1-2. ˈMën ˈkwa dho ˗a draanˈˈ ˈwɔn ˗gɔ ˈö yö ˗a ˈgü?

꞊KWƐƐ˗ ˈbha ˈö ˈka dɔ ˗ni ˈgü ˗a ˗gɔ, ˈyaa nu ˗ni ˈgü ö ˈˈtʋ̈ŋ ˗bha, ka ˗kë ka ˗de ˈgü ꞊dhɛ? Ka ˈgü ˗yö ˗ga ˗ee? Proverbes 13:12 ˗ya ˗pö ˈˈpuu ka ꞊dhɛ: «Mɛn ˈˈɲan ˗ya kë pë ˈbha ˗gɔ ˈö ˈyaa nu ˗ni ˈgü ˈzozodhö, ˗yö zuʋ̈ˈˈ kë ˗yua ˗ya ˗a ˗mɛn ˗bha.» ˈˈKɛɛ kö pë ˈö ˗kë ˈö ka ˗bha ꞊kwɛɛ˗ bhë ˈö to ꞊taabha ˈka˗ ˗gɛn dɔ, ka ˗dho kë ka ˗de ˈgü ꞊dhɛ? ˗A ˈbhaa ˗ya kë ka ˗dho ˈˈwɩ˗ ˗bha kö ˈka ka zuʋ̈ˈˈ kë ˗saa.

² ˈWɔn ˗gɔ ˈö yö ˗a ˈgü, Biblö ˗bha ˈtɔŋ˗ ˗gɛngbandhɛ ˗nu ˈwo ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˗wo kwa ˗takun kö ˈkwa ˗mɔn kwa «ˈˈɲan ˈto ˗sü» bha, kwa ˗dho ˗an yö. (Mich. 7:7) ˈWɔn ꞊plɛ ˈö ˈkwa ˗dho kwa ˈˈɲan ˈto Zoova ˗kɔ ˗bha zuʋ̈saadhɛ ˈka ˗an ˈgü, kwa ˗dho ˗an yö ˈpö. Kö ˗a ˈˈdhiʋ̈tadhɛ ˈgü, ˈdhuëë˗ ˗nu ˈö ˈkwa ˗dho ˗an ꞊slɔɔ kwa ˈˈɲan ˗to Zoova ˗kɔ ˗bha ˗sü ˈgü, ˈkwa˗ yö.

3. ˗Mën ˈö Proverbes 13:11 ˗yö kwa ꞊klaŋkë ˗a ˈka?

³ ˈWɔnzuan do ˈö˗ ˗zɔn ꞊dhɛ kwa ˗bhawɔn ˗yö zuʋ̈saadhɛ ˗bha, ˗yö Proverbes 13:11 ˈgü. ˗Ya ˗pö: «꞊Nɔɔn ˈö mɛn ˗a ꞊slɔɔ ˗bia ˗ta ˗yö ˗dho ꞊söŋ. ˈˈKɛɛ mɛn ˈö ö ˗bha ꞊nɔɔn ꞊mɛɛn ˈdɔɔni ˈdɔɔni ˈka, ˗yö ˗dho kë ˗a ˗gɔ ꞊va.» ˗Mën ˈö˗ ˗zɔn kwa ˗dhɛ? ˗Ya ˗zɔn ꞊dhɛ mɛn ˈö ꞊kpɔɔsü, ˗yö ˈö ˗bha ˈwɔn ˗nu ˗kë ˗tɛitɛidhö, zuʋ̈saadhɛ ˈka, ˈyö ˗a ꞊trɔɔn ˗së yö.

4. ˈTɔŋ˗ ˗gɛngbandhɛ ˈö Proverbes 4:18 ˈgü bhë, ˗mën ˈö˗ ˗zɔn kwa ˗dhɛ?

⁴ Proverbes 4:18 ˗ya ˗pö: «Mɛn ˗nu ˈwo kpɛnŋdhö ˗an ˗bha ʒiaan ˗yö ꞊dhɛ ˈɲënŋ˗ ˈbhü ˈdhö dhiapiʋ̈. ˗Yö ˗dadhiʋ̈ ˈdɔɔni  ˈdɔɔni ˈka, ˈyö dho ˈö ˗dhɛ ˗pʋ.» Biblö ˈˈɲan ˈö bhë ˗yö ˗kɔ ˈö Zoova ˗yö ö ˗zopiʋ̈wɔn ˗nu ˗zɔn ˗a ˈka ö ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˗dhɛ, ˗a ˗zɔn. ˈˈKɛɛ kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa˗ ˗gban ˈpö klɛtiɛn ˈbha ˗gɛn ˗bha ˗dho ˈˈdhiʋ̈ ˗sü kö ˗yö ö ˗bha ˗tosɛta bho ˈˈgblʋʋ, ˗a ˗bha. Kwa ˗gɛn ˗dho ˈˈdhiʋ̈ ˗sü ˈö ˗zlanwo ˈgü bhë, ˈyaa ˗bia ˗ta ˗wɔn ˈka, ˗yö ˈˈtʋ̈ŋ ˗sü ꞊dedewo. ˗Dhioo ˗nu ˈö Biblö waa Zoova ˗bha ˗kɔlokota ˈwo˗ dɔ ˗ni ˈgü kwa ˗ta, ˈkwa ˗an draanˈˈ ˗së ˈka, ˈkwa ˗an ˗ya ꞊bhlëë ˈgü, Yesu ˗bha ˈˈklʋʋsë ˗nu ˗dho kë kwa ˗gɔ, ˈö kwa ˗bha ˗Zlan dɔ ˗sü ˗yö ˗dadhiʋ̈ ˈpö. ˗A ˈwɔnzuan ˈö Yesu ˗ya ˗zɔn ˗kwaa ˗ga.

5. Yesu ˗yö kletiɛn ˗nu ˗bha ˗tosɛta ˗bho ˈˈgblʋʋ ˗kɔ ˗zɔn ˗mën ˈka?

⁵ Yesu ˗yö ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗nɔɔn ˈö ˈkwa˗ pö ˗ni ˈgü bhë ˗a ˗zɔn pëga ˈwo˗ ta zuʋ̈puumɛn ˗nu zuʋ̈ˈˈ ˈgü, ˗a ˈka. ˗Ya ˗pö ‹tapë ˗yö ˗bhɔ ˈö ˗gla ö ˗dɩ ˗ta, kö pëtamɛn ˈyaa˗ ˈwɔn dɔ. ˈˈSɛ ˈö pë ta˗ ˈgü bha ꞊në ö ˗dɩ ˈgü ˈˈslë ˗kë, ˈyö ˈpë ˈwo˗ ta bha ˈö˗ ˗bhong bhɔ, ˈyö˗ ˗kpaa ˗ya.› (Mak. 4:27, 28) ˈMën Yesu kun ˗a ˈˈpiʋ̈ ˈö˗ pö? ˗Ya ˗pö ꞊dhɛ ˗kɔ do ˈö pëga ˗yö ˗gla ˗a ˈka ˈˈdhiʋ̈dhiʋ̈ bhë, ˗kɔ do ˈö bhë ˈyö mɛn ˗nu ˈwo ˗wɩ ˗Gblüdëdhɛ ˗nɔɔn ˗bha ˗an ˗gɛn ˗yö dho ˈˈdhiʋ̈ ˗a ˈka. ˗A ˈwɔnzuan ˈnën ˗tɔ kwa ˗bha Biblö ꞊klaŋnën ˗nu ˗wo ꞊ɲɔɔn ˗ni ˈgü Zoova ˗bha, kwa˗ ˗dhɛ ˗yö ˗an ˗bha ˗tosɛta ˈgü. (Efɛ. 4:22-24) ˈˈKɛɛ kwa˗ ˈwɔn ˗dɔ ꞊dhɛ Zoova ˈnën˗ ˗kë ˈö pëga ˈˈtɩtɩ bhë ˈö ˗gla.​—1 Ko. 3:7.

6-7. ˗Kɔ ˈö Zoova ˗yö ˈˈsɛ ˗da ˗a ˈka bhë, ˗mën ˈö˗ ˗zɔn kwa ˗dhɛ?

⁶ Pë ꞊gban ˈˈpɛpɛ ˈö Zoova ˗ya ˗da, ˗yö ö zuʋ̈ˈˈ ˗kë ˗saa, ˈö ö ˗bha ˈˈtʋ̈ŋ sü ˈö ˗an ˗yökë. ˗Ya ˗kë ˈˈdhʋ̈ ö ˈtɔ ˗wɔn ˈgü. ˈˈKɛɛ ˗ya ˗kë ˈˈdhʋ̈ ˈpö mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˗bha ˈwɔn ˗së ˗wɔn ˈgü. ˗Kɔ ˈö Zoova ˗yö ˈˈsɛ ˗pëkë ˗a ˈka mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˗bha ˈka, ˗kwa kwa ˈˈtʋ̈ŋ kë ˗a ˈgü.

⁷ Biblö ˗yö Zoova ˗bha ˈˈsɛ ˗da ˗sü ˗zɔn ˈkɔ dɔ ˗sü ˈka, ˈyö˗ pö ꞊dhɛ «˗a duaan ˗nu» ˗wo ˗dhö, ˈö˗ «˗gɛngbandhɛ ˗nu» ˈdhö ˗dhö, ˈyö «˗a ˗dɔ ˗a ˈka ˗gwö ˗nu» ˈdhö ˗dhö ˈpö. (Job 38:5, 6) ˗A ˗de ˗ʒiaan ˗yö ˈˈtʋ̈ŋ ˗sü  ˈö ö ˗zota ö ˗bha yö ˈö˗ ˗kë ˗a ˈgü. (ˈWun. 1:10, 12) ˈDhɛ Zoova ˗yö pë ˗dɛɛ ˗nu ˗da, ˗kɔ ˈö˗ ˗bha ˈˈkië ˗nu ˗kë ˗a ˈka wo ˗de ˈgü, ˗ka ka ˗zota ˗a ˈgü. ˗A ˈˈdhia ꞊dede ˗kun ˗an ˈgü, ˗a ˗wɔn ˈgü ˗wo ˗ya wo «kwɛɛˈˈ ˈkun ˗sü» ˗bha. (Job 38:7) ˗Mën ˈö˗ ˗zɔn kwa ˗dhɛ? Pë ˗nu ˈö Zoova ˗yö ˗an ˗da bhë, ˗yö ˗an ˗da ˗kwɛ ˈˈgblü ꞊va ꞊dede ˈˈpiʋ̈. ˈˈKɛɛ ˗dhɛ ˈö Zoova ˗yö ˈö ˗dapë ˗nu bhë ˗an ˗ga, ˗wo «˗kë ˗a ˈgü ˗së.»​—ˈWun. 1:31.

8. ˈMën ˈkwa dho ˗a yö ꞊taabha yö?

⁸ ꞊Dhɛ ˗kɔ ˈö ˈwɔnzuan ˗nu ˈwo ˈˈdhuŋ ˈwo˗ ˗zɔn ˗a ˈka bhë ˗a ˈdhö, kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa ˈtɔŋ˗ ˗gɛngbandhɛ ꞊vadhɛ ˈwo ˗gban zuʋ̈saadhɛ ˗bha ˗an ꞊slɔɔ ˗Zlan ˗Wo ˈgü. ˈWɔn ꞊plɛ ˈö kwa dua ˈdhö ˗mü ˈkwa kwa ˈˈɲan ˈto Zoova ˗gɔ ˗an ˈgü, ˈyö ˈkwa ˗dho ˗an yö bhë.

9. Pë ˗nu ˈö ˈkwa ˗dho kwa ˈˈɲan ˈto kö Zoova ˗yö ˗an kë, ˗a do ˈnën ˗tɔ ˗mën?

⁹ ˗Kwa kwa ˈˈɲan ˈto kö Zoova ˗yö kwa ˗bha bhɛɛwo ˗nu ˗daa kë. ˈKwa ꞊faan ˗dhɛ Zoova ˗gɔ kö ˈkwa bɔ ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˈbha ˈgü, ɛɛnˈˈ ˈzü kö ˈkwa kwa ˗bha ˈˈtëëtë ˈbhaa ˗nu bho kwa ˗bha, ˗yö ꞊mɔɔn ˗bha ˈö ˗kë kwa ˈgü ꞊dhɛ ˈyaa˗ ˗daa kë ˈzozodhö. ˈMën ˗kë ˈö Zoova ˈyaa ˈto mü kö ˗yö kwa ˗bha bhɛɛwo ˗nu ˈˈpɛpɛ ˗daa kë?

10. ˈMën ˗kë ˈkwa ˗dho kwa ˈˈɲan ˈto zuʋ̈saadhɛ ˈka kö Zoova ˗yö kwa ˗bha bhɛɛwo ˗nu ˗daa kë?

¹⁰ Zoova ˗yö ö ˈˈtʋ ˗to kwa ˗bha bhɛɛwo ˗nu ˗bha ˗së ˈka. (Ps. 65:2) ˗Wa ˗zɔn ꞊dhɛ kwa kwa ˗zo ˗yö ˗a ˗dhɛ. (Ebl. 11:6) ˗Ya ˈˈpiʋ̈ ˈpö kö ˗ya kë ꞊dhɛ kwa dɔ ˗ni ˈgü kwa ˗de ˗gɔ ˈˈgbɩɩ˗, ɛɛnˈˈ kwa˗ dhɔɔbhaawɔn ˗nu ˗kë, ˈö˗ ˈwɔn dɔ. (1 Zn. 3:22) ˗Dhɛ ˈö ˈˈdhʋ̈, ˈkwa˗ pö Zoova ˗dhɛ ˗yö kwa ˗takun kö ˈkwa ˈˈkan ˈˈtakɔ yaa ˈbha ˗bha, kwa dua ˗mü ˈkwa kwa zuʋ̈ˈˈ kë ˗saa, ˈkwa dɔ kwa ˗de ˗gɔ ˈˈgbɩɩ˗ kö ˈkwa kwa ˈˈtakɔ bho ˈˈgblʋʋ. Yesu ˗ya ˗zɔn ꞊dhɛ Zoova ˈti ˗dho ˈto ˈˈshia˗ mü kö ˗yö kwa ˗bha bhɛɛwo ˈˈpɛpɛ ˗daa kë. ˗Ya ˗pö: «˗Ka pë ˗gba ˗dhɛ, ka ˗dho ˗a ꞊slɔɔ! ˗Ka pë mɔɔ˗, ka ˗dho ˗a yö! ˗Ka ˈˈkwɛɛ ˗ta ˗ma, ˗wo ˗dho ˈˈkwɛɛ ˈˈpʋ ka ˗gɔ. ˗A ˗gɛn ˗mü ꞊dhɛ mɛ ˈö pë ˗gba ˗dhɛ ˈyö˗ ꞊slɔɔ, ˈmɛ ˈö pë ꞊mɔɔ ˈpö ˈyö˗ yö, ˈyö ˈwo ˈˈkwɛɛ ˗pʋ ˈmɛ ˈö ˈˈkwɛɛ ˗ta ˗ma ˗a ˗gɔ.» (Mat. 7:7, 8) ˈKwa ˈto ˗dhioo ˈö bhë ˗a ˈˈpiʋ̈, kwa ˈgü ˈyii ˗dho ga ˗bhɛɛ ˗Zlan ˗dhɛ ˗sü ˈka. ˗Yö ga kwa ˈgü ꞊dhɛ kwa Dë ˈö dhaŋ˗ ˈgü ˗yö ˗dho ö ˈˈtʋ ˈto kwa ˗bha, ˈö kwa ˗bha bhɛɛwo ˗nu ˗daa ˗kë.​—Kodh. 4:2.

11. ꞊Ya kë kwa ˈgü ꞊dhɛ ˗Zlan ˈyaa kwa ˗bha bhɛɛwo ˗nu ˗daa kë ˈˈvaandhö, Eblö 4:16 ˗dho kwa ˗takun ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

¹¹ ˈKö ˗kë kwa ˈgü ꞊dhɛ ˗Zlan ˈyaa kwa ˗bha bhɛɛwo ˗nu ˗daa kë ˈˈvaandhö, ˗ya ˈˈplüün ˗bho ꞊dhɛ ö ˗dho ˗an ˗daa kë «ˈˈtʋ̈ŋ ˗së» ˗bha. (Eblö 4:16 ˗wo pö.) ˗A ˗wɔn ˈgü, ˗ya kë ꞊dhɛ pë ˈbha ˈö ˈkwa˗ ˈˈpiʋ̈ ˈyaa˗ kë ˗ni ˈgü ˈzozodhö, ˈkwa ˗dho ˗a pö ꞊dhɛ Zoova ˗ya ˗kë ˈya˗. ˗A ˈwɔnzuan ˈnën ˗tɔ, mɛn ꞊vadhɛ ˗wa bhɛɛˈˈ ˗kwɛ ꞊va ˈˈpiʋ̈ kö ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗yö ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ˈö yö ˗a ˈgüshiʋ̈. Yesu ˗yö kwa ꞊faanmën kö ˈkwa bhɛɛˈˈ ˗a ˗wɔn ˈgü. (Mat. 6:10) ˈˈKɛɛ dɔ ˈkwa˗ wo yö, ˗Zlan ˈti ˗a ˈgüshiʋ̈ ꞊köŋ. Kö ˈkwa kwa ꞊kwaa kwa ˗bha ˗zoyödhe ˗zü kö ˗yö ˈdho ˈˈshia˗ ˗a ˗wɔn ˈgü, kö ˈkwa ˈwɔn yaa kë kwa ˗de ˈka. (Hab. 2:3; Mat. 24:44) ˗Kwa kwa ˈˈɲan ˈto Zoova ˗gɔ ꞊kpɔɔdhɛ ˈka, ˈkwa kwa ˗zoyö ꞊dhɛ ˗yö ˗dho kwa ˗bha bhɛɛwo ˗nu ˗daa kë. ˈˈKpɔnŋtaadhɛ ˈgüshiʋ̈ ˗sü ˗dho kë ö ˈˈtʋ̈ŋ ꞊dede ˗bha, ˈyö ˗tɔ ꞊dhɛ Zoova ꞊yaa˗ «yi waa˗ ˈˈtʋ̈ŋ» ˈö ˗dho kë˗ ˈka, ˗a ˗ya. ˗Yö ˗dho kë ˈˈtʋ̈ŋ ˗së ˈka mɛn ꞊gban kwa ˗bha ˈka.​—Mat. 24:36; 2 Piɛ. 3:15.

12. ˗Mën ˈö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˗yö kwa ˗bha zuʋ̈saadhɛ ˗da ˈgüdandhe ˈgü?

 ¹² ˗Wo ˈwɔn yaa kë ˗ni ˈgü kwa ˈka, ˗kwa kwa zuʋ̈ˈˈ kë ˗saa ˈkwa˗ bun. ˈˈKpɔnŋtaadhɛ ˈö yö ˗a ˈgü, mɛn ˗nu ˗wo ˈwɔn yaa ˗nu ˗kë dhebɔ ˗nu ɛɛnˈˈ mɛn ˗nu ˈö waa˗ ˗nu ˗an kwi ˈˈɲan, ˗an ˗wo, ˗an ˗bha wɔkɔ ˗nu waa ˗an ˗bha ˈˈsɛ ˗nu ˈwaa do, ˗an ˈka. ˗Wo ˈwɔn yaa ˗kë ˈpö mɛn ˈbhaa ˗nu ˈka ˈˈyua ˈbha ˈö ˗an ˗bha, ˗a ˗wɔn ˈgü. ˗Wo Zoova ˗dhɔkëmɛn ˗nu ꞊vadhɛ ˗wëëdhɛ bho ˗ni ˈgü ˗an ˗bha ˗zoyödhe ˗wɔn ˈgü. ˈWɔn yaa suu ˗nu ˈwo ˈˈdhʋ̈ ˗wo ˗an kë ˗ni ˈgü kwa ˈka, kwa ˗zo ˗yö ˗bö ˗wo ˈö Yesu ˗ya pö ˗a ˈka. ˗Ya ˗pö: ‹Mɛ ˈö dho ö ˈgü dɔ ˈˈgbɩɩ˗ ˈö dho ˈö yö ˗a ˈˈdhiʋ̈todhɛ ˗bha ˗yö ˗dho dha.› (Mat. 24:13) ˈˈKɛɛ ꞊ya kë ꞊dhɛ ˗zlanwokɔdhigümɛn ˈbha ˗ya ˈwɔn yaa ꞊gbɔɔnsü kë, ˈkwa˗ ˈwɔn dɔ, ˈmën ˈkwa ˗dho ˗a kë? ˗A ˈwɔn ˗ya ˗lo mɛn zii ˗nu ꞊kwɛɛ˗, ˗kwa kwa zuʋ̈ˈˈ kë ˗saa, kö ˗a ˈˈɲan bhɔ ˗kɔ ˈö Zoova ˗dhɛ ˗së, ˗wa kë. ˗Mën ˈö mɛn zii ˗nu dua ˈdhö ˗mü kö ˗wa kë?

13. Mɛn ˈbha ˗ya ˈwɔn yaa ꞊gbɔɔnsü kë, ˈmën Zoova ˈdhö˗ ˈˈpiʋ̈ kö mɛn zii ˗nu ˗wa kë?

¹³ Mɛn zii ˗nu ꞊waa˗ yö ꞊dhɛ ˗zlanwokɔdhigümɛn do ˗ya ˈwɔn yaa ꞊gbɔɔnsü kë, ˗an dua ˗mü kö ˗wo «ˈˈyaaki ˈdhɛ ˈkö go ˗Zlan ˈˈpiʋ̈» ˗a ˗dhɛ ˗a ˗gɔ, kö ˗wa ˈˈɲan bhɔ ˗kɔ dɔ. (Zak. 3:17) Pë ˈwo ˗dho ˗a ˗ya ˈwo zuʋ̈ˈˈ ˈˈpiʋ̈ ˈyö ˗tɔ ˗a ˗mɛn ˗takun ˗sü kö ˗yö ˗da ˈzü ˗Zlan ˗bha ʒiaan ˗ta. (Zak. 5:19, 20) ˗An dua ˗mü ˗wo pë ˈˈpɛpɛ kë kö ˗wo ˗zlanwokɔdhi ˗takpa, kö mɛn ˗nu ˈö ˈwɔn yaa ˗yö ˗kë ˗an ˈka, ˗wo ˗an ˗zo ˗gban. (2 Ko. 1:3, 4) Mɛn zii ˗nu ˗wo ˈwɔn ˈbha ˈˈɲan bhɔ ˗ni ˈgü, ˗wo ˈwɔn bhë ˗a ˈˈpiʋ̈ ˗pɔn ˗së ˈka. ˗A ˗kë ˈˈdhʋ̈ ˗sü ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˈˈtʋ̈ŋ ꞊va sü. ˗Wo ˗bhɛɛ ˗Zlan ˗dhɛ ˈyö ˗dhioo ˗nu ˈwo ˗gban Biblö ˗ta waa ˈwɔn ˗bho ˗a ˗mɛn ˈgü ˗kɔ «ˈö dan ˗a ˈka», ˈwo˗ ˗wɔ ˗a ˗ta. (Jér. 30:11) ˗An dua ˈyaa ˗mü kö ˗wa ˈwɔn ˈsü ˗bhaa ˈka, ˗wa yi ˗blü ˈˈdhiʋ̈. ˈˈKɛɛ ˗an dua ˈyaa ˗mü ˈpö ˗wa ˈˈɲan bhɔ ˗bia ˗ta. ˗Wa ˈto Zoova ˗bha ˗dhioo ˗nu ˈˈpiʋ̈, ˗zlanwokɔdhigümɛn ˗nu ˈˈpɛpɛ ˗dho ˗a ꞊trɔɔn ˗së ꞊slɔɔ˗. ˈKö ˗kë ꞊dhɛ mɛn zii ˗nu ˗wo ˈwɔn ˈbha ˈˈɲan ˗bhɔ ˗së ˈka, mɛn ˈwo ˈwɔn yaa ˗kë ˗a ˈka, ˗a pin ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö to ˗a zuʋ̈ˈˈ ˗bha. ꞊Ya kë kwa ˈka ˈˈdhʋ̈, ˈmën ˈkwa dho ˗a kë kö kwa zuʋ̈ˈˈ ˗yö ˈdho ˈˈshia˗?

14. Kletiɛn ˈbha ˗ya ka zuʋ̈ˈˈ ˗gi ˗wɔn kë, ˗kwɛzlan ˗mɛɛn ˈö Biblö ˈgü ˈö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˗yö ka ˗takun?

 ¹⁴ Mɛn ˈbha ɛɛnˈˈ kwa ꞊dhegblü ˈbha ˗ya ˈwɔn yaa ꞊gbɔɔnsü kë ka ˈka ˗ee? Ka ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈka ˈwɔn ˗nu ˗to Zoova ꞊kwɛɛ˗ ˗sü ˈwɔnzuan ˗sɛŋbɔ ˗nu ꞊slɔɔ ˗Zlan ˗Wo ˈgü. ˗A do ˈnën ˗tɔ, ˈkö ˗kë ꞊dhɛ Zozɛfö ˗yö saanˈˈ ꞊dede ˗sü ö ꞊dhegblü ˗nu ꞊kwɛɛ˗, yö ˈti kë zuʋ̈dhiʋ̈mɛn ˈka ˗an ˗bha ˈwɔn yaa ˗nu bhë ˗an ˗wɔn ˈgü. ˗A ˈˈɲan ˗to ˗klu ˗sü ˈka Zoova ˗dhɔkë ˗sü ˗bha, ˈyö Zoova ˗yö ˈdhuëë˗ ꞊va kpɔ ˗a ˗bha, ˗a ˗bha zuʋ̈saadhɛ ˗wɔn ˈgü. (ˈWun. 39:21) ˈDhɛ ˈˈtʋ̈ŋ ˈbha ˗yö ˗ʒiö, Zozɛfö ˗yö ö ˗zo ˗bho ˈwɔn yaa ˗nu ˈwo ˗an ˗kë ˗a ˈka bhë ˗an ˈˈpiʋ̈, ˈyö˗ yö ꞊dhɛ Zoova ˗ya ˈdhuëë˗ ˈkpɔ ö ˗bha. (ˈWun. 45:5) ꞊Dhɛ Zozɛfö ˈdhö, ˈkwa ˈto ˗klu ˗sü ˈka Zoova ˗bha, ˈkwa ˈwɔn ꞊gban ˈto ˗a ꞊kwɛɛ˗ kö ˗ya ˈˈɲan bhɔ, ˗yö ˗dho kwa ˗zo ˗gban.​—Ps. 7:17; 73:28.

15. ˈMën kwa ꞊dhegblüdhe do ˗takun ˈyö ö ˗zo bho ˈwɔn yaa ˈwo˗ ˗kë ˗a ˈka ˗a ˈˈpiʋ̈?

¹⁵ ˗Yö ˈˈdhʋ̈ tɛan˗ ˈka ꞊dhɛ, ˈwɔn yaa ˗nu ˈwo ˗an ˗kë kwa ˈka ˗a ꞊gban ˈyaa ꞊dhɛ Zozɛfö ˗bha ˈdhö. ˈˈKɛɛ ˗wa ˈwɔn yaa kë kwa ˈka, ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö kwa zuʋ̈ˈˈ ˈˈklʋʋ bhɔ. ˈWɔn ˗ya kë kwaa mɛn ˈbha kwa ꞊zinŋgü, ˈkö ˗kë ꞊dhɛ Zoova ˗dhɔkëmɛn ˈyaa ˗mü, ˈkwa Biblö ˗bha ˈtɔŋ˗ ˗gɛngbandhɛ ˗nu ˗ya ꞊bhlëë ˈgü, ˗yö ˗dho kë ˗së. (Fdh. 2:3, 4) ˗Kwaa ˈwɔnzuan do ˗ga. ˈDhɛ kwa ꞊dhegblüdhe do ˗ya yö ꞊dhɛ ö yökëyoo ˗ya ö ˗dhiaŋ yaa zë, ˗ya ꞊suawɔn ˗nu blɛɛˈˈ ö ˗bha, ˗yö ˗mën ˗a ˈka ꞊dedewo. ˈˈKɛɛ ˈyii ˈto ˈˈshia˗ mü kö ˗yö ˈwɔn ˗nu kë ˗bia ˗ta. ˗Yö ˈˈtʋ̈ŋ ˗sü ˈö ö ˗zota Yesu ˗bha ˈwɔnzuan ˈgü. ˗Wa ˈsi bho Yesu ˗gɔ, ˈyaa˗ ˗yɔ bɔ ˈsi ˈka. (1 Piɛ. 2:21, 23) ˗Dhɛ ˈö ö ˗zota ˗a ˈgü, ˈyö˗ pö ˈyii ˗dho ˈˈwɩ. ˗Ya ˗yö ꞊dhɛ ö yökëyoo ˈö bhë ˈˈyua do ˈbha ˗kun ˗a ꞊sëëbho ˗ni ˈgü, ˈö˗ ˗gɔ ˈgü dɔ ˗ni ˈgü ˗gbɔudhö. ˈYö˗ pö ˈö ˗de ˗dhɛ ˈpë ö yökëyoo kun ˗a pö ˗ni ˈgü bhë, ˈyaa˗ dɔ ö ˗de ˗gɔ. Kwa ꞊dhegblüdhe ˗yö ö zuʋ̈ˈˈ ˗kë ˗saa ˈö bɔ ˈwɔn bhë, ˗a ˈgü. ˗Yö zuʋ̈niidadhe waa zuʋ̈waannusü ˗nu ˗a ˗dhɛ.

16. ˗Wo ˈwɔn yaa kë ˗ni ˈgü ka ˈka, ˗mën ˈö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˗yö ka ˗zo ˗gban? (1 Piɛdhö 3:12)

¹⁶ Ka zuʋ̈ˈˈ ˈˈklʋʋ ˗yö bhɔ ˗ni ˈgü ˈwɔn yaa ˈwo˗ ˗kë ka ˈka ɛɛnˈˈ pë ˈbha ˗wɔn ˈgü, ka ˗zo ˗yö ˗bo ꞊dhɛ Zoova ˗yö mɛn ˗nu ˈö ˗an «zuʋ̈ˈˈ ˈˈklʋʋ ˈdhö bhɔ ˗ni ˈgü» ˗an ˈˈsuee. (Ps. 34:18)  Ka ˗dhɔ ˗ya ˗kë ka ˗bha zuʋ̈saadhɛ waa ka ˗bha ˗zogɔndhe ˗nu ˗kwɛɛ ˗lo ˗a ˗ta ˗sü ˗wɔn ˈgü. (Ps. 55:22) Yö ˈnën ˗tɔ ˈˈkpɔnŋtaamɛn ˗nu ˈˈpɛpɛ ˗bha Zakanmɛn. Pë gbɛ˗ ˈyaa ˗bin ˗sü ˈka ˗a ˗gɔ. (1 Piɛdhö 3:12 ˗wo pö) ˈWɔn ˗nu ˈö ˈkaa ˗mɔn ˗an ˗bha, ˗ka ˗an ˈto Zoova ꞊kwɛɛ˗.

17. Kwa ˗zo ˗gban ˗wo ˗mɛɛn ˈö Isaïe 30:18 ˈgü?

¹⁷ ˗A ˈˈtʋ̈ŋ ˈyaa ꞊gblɛɛn ˈzüdho kö kwa Dë ˈö dhaŋ˗ ˈgü ˗yö bɔ ö ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗ta ˗yö ˈdhuëë˗ ˈkpɔ kwa ˗bha. Isaïe 30:18 ˗ya ˗pö: «Zoova ˗yö ö ˈˈɲan ˈto ˗ni ˈgü zuʋ̈saadhɛ ˈka, kö ˈö˗ ˗zɔn ꞊dhɛ ka ˗wëë ˗yö ö ˗kë. ˗Yö ˗dho wlüüˈˈ ˈö ka ˗bhawɔn to, ˈyö ˗tɔ ꞊dhɛ Zoova ˈö bhë, ˗Zlan ˈö kpɛnŋdhö yö ˗mü. Mɛn ˈˈpɛpɛ ˈwo wo ˈˈɲan ˈto ˗ni ˈgü ˗a ˗gɔ, ˗an ˗bha ˗yö ˗së.» ˗Wo ˗dho ˈdhuëë˗ ꞊va ꞊slɔɔ ꞊dɛɛ waa ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˈgü.

18. ˈDhuëë˗ ˗nu ˗mɛɛn ˈwo kwa ˈˈdhiʋ̈ ˈˈgan ˗ni ˈgü?

¹⁸ ˗Zlandhɔkëmɛn ˗nu ˗wa ˗da ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ˗dɛɛ ˈgü, zuʋ̈ˈˈ ˈˈklʋʋbhɔdhe gbɛ˗ ˈyii ˗dho kë ˗an ˗bha ˈzüdho. ˈWɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈwo ꞊dɛɛ ˗wo ˗dho ɲën, ˈö ˈwɔn yaa ˗kë wo ˈko ˗nu ˈka ˗sü waa pë ˈˈdhiʋ̈˗ ˗nu ˗wo ɲën. (˗Dhɛ. 21:4) Pë ˗nu ˈö kwa ˗bhawɔn ˈdhö ˗an ˗bha ˗wo ˗dho kë kwa ˗gɔ ꞊va, kwa ˈti ˗dho ˗ya pë ˈbha ˗wɔn ꞊zɔnŋ ˗ta. (Ps. 72:16; Is. 54:13) ˗Yö ˗dho kë ˈdhuëë˗ ꞊va ꞊dede ˈka.

19. ˗Mën ˈö Zoova ˈdhö kwa ˗kian ˗ni ˈgü ˗a ˗bha ꞊dɛɛ?

¹⁹ ˈˈSanni ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ˗dɛɛ ˗yö ˗wo, Zoova ˗yö kwa ˗kian ˗ni ˈgü kö ˈkwa ˗tosɛta kë ö ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗kɔ ꞊löö. ˗Yö kwa ˗takun ˗ni ˈgü kö ˈkwa ˈˈkan ˈˈtakɔ yaa ꞊gban ˈˈpɛpɛ ˗bha, kö ˈˈklʋʋsë ˗nu ˗wo kë kwa ˗gɔ. ˗Dhɛ ˈö ˈˈdhʋ̈, kwa ˈgü ˗ya ˗dho ga, ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˗së ˗yö ˗ya ˗sü ˈka kwa ˗gɔ. ˗Kwa kwa ˈˈɲan ˈto Zoova ˗kɔ ˗bha zuʋ̈saadhɛ ˈka, kö yö ꞊dede ˗yö ö ˗bha yökë.