandhe ˈka ꞊dhɛ ‹Zoova ˗yö mɛn ˈˈpɛpɛ ˈwo˗ ˗dhɛ, ˗an ˈˈsuee.› ˗Zogbandhe suu ˈö ˈˈdhʋ̈ ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗kë kwa ˗gɔ ˈpö.—Ps. 145:18.

Zoova ˗yö Pɔdhö ˗bha bhɛɛwo ˗nu ˗daakë, ˈö˗ gba ꞊faan ˈka kö ˗yö bɔ ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈgü. (Kpɔɔˈˈ ˗wo ˗bhüöö kpö 5 ˈgü.)

5. ꞊Kwɛŋzü, Zoova ˗yö ö ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˗bha bhɛɛwo ˗nu ˗daakë ꞊dhɛ ˗kɔ ˈö kun ˗an ˗zo ˈˈpiʋ̈ ˗a ˈdhö ˗ee? ˗A ˈwɔnzuan do ˗zɔn. (Kpɔɔˈˈ ˈzü pë ˈˈbin ˗bha.)

5 Zoova ˈyaa kwa ˗bha bhɛɛwo ˗nu ˗daakë ꞊dhɛ ˗kɔ ˈö kwa ˗zo ˈˈpiʋ̈ ˗a ˈdhö. ˗Ya ˗kë ˈˈdhʋ̈ bɔmɛn Pɔdhö ˈka ˈpö. Pɔdhö ˗yö ˗bhɛɛ Zoova ˗dhɛ kö ˗yö «pë ˈˈyuasü ˈö ꞊dhɛ ˈˈglɛnga ˈdhö [ö] kwi ˈgü» bhë, ˗a bho mü. ˗Yö ˗bhɛɛ Zoova ˗dhɛ ˈko ˗ta ˗yaaga ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˈö ˈˈdhʋ̈ ˗a ˗wɔn ˈgü. Zoova ˗yö ˗a ˗bha bhɛɛwo ˗daakë ˗ee? ꞊Ii, ˈˈkɛɛ ˗yö ˈti ˗a ˗daakë ꞊dhɛ ˗kɔ ˈö Pɔdhö ˗zo ˈˈpiʋ̈ ˗be ˗a ˈdhö. Zoova ˈti ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu bho ˗a ˗bha. Pë ˈö˗ ˗kë ꞊ʒiaan ˈyö ˗tɔ ꞊faan ˈö˗ ˗bhawɔn kun ˗a ˗bha ˗a ˗nu ˗a ˗dhɛ ˗sü kö ˗yö ö ˗dhɔkë ˗kplawo.—2 Ko. 12:7-10.

6. ˈˈTʋ̈ŋ ˈbha ˗nu ˈka, ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗kë kwa ˈgü ꞊dhɛ Zoova ˈyaa kwa ˗bha bhɛɛwo ˗nu ˗daakë ˗ni ˈgü. ˈMën ˗kë?

6 Kwa ˗de ˈpö ˈˈtʋ̈ŋ ˈbha ˗nu ˈka, Zoova ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö kwa ˗bha bhɛɛwo ˗nu ˗daakë, ˈˈkɛɛ ˈö ˈyaa kë ꞊dhɛ ˗kɔ ˈö kwa ˗zo ˈˈpiʋ̈ ˗be ˗a ˈdhö. ˗Kwaa ˈwɔn dɔ ꞊dhɛ Zoova ˗yö kwa ˗takun ˗kɔ ˗së ꞊dede ˗dɔ. ˗Yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˗ʒianwo ˈö ‹ˈwɔn ˈˈpɛpɛ ˈö ˈkwa ꞊bhɛa˗ ˗dhɛ ˗a ˗wɔn ˈgü bhë, ˗a ˈˈdhiʋ̈ ˗ziö ˗ta ˗kë kwa ˗dhɛ.› (Efɛ. 3:20) ˗A ˗wɔn ˈgü, yi ˈbha ˗nu ˈka ˗yö kwa ˗bha bhɛɛwo ˗nu ˗daa ˗kë ˈˈtʋ̈ŋ ɛɛnˈˈ ˗kɔ ˈö ˈyaa kwa ˗zo ˈˈpiʋ̈ ˗be ꞊dhɛ ˗yö ˗dho ˗a kë˗ ˈka, ˗a ˈka.

7. ˈMën ˗kë ˈö ˈkwa dho kwa ˗bha bhɛɛwo ˗nu bho ˈˈgblʋʋ ˈˈtʋ̈ŋ ˈbha ˗nu ˈka? ˗A ˈwɔnzuan do ˗zɔn.

7 ˈKwa Zoova dhɔɔbhaawɔn dɔ ˗së ˈka, ˗yö ˗dho ˗a kë ˈö ˈˈtʋ̈ŋ ˈbha ˗nu ˈka pë ˗nu ˈö ˈkwa ꞊bhɛɛ ˗an ˗wɔn ˈgü, ˈkwa ˗an bho ˈˈgblʋʋ. ˗Kwa kwa ꞊dhegblü Maatɛn Pozingëë ˗bha ˈwɔnzuan ˗ga. ˗Dhɛ ˈö dhe sü ˈö ˈˈtʋ̈ŋ ˈbha ˗yö ˗ʒiö, ˗wa ˗da Lüman ˗nu ˗bha ˗kasho ˈgü. ˗A züdɔdhɛ ˈgü, ˗yö ˗kun bhɛɛˈˈ ˗ni ˈgü Zoova ˗dhɛ kö ˗wo ö yö ˈˈkpɛɛn kö ˈö ö ˗zokë ö ˗bha dhebɔ ˈˈpiʋ̈, ˈgo mü kö ˈö ˗ya ˗zlanwopösü ˗bha ˈzü. ˈˈKɛɛ ˈdhɛ ˈˈdhoogɔ ꞊plɛ ˗yö ˗ʒiö, ˗ya ˗yö ꞊dhɛ Zoova ˈti pë ˈbha kë kö ˗wo ö bho ˗kasho ˈgü. ˗Dhɛ ˈö ˗kë ˈˈdhʋ̈, ˈyö ˗bhɛɛ ˈzü ˈö˗ pö: «Zoova, pë ˈü˗ ˈˈpiʋ̈ kö ˈa˗ kë, dɔ ˈˈgbɩɩ˗ ˈü˗ ˗zɔn n ˗dhɛ.» ˗Dhɛ ˈö ö bo bhɛɛsü ˈka, ˈyö ˗ya ö ˗zota ˗sü ˗bha ö ꞊dhegblü ˗nu ˈö waa˗ ˗nu ˈwo ˗kasho do ˈgü ˗an ˗bha ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈgü. ˗A mɛn ꞊vadhɛ ˗kun wo ˗zota ˗ni ˈgü wo ˗bha dhebɔ ˗nu waa wo ˗bha ˈnën ˗nu ˗wɔn ˈgü. Kwa ꞊dhegblü Pozingëë ˗yö ˗bhɛɛ ˈzü ˈö˗ pö: «Zoova, ü ˈˈnuɛ yö ˗dɛɛ ˈü˗ nu n ˗dhɛ yö ˗a ˗bha. ˗Bhö n ˗takun kö ˈa n ꞊dhegblü ˗nu ˗zogban, ˈa ˗an ꞊faanmën.» Yö ˈö ˈˈdhʋ̈, ˗yö ˗to ˗a kë ˗sü ˗bha ˗kasho ˈgü ˗kwɛ ˈˈseishiö ˈˈpiʋ̈.

8. Kwa bhɛɛˈˈ ˗ni ˈgü Zoova ˗dhɛ, ˈmën kwa ˗zo dua ˈyaa ˗mü kö ˗yö bhɔ ˗a ˈka?

8 Kwa ˗zo ˈya ˗dho bhɔ ꞊dhɛ Zoova ˗zopiʋ̈wɔn ˗nu ˗wo ˗dhö, ˈö dho ˗an kë ˈˈtʋ̈ŋ ˈö ˗dhi ˗a ˗dhɛ, ˗a ˈgü. ˗Ya ˈˈplüün ˗bho ꞊dhɛ pë ˗nu ˈwo nu saanˈˈ ˈka kwa ˗ta ꞊dɛɛ, ˈö˗ ˈbha ˗nu ˗kë ˈˈsɛ ˗bha ꞊zii ˗sü, ˈˈyi ˗bha pa ˗sü, ˈˈtee ˈˈgbɩɩ˗ ˗bha ʒiö ˗sü, ˈˈyua ˗nu waa ga ˗nu ˈka bhë, ö ˗dho ˗an ꞊gban ˈˈpɛpɛ bho kwa ˗bha. Zoova ˗dho bɔ ö ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗ta ˈö ö dhɔɔbhaawɔn ˗nu ˗kë. (Dan. 2:44; ˗Dhɛ. 21:3, 4) ˈˈKɛɛ ˈˈsanni ˗a ˈˈtʋ̈ŋ ˗yö ˗wo, ˗yö ö ꞊kwaa ˗ni ˈgü Sɔtraan ˗zü kö ˗yö ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ꞊kɔɔn. b (Zan 12:31; ˗Dhɛ. 12:9) Zoova ˗ya mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˗bha ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈˈpɛpɛ ˈˈɲan bhɔ ˈˈtʋ̈ŋ ˈö yö ˗a ˈgü, mɛn ˗nu ˗dho ˗a ˗ga ꞊dhɛ Sɔtraan ˗yö ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ˗kɔɔn ˗së ˈka. ˗Dhɛ ˈö ˈˈdhʋ̈, kwa dua ˗mü ˈkwa Zoova ˈˈdhiʋ̈gan, kö pë ˗nu ˈö ˗an ˈˈplüün bho kwa ˗dhɛ bhë ˗yö ˗an kë. ˈˈKɛɛ ˈya ˗dho kë kwa ˈgü ꞊dhɛ ˗ya ö ˗kɔ bho kwa ˗wɔn ˈgü. ˗Kɔ ˗nu ˈö kwa ˗takun ˗a ˈka ꞊dɛɛ, ˗kwaa ˈbha ˗nu ˗wɔn blɛɛˈˈ.

˗KƆ ˗NU ˈÖ ZOOVA ˗YÖ KWA ˗BHA BHƐƐWO ˗NU ˗DAAKË ˗A ˈKA ꞊DƐƐ

9. ˈKwa˗ pö ˈkwa ˗da ˈwɔn ˈbha ˗ʒian ˗ta, Zoova ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö kwa ˗takun ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? ˗A ˈwɔnzuan do ˗zɔn.

9 ˗Yö kwa ˗gba ꞊kpɔɔdhɛ ˈka. Zoova ˗ya ˗pö ö ˗dho kwa gba ꞊kpɔɔdhɛ ˈö kwa ˗bhawɔn ˈdhö˗ ˗bha kö ˈkwa ˗da ˈwɔn ˗së ˗nu ˗ʒian ˗ta, ˗a ˈka. ˈKwa˗ pö ˈkwa ˗da ˈwɔn ˗nu ˈwo ˗dho kwa ˗bha ˗tosɛta bho ˈˈgblʋʋ, ꞊dhɛ dhe ˈsü ˗sü ɛɛnˈˈ gwan ˈkpɔ ˗sü ˗nu ˈdhö bhë ˗an ˗ʒian ˗ta, kwa ˗bhawɔn ˗yö ꞊kpɔɔdhɛ ˈö go Zoova ˈˈpiʋ̈ ˗a ˗bha. (Zak. 1:5) Kwa ꞊dhegblüdhe do ˈwo˗ ˗dhɛ Madhia c ˈö ˈyaa kun gwan˗ ˗bha, ˗kwaa ˗bha ˈwɔnzuan ˗ga. ˗Yö ˗kun ˈˈtʋ̈ŋ ꞊gban ˈgü ˗yödhiʋ̈ ˈka, ˈö˗ zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü kun dhi ˗sü ˈka ˗a ˈgü. Yi do ˈka, ˗yö ˗kpan kwa ꞊dhegblü gɔɔn˗ do ˗bha. ˗Ya ˗pö: «ˈDhɛ yi ˗bha ˈˈtɔŋdhɛ ˗yö ˗dadhiʋ̈, ˈyö yi ˗dhɔ ˗ya yi ˈko kë ˗sü ˗bha. ˈDhɛ ˈa˗ yö ꞊dhɛ n dua ˗mü kö ˈa ˗da ˈwɔn ˈbha ˗ʒian ˗ta, a ˗bhɛɛ Zoova ˗dhɛ ꞊dedewo ˗a ˗wɔn ˈgü. N ˗bhawɔn ˗kun Zoova ˗bha ˗dhioo ˗bha, ˈˈkɛɛ ˗a ˈwɔn ˗kun n ˈˈɲaan ˈpö ꞊dhɛ ˈpë ˈa dho ˗a kë Zoova ˈyaa ˈnën dho ö ˗kɔ ˈˈyɛ ˗a ˗bha.» ꞊Kpɔɔdhɛ ˈö˗ ˗dhɛ Zoova ˗gɔ bhë, ˗ya ˗yö ꞊dhɛ Zoova ˗ya ˗nu ö ˗dhɛ. ˗Kɔ ˗kë ꞊dhɛ? ˗Yö ˗dhɛ ˗ga kwa ˗bha ˈsëëdhɛ ˗nu ˈgü, ˈö dhɛɛˈˈ ˗nu ˈö kun ˗an ˈkpɔ ˗ni ˈgü ö ˗de ˗gɔ ˗an ˗yɔ ꞊slɔɔ. ˗Yö ö ˈˈtʋ ˗to ˈpö ö dhe ˈö kun Zoova ˗dhɔkëmɛn ˈka ˗a ˗bha ˗dhioo ˗sɛŋbɔ ˗nu ˗bha. ˗Ya ˗takun kö ˗yö ö ˗zopiʋ̈wɔn ˗nu ˗ga ˗së ˈka. ˈDhɛ ˗kë ˈˈdhʋ̈, ˗yö ˗da ˈwɔn ˗së ˗nu ˗ʒian ˗ta.

Zoova ˗yö kwa ˗gba ꞊faan ˈka ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ kö ˈkwa bɔ ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈgü? (Kpɔɔˈˈ ˗wo ˗bhüöö kpö 10 ˈgü.)

10. ˈKwa ˗dhɛ ˗ga Fidhipö 4:13 ˈgü, ˈmën Zoova dho ˗a kë kö ˈö ö ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˗takun? ˗A ˈwɔnzuan do ˗zɔn. (Kpɔɔˈˈ ˈzü pë ˈˈbin ˗bha.)

10 ˗Yö kwa ˗gba ꞊faan ˈka kö ˈkwa bɔ kwa ˗bha ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈgü. ꞊Dhɛ ˗kɔ ˈö˗ ˗kë ˗a ˈka bɔmɛn Pɔdhö ˈka bhë ˗a ˈdhö, Zoova ˗dho kwa gba ꞊faan ˈö kwa ˗bhawɔn ˈdhö˗ ˗bha ˗a ˈka kö ˈkwa bɔ kwa ˗bha ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈgü. (Fidhipö 4:13 ˗wo pö.) Kwa ꞊dhegblü do ˈwo˗ ˗dhɛ Bɛnʒamɛn, ˗kɔ ˈö Zoova ˗ya ˗takun ˗a ˈka ˈö bɔ ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈgü, ˗kwaa ˗ga. Kö ˗yö ꞊kun wlüünën ˈka, waa ö ˗bha ˈkɔdhigümɛn ˗nu ˗wo ˗kun ꞊duëëmɛn ˗nu ˗bha ꞊kanŋ do ˈgü, Aflikö. Bɛnʒamɛn ˗ya ˗pö: «A ˗bhɛɛ Zoova ˗dhɛ ˈˈtʋ̈ŋ ꞊gban ˈka kö ꞊faan ˈö n ˗bhawɔn ˈdhö˗ ˗bha ˗ya nu n ˗dhɛ kö ˈa˗ dhɔɔbhaawɔn kë. Zoova ˗yö n ˗man bhɛɛwo ˗daakë, ˈö zuʋ̈waannusü waa ꞊faan nu n ˗dhɛ, kö ˈa ˗zlanwopö ˗kplawo. ˗Yö ˗bɔ kwa ˗bha ˈsëëdhɛ ˗nu ˗ta ˈö n ꞊ɲɔɔn ö ˗bha.» ˗Ya ˗pö ˈzü: «ˈWɔn ˗nu ˈö kwa ꞊dhegblü ˗nu ˗wo bɔ ˗an ˈgü waa ˗kɔ ˈö Zoova ˗yö ˗an ˗takun ˗a ˈka ˈö ˈwo˗ bun, ˗a ˗wopösü ˗yö n ꞊faanmën kö ˈa pë ˈˈpɛpɛ kë ˈa ˈto ˗klu ˗sü ˈka ˗a ˗bha.»

Zoova ˗ya bɔ ü ꞊dhegblü ˗nu ˗ta ˗ya ü ˗takun do ˗ee? (Kpɔɔˈˈ ˗wo ˗bhüöö kpö 11-12 ˗bha, ˗an ˈgü.) d

11-12. Zoova ˗yö ˗bɔ kwa ꞊dhegblü ˗nu ˗ta ˈö kwa ˗takun ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? (Kpɔɔˈˈ ˈzü pë ˈˈbin ˗bha.)

11 ˗Yö ˗bɔ kwa ꞊dhegblü ˗nu ˗ta. Gbeŋ ˗totaabhasü ˈö Yesu ˗ya ˗kë ˗a ˈgü, ˗yö ˗bhɛɛ ö Dë ˗dhɛ ꞊dedewo. ˗Yö ˗bhɛɛ Zoova ˗dhɛ kö mɛn ˗nu ˈwa ˗dho ö ˈsü ꞊dhɛ ˗Zlan ꞊bhlëë ˗shiö ˗mɛn ˈdhö, ˈö ˈwo ˈlëë˗ dɔ ö ˗bha. ˈˈKɛɛ pë ˈö˗ ˗dhɛ Zoova ˗gɔ bhë, ˈyii˗ kë ˗a ˗dhɛ. ˗Yö Yesu ꞊dhegblü ˗nu ˈwo ˈˈkiö ˈka dhaŋ˗ ˈgü bhë, ˗a mɛn do ˗bɔ ꞊ʒiaan kö ˗yö ˗a ˗zogban. (Dhu. 22:42, 43) Zoova ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö bɔ kwa ꞊dhegblü do ˗ta ˈö kwa ꞊faanmën telefɔnö ˈˈdhiʋ̈, ɛɛnˈˈ ˈö ˗wo kwa ˗dhɛ. Kwa ˈˈpɛpɛ ˗kwaa ˈˈslö mɛɛnˈˈ kö ˈkwa «˗wo ˗së» ˗nu pö kwa ꞊dhegblü ˗nu ˗dhɛ.—Prov. 12:25.

12 Kwa ꞊dhegblüdhe do ˈwo˗ ˗dhɛ Miriamö, ˗kwaa ˗bha ˈwɔnzuan ˗ga. ˈDhɛ˗ ꞊gɔɔn ˗wɔn ˗yö ˗kë ˈö ˈˈdhoogɔ ˈnën ˈbha ˗yö ˗ʒiö, ˗yö ˗kun ö do ˈka ˈkɔɔ. Pë ˈö dho ˗a kë ˈyaa kun ˗a dɔ ˗ni ˈgü, ˗a ˗gɔ ˈgü ˗yö ˗dɔ gbɔudhö. ˗Yö ˗kun ˈˈgbʋ bɔ ˗ni ˈgü dosɛnŋ, ˈö kun ˗a ˈˈpiʋ̈ ˈzü kö ˈö ö zuʋ̈ˈˈ ˈˈpʋ mɛn ˈbha ˗dhɛ. ˗Ya ˗pö: «꞊Faan ˈyaa kun n ˗gɔ kö ˈa mɛn ˈbha ˗dhɛ, ˈyö ˈa ꞊bhɛɛ Zoova ˗dhɛ. ˈDhɛ ˈa kun bhɛɛˈˈ ˗ni ˈgü ˈˈgbʋ ˈka, n ˗man telefɔnö ˗yö ˗ya ˈˈwɩ ˗sü ˗bha. ˗Yö ˗kun mɛn zii ˈˈgblüsësü do ˈka.» Mɛn zii ˈö ˈˈdhʋ̈ waa ö ˗bha dhebɔ ˗wo Miriamö ˗zogban ꞊dedewo. ˗Yö ga ˗sü ˈka Miriamö ˈgü ꞊dhɛ Zoova ˈnën ˗an ˗blü kö ˗wo ö ˗dhɛ.

Zoova ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö bɔ mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˗ta ˈö kwa ˗takun ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? (Kpɔɔˈˈ ˗wo ˗bhüöö kpö 13˗14 ˗bha, ˗an ˈgü.)

13. ˗Kɔ ˈö Zoova ˗yö bɔ ˗a ˈka mɛn ˗nu ˈö ˈwaa˗ ˗dhɔkë ˗an ˗ta ˈö kwa ˗bha bhɛɛwo ˗nu ˗daakë, ˗a ˈwɔnzuan do ˗zɔn.

13 ˗Yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö bɔ mɛn ˗nu ˈö ˈwaa˗ ˗dhɔkë ˗an ˗ta. (Prov. 21:1) ˈˈTʋ̈ŋ ˈbha ˗nu ˈka, Zoova ˗yö ˗bɔ mɛn ˗nu ˈö ˈwaa˗ ˗dhɔkë ˗an ˗ta ˈö ö ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˗bha bhɛɛwo ˗nu ˗daakë. ˗A ˈwɔnzuan do ꞊nɛn: ˗Yö ˗gblüdë Aatazɛɛzɛsö ˗blü kö ˗yö ö ꞊kwaa Neemi ˗zü ˗yö ˈdho Zedhizadhɛmö, kë ˈˈdhʋ̈ kö ˗yö ö ˗kɔ ˗da ˈpödhɛ ˈö bhë ˗a dɔ ˗sü ˈgü. (Néh. 2:3-6) ꞊Dɛɛ ˈpö, Zoova ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö mɛn ˗nu ˈö ˈwaa˗ ˗dhɔkë ˗an ˗blü kö ˗wo nu kwa ˗dhɛ.

14. ˈWɔn ˈö Soo Iŋgö bɔ ˗a ˈgü bhë, ˗yö kwa ꞊faanmën ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? (Kpɔɔˈˈ ˈzü pë ˈˈbin ˗bha.)

14 Kwa ꞊dhegblüdhe do ˈwo˗ ˗dhɛ Soo Iŋgö ˗ya ˗pö ꞊dhɛ Zoova ˗yö ˗bɔ ꞊dhɔtrɔɔmi do ˗ta ˈö ö ˗takun. ˗Gɔ ˈgü ˗yua ˗kun ˗a gbö ꞊sëëbho ˗ni ˈgü ꞊dedewo, ˈö go mü ˈzü ˈö sidan yaa do ˗kë. ˈDhɛ ˗kë ˈˈdhʋ̈, Soo Iŋgö waa ö ꞊gɔɔn ˗wo wo ˗kwaa wo ˗bha yö ˗nu ˗zü kö ˈwo wo ˗zokë ˗a ˈˈpiʋ̈. ˗A ˗wɔn ˈgü, ˈwëëga ˗yö ˗ɲën ˗an ˗gɔ. Soo Iŋgö ˗ya ˗pö ˗yö ˗kë ö ˈgü ꞊dhɛ ˈyaa ˗mɔn ˗bɔ ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˈö bhë ˗a ˈgü ˗sü ˗bha. ˈˈKɛɛ ˗yö ö zuʋ̈ˈˈ ˗pʋ Zoova ˗dhɛ ˈö˗ pö ˗a ˗dhɛ ˗yö ö ˗takun. ꞊Dhɔtrɔɔmi do ˗to mü ˈö ˗kɔ ˈö dho ˗an ˗takun ˗a ˈka, ˗a ꞊mɛɛn. ˗A ˈsaa˗ ˈgü, ˈˈsɛgɔdhiʋ̈mɛn ˗nu ˗wo wo ˗kɔ ˗da ˗an ˗dhɛ, ˈwo ˗an gba ˈzü ˈkɔ do ˈö˗ ꞊saan ˈyaa ˈˈgbɩɩ˗ ˗a ˈka. ꞊Taabha, Soo Iŋgö ˗ya ˗pö: «Yi˗ ˗yö ꞊dhɛ Zoova yöö ꞊dede ˈnën ö ˗kɔ ˗da ˈwɔn ˈö bhë, ˗a ˈgü. Gagade ˈka, ˗yö ö ‹ˈˈtʋ ˗to kwa ˗bha bhɛɛwo ˗nu ˗bha.›»—Ps. 65:2.

KWA ˗BHAWƆN ˗YÖ ˗ZOYÖDHE ˗BHA KÖ ZOOVA ˗YA KWA ˗BHA BHƐƐWO ˗DAAKË ˈKWA˗ ˈWƆN DƆ, ˈKWA ˈˈWƖ˗ ˗BHA

15. ˈMën kwa ꞊dhegblüdhe do ˗takun ˈö˗ yö ꞊dhɛ Zoova ˗yö ö ˗bha bhɛɛwo ˗nu ˗daakë?

15 Zoova ˈyaa bɔ ˈwɔn ˈˈgblʋ̈gblʋ̈ ˗nu ˗ta kö ˈö kwa ˗bha bhɛɛwo ˗nu ˗daakë. ˈˈKɛɛ ꞊yaa˗ ˗an ˗daakë, ˗yö ˗kë pë ꞊dede ˈö kwa ˗bhawɔn ˈdhö˗ ˗bha kö ˈkwa ˈto ˗klu ˗sü ˈka˗ ˗bha, ˗a ˈka. ˈDhɛ ˈˈdhʋ̈, ˗kɔ ˈö Zoova ˗yö kwa ˗bha bhɛɛwo ˗nu ˗daakë ˗a ˈka, ˗kwaa ˈsuan˗ bho ˗së ˈka. Kwa ꞊dhegblüdhe do ˈwo˗ ˗dhɛ Yoko, ˗ya ˗ga ˗be ꞊dhɛ Zoova ˈyaa ö ˗bha bhɛɛwo ˗nu ˗daakë. ˈDhɛ ˗kë ˈˈdhʋ̈, ˈyö pë ˗nu ˈö ˗an ˗dhɛ Zoova ˗gɔ ˗an ˗bɛnzë ˈsëëdhɛ ˗ta. ˈDhɛ ˈˈtʋ̈ŋ ˈbha ˗yö ˗ʒiö, ˗ya ˗yö ꞊dhɛ pë ˗nu ˈö ꞊bhɛɛ ˗an ˗wɔn ˈgü ˈˈdhʋ̈ Zoova ꞊yaa˗ ꞊vadhɛ kë. ˗A ˗de ˗ʒiaan ˗a ˗dhɛ ˗nu ˈö˗ ˗zo ˗yö bhɔ ˗an ˈka, Zoova ˗yö ˗an kë ˈpö. ˗Ya kë ꞊shiöŋ, ˗kwa ˈduaannu kö ˈkwa kwa ˗zota ˗kɔ ˈö Zoova ˈdhö kwa ˗bha bhɛɛwo ˗nu ˗daakë ˗ni ˈgü ˗a ˈka, ˗a ˈgü.—Ps. 66:19, 20.

16. ˈKwa bhɛɛˈˈ Zoova ˗dhɛ, ˗kɔ ˗mɛɛn ˈö ˈkwa dho ˗a ˗zɔn ˗a ˈka ꞊dhɛ kwa kwa ˗zoyö ˗a ˗dhɛ? (Eblö 11:6)

16 Bhɛɛsü dosɛnŋ ˈyaa ˈnën dho ˗a ˗zɔn ꞊dhɛ kwa kwa ˗zoyö Zoova ˗dhɛ. Kwa dua ˗mü ˈpö ˈkwa ˈˈwɩ kwa ˗bha bhɛɛwo ˗daa ˗nu ˗bha. (Eblö 11:6 ˗wo pö.) Kwa ꞊dhegblü do ˈwo˗ ˗dhɛ Maikö waa ö ˗bha dhebɔ Klisi, ˗kwa ˗an ˗bha ˈwɔnzuan ˗ga. ˗Wo ˗kun ˗a ˈˈpiʋ̈ kö ˈwo yökë Betɛdhö. Maikö ˗ya ˗pö: «Yi ˈsëëdhɛ ˗bɔ Betɛdhö ˗gɛnɲan ˈka ꞊va, ˈyi ꞊bhɛɛ Zoova ˗dhɛ. ˈˈKɛɛ ˗wo ˈti yi ˗dhɛ toŋtoŋdhö.» ˗Yö ˗kun ga ˗sü ˈka ˗an ˈgü ꞊dhɛ yö ˈö ˗së wo ˗bha ˈka, Zoova ˈnën˗ dɔ. Pë ˈö ˗an ˗kɔ ˗mɔn ˗a ˗bha ˗wo ˗to ˗a kë ˗sü ˗bha. ˗Wo ˗kë ˈˈtʋ̈ŋ ꞊gban ˈgü ˗yödhiʋ̈ ˈka, ˈwo dho ˗zlanwopö ˗dhɛ ˈö ˗zlanwopömɛn ˗nu ˈwaa mü ꞊va ˗a ˈgü, ˈö go mü ˈwo wo ˗kɔ ˗da kwa ˗bha ˈkɔ dɔ ˗yö ˗nu ˈgü. ꞊Dɛɛ, ˗wa kë ˗maankëmɛn ˗nu ˈka. Maikö ˗ya ˗pö ˈzü: «Zoova ˈyaa yi ˗bha bhɛɛwo ˗nu ˗daakë ˈˈtʋ̈ŋ ꞊gban ˈka ꞊dhɛ ˗kɔ ˈyi˗ ˈˈpiʋ̈ ˗a ˈdhö, ˈˈkɛɛ pë ˗së ˗nu ˈwo ˗ʒiö ˗a ˗dhɛ ˈyi˗ ˗dhɛ ˗a ˗gɔ ˗a ˗ta, ˗yö ˗an ˗nu yi ˗dhɛ.»

17-18. ˈKwa ˗dhɛ ˗ga Psaume 86:6, 7 ˈgü, ˈmën ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö ˗yö ga kwa ˈgü?

17 ˗Bhö Psaume 86:6, 7 ˗wo pö. Davi ˈö psaume ˈö yö ˗a ˗bɛnzë bhë, ˗yö ˗kun ga ˗sü ˈka ˗a ˈgü ꞊dhɛ Zoova ˗yö ö ˈˈtʋ ˗to ö ˗bha bhɛɛwo ˗nu ˗bha, ˈö ˗an ˗daakë. ˗Yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ga kwa ˈgü ˈˈdhʋ̈ ˈpö. ˈWɔnzuan ˗nu ˈkwa ˗an yö ˈwɔn ˗gɔ ˈö yö ˗a ˈgü bhë, ˗wo kwa ˗zogban ꞊dhɛ Zoova ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö kwa gba ꞊kpɔɔdhɛ waa ꞊faan ˗an ˈka kö ˈkwa bɔ ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈgü. ˗Yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈzü ˈö bɔ ˗zlanwokɔdhigümɛn ˗nu ɛɛnˈˈ mɛn ˗nu ˈö ˈwaa˗ ˗dhɔkë ˗ni ˈgü ꞊köŋ ˗an ˗ta ˈö kwa ˗takun.

18 ˈKö ˗kë ꞊dhɛ Zoova ˈyaa kwa ˗bha bhɛɛwo ˗nu ˗daakë ꞊dhɛ ˗kɔ ˈö ˈkwa˗ ˈˈpiʋ̈ ˗a ˈdhö ˈˈtʋ̈ŋ ꞊gban ˈka, ˗yö ga ˗sü ˈka kwa ˈgü ꞊dhɛ ˗yö ˗dho ˗an ˗yɔ bɔ ˗kɔ ˈˈwɛɛ ˗ta. Pë ˈö kwa ˗bhawɔn ˈdhö˗ ˗bha ˈyö Zoova ˗ya nu kwa ˗dhɛ ö ˈˈtʋ̈ŋ ˗së ˗bha. ˗Dhɛ ˈö ˈˈdhʋ̈, ˗kwa bhɛɛˈˈ Zoova ˗dhɛ ˗kplawo ˗zogbandhe ˈka ꞊dhɛ ˗yö ˗dho ö ˗zokë kwa ˈˈpiʋ̈ ꞊dɛɛ, ˈö go mü ˈzü ˈö ‹pë ˈˈbhɩɩ˗ ˈˈpɛpɛ zuʋ̈bhɔbhapë nu ˗an ˗dhɛ› ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ˗dɛɛ ˈgü.—Ps. 145:16.

ˈˈTAN 46 Zoova ü ˈˈnuɛ ˈgbɛ

a Zoova ˗yö kwa ˗zogban ꞊dhɛ kwa ˗bha bhɛɛwo ˗nu ˗wa ˗bɛ ö dhɔɔbhaawɔn ˗nu ˗bha, ö ˗dho ˗an ˗daakë. Kwa bɔ ˗ni ˈgü ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈgü, ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ga kwa ˈgü ꞊dhɛ ˈkwa ˈto ˗klu ˗sü ˈka ˗a ˗bha, ˗yö ˗dho kwa ˗takun. ˗Dhɛ ˈö ˈˈdhʋ̈, ˗kɔ ˈö Zoova ˗yö ö ˈˈtʋ to ˗a ˈka kwa ˗bha bhɛɛwo ˗nu ˗bha, ˗kwaa ˗ga.

b ˈPë ˗kë ˈö Zoova ˗yö ö ꞊kwaa Sɔtraan ˗zü ˈö ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ꞊kɔɔn, ˈbha˗ pö ˈü˗ ˈgüman, ˗bhö kpɔɔˈˈ ˈwɔn ˗gɔ ˈö ˗kë « Ne perds pas de vue la question la plus importante » ˈka ˈö ˗kwɛ 2017 Ʒuɛn ˗bha ˈˈGlaadhiʋ̈ ˗tɔn ˈgü bhë, ˗a ˗bha.

c ˈYa ˈtɔ ˈbha ˗nu bho ˈˈgblʋʋ.

d PË ˈˈBIN ˈKLƆƆ˗: Dhebɔ do waa ö ˈdhu ˗wa nu ꞊duëëmɛn ˗nu ˗bha kanŋ ˈgü ˈˈsɛ ˈˈwɛɛ ˈgü. Kwa ꞊dhegblü ˗nu ˗wa wo ˗kɔ ˗ya ˗an ˗gɔ ˈˈwowosü ˈka kö ˈwo ˗an ˗bhawɔnyëëpë ˗nu ˈˈɲan bhɔ.