1. Zoova ˗yö ö ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˈwo kun ꞊kwɛŋzü ˗an ˗takun ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

 ˗YA KË ꞊shiöŋ Biblö ˗yö ˗klu ˗Zlan ˗bha mɛn ˗nu ˗zɔn ˈgügbɩɩmɛn ˗nu ˈka. ˈˈKɛɛ ˈkö ˗kë ˈˈdhʋ̈, mɛn ˈbha ˈö˗ ˈgü ˈdhö ˈˈgbɩɩ˗ ˈyaa ö ˗de yö ˈtʋ̈ŋ˗ ꞊gban ˈka ꞊dhɛ ˈgügbɩɩmɛn ˈdhö. ˗A ˈwɔnzuan ˈnën ˗tɔ ˗dhɛ ˈbha ˗nu ˈgü, Davi ˗kun ö ˗de yö ˗ni ˈgü ꞊dhɛ mɛn ˈö˗ ˈgü ˈdhö ˈˈgbɩɩ˗ ꞊dhɛ «˗tɔn ˗dhö» ˗a ˈdhö. ˈˈKɛɛ ˗dhɛ ˈbha ˗nu ˈgü ˈzü, ˈˈsuʋ̈ ˗yö ˗da ˗a ˈgü ˈö ˗kë ö ˗de ˈgü ꞊dhɛ mɛn ˈö ꞊faan ˗yaa ˈgü, «ˈö ˈˈsuʋ̈ dhö ˈgü» ˗a ˈdhö. (Ps. 30:7) ˗Zlan ˗bha ˗zuu ˈˈslʋ̈ʋ̈slʋ̈ ˗yö Sansɔn ˗gba ꞊faan ˈkpii˗ ˈka. ˈˈKɛɛ Sansɔn ˗yö ˗kun ˗a ˈwɔn dɔ ˗ni ˈgü ꞊dhɛ ˗Zlan ˈti ö gba ꞊faan ˈka, «ö ˗dho kë ˈˈtëëtë ˈö ˗kë ꞊dhɛ gɔɔn˗ ˗nu ˈwo ˗to ˗an ˈdhö.» (Juges 14:​5, 6; 16:17) Zoova dosɛnŋ ˈnën ꞊faan nu ö ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˈwo ˗klu ˗a ˗bha, ˗an ˗dhɛ.

2. ˈMën ˗kë ˈö bɔmɛn Pɔdhö ˗ya pö ꞊dhɛ ö ˈˈtëëtë, ˈˈkɛɛ ö ˈgü ˗yö ˈˈgbɩɩ˗? (2 Kodhɛngtö 12:​9, 10)

² Bɔmɛn Pɔdhö ˗de ˈpö ˗ya ˗yö ꞊dhɛ ö ˗bhawɔn ˗yö ꞊faan ˈö go Zoova ˈˈpiʋ̈ ˗a ˗bha. (2 Kodhɛngtö 12:​9, 10 ˗wo pö.) ꞊Dhɛ mɛn ꞊vadhɛ kwa ˈdhö, ˈˈyua ˗kun Pɔdhö ˗bha. (Ga. 4:​13, 14) ˈˈTʋ̈ŋ ˈbha ˗nu ˈka, ˈwɔn ˗së kë ˗sü ˗ke ˗a ˗kɔa ˈˈgbɩɩ˗. (Wlɔ. 7:​18, 19) ˗Ya kë ꞊shiöŋ ˈˈsuʋ̈ ˗ya ˗kë pë ˗nu ˈwo ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö ˗wo kë ˗a ˈka, ˗an ˗wɔn ˈgü. (2 Ko. 1:​8, 9) ˈKö ˗kë ꞊dhɛ Pɔdhö ˗kun ˈˈtëëtë, ˗a ˈgü ˗kun ˈˈgbɩɩ˗. ˗Kɔ ˗kë ꞊dhɛ? Zoova ˗ya ˗gba ꞊faan ˈö˗ ˗bhawɔn kun ˗a ˗bha ˗a ˈka ˈö Pɔdhö ˈgü ˗kë ˈˈgbɩɩ˗.

3. Dhɛɛˈˈ ˗mɛɛn ˗nu ˈkwa dho ˗an ˗yɔ ˗bɔ ˈwɔn ˗gɔ ˈö yö ˗a ˈgü?

³ Zoova ˗ya ˗pö ö ˗dho kwa ˈgü kë ˈˈgbɩɩ˗ ˈpö. (1 Piɛ. 5:10) ˈˈKɛɛ kwa ˈti kwa ˈgü dɔ ˈˈgbɩɩ˗, ˈkwaa ꞊mɔɔn˗ ˗bha kwa ꞊faan ˈö ˈˈdhʋ̈ ˗a ꞊slɔɔ. ˗A ˈwɔnzuan ˈnën ˗tɔ ˗gɔ motëë ˈnën ˗kë ö gɔ ˗yö ˈˈta sü, ˈˈkɛɛ ˗a ˗blümɛn dua mü kö ˗yö ö ˗gɛn ꞊nënŋ ˗a ˗go ö ˈpinŋ˗ ˗bha pë ˗ta kö ˗yö ꞊kun ˈˈta ˈsü. ˗Kɔ do bhë ˗a ˈka, Zoova ˗ya ˈˈpiʋ̈ kö ˈö kwa gba ꞊faan ˈka, ˈˈkɛɛ kwa dua ˗mü ˈkwa ˈwɔn ˈbha kë kö  ꞊faan ˈö ˈˈdhʋ̈ ˈkwa˗ ꞊slɔɔ. ˗Mën Zoova ˗ya nu kwa ˗dhɛ kö kwa ꞊faan ˗yö kë ˈˈgbɩɩ˗? ˗Ya ˗go mü, ˈmën kwa dua ˈdhö ˗mü ˈkwa˗ kë kö ꞊faan ˈö ˈˈdhʋ̈ ˗yö kë kwa ˗gɔ? Dhɛɛˈˈ ˗nu ˈwo bhë, kwa ˗dho ˗an ˗yɔ ꞊slɔɔ ˗kɔ ˈö Zoova ˗yö ꞊faan nu ˗a ˈka Ʒonasö, Yesu, Madhi waa ˗bɔmɛn Pɔdhö ˗an ˗dhɛ ˗a ˈgü. Kɔ do ˈö Zoova ˈdhö ö ˗dhɔkëmɛn wo ˗klü ˗a ˗bha ꞊dɛɛ ˗an ˗takun ˗ni ˈgü ˗a ˈka ˈpö, kwa ˗dho ˗a yö.

4. Kwa ˗dho ꞊faan ˈö go Zoova ˈˈpiʋ̈ ˗a ꞊slɔɔ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

⁴ ˈKwa˗ pö Zoova ˗yö ꞊faan nu kwa ˗dhɛ, kwa dua mü kö ˈkwa ꞊ɲɔɔn ˗a ˗bha bhɛɛsü ˗sü ˈka. Zoova ˗yö kwa ˗bha bhɛɛwo ˗daakë ˈö kwa gba «ˈgügbɩɩdhɛ ˗ziisü.» ˈka. (2 Ko. 4:7) ˈKwa˗ ˈˈDhiwo ˗wo pö, ˈkwa kwa ˗zota ˗a ˈgü kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa ꞊faan ꞊slɔɔ. (Ps. 86:11) Zoova ˈˈDhiwo ˈö bhë «ˈˈsɩ ˗ya ˗dhɛ» (Ebl. 4:12) ˈDhɛ ˈˈdhʋ̈ ˈkwa bhɛɛˈˈ Zoova ˗dhɛ, ˈkwa˗ ˈˈDhiwo ˗wo pö ˗yö ˗dho ꞊faan nu kwa ˗dhɛ kö ˈkwa ˈto ˗a ˈˈgbɩɩ˗ ˈka. ˗Ya ˈgo mü, kwa zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü ˗dho dhi ˗kplawo ɛɛnˈˈ ˗wa yö ˈˈgbɩɩ˗ dɔ kwa ˗kɔ ˈka, kwa ˗dho ˗mɔn ˗a kë ˗sü ˗bha. ˗Kɔ ˈö Zoova ˗yö ꞊faan nu ˗a ˈka ö ˗wodhiʋ̈lomɛn Ʒonasö ˗dhɛ, kwaa˗ ˗ga.

5. ˈMën ˗kë ˈö ˗Zlan ˗wodhiʋ̈lomɛn Ʒonasö ˗bhawɔn ˗kun ꞊faan ˗bha?

⁵ ˗Zlan ˗wodhiʋ̈lomɛn Ʒonasö ˗bhawɔn ˗kun ˈgüdɔgbɩɩsü ˗bha. ˗Yö ˗duëë yö ˈˈgbɩɩ˗ do ˈbha ˈö Zoova ˗ya dɔ ˗a ˗kɔ ˈka, ˗a kë ˗sü ˗gɔ. ˗A ˗wɔn ˈgü ˈdhɛ ˈwo kun ˈˈyitagɔ ˈgü, ˈˈtɛɛ ˈˈgbɩɩ˗ do ˗yö ˗ʒiö ˈwo dha ga ˗gɔ. ꞊Taabha, ˗wa ˗bho ˈˈyitagɔ ˈgü ˈwo˗ ˗zuö ˈˈyi ꞊bhaa ˈö ˈyuö ˈkpii˗ do ˗ya ꞊yɔɔ. Ʒonasö ˗kun ˗dhɛ ˗ziisü ˈö bhë ˗a ˈgü. Ka ˗bha ˈgü, ˗kɔ ˗mɛɛn ˈö Ʒonasö ˗yö kun ˗a ˈka ö ˗de ˈgü? ˗Yö ˗kun ˗a ˈˈpiʋ kö ˈö ga ˗dhɛ ˈö bhë ˗a ˈgü ˗ee? ˗Ya pö ö ˗de ˗dhɛ Zoova ˗ya ˈˈkan ö ˗bha ˗ee? Ʒonasö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗kë ö ˗de ˈgü ˈya˗.

6. ˈKwa ˗dhɛ ˗ga Jonas 2:​1, 2, 7 ˈgü, ˈmën ꞊faan nu ˗a ˗dhɛ kö ˗yö ˈyuö˗ ˈˈgblüŋ?

⁶ ˈMën Ʒonasö ˗ya ˗kë kö ö ˈgü ˗yö kë ˈˈgbɩɩ˗ ˗dhɛ ˈyaa ˈö kun ˗a ˗bha ˈyuö˗ ˈˈgblüŋ bhë, ˗a ˈgü? Pë ˗blɛɛsü ˈö˗ ˗kë ˈyö ˗tɔ ˗bhɛɛ Zoova ˗dhɛ ˗sü. (Jonas 2:​1, 2, 7 ˗wo pö.) ˈKö ˗kë ꞊dhɛ Ʒonasö ˗yö Zoova ˗wo ˗logü, ˗yö ˗kun ga ˗sü ˈka ˗a ˈgü ꞊dhɛ ˈya ö ˗de kë ˈˈtɩtɩ ˗ya ˈgo ö ˗bha ꞊sɔnŋ yaa ˈgü, ˈya bhɛɛˈˈ Zoova ˗dhɛ ˗yö ˗dho ö ˈˈtʋ ˈto ö ˗bha. Ʒonasö ˗yö ö ˗zota ˈpö ˗Zlan ˈˈDhiwo ˈgü. ˈMën ˗kë ˈö ˈkwa˗ pö ˈˈdhʋ̈? ˗A ˗bha bhɛɛwo ˈö Jonas ˈˈɲan ˈˈgblʋ̈gblʋ̈ 2 ˈgü bhë, ˗wo ꞊va ˈwo Psaume ˈgü ˗wo mü ˈpö. (˗A ˈwɔnzuan ˈnën ˗tɔ Jonas 2:​2, 5 waa Psaume 69:1; 86:7.) ˗Ya ˗zɔn ꞊dhɛ Ʒonasö ˗yö Psaume ˈˈpian ˗dhɛ ˈö bhë ˗a ˗dɔ ˗së ˈka. Biblö ˈˈpian ˈö ˈˈdhʋ̈, ˗ya ˗zogban ꞊dhɛ Zoova ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ö ˗takun. Zoova ˗yö Ʒonasö ˗dha. ꞊Taabha, ˗yö ˗wɩ yö ˈö Zoova ˗ya dɔ ˗a ˗kɔ ˈka bhë ˗a kë ˗sü ˗bha.—Jon. 2:10–3:4.

7-8. Kwa ꞊dhegblü do ö Taiwanö ˗yö ꞊faan ꞊slɔɔ ö ˗bha ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈgü ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

⁷ Kwa bɔ ˗ni ˈgü ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈgü, Ʒonasö ˗bha ˈwɔnzuan ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö kwa ˗takun. Kwa ꞊dhegblü do ˈwo˗ ˗dhɛ Zimingö b ˈö Taiwanö ˈö ˈyaa kun ö ˈflëëgü ꞊dedewo bhë, ˗a ˗bha ˈkɔdhigümɛn ˗nu ˗kun ˗gban ˗ni ˈgü ˗a ˗gɔ ˗a ˗bha ˗zoyö Zoova ˗dhɛ ˗sü ˗wɔn ˈgü. ˈˈKɛɛ ˗yö ꞊faan ˗slɔɔ ˗bhɛɛsü waa Biblö draansü ˈgü. ˗Ya ˗pö: «ˈˈTʋ̈ŋ ˈbha ˗nu ˈka ˈwɔnˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˗wa nu n ˗ta, n zuʋˈˈ ˈˈdhiʋ̈ ˗yö ˗tɛ ꞊dedewo ˈö ˈmaan ˗mɔn Biblö ˗draan n ˗de ˈˈpiʋ̈ ˗sü ˗bha ˗ʒianwo.» ˈˈKɛɛ ˈkö ˗kë ˈˈdhʋ̈, ˗a ˈgü ˈti ga. ˗Ya ˗pö: «Pë ˗blɛɛsü ˈa˗ ˗kë ˈyö ˗tɔ ˗bhɛɛ Zoova ˗dhɛ ˗sü. ˗Ya ˈgo mü, a n ˈˈtʋ ˗to kwa ˗bha ˗gblüdëdhɛ ˈˈtan ˗nu ˗bha. ˈˈTʋ̈ŋ ˈbha ˗nu ˈka ˈpö, a ˈˈtan ˗nu ˈwo ˈˈdhʋ̈ ˗an ˗bho n ˗wo ꞊löö ˈö n zuʋ̈ˈˈ ˗yö dho ˈˈshia˗, ˈö ꞊taabha ˈa Biblö ꞊draan.»

⁸ Zimingö ˗bha Biblö ˗draan ö ˗de ˈˈpiʋ̈ ˗sü  ˗yö ꞊faan ˗nu ˗a ˗dhɛ ˈö bɔ ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈgü. ˗A ˈwɔnzuan do ˈnën ˗tɔ ˈdhɛ ˈwo˗ ˗pɛ, ꞊dhɔtrɔɔdhe do ˗ya ˗pö ˗a ˗dhɛ ˗a dua ˗mü kö ˗yö ꞊ɲɔɔn ˈsü, ˈyö ˗tɔ ꞊dhɛ ˗a ꞊ɲɔɔn ˈyaa ꞊va ˈzü. ˈDhɛ ˈkwa dɔ gbeŋ kö ˗a ˈˈpɛ ˗yi ˗ya ˈto do, Zimingö ˗yö kwa ꞊dhegblüdhe do ˈö ꞊waa˗ ˈˈpɛ ˗kɔ ˗suu ˈö bhë ˗a wo ˗be, ˗a ˗bha ˗kwɛzlan ˗wo ˗pö. ˗Kwa ꞊dhegblüdhe ˈö ˈˈdhʋ̈ ˗a ꞊ɲɔɔn ˗kun ˈˈtɩtɩ ˈö ˗ʒiö ˗a ˈka Zimingö ˗bha ˗ta. ˈˈKɛɛ ˈkö ˗kë ꞊dhɛ ˗yö ˈti ˈˈwɩ ˗a ˗bha kö ˗wo ꞊ɲɔɔn ˗da ö ˈgü, kwa ꞊dhegblüdhe ˗yö ˗dho ˈö ö ˗de ꞊slɔɔ. ˈWɔn ˈö bhë ˗yö Zimingö ˗takun ˈö to ö ˗wo ˗ta.

9. ˈWɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˈbha ˗yö kwa sëëbho ˗ni ˈgü, ˈmën ˈkwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa˗ kë? (Kpɔɔˈˈ ˈzü pë ˈˈbin ˗nu ˗bha.)

⁹ ˈWɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˗wa nu kwa ˗ta, kwa zuʋ̈ˈˈ ˈˈdhiʋ̈ ˗yö ˗tɛ ˈö ˈpë ˈkwa dho ˗a pö kwa ˗bha bhɛɛwo ˈgü, ˈkwaa˗ ˗dɔ ˗ee? Ɛɛnˈˈ kwa ˈgü ˗yö ˗ga Biblö ˗draan kwa ˗de ˈˈpiʋ̈ ˗sü ˈka ˗ee? ˗Yö kë kwa ˈˈɲaan ꞊dhɛ ˈwɔn ˈö kwa ˗ta, Zoova ˗ya ˗dɔ ˗së. ˈDhɛ ˈˈdhʋ̈, ˈkö ˗kë ꞊dhɛ pë ˗bhaasü ˈnën ˈkwa˗ ˗dhɛ ˗a ˗gɔ bhɛɛwo ˈgü, ˗yö ga kwa ˈgü ꞊dhɛ ˗yö ˗dho pë ꞊dede ˈö kwa ˗bhawɔn ˈdhö˗ ˗bha ˗a ˗nu kwa ˗dhɛ. (Efɛ. 3:20) ˈˈYua ˗yö kwa kë ˗ni ˈgü, kwa ˈgü ˗ya ga ɛɛnˈˈ ˈzü zuʋ̈dhiʋ̈tɛ ˗ya kë kwa ˗bha, Biblö draanˈˈ ˗sü ˗kë kwa ˗kɔa ˈˈgbɩɩ. ˗Ya kë ˈˈdhʋ̈, kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa kwa ˈˈtʋ to Biblö ɛɛnˈˈ kwa ˗bha ˈsëëdhɛ ˗nu ˗bha ˈˈtʋtobhapë ˈgü. Kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈzü ˈkwa kwa ˈˈtʋ to kwa ˗bha ˈˈtan ˗nu ˗bha, ɛɛnˈˈ ˈkwa kwa ˗bha video ˗nu ˈwo jw.org ˗ta ˗an ˗ga. ˈKwa bhɛɛˈˈ Zoova ˗dhɛ, ˈkwa pë ˗nu mɛɛnˈˈ Biblö waa kwa ˗bha ˈsëëdhɛ ˗nu ˈgü Zoova ˗dho ꞊faan nu kwa ˗dhɛ.

10. ˗Kɔ ˗mɛɛn ˈö kwa ꞊dhegblü ˗nu ˗wo kwa ꞊faanmën ˗a ˈka?

¹⁰ Zoova ˗yö ˗bɔ kwa ꞊dhegblü ˗nu ˗ta ˈö kwa ˗zogban. ˈWɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˗wa nu kwa ˗ta ɛɛnˈˈ kwa pë ˈˈpɛpɛ kë ˗ni ˈgü kö yö ˈbha ˈwo˗ dɔ kwa ˗kɔ ˈka ˈkwa˗ kë, ˗wo ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo kwa «faan dɔ ꞊dedewo.» (Kodh. 4:​10, 11) Kwa ˗bhawɔn ˗yö kwa ˈˈtɔŋdë ˗nu ˗bha «ˈˈtʋ̈ŋ ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈgü.» (Prov. 17:17) ˈKwa kë kwa ˗de ˈgü ˈˈtëëtë, kwa ꞊dhegblü˗nu ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo kwa ˗takun, ˈwo kwa zuʋ̈ˈˈ ˗kë ˗saa, ˈwo kwa ꞊faanmën kö ˈkwa ˈto ˗klu ˗sü ˈka Zoova ˗bha. ˗Kɔ ˈö mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˗wo Madhi, Yesu dhö ꞊faanmën ˗a ˈka ˗kwaa ˗ga.

11. ˈMën ˗kë ˈö Madhi ˗bhawɔn kun ˈgüdɔgbɩɩsü ˗bha?

 ¹¹ Madhi ˗bhawɔn ˗kun ˈgüdɔgbɩɩsü ˗bha. ˗Kwa kwa ˗zota ˗kɔ ˈö ˗kë ˗a ˈka ö ˗de ˈgü kö Zlan ˗bha ˈˈkiö Gabliɛ ˗ya yö ˈkpii˗ dɔ ˗a ˗kɔ ˈka, ˗a ˈgü. ˈYaa kun gwaan, ˈˈkɛɛ ˗yö ˈgwü ˗sü. Madhi ˈti ˈnën ˗to do ö ˗bha ˗tosɛta ˈgü ˈˈdhiʋ̈ ˗be. ˈˈKɛɛ ˗a dua ˗mü kö ˗yö ö ˗zokë ˈnën ˈö dho kë Mesi ˈka ˗a ˈˈpiʋ̈. ˈDhɛ ˗kë ꞊dhɛ Madhi ˈyaa gɔɔn˗ ˗wɔn dɔ, ˗yö ˗dho ˗a blɛɛˈˈ Zozɛfö ˗dhɛ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?—Dhu. 1:​26-33.

12. ˈKwa ˗dhɛ ˗ga Dhukö 1:​39-45 ˈgü, Madhi ˗yö ꞊faan ˈö˗ ˗bhawɔn kun ˗a ˗bha ˗a ˗slɔɔ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

¹² Yö ˈˈgbɩɩ˗ ˈö kun dɔ ˗sü ˈka Madhi ˗kɔ ˈka bhë, ˗yö ˗dho ˗a kë ˗faan ꞊slɔɔ ˈˈmɛn? ˗Yö ˗takundhe ˗slɔɔ mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˈˈpiʋ̈. ˗A ˈwɔnzuan ˈnën ˗tɔ ˗ya ˗pö Gabliɛ ˗dhɛ ꞊dhɛ ˈwɔn ˈbha ˗nu ˈwo ˗gban ö ˗bha yö ˈö bhë ˗a ˗bha ˗ya pö ö ˗dhɛ. (Dhu. 1:34) ˈDhɛ ˈˈtʋ̈ŋ ˈbha ˗yö ˗ʒio, Madhi ˗yö ˗dho Zuda ˗pö do ˈö ˗ya ˗sü ˈka «˗tɔn ˗gbeng ˈgü» ˗a ˈgü kö ˈö ˗wo Dhizabɛtö ˗dhɛ. ˗Yö ˗kun ˈwɔn ˗së ꞊dede ˈka. Dhizabɛtö ˗yö Madhi ˈˈnuɛ ˗bho, ˈö Zoova ˗yö ˗bɔ ˗a ˗ta kö ˈwɔn ˈö dho kë ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˈgü ˈö ˗gban ˈnën gɔɔn˗ ˈö dho bhɔ bhë ˗a ˗bha, ˗a blɛɛ Madhi ˗dhɛ. (Dhukö 1:​39-45 ˗wo pö.) Madhi ˗ya ˗pö ꞊dhɛ Zoova «꞊në ˈwɔn ˈˈgblʋ̈gblʋ̈ ˗nu ˗kë ö ˗kɔ ˈka.» (Dhu. 1:​46-51) Zoova ˗yö ˗bɔ Gabliɛ waa Dhizabɛtö ˗an ˗ta kö ˈö Madhi ˈgü kë ˈˈgbɩɩ.

13. ˈDhɛ kwa ꞊dhegblüdhe do ˈö Bodhivi ˈö ˗takundhe ˗dhɛ kwa ꞊dhegblü ˗nu ˗gɔ, ˗mën ˈö ˗kë ꞊taabha?

¹³ ꞊Dhɛ Madhi ˈdhö, kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa ꞊faanmëndhe ꞊slɔɔ kwa ꞊dhegblü ˗nu ˈˈpiʋ̈. Kwa ꞊dhegblüdhe do ˈwo˗ ˗dhɛ Dasuri ˈö Bodhivi, ˗a ˗bhawɔn ˗kun ꞊faanmëndhe suu ˈö bhë ˗bha. ˈˈYua ˈˈgbɩɩ˗ ˈö˗ ˈˈdhɛ ˈyaa ˈdhö ˗ya dë ꞊kun. ˈDhɛ ˈwo dho ˗a ˈka ꞊dhɔtrɔɔplöö, Dasuri ˗yö pë ˈˈpɛpɛ ˗kë kö ˈö ˈto ˗a ˈˈsuee. (1 Tim. 5:4) ˈˈKɛɛ ˈyaa kun ˈˈplëëplë yi ꞊gban ˈka. ˗Ya ˗pö: «˗Yö ˗kë n ˈgü ꞊dhɛ pë ˈö ˈmaan ˗mɔn ˗a ˗bha kö ˈa dho ˗a ˈka ˈˈdhiʋ̈ ˗a ˈdhö.» ˗Yö ˗takundhe ˗dhɛ mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu˗gɔ ˗ee? ˗A ˈzüdɔdhɛ ˈgü, ˈyii˗ kë ˈˈdhʋ̈. ˗Ya ˗pö: «ˈYaa kun n ˈˈpiʋ̈ kö ˈa kwa ꞊dhegblü ˗nu sëëbho. A˗ ˗pö n ˗de ˗dhɛ ꞊dhɛ Zoova yöö ꞊dede ˈnën dho n ˗takun. ˈˈKɛɛ a˗ ˗yö ꞊dhɛ n ˗man ˗ya ˗de ˗ta ˗sü ˗dho ˗a ˗zɔn ꞊dhɛ ˈa ˈˈpiʋ̈ kö man do ˈa n ˗man ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈˈɲan bhɔ.» (Prov. 18:1) Dasuri ˗yö ˈsëëdhɛ ˗bɔ ö ˈˈtɔŋdë ˗nu ˗dhɛ kö ˈwɔn ˈö ö ˗ta ˈö˗ blɛɛˈˈ ˗an ˗dhɛ. ˗Ya ˗pö: «˗Kɔ ˈö kwa ꞊dhegblü ˗nu ˗wo n ˗takun ˗a ˈka, ˗a ˗blɛɛ ˗a ˈgü ˗dhi ˈyaa n ˗gɔ. ˗Wo ˗nu ˗bhöpë ˈka yi ꞊dhiaa ꞊dhɔtrɔɔplöö ˈö ˈwo Biblö ˈˈɲan ˗nu ˈwo n ꞊faanmën ˗an ˗wo pö ˗n ˗dhɛ. ˗A ˈwɔn dɔ ˗sü ˈö ꞊dhɛ ˈkwaa kwa do ˈka bhë, ˗yö mɛn zuʋ̈ˈˈ ꞊nii ˗da ꞊dedewo. Kwa Zoova ˗bha ˈkɔdhi ˈkpii˗ ˈgü. Kwa bɔ ˗ni ˈgü ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈgü, kwa ꞊dhegblü ˗nu ˗wa ˈˈpiʋ̈ kö wo kwa ˗takun ɛɛnˈˈ kö kwaa˗ ˗nu ˈkwa ˈˈgbʋ bɔ kwa ˈkwëë˗. ˗Ya ˈgo mü, ˗wo kwa ꞊faan ˗dɔ kö ˈkwa Zoova ˗dhɔkë ˗kplawo.»

14. ˈMën ˗kë ˈö kwa dua ˈdhö ˗mü kö ˈkwa ˈˈwɩ mɛn ˗zii ˗nu ˗bha ˗takundhe ˗bha?

¹⁴ Mɛn ˈbha ˗nu ˈö Zoova ˗yö bɔ ˗an ˗ta ˈzü kö ˈö ꞊faan ˗da kwa ˈgü, ˈwo ˗tɔ mɛn ˗zii ˗nu. ˗Wo gbɔɔdhe ˗së ˈö kwa ˈgü ˗kë ˈˈgbɩɩ˗, ˈö kwa zuʋ̈ˈˈ ˗kë ˗saa ˗a ˈka. (Is. 32:​1, 2) ˈDhɛ ˈˈdhʋ̈ zuʋ̈dhiʋ̈tɛ ˗ya kë kwa ˗bha, ˗kwaa blɛɛˈˈ mɛn zii ˗nu ˗dhɛ. ˗Kwa ˈˈwɩ ˗an ˗bha ˗takundhe ˗bha, ˈyö sü ꞊dhɛ Zoova ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö bɔ ˗an ˗ta kö ˈö kwa ˈgü kë ˈˈgbɩɩ˗.

15. ˗Dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˗së ˗mɛɛn ˈö kletiɛn ˈˈpɛpɛ ˈwo wo ˈˈɲan ˈto ˗ni ˈgü ˗a ˗gɔ?

¹⁵ Pë ˗nu ˈö Biblö ˗yö ˗an ˈˈplüün bho ˗wo ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo ꞊faan nu kwa ˗dhɛ kö ˈkwa Zoova ˗kplawo. (Wlɔ. 4:​3, 18-20). Kletiɛn ˈbha ˗nu ˗wo wo ˗zoyö ˗tosɛta ˈö ˈyaa ɲën ˗a kë ˗sü ˗dhɛ dhaŋ˗ ˈgü, ˈö˗ mɛn ˈbha ˗nu ˗de ˈpö ˈwo wo ˗zoyö ˗a ˗dhɛ ˈö dho kë ꞊bhɔɔ ˈˈsɛ ˗ta yö ˗a ˗dhɛ. ˗Zoyö ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˗së ˗dhɛ ˗sü ˗yö kwa ˗takun ˈkwa bɔ ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈgü, ˈkwa  nɔɔn˗ ˗së pö, ˈkwa ˗mɔn yö ˗nu ˈwo kwa ˗kɔ ˈka ˗zlanwokɔdhigü ˗an kë ˗sü ˗bha. (1 Tes. 1:3) ˗Zoyödhe do ˈö bhë ˈnën kun bɔmɛn Pɔdhö ꞊faanmën ˗ni ˈgü.

16. ˈMën ˗kë ˈö bɔmɛn Pɔdhö ˗bhawɔn kun ˈgüdɔgbɩɩsü ˗bha?

¹⁶ Pɔdhö ˗bhawɔn ˗yö ˗kun ꞊faan ˗bha. ˗A ˗wɔn ˈgü, ˈsëëdhɛ ˈö˗ bɔ Kodhɛnŋtömɛn ˗nu ˗dhɛ ˗a ˈgü, ˗yö ö ˗de ˗zɔn ˈˈsɛ gbɔ ˈka. Pɔdhö ˗kun «ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ꞊gban ˈˈpɛpɛ» ˈgü ˈö «ˈˈsika kun ˗a ˗bha», ‹ˈwo ˗wëë ˗kë wo,› ˈö go müˈzü ‹ˈwo˗ pɔn.› ˗A ˗bha ˗tosɛta ˗kun ga ˗yɛ ˈˈdhiʋ̈. (2 Ko. 4:​8-10) Pɔdhö ˗yö ˗wo ˗nu ˈwo bhë ˗an ˗pö kö ˗yö ö ˗bha ˈˈta ˗yaaga ˗bha ˗naan ˈkpɔ ˗ni ˈgü. ꞊Taabha, ˗yö ˗bɔ ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ꞊va ˈgü ˈzü. ˗A ˗bha ˈˈta ˗totaabhasü ˈgü, ˗a ˈyɔɔ˗ ˗nu ˗wo pë ˈˈdhiʋ̈˗ ˗kë ˗a ˈka, ˈwo˗ kun. ˗Yö dha ga ˗gɔ ˈˈyitagɔ ˈgü, ˈwo˗ ˗da ˗kaso ˈgü.

17. ˈKwa ˗dhɛ ˗ga 2 Kodhɛngtö 4:​16-18 ˈgü, ˈmën bɔmɛn Pɔdhö ˗takun ˈö bɔ ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈgü?

¹⁷ ˗Zota ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˗së ˈgü ˗sü ˗yö Pɔdhö ˗takun ˈö bɔ ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈgü. (2 Kodhɛngtö 4:​16-18 ˗wo pö.) ˗Ya ˗pö kletiɛn ˗nu ˈwo kun Kodhɛnŋtö ˗an ˗dhɛ ꞊dhɛ ˈkö ˗de ˈö ö kwigüdhɛ ˗yö ‹˗kan ˈˈpiʋ̈ ˗slëëslëëdhö,› ö ˈgü ˈti ˗dho ga. Pɔdhö ˗kun ˈö ˈˈɲan ˗klu ˗ni ˈgü ö ˗bha ˗dhɛkpaɔ ˈˈdhiʋ̈ ˗bha. ˗Tosɛta ˈö ˈyaa ɲën ˗a ˗kë dhaŋ˗ ˈgü ˗sü ˈö bhë, ˗a «˗bha ˗kë ˈkpii˗ ˗sü ˗dhiang ˈyaa zë.» ˗A ˗wɔn ˈgü, ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈö bɔ ˗an ˈgü, ˈyaa kun ˗a ˈgü ˈwɔn ˈka. Pɔdhö ˗yö ö ˗zota ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˗së ˈö ˈˈdhʋ̈ ˗a ˈgü, ˈö «faan ˗sɛa ˗da ˈgü ˗kpɛakpɛawo ˈö dho˗ ˈka.»

18. ˗Zoyö ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˗së ˗dhɛ ˗sü ˗yö Tiomi waa ö ˗bha ˈkɔdhigümɛn ˗zogban ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

¹⁸ ˗Zoyö ˗dhɛkpaɔ ˈˈdhiʋ̈ ˗së ˗dhɛ ˗sü ˗yö ꞊faan ˗nu kwa ꞊dhegblü do ˈwo˗ ˗dhɛ Tiomi ˈö Bugadhi, ˗a ˗dhɛ. ˗A ˗kwɛ ˈbha ˗ya ʒiö, ˈö˗ ˈzlaa˗ Züdrako ˗yö to sidan ꞊kɔa. ˈˈTʋ̈ŋ˗ ˈbha ˈˈpiʋ̈, ˗a ˗wëë ˗kun bɔ ˗ni ˈgü Tiomi ˗ta ꞊dedewo. Waa ö ˗bha ˈkɔdhigümɛn ˗nu ˗wo wo ˗zota ˗go ga ˈgü ˗sü ˈgü. ˗Ya ˗pö: «Pë ˗nu ˈö ˈyi yi ˗zota ˗an ˈgü ˗a ˈbha ˗nu ˈnën ˈwo ˗tɔ ˗dhɛ ˈyi dho ˗kpan ˗a ˗bha Züdrako ˗bha, mɛn ˗nu ˈyi dho ˗an ˗dhɛ ˈwlaan˗ ˗blɛɛsü ˗ta waa ˈpë ˈyi dho ˗a pö ˗a ˗dhɛ ˈö ˗gban ˈˈtʋ̈ŋ ˗totaabhasü ˗bha.» Tiomi ˗ya ˗pö ꞊dhɛ waa ö ˗bha ˈkɔdhigümɛn ˗nu wo ˗bha wo  ˈˈɲan ˗to ˗dhɛkpaɔ ˈˈdhiʋ̈ ˗së ˗gɔ ˗sü ˗ya ˗kë ˈwo bɔ ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈgü, ˈwo ˈˈtʋ̈ŋ ˈö Zoova dho Züdrako bho ˗a ˈka ga ˈgü, ˗a ˈˈdhiʋ̈ ˗gan.

19. ˈMën ˈkwa dho ˗a kë kö kwa ˗bha ˗zoyö ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˗së ˗dhɛ ˗sü ˗gɛn ˗yö ˗gban? (Kpɔɔˈˈ ˈzü pë ˈˈbin ˗bha.)

¹⁹ Kwa ˗dho kwa ˗bha ˗zoyö ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˗së ˗dhɛ ˗sü ˗gɛn ˗gban ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? ꞊Ya kë ꞊dhɛ kwa ˗dho ˗tosɛta ˈö ˈyaa ɲën ˗a kë ˈˈsɛ ˗ta yö, ˗kwa ˈpë Biblö ˗ya pö ˈö ˗gban ꞊bhɔɔ ˈˈsɛ ˗bha, ˗a ˗wo pö kö ˈkwa kwa ˗zota ˗a ˈgü. (Is. 25:8; 32:​16-18) ˗Kwa kwa ˗zota ˗kɔ ˈö ˗tosɛta dho kë ˗a ˈka ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ˗dɛɛ ˈgü, ˗a ˈgü. ˗Kwa kwa ˗de yö mü. De ˗nu ˈkwa ˗kpan ˗an ˗bha? ˗Mën ˗nu ˈö ˈkwa ˗an vinŋ˗ man? Kwa ˗kë kwa de ˈgü ꞊dhɛ? Kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa bɔ kwa ˗bha ˈsëëdhɛ ˗nu, kwa ˗bha pë ˈˈbin ˗nu, ɛɛnˈˈ kwa ˗bha video ˈˈtan ˗nu ˈö ˗an ˗gɔ ˗kë Le monde nouveau, Juste à notre porte waa Imagine ce jour ˈka bhë ˗an ˗ta kö ˗kɔ ˈö ꞊bhɔɔ ˈˈsɛ dho kë ˗a ˈka, ˈkwa kwa ˗zota ˗a ˈgü. ˈKwa kwa ˗bha ˈˈtʋ̈ŋ ˈsü kö ˈkwa kwa ˗zota ˈˈkpɔnŋtadhɛ ˗dɛɛ ˈgü, kwa ˗bha ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ‹ˈgü ˈti dho ꞊gwëë.› (2 Ko. 4:17) ˗Dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˗së ˈö Zoova ˗ya ˈˈplüün bho kwa ˗dhɛ bhë, ˗yö ˗dho kwa gba ꞊faan ˈka, ˈkwa bɔ ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈgü.

20. ˈKö ˗kë ꞊dhɛ ˈkwa kë ˈˈtëëtë, kwa ˗dho ꞊faan ꞊slɔɔ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

²⁰ ˈKö ˗kë ꞊dhɛ kwa ˗kë kwa ˗de ˈgü ˈˈtëëte, «˗Zlan ˈsaa˗ ˈgü, kwa ˗dho ꞊faan ꞊slɔɔ.» (Ps. 108:13) ˈPë kwa ˗bhawɔn ˈdhö˗ ˗bha kö ꞊faan ˗yö kë kwa ˗gɔ Zoova ꞊yaa˗ nu kwa ˗dhɛ ˈsaadhö. Kwa ˗bhawɔn ˗ya yö ˗takundhe ˗bha kö yö ˈbha ˈwo˗ dɔ kwa ˗kɔ ˈka ˈkwa˗ kë, ɛɛnˈˈ ˈkwa bɔ ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈgü, ɛɛnˈˈ ˈzü zuʋ̈gblüdhi ˗yö kë kwa ˗gɔ ˗kplawo, ˗kwa bhɛɛˈˈ Zoova ˗dhɛ kwa zuʋˈˈ ꞊gban ˈka kö ˈkwa˗ ˗bha ˗dhioo ˗nu mɛɛnˈˈ Biblö ˗draan kwa ˗de ˈˈpiʋ̈ ˗sü ˈka. ˗Kwa ˈˈwɩ kwa ꞊dhegblü ˗nu ˗bha ˗takundhe ˗bha. Kwa ˈˈtʋ̈ŋ ˈsü kö ˈkwa kwa ˗zota ˗dhɛkpaɔ ˈˈdhiʋ̈ ˗së ˈgü. ˈKwa˗ kë ˈˈdhʋ̈, ‹˗Zlan ˗dho kwa ꞊faan dɔ ˗kɔ ꞊gban ˈgü ˗a ˗bha ˈgügbɩɩdhɛ ˈö˗ ˈˈdhiʋ̈todhɛ ˈyaa ˈdhö bha˗ ˈka, kö ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗zian ꞊ya kë kwa ˈka, kwa zuëˈˈ ˗yö kë˗ ˈgü ˗sɛa.›—Kodh. 1:11.