ˈWƆN ˗GƆ 34
‹˗Kwa ˈto gagade ˗ʒian ˗ta ˗kplawo›
‹˗Kwa ˈto tɛan˗ ˗zian ˗ta.›—3 ZN. 4.
ˈˈTAN 111 Kwa zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü dhi ˗sü ˈka ˗Zlan ˈsaa˗ ˈgü
ˈPË ˈKWA DHO ˗A YÖ *
1. ˗Kɔ ˈö ˈkwa ˗kë ˗a ˈka Zoova ˗bha ꞊Gbɛkiö ˈka ˗a ˗blɛɛ mɛn ˗nu ˗dhɛ ˗sü kwa ˗takun ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?
«Ü ˗KË Zoova ˗bha ꞊Gbɛkiö ˈka ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?» ˈYaa za ˈgü ꞊dhɛ dhɛɛˈˈ ˈö bhë ꞊waa˗ ˈkpɔ kwa ˗gɔ ˈko ˗ta ꞊va. ˈKwa˗ pö ˈkwa kwa ꞊dhegblü ˗nu dɔ ɛɛnˈˈ ˈkwa ˈˈtɔŋdhɛ ˈkun ˗an ˗bha, dhɛɛˈˈ ˗blɛɛsü ˗nu ˈö ˗ya kë ꞊shiöŋ ˈkwa˗ kpɔ ˗an ˗gɔ, ˗a do ˈnën bhë. ˗Kɔ ˈö kwa ꞊dhegblü ˗nu ˗wo Zoova dɔ ˗sü ꞊draan ˗a ˈka ˈö˗ ˗dhɔ ˗da ˗an ˈgü, ˈˈtʋ ˗to ˗a ˗bha ˗sü ˗dhɔ ˗yö kwa ˗kë. Kwa ˗de ˈpö ˗kɔ ˈö ˗kë Zoova ˗bha ꞊Gbɛkiö ˈka ˗sü ˗dhɔ ˗yö kwa ˗kë ˗a ˈka ˗a ˗blɛɛ ˗an ˗dhɛ ˗sü ˗yö kwa ˗dhɛ ˗së. (Wlɔ. 1:11) ˈˈDoo suu ˗nu ˈwo ˈˈdhʋ̈ ˗an dɔ ˗sü ˗ya ˗kë ˈö ˈkwa kwa ˗zota gagade ˗dhɔ ˈö kwa ˈgü ˗a ˈgü ˗kplawo. ˗Ya ˗kë ˈpö ˈö ˈkwa pë ˈˈpɛpɛ ˗kë ‹ˈkwa to gagade ˗ʒian ˗ta,› ˈö ˈkwa ˗tosɛta kë ˗kɔ ˈö Zoova ˗zokun, ˈö ˈdhuëë˗ kpɔ ˗a ˗bha, ˗a ˗kë ˗kplawo.—3 Zn. 4.
2. ˈMën ˈkwa dho ˗a yö ˈwɔn ˗gɔ ˈö yö ˗a ˈgü?
2 ˈWɔn ˗gɔ ˈö yö ˗a ˈgü, ˈpë ˗kë ˈö ˗kë Zoova ˗bha ꞊Gbɛkiö ˈka ˗sü ˗dhɔ ˗yö kwa ˗kë, kwa ˗dho ˗a ˈbha ˗nu ˗wɔn blɛɛˈˈ. ˗Kɔ ˈö ˈkwa dho ˗a kë ˗a ˈka kö ˈkwa ˗zɔn ˗kplawo ꞊dhɛ gbɔɔdhe ꞊bhlëësü bhë ˗a ˗dhɔ ˗yö kwa ˗kë, kwa ˗dho ˗a yö. ˈYaa za ˈgü ꞊dhɛ ˗yö ˗dho ˗a kë kö pë ˗nu ˈö Zoova ˗yö ˗an ˗kë kö ˈö kwa ˈˈgan gagade ˗bha bhë, ˈkwa˗ ˈˈnuɛ bho ˗a ˗wɔn ˈgü. (Zan 6:44) ˗Yö ˗dho gagade ˗nu ˈwo Biblö ˈgü ˗an ˗zɔn mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˗dhɛ ˗sü ˗dhɔ ˈö kwa ˈgü, ˗a ˗dadhiʋ̈.
ˈMËN ˗KË ˈÖ GAGADE ˗NU ˈWO BIBLÖ ˈGÜ ˗AN ˗DHƆ KWA ˗KË
3. ˈPë ˗kë ˈö gagade ˗dhɔ ˗yö kwa ˗kë ˗a ˗gɛn ˈkpiisü ˈnën ˗tɔ ˗mën?
3 ˈPë ˗kë ˈö gagade ˗nu ˈwo Biblö ˈgü ˗an ˗dhɔ kwa ˗kë, ˗a ˗gɛn ˗yö ꞊va. ˗A ˈkpiisü ˈnën ˗tɔ Zoova ˗Zlan ˈö ˗kë gagade ˗nu bhë ˗an ˗gɔgodhɛ ˈka, ˗a ˗dhɔ kwa ˗kë. Kwa ˗bɔ ˗a ˗Wo ˈö ˗kë Biblö ˈka bhë ˗a ˗ta ˈö ˈkwa˗ dɔ. Kwa˗ ˗yö ꞊dhɛ ˈˈpiigbɩɩdë ˗Zlan ˈö dhaŋ˗ waa ˈˈsɛ ˗an ˗da yö ˗mü. ˈˈKɛɛ ˗yö kwa Dë ˈö kwa ˗dhɔ ˗ya ˗kë, ˈö ö ˗zokë kwa ˈˈpiʋ̈ ˗a ˈka ˈpö. (1 Piɛ. 5:7) ˗Zlan ˈö mɛn ˗nu ˗wëë ˗ya ˗kë, ˈö ö ˗de ˗ya mɛn ˗nu ˗duɛɛ ˈgü, ˈö ˈwɔn ˈyaa ˗shiö ˗a ˗dhɛ ˈˈvaandhö, ˈö ˗dhɔ ꞊dede waa gagade ˈö˗ ˈgü ˗a ˈˈyi ˈyaa bhʋ̈ʋ̈ˈˈ, yö ˗mü. (Ex. 34:6) ˈWɔn ˈö kpɛnŋdhö ˗a ˗dhɔ ˗yö Zoova ˗kë. (Is. 61:8) ˗Ya ˗kpan kwa ˗bha kö kwa saanˈˈ ˈsü ˗ni ˈgü, ˗yö ˗mën ˗a ˈka ꞊dedewo. ˗A ˗wɔn ˈgü saanˈˈ ˗nu ˗bho kwa ˗ta ˗sü ˗lele ꞊dede ˗ya ˗ta. (Jér. 29:11) Kwa ˈˈɲan ˗yö ˈˈtʋ̈ŋ ˗së ˈö bhë ˗a ˗gɔ. ˈPë ˗kë ˈö Zoova ˗dhɔ kwa ˗kë ˈgbɛ, ˗a ˗gɛn do ˈnën bhë.
Gagade ˗nu ˈwo Biblö ˈgü ˗wo ꞊dhɛ . . . ˗Piö kpö ˈö kë ˗ni ˈˈyitagɔ ˗bha bhë ˗a ˈdhö
˗Piö kpö ˈö kë ˗ni ˈˈyitagɔ ˗bha bhë ˗ya ˗kë ˈö ˈˈtee ˈˈgbɩɩ˗ ˈyaa˗ bho ʒiaan ˗ta. ˗Kɔ do ˈö bhë ˗a ˈka, ˗zoyö ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˗së ˗dhɛ ˗sü ˈö Biblö ˗ya nu kwa ˗dhɛ bhë ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö kwa ˗takun ˈˈtʋ̈ŋ ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈgü kö ˈkwa ˗dho ˈgo ʒiaan ˗ta. Gagade ˗nu ˈwo Biblö ˈgü ˗wo kwa ˗blü ˈpö kö ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˗së ˈö ˈˈdhʋ̈ ˈkwa˗ ˗wɔn blɛɛˈˈ mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˗dhɛ. (Kpɔɔˈˈ ˗wo ˗bhüöö kpö 4-7 ˗bha, ˗an ˈgü.)
4-5. ˈMën ˗kë ˈö bɔmɛn Pɔdhö ˗yö kwa ˗bha ˗zoyö ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˗së ˗dhɛ ˗sü ˗zɔn ˗piö kpö ˈö ˈˈyitagɔ ˗bha ˗a ˈka?
4 ˗Mën ˈˈwɛɛ ˈbha ˈö˗ ˗wɔn ˈgü ˈö gagade ˗nu ˈwo Biblö ˈgü ˗an ˗dhɔ ˗yö kwa ˗kë? ˗A ˗gɛn do ˈnën ˗tɔ ˈzü gagade ˗nu bhë ˗an dɔ ˗sü ˈwɔn ˗së ˗kë kwa ˗dhɛ. ˗A ˈwɔnzuan do ꞊nɛn: Gagade ˗nu ˈwo Biblö ˈgü ˗wa ˗kë ˈö ˈkwa kwa ˗zo yö ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˗së ˗dhɛ. ˗Zoyödhe suu ˈö ˈˈdhʋ̈ bɔmɛn Pɔdhö ˗ya ˗wɔn ˗blɛɛ ˈö˗ pö: «ˈˈPlüün ˈö˗ bho kwa ˗dhɛ ˈˈdhʋ̈ bha ꞊në kwa ˗gɔ ꞊dhɛ ˗piö kpö ˈö ˗kë ˈˈyitagɔ ˗bha ˈö ꞊waa˗ ˗zuö ˈˈyi ꞊wlöö ˈö ˈˈtɛɛ ˈyaa˗ ˈsü bha˗ ˈdhö.» (Ebl. 6:19) ꞊Dhɛ ˗piö kpö bhë ˗a ˈdhö, kwa ˗bha ˗zo ˗yö ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˗së ˗dhɛ ˗sü ˗ya ˗kë ˈö ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ suu gbɛ˗ ˈyaa kwa bho ʒiaan ˗ta.
5 Biblö ˈˈɲan ˈö bhë ˗a ˈgü, pë ˈö Pɔdhö kun ˗a ˗wɔn blɛɛˈˈ ˗ni ˈgü ˈyö ˗tɔ kletiɛn ˗nu ˈwo ˈˈɲɔn ˗a ꞊troo ˗nu ˈka ˗an ˗bha ˗zoyödhe ˈö ˗gban ˗dho dhaŋ˗ ˈgü ˗sü ˗bha. ˈˈKɛɛ ˈwɔn ˈö˗ ꞊blɛɛ bhë ˗yö ˗gban ˈpö kletiɛn ˗nu ˈwo dho ˗tosɛta ˈö ˈyaa ɲën ˗a kë ˈˈkpɔnŋ ꞊taa yö ˗an ˗bha. (Zan 3:16) ˈYaa za ˈgü ꞊dhɛ ˈwɔn ˈö ˗gban ˗tosɛta ˈö ˈyaa ɲën ˈˈdhʋ̈ ˗a ˗bha ˗a draansü ꞊yaa˗ kë kwa ˗bha ˗tosɛta ˗ya kë ˗së.
6-7. Gagade ˈö ˗gban ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˗bha ˗a dɔ ˗sü ˈwɔn ˗së ˗kë Ivɔnö ˗dhɛ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?
6 ˈWɔn ˈö kwa ꞊dhegblüdhe do ˈwo˗ ˗dhɛ Ivɔnö ˈö bɔ ˗a ˈgü ˗kwaa ˗ga. ˗A ˗mɛn ˗nu ˈwaa kun Zoova ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˈka. ˈGo mü kö ˗yö ꞊kun ˈˈtɩtɩ, ˗yö ˗kun ˈˈsuʋ̈ ˗ni ˈgü ga ˗gɔ. ˗Wo do ˈbha ˈö˗ man ˈö˗ ˗zo ˈti bhɔ ˗a ˈka toŋtoŋdhö ˈyö ˗tɔ: «˗Dhɛkpaɔyi do ˗dho ˗wo, ˈö ˗dhɛ ˈti ˗dho ꞊kpɔɔ ü ˈˈɲaan.» Ivɔnö ˗ya ˗pö: «˗Wo ˈö bhë ˗ya ˗kë ˈö yi ˈbha ˗nu ˈka ˈa ꞊gloo n ˗zotasü ˗bha ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˗wɔn ˈgü, ˈö ˈmaan yi zë gbeŋ. A ˗kun n ˗de dhɛɛˈˈ ˈkpɔ ˗ni ˈgü ˗kplawo ˈa˗ pö: ‹ˈMën ˗kë ˈö ˈkwa ˗kë ˈˈkpɔnŋ ꞊taa, ˈö ˈkwa ˗tosɛta ˗kë ˈˈtʋ̈ŋ ˈnën ˈbha ˈˈpiʋ̈ ˈö ˈkwa ga? ˗Ya kë ˈˈdhʋ̈ ˈsa kö ˈmën ˗kë ˈkwa ˗kë ˈˈsɛ ˗ta?› ˈMaan kun ˗a ˈˈpiʋ̈ ˈa ga.»
7 ꞊Taabha, kö ˗ya kë wlüünën ˈka, waa Zoova ˗bha ꞊Gbɛkiö ˈbha ˗nu ˗wo ˗kpan wo ˈkwëë˗. ˗Ya ˗pö: «A ˗ya n ˗zo yö ˗sü ˗bha ꞊dhɛ a ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈa ˗tosɛta ˗kë ˗toëpö ˈka ꞊bhɔɔ ˈˈsɛ ˗ta ˈˈkpɔnŋ ꞊taa yö.» Gagade ˈö bhë ˗a dɔ ˗sü ˗yö ˈwɔn ˗së ˗kë Ivɔnö ˗dhɛ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? ˗Ya ˗pö: «Yi ˈyaa ˈˈkan n ˈˈɲan ˈgü ˈzüdho ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ɛɛnˈˈ ga ˗sü ˗wɔn ˈgü.» Gagade ˈö bhë ˗a ˗wɔn ˗yö Ivɔnö ˗gɔ ˈˈgbɩɩ˗ ꞊dedewo, ˈö ˈwɔn ˗nu ˈö ö ˗zo yö ˗an ˗dhɛ ˈwo ˗gban ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˗bha, ˗a ˗blɛɛ mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˗dhɛ ˗sü ˗ya zuʋ̈ˈˈ ꞊nii ˗da.—1 Tim. 4:16.
Gagade ˗nu ˈwo Biblö ˈgü ˗wo ꞊dhɛ . . . ꞊Nɔɔn ˈdhö
˗A kë ˗sü kö ˈkwa Zoova ˗dhɔkë ꞊dɛɛ, kö ˗zoyödhe kë kwa ˗gɔ ˈzü ꞊dhɛ ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˈgü kwa ˗dho ˗a ˗dhɔkë ˗a ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗kɔ ꞊wlöö ˗toëpö ˈka bhë, kwa˗ ˗sü ꞊dhɛ ꞊nɔɔn ˈdhö. ˗A ˗dhɛ ˗a ˗bha kö ˈkwa kwa ˗kɔ bho pë ꞊va ˈgü ˗a ˗wɔn ˈgü. (Kpɔɔˈˈ ˗wo ˗bhüöö kpö 8-11 ˗bha, ˗an ˈgü.)
8-9. (1) Yesu ˗bha ˈˈgɔɔn do ˈö˗ bɔ ˗a ˈgü, ˈdhɛ gɔndënën do ˗kpan pë ꞊bhlëësü ˈbha ˗bha, ˗mën ˈö˗ ˗kë? (2) Ü gagade ˗sü ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?
8 Nɔɔn˗ ˗së ˗nu ˈwo ˗gban ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗bha ˗wo gagade ˗nu ˈwo Biblö ˈgü ˗a ˗wɔngbɩɩsü do ˈka. Yesu ˗yö ˈwɔn ˈö ˗gban ˗Gblüdëdhɛ ˈö ˈˈdhʋ̈ ˗a ˗bha, ˗a ˗zɔn pë ꞊bhlëësü ˈö ˗bin ˗sü ˈka ˗a ˈka. Matiö 13:44 ˈgü, Yesu ˗ya ˗pö: «[˗Zlan] ˗bha ˗gblüdëdhɛ bha ˗yö ꞊dhɛ ꞊naɔ ˈö ˗bin ˗sü ˈka ˈbhlaadhɛ do ˈbha ˈgü ꞊në˗ ˈdhö. ˈMɛ ꞊yaa˗ yö, ˈyaa ö ˈˈdhi ˗wo ˗ta mɛ ˈbha ˗dhɛ, ˈˈkɛɛ ˗a ˗dhi ˗dhɛ ˗kɔ yaa bha˗ ˗wɔn ˈgü, ˗yö ˈdho ꞊në˗ wo ˈyö ö ꞊slɔɔpë ꞊gban ˈˈpɛpɛ ˈˈdhɔɔdɔ ˈyö nu ˈyö ˈbhlaadhɛ bha˗ dhɔ.» Biblö ˈˈɲan ˈö bhë ˗a ˈgü, gɔndënën ˈwo˗ ˗wɔn ꞊blɛɛ bhë ˈyaa kun ꞊nɔɔn ˈö kun ˗bin ˗sü ˈka ˈˈdhʋ̈ ˗a mɛɛnˈˈ ˗ni ˈgü. ˈˈKɛɛ ˗dhɛ ˈö ˗kpan ˗a ˗bha, ˗yö pë ˈˈpɛpɛ ˗kë kö ˗yö kë ö ˗bha ˈka. ˈMën ˗kë ˈö ö ꞊slɔɔpë ˈˈpɛpɛ ˈˈdhoodɔ ˗a ˗wɔn ˈgü? ˈPë ˗kë ˈö˗ ˗kë ˈˈdhʋ̈ ˈyö ˗tɔ pë ˈö ˗kpan ˗a ˗bha bhë, ˗a ꞊bhlëë ˗kun ˈkpii˗ ꞊dedewo. ˗A ˗wɔn ˗kun ˗a ˗gɔ ˈˈgbɩɩ˗ ˈö ˗ʒiö ˗a ˈka ˗a ꞊slɔɔpë ˈˈpɛpɛ ˗ta.
9 ˗Kɔ ˈö ˈka gagade yö ˗a ˈka ˈyö bhë ˈpö ˗ee? ˈYaa za ˈgü ꞊dhɛ ka˗ ˗yö ˈˈdhʋ̈. Kwa˗ ˈwɔn ˗dɔ ꞊dhɛ zuʋ̈gblüdhi ˈö kwa ˗gɔ Zoova ˗dhɔkësü ˈgü ꞊dɛɛ waa ˗tosɛta ˈö ˈyaa ɲën ˈö dho kë ˗a ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗kɔ ꞊wlöö ˈö˗ ˈˈplüün bho kwa ˗dhɛ bhë, pë ˈbha ˈkö ˈˈkpɔnŋ ꞊taa yö ˈö ˈkwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa˗ ˗zɔn ˗a ˈka, ˈyaa ˈdhö. ˗Kë Zoova ˈˈtɔŋdë ˈka ˗sü ˗yö ꞊bhlëëwɔn ˈkpii˗ ˈka kwa ˗bha ˈka. ˗Dhɛ ˈö ˈˈdhʋ̈ ˗a ˗dhɛ ˗a ˗bha kö ˈkwa kwa ˗kɔ bho pë ꞊vadhɛ ˈgü ˗a ˗wɔn ˈgü. Kwa ‹ˈˈdhia ˗bha ˗kë Zoova ˈgü› ˗sü ˈnën kwa zuʋ̈ˈˈ ꞊nii ˗da ꞊dedewo.»—Kodh. 1:10.
10-11. ˈMën Mikaɛdhö ˗blü ö ˗bha ˗tosɛta kë ˗kɔ ˗bho ˈˈgblʋʋ ˗sü ˗bha?
10 Mɛn ꞊vadhɛ ˈwo kwa kpö ˈgü, ˗wo wo ˗kɔ ˗bho pë ꞊va ꞊dede ˈgü kö ˈwo kë Zoova ˗dhɛ ˗së. Mɛn ˈbha ˗nu wo ˗kwaa ˈˈbhala ɛɛnˈˈ ˗duɛɛ ˈˈgblʋ̈gblʋ̈ ˗nu ˗zü ˈˈkpɔnŋ ꞊taa yö, ˈö mɛn ˈbha ˗nu ˗wo ˗kan ꞊nɔɔn ꞊va mɛɛnˈˈ ˗sü ˗bha. Mɛn ˈbha ˗nu ˈwo ˈdhö, ˈdhɛ ˈwɔn ˈö ˗gban Zoova ˗bha ˈwo˗ dɔ, ˗wo wo ˗bha ˗tosɛta kë ˗kɔ ˗bho ˈˈgblʋʋ ˈpapadhö. ˈPë Mikaɛdhö ˗ya ˗kë ˈyö bhë. ˗A ˗mɛn ˗nu ˈwaa kun Zoova ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˈka. ˈDhɛ ˗kë wlüünën ˈka, ˗yö ˗ya kalate draanˈˈ ˗sü ˗bha. ˗Ya ˗pö: «˗Kë ö ꞊faan ˈgü ˗sü ˈö ˈˈtʋ̈ŋ ꞊gban ˈka, ˗a ˗wɔn ˗kun n ˗gɔ ˈˈgbɩɩ˗. ˈˈTʋ̈ŋ ˈbha ˗nu ˈka, ˗yö ˗kë n ˈgü ꞊dhɛ mɛn gbɛ˗ ˗kɔ ˈyaa ˗mɔn n ˗bha.» ˈˈKɛɛ ˈdhɛ Mikaɛdhö ˗ya Biblö draansü ˗bha, ˗yö ˗kɔ ˈö Zoova ˗yö ˈˈvaanvandhɛ yö ˗a ˈka, ˗a ˗draan. (Ps. 11:5) Kwa ꞊dhegblü ˗nu ˈwo˗ ˗takun Biblö draansü ˗bha bhë ˗yö ˈwɔn ˈö ˗gban ˗an ˗bha ˗a ˗blɛɛ ˈö˗ pö: «˗Wo ˈti˗ pö n ˗dhɛ do toŋtoŋdhö ˈa n ꞊kwaa kalate ˗zuö ˗sü ˗zü. Gagade ˗nu ˈwo Biblö ˈgü ˈnën ˈwo ˗an ˗zɔn n ˗dhɛ ˗kplawo.»
11 ˈDhɛ Mikaɛdhö ˗yö ˈwɔn ˈö ˗gban Zoova ˗bha ˗a ꞊draan ˈö dho ˗a ˈka ˈˈdhiʋ̈, ˗a ˗dhɔ ˈö˗ ˈgü ˗yö ˗dadhiʋ̈ ˈpö. ˗Kɔ ˈö Zoova ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˗wëë ˗ya ˗kë ˗a ˈka, ˗yö ˗pa ˗a zuʋ̈ˈˈ ˈka ꞊dedewo. ˈDhɛ yö mü, Mikaɛdhö ˗ya ˗yö ꞊dhɛ ö dua ˗mü kö ˈö ˈwɔn ˈbha ˗nu bho ˈˈgblʋʋ ö ˗bha ˗tosɛta ˈgü. ˗Ya ˗pö: «A˗ ˈwɔn ˗dɔ ꞊dhɛ n ˗kwaa kalate ˗zü ˗sü ˗dho kë n ˗kɔa ˈˈgbɩɩ˗, ˈˈkɛɛ a˗ ˈwɔn ˗dɔ ˈpö ꞊dhɛ ˈman˗ kë ˈˈdhʋ̈ ˗yö ˗dho kë Zoova ˗dhɛ ˗së, ˈgo mü ˈzü ˗a ˗dhɛ ˗a ˗bha kö ˈa n ˗kɔ bho pë ˈbha ˗nu kë ˗sü ˈgü ˗a ˗dhɔkësü ˗wɔn ˈgü.» Mikaɛdhö ˗ya ˗yö ꞊dhɛ gagade ˗nu ˈö ˗an yö bhë ˗wo ꞊bhlëësü. ˗A ˗wɔn ˈgü ˗yö pë ꞊gban ˈˈpɛpɛ ˗kë ˈö ö ˗bha ˗tosɛta kë ˗kɔ bho ˈˈgblʋʋ.—Zak. 1:25.
Gagade ˗nu ˈwo Biblö ˈgü ˗wo ꞊dhɛ . . . ꞊Laŋba ˈdhö
꞊Laŋba ˈö ˈbhü ˈdhö ˗së, ˗ya ˗kë ˈö ˈkwa ˗dhɛ yö kwa ˗gɛn ˈˈpiʋ̈ ˗dhɛtiidhɛ ˈgü. ˗Kɔ do ˈö bhë ˗a ˈka, ˗Zlan ˗Wo ˗yö ʒiaan ˗zɔn kwa ˗dhɛ Sɔtraan ˗bha ˈˈkpɔnŋtaadhɛ tii ˈö yö ˗a ˈgü. (Kpɔɔˈˈ ˗wo ˗bhüöö kpö 12-13 ˗bha, ˗an ˈgü.)
12-13. Gagade ˗nu ˈwo Biblö ˈgü ˗wo Meili ˗takun ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?
12 Biblö ˗yö gagade ˗nu ˗zɔn ꞊laŋba ˈbhü ˈka ˗dhɛtiidhɛ ˈgü, kë ˈˈdhʋ̈ kö ˈkwa˗ ꞊bhlëë dɔ. (Ps. 119:105; Efɛ. 5:8) Takundhe ˈö Meili ˈö go Azɛɛbaiʒan ˈö˗ ꞊slɔɔ ˗Zlan ˗Wo draansü ˈgü, ˗yö ˗kë ˗a ˗dhɛ ˗së ꞊dedewo. ˗A ˗mɛn ˗nu ˈwaa kun ˗zlanwo do ˈgü. ˗A dë ˗kun ˈˈmɔɔn˗ ˈsëëbhomɛn ˈka, ˈö˗ dhe kun Zuifö dhebɔ ˈka. ˗Ya ˗pö: «ˈKö ˗kë ꞊dhɛ ˗yö ˗kun ga ˗sü ˈka n ˈgü ꞊dhɛ ˗Zlan ˗yö ˗dhö, a ˗kun dhɛɛˈˈ ꞊va ˈkpɔ ˗ni ˈgü n ˗de ˗gɔ. A ˗kun ˗a pö ˗ni ˈgü ‹ˈmën ˗kë ˈö ˗Zlan ˗yö mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˗da? ˈMën ˗kë ˈö mɛnbhɩɩdhe ˗nu dho saanˈˈ ˈsü wo ˗bha ˗tosɛta ˈgü, kö ˗Zlan ˗yö ˗an ˗zuö ˈzü ˈˈshiʋ̈ ˈgü ˗toëpö ˈka?› ˈDhɛ ˗kë ꞊dhɛ mɛn ˗nu ˗kun ˗a pö ˗ni ˈgü ꞊dhɛ ˈwɔn ˈˈpɛpɛ wo kë ˗ni ˈgü kwa ˈka bhë ˗Zlan ˗dhiidhɛwɔn ˗mü, a ˗kun ˗a pö ˗ni ˈgü n ˗de ˗dhɛ ꞊ya kë ˈˈdhʋ̈ kö mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˗bha saanˈˈ ˈsü ˗sü ˗yö ˗Zlan ˗dhɛ ˗së, ˈyö sü ꞊dhɛ yö ˈnën ˈˈdhiʋ̈sü ˈwɔn ꞊gban ˈka.»
13 Meili ˗yö ö ˗bha dhɛɛˈˈ ˗nu bhë ˗an ˗yɔ ˗mɛɛn. ˗Yö ˗ya Biblö draansü ˗bha, ˈö dho ˈö ˗kë Zoova ˗bha ꞊Gbɛkiö ˈka. ˗Ya ˗pö: «˗Kɔ ˗nu ˈö Biblö ˈwɔn ˗nu ˗ta ˗pʋ ˗a ˈka ˈˈpuu ˈka bhë, ˗ya ˗kë ˈö n ˗man ˈwɔn yö ˗kɔ ˗yö go ˈˈgblʋʋ, ˈö zuʋ̈gblüdhi ˗kë n ˗gɔ. Gagade ˗nu ˈa ˗an yö ˗Zlan ˗Wo ˈgü ˗wo zuʋ̈waannusü ˗nu n ˗dhɛ.» ꞊Dhɛ Meili ˈdhö, kwa ˈˈpɛpɛ kwa Zoova ˈö ‹kwa bho ˗dhɛtiidhɛ ˗bha ˈö kwa bɔ ö ˗bha ˗dhɛpuudhɛ ˈˈdhiadhiasü bha˗ ˈgü bha› ˗a ˈˈnuɛ ˗bho ꞊dedewo.—1 Piɛ. 2:9.
14. Gagade ˗dhɔ ˈö kwa ˈgü kwa ˗dho ˗a ˗gɛn ˗gban ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? (Kpɔɔˈˈ ˈzü ˈkɔnën « Pë ˈbha ˗nu ˈkwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa gagade ˗nu ˈwo Biblö ˈgü ˗an ˗zɔn ˗an ˈka» ˗bha.)
14 ˈWɔnzuan ˗nu ˈwo˗ ˗zɔn ꞊dhɛ gagade ˗nu ˈwo Biblö ˈgü ˗wo ꞊bhlëësü ˗a ˈdɛdɛ ˈnën ˈkwa˗ yö bhë. ˗A ˈbha ˗ya kë ˈzü kö ˗a ꞊va ˈbha ˗wo ka ˈˈɲaan. ˗Yö ˗dho kë ˗së kö ˈkwa ˈˈtʋ̈ŋ ˈsü kö ˈpë ˗kë ˈö gagade ˗nu bhë ˗an ˗dhɔ ˗yö kwa ˗kë, ˈkwa˗ ˗gɛn ˈbha ˗nu mɛɛnˈˈ kwa ˗bha Biblö ˗draan kwa ˗de ˈˈpiʋ̈ ˗sü ˈgü. Gagade ˗dhɔ ˈö kwa ˈgü ˗yö ˗da ˗ni ˈgü ˈˈdhiʋ̈, ˗kɔ ˈö ˈkwa dho ˗a ˗zɔn ˗a ˈka kwa ˗dho ˗a ꞊va dɔ.
KWA ˗DHO ˗A ˗ZƆN ꞊DHƐ GAGADE ˗NU ˈWO BIBLÖ ˈGÜ ˗AN ˗DHƆ KWA ˗KË ˗KƆ ˗KË ꞊DHƐ?
15. Kwa ˗dho ˗a ˗zɔn ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ ꞊dhɛ gagade ˗dhɔ kwa ˗kë?
15 ˈKwa˗ pö ˈkwa˗ ˗zɔn ꞊dhɛ gagade ˗nu ˈwo Biblö ˈgü ˗an ˗dhɔ kwa ˗kë, kwa dua ˗mü kö ˈkwa Biblö waa kwa ˗bha ˈsëëdhɛ ˗nu ˈwo ˗gban ˗a ˗ta, ˗an draanˈˈ ˗kplawo. ˈKö ˗kë ꞊dhɛ kwa gagade ˈgü ˗a yi ˗ya ꞊gwëë ɛɛnˈˈ ˗a yi ˈti ꞊gwëë ꞊köŋ, pë ꞊va ˗wo ˗dhö ˈö ˈkwaa ˗an dɔ ꞊köŋ. ˈˈGlaadhiʋ̈ ˗tɔn ˗blɛblɛsü ˈö yö ˈˈkpɛɛn ˗ya ˗pö: «ˈˈKpɔnŋtaadhɛ ˈö yö ˗a ˈgü, ꞊sua ˗nu ˈwo ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˗wo gagade dɔ ˗sü kë mɛn ˗nu ˗kɔa ˈˈgbɩɩ˗, ˗wo ꞊va. ˈKwa˗ pö ˈkwa gagade dɔ, kwa dua ˗mü ˈkwa kwa ˈgü dɔ ˈˈgbɩɩ˗. [. . .] ˗Kaa ˈˈslö mɛɛnˈˈ kö ˈka gagade ꞊va ꞊slɔɔ.» ˈSëëdhɛ draansü ˗yö ˈˈgbɩɩ˗. ˈˈKɛɛ ˈkwa˗ pö ˈkwa gagade dɔ, ˗a ˗dhɛ ˗a ˗bha kö ˈkwa˗ kë ˈˈdhʋ̈.
16. Biblö draanˈˈ ˗kɔ ˗mɛɛn ˈö ü ˗dhɛ ˗së? (Proverbes 2:4-6)
16 ˈSëëdhɛ ˗wopösü ɛɛnˈˈ ˗a draansü ˗dhɔ ˈyaa mɛn ꞊gban kë. ˈˈKɛɛ Zoova ˗ya ˗pö kwa ˗dhɛ ˈkwa gagade ˗nu ˈwo Biblö ˈgü ˗an ˈgüman ˗ʒian «mɛɛnˈˈ ˗kplawo.» (Proverbes 2:4-6 ˗wo pö.) ˈKwa kwa ˈgü dɔ ˈˈgbɩɩ˗ ˈkwa˗ kë ˈˈdhʋ̈, ˗yö ˗dho ˈwɔn ˗së kë kwa ˗dhɛ. Kwa ꞊dhegblü do ˈwo˗ ˗dhɛ Kole ˗yö ˈwɔn ˈö ˗gban Biblö ˗wo ˗pö ö ˗de ˈˈpiʋ̈ ˗sü ˗bha ˗a ˗blɛɛ ˈö˗ pö ö Biblö ˈˈɲan ˗nu ˗sü do do ˈö ö ˈˈtʋ̈ŋ ˗kë ˗an ˈgü. ˗Ya ˗pö: «˗Zoto ˗a ˈˈpiʋ̈ ˗wɔn ˗nu ˈˈpɛpɛ ɛɛnˈˈ ˈzü ˈsëëdhɛ ˗be ˗nu ˈwo ˗gban ˗an ˗bha a ˗an ˗wo ˗pö, ˈa ˗an ˈˈpiʋ̈ pɔn kwa ˗bha ˈsëëdhɛ ˈbha ˗nu ˈgü. [. . .] Biblö draanˈˈ ˗kɔ suu ˈö ˈˈdhʋ̈ ˗yö n ˗takun.» ˈKö ˗kë ꞊dhɛ kwa ˗to ˗a ˗bha ˈˈslö ˈö bhë ˗a ˈˈpiʋ̈ ɛɛnˈˈ kwa˗ ˈˈwɛɛ ˈbha ˗kë, ˈkwa kwa ˈgü dɔ ˈˈgbɩɩ˗ ˈkwa ˈˈtʋ̈ŋ ˈsü ˈkwa Biblö draanˈˈ, kö kwa˗ ˗zɔn ꞊dhɛ gagade ˗nu ˈwo˗ ˈgü, ˗an ˗dhɔ ˗yö kwa ˗kë.—Ps. 1:1-3.
17. ꞊Waa˗ pö ˗tosɛta ˗kë gagade ˗ta ˗sü, ˗a ˗gɛn ˈnën ˗tɔ ˗mën? (Zakö 1:25)
17 Kwa dua ˈyaa ˗mü kö kwa ˈˈdhiʋ̈ ˗yö ˈto gagade ˗nu draansü ˗ta dosɛnŋ. ˈKwa˗ pö ˈkwa˗ ꞊trɔɔn ꞊slɔɔ, kwa dua ˗mü kö ˈkwa ˗an ˗ya ꞊bhlëë ˈgü kwa ˗bha ˗tosɛta ˈgü. ꞊Ya kë ˈˈdhʋ̈, ˈyö gagade dɔ ˗sü dho zuʋ̈gblüdhi ꞊dede nu kwa ˗dhɛ. (Zakö 1:25 ˗wo pö.) Kwa ˗dho ˗a ˈwɔn dɔ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ ꞊dhɛ kwa ˗tosɛta ˗kë gagade ˗ta? Kwa ꞊dhegblü do ˗ya ˗pö ˗yö ˗dho kë ˗së kö ˈkwa ˈɲaannu ˈkwa kwa ˗de ˗ga, kö gagade ˗nu ˈdhɛ ˈkwa ˗an ˗ya ꞊bhlëë ˈgü waa˗ ˈdhɛ ˈkwaa˗ ˗ya ꞊bhlëë ˈgü ꞊köŋ, ˈkwa kwa ˗zota ˗a ˈgü. Bɔmɛn Pɔdhö ˗de ˈpö ˗ya ˗pö: «Kö ˈzü ˈö ˗kë ˗kɔ ˈˈʋʋ ˗kɔ ˈö˗ ˈgü, ˗naa ˈdhɛ ˈkö ˈkwa ˗wo ˗ta ya, kwa ˈˈta ˗gɛn ˗yö kë do kö ˈkwa ˈdho˗ ˈka ˈˈdhiʋ̈.»—Fdh. 3:16.
18. ˈMën ˗kë ˈö ˈkwa dho pë ˈˈpɛpɛ kë kö ‹ˈkwa ˈto gagade ˗ʒian ˗ta ˗kplawo?›
18 ˈKwa kwa ˈgü dɔ ˈˈgbɩɩ˗ ‹ˈkwa ˈto gagade ˗ʒian ˗ta ˗kplawo,› ˈwɔn ˗së ˗nu ˈö ˈkwa dho ˗an ꞊slɔɔ ˗a ˈgü, ˗kwa kwa ˗zota ˗a ˈgü. ˗Yö ˗dho ˗a kë kö kwa ˗bha ˗tosɛta kë ˗së. ˈˈKɛɛ ˗yö ˗dho ˗a kë ˈpö kö Zoova waa kwa ꞊dhegblü ˗nu ˗an zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü ˗yö dhi. (Prov. 27:11; 3 Zn. 4) Yö ˈnën˗ ˗wɔn ˈgü ˈö˗ ˗dhɛ ˈdhö˗ ˗bha kö gagade ˗dhɔ ˗yö kwa kë, kö ˈkwa ˗tosɛta kë ˗a ˗ta.
ˈˈTAN 144 Kwa ˈˈɲan ˗yö kwa ꞊saa ˈö kwa ˈˈdhiʋ̈ ˗a ˗bha!
^ Kwa ˗zoyödhɛwɔn ˗nu waa kwa ˗bha ˗tosɛta kë ˗kɔ ˗nu ˈwo ˈdhö, kwa ˗an ˗dhɛ «gagade.» ˈKö ˗kë ꞊dhɛ kwa ˗kë Zoova ˗bha ꞊Gbɛkiö ˈka ˗dɛɛ ˈgü ɛɛnˈˈ kwa ˗mɛn ˗nu ˗wo kwa ˗to gagade ˗ʒian ˗ta, ˈkwa kwa ˗zota ˈpë ˗kë ˈö ˗kë Zoova ˗bha ꞊Gbɛkiö ˈka ˗sü ˗dhɔ ˗yö kwa ˗kë ˗a ˈgü, ˗yö ˗dho kwa ˗takun ꞊dedewo. ˗Yö ˗dho ˗a kë kö ˈkwa pë ˈˈpɛpɛ kë ˈkwa kë Zoova ˗dhɛ ˗së.
