1-2. (1) ˈWɔn ˗mɛɛn ˗nu ˈö Zoova ˗dhɔkëmɛn ˗nu ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö ˗wo dɔ ˈdudhö ˗an ˈgü? (2) ˈMën ˈkwa dho ˗a draanˈˈ ˈwɔn ˗gɔ yö ˗a ˈgü?

 ˈKWA ˗kë zii ɛɛnˈˈ kwa ꞊kun wlüünën ˗nu ˈka, ˈˈtʋ̈ŋ ˈbha ˗nu ˈka mɛn ˈˈpɛpɛ kwa ˗dɔ ˈdudhö. a ˗A ˈwɔnzuan ˈnën ˗tɔ wlüünën do ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö dɔ ˈdudhö ꞊dhɛ Zoova ˈˈtʋ̈ŋ ˗yö ö ˈgü. ˗A zuʋ̈ˈˈ ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˗ʒianwo ˈö to ꞊zlöö ˗a ˗bha ˗bɔyibhaasü ˗wɔn ˈgü. ˗A ˈwɔnzuan ˈnën ˗tɔ ˈzü kwa ꞊dhegblü gɔɔn˗ do ˗yö Zoova ˗dhɔkësü ˗bɔ ˈˈdhiʋ̈ ö ˗bha ˗tosɛta ˈgü, ˈö ö ˗kɔ bho ꞊nɔɔn ꞊va mɛɛnˈˈ ˗sü ˈgü kö ˗yö ꞊kun wlüünën ˈka. ˈˈKɛɛ ꞊dɛɛ, ˗a ˗bha ˈkɔdhigümɛn ˗nu ˗wa ˗dadhiʋ̈ ˈö ˈwëëga ꞊va ˈyaa ˗gɔ kö ˗yö ö ˗zokë ˗an ˈˈpiʋ̈. ˗Yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö dɔ ˈdudhö ꞊dhɛ ˈwɔn ˗nu ˈö ˗da ˗an ˗ʒian ˗ta ˈˈdhiʋ̈ ˗be bhë ˗wo ˗së. ˗Kwa kwa ˗zota ˈzü kwa ꞊dhegblüdhe do ˈö ˗ya kë zii ˗a ˗bha ˈwɔnzuan ˈgü. ˗A ˈgü ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ga ˈyö sü ꞊dhɛ pë ˗nu ˈö kun ˗an kë ˗ni ˈgü ˈˈdhiʋ̈ ˗be ˈyaa ˗mɔn ˗an kë ˗sü ˗bha ˈzü. Dhɛɛˈˈ ˗nu ˈwo yö ˈkwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa ˗an kpɔ kwa ˗de ˗gɔ: «ˈPë ˈa˗ kë ˗ni ˈgü, Zoova ˗ya ˗yö ꞊dedewo ˗ee? N ˗kɔ ˈa˗ bho ˈwɔn ˗nu ˈwo yö ˗an ˈgü Zoova ˗wɔn ˈgü bhë, a˗ ˗kë ˗së ˗ee? N ˗wɔn ꞊kun Zoova ˗gɔ ˈˈgbɩɩ˗ ˗kplawo ˗ee?»

² Dhɛɛˈˈ ˗nu ˈwo bhë kwa ˈti ˗an ˗yɔ mɛɛnˈˈ, kwa ˗bha ˗zoyö Zoova ˗dhɛ ˗sü ˗gɔ ˗dho ꞊zɔɔ˗, ˈö ˈkwa ˗kan ˗a ˗dhɔkësü ˗bha ˗ʒianwo. ˈWɔn ˗gɔ ˈö yö ˗a ˈgü, ˈpë ˈkwa dho ˗a kë kö ˈkwa kwa ˈˈɲan ˗klu Biblö ˗bha ˈtɔŋ˗ ˗gɛngbandhɛ ˗nu ˈwo dho kwa ˗takun kö (1) ˈkwa˗ ˗yö ꞊dhɛ Zoova ˗yö ö ˈˈtʋ̈ŋ kë kwa ˈgü, (2) ˈwɔn ˗nu ˈkwa ˗da ˗an ˗ʒiaan ˗ta ˈˈdhiʋ̈ ˗be ˗wo ˗së, (3) kwa ꞊trɔɔn ˗yö ˗dhö ˗kplawo Zoova ˗bha ˈka, kwa ˗dho ˗an yö.

 ˈKWA DƆ ˈDUDHÖ, ˈMËN DHO KWA ˗TAKUN?

3. ˈKwa dɔ ˈdudhö, ˈmën dho kwa ˗takun?

³ ˈKwa dɔ ˈdudhö, pë do ˈbha ˈö dho kwa ˗takun ˈyö ˗tɔ kwa ˗bha dhɛɛˈˈ ˗nu ˗yɔ mɛɛnˈˈ ˗sü ˈö Biblö ˈgü. ˈKwa˗ kë ˈˈdhʋ̈, kwa ˗bha ‹˗zʋ ˗yö ˗Zlan ˗dhɛ ˗sü ˗gɛn ˗dho ˗gban› ˈö kwaa˗ ˗nu kwa ˗bha ˗mlɛɛn ˗yö yɔ.—1 Ko. 16:13.

4. Kwa ˗dho «ˈwɔn ˈˈpɛpɛ bha˗ ꞊gban ˗ga ˈkpakpadhö ˗së ˈka» ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?» (1 Tesadhonikö 5:21)

⁴ ˗Bhö 1 Tesadhonikö 5:21 ˗wo pö. Biblö ˗ya ˗pö ꞊dhɛ ˈkwa «ˈwɔn ˈˈpɛpɛ bha˗ ꞊gban ˗ga ˈkpakpadhö ˗së ˈka.» ˗Kɔ ˗kë ꞊dhɛ? ˈKwaa ˈwɔn ˈbha ˈgüman ˗ni ˈgü, kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö pë ˈö Biblö ˗ya pö ˈö ˗gban ˗a ˗bha ˈkwa˗ dɔ ˗ʒian mɛɛnˈˈ. ˗Kwa kwa ˗zota wlüünën do ˈö ˈyaa ga ˗sü ˈka ˗a ˈgü ꞊dhɛ Zoova ˗zo ˗yö ö ˈˈpiʋ̈, ˗a ˗bha ˈwɔnzuan ˈgü. ˗Yö ˗së kö ˈwɔn yö ˗kɔ suu ˈö bhë ˗yö kë ˗a ˗gɔ ˗kplawo ˗ee? ˗Abin. ˗A dua ˗mü kö ˗yö «ˈwɔn ˈˈpɛpɛ bha˗ ꞊gban ˗ga ˈkpakpadhö ˗së ˈka» Biblö ˈgü, kë ˈˈdhʋ̈ kö ˗yö Zoova ˗zotakɔ dɔ.

5. Kwa ˗dho ˗kpan Zoova ˗bha kwa ˗bha dhɛɛˈˈ ˗nu ˗yɔ bɔ ˗sü ˗bha ˈˈmɛn?

⁵ ˈKwa Biblö ˗wo pö, ˗yö kë ˗sü ˈka ꞊dhɛ pë ˈö Zoova ˈdhö ˈwɔn bhlɛɛˈˈ ˗ni ˈgü kwa ˗dhɛ ˗a ˈdhö. ˈˈKɛɛ ˈkwa˗ pö ˗kɔ ˈö Zoova ˗yö kwa ˗bha dhɛɛˈˈ ˗yɔ bɔ ˗a ˈka ˈkwa˗ dɔ, ˗ya ˈˈkan Biblö ˗wopösü ˗bha kwa dua ˗mü kö ˈkwa pë ˈˈwɛɛ ˈbha kë. ˈKwa˗ pö Biblö ˈˈɲan ˗nu ˈwo dho kwa ˗bha dhɛɛˈˈ ˗nu ˗yɔ bɔ ˈkwa ˗an dɔ, ˗kwa ˗an mɛɛnˈˈ kö ˈkwa ˗an ˈˈpiʋ̈ ˈˈpɔn ˗së ˈka. ˗A ˗wɔn ˈgü, ˗kwa ˗wo pë ˗mɛɛn ˗an ˈgü ˗pë ˗nu ˈö Zoova ˗bha ˗kɔlokota ˗yö ˗an yökë ˗an ˈgü. (Prov. 2:​3-6) Kwa dua ˗mü ˈkwa bhɛɛˈˈ Zoova ˗dhɛ kö ˈkwa˗ pö ˗a ˗dhɛ ꞊dhɛ ˗yö kwa ˗takun ˈkwa kwa ˗bha dhɛɛˈˈ ˗nu ˗yɔ ꞊slɔɔ. ˗Ya ˈgo mü ˗kwa Biblö ˗bha ˈtɔŋ˗ ˗gɛngbandhɛ ˗nu waa ˈwɔn ˗nu ˈwo ˗gban kwa ˗bha dhɛɛˈˈ ˗nu ˗bha, ˗an mɛɛnˈˈ. ˗Yö ˗dho kë ˗së ˈzü kö mɛn ˗nu ˈwo kun ˗klu ˗sü ˈka Zoova ˗bha ˈwo bɔ ˈwɔn ˈkwa˗ ˈgü bhë ˗a ˈgü ˈpö, ˈkwa ˗an ˗bha ˗kwɛzlan ˗nu ˗wo pö Biblö ˈgü.

6. Bhɔkwëë ˗nu ˗wo kwa ˗takun kö kwa ˈˈkan ˗dɔ ˈdudhösü ˗bha ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

⁶ Kwa ˗bha ˗bhɔkwëë ˗nu ˗ta, kwa Zoova «˗wo ˗man» ˈzü kö ˗yö ˈwɔn bhɛɛˈˈ ˗ni ˈgü kwa ˗dhɛ. ˈKwa ˈdho ˗bhɔkwëë ˗nu ˗ta zoodhö zoodhö, mɛn ˈbha ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˈˈdhɛɛtadhiaŋ˗ zë ɛɛnˈˈ ˈö ˈwɔn ˗daakë ˈö ˗kë pë ꞊dede ˈö kwa ˗bhawɔn ˈdhö˗ ˗bha kö kwa ˈˈkan ˗dɔ ˈdudhösü ˗bha ˗a ˈka. (Prov. 27:17) Pë ˈbha ˈö dho kwa ˗takun kö ˈkwa kwa ˗bha dhɛɛˈˈ ˗nu ˗yɔ ꞊slɔɔ, ˗kwaa ˗ga.

ˈKWA DƆ ˈDUDHÖ ꞊DHƐ ZOOVA ˗YÖ Ö ˈˈTƲ̈Ŋ ˗KË KWA ˈGÜ, ˈMËN ˈKWA DHO ˗A KË?

7. Dhɛɛˈˈ ˗mɛɛn ˗nu ˈö mɛn ˈbha ˗nu ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö ˗wa ˈkpɔ wo ˗de ˗gɔ?

⁷ ˈKwa kwa ˗de dhɛɛˈˈ ˈkpɔ do ꞊dhɛ «Zoova ˗yö ˈö ˈˈtʋ̈ŋ kë n ˈgü ꞊dedewo ˗ee?» Ɛɛnˈˈ ˈkwa kë kwa ˗de ˈgü ꞊bhaasü, ˈmën ˈkwa dho ˗a kë? ˗Kwa kwa ˗zota ꞊dhɛ ˗Zlan ˈö ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ˗todhʋ̈sü ˗Damɛn ˈka bhë, ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗kë kwa ˈˈtɔŋdë ˈka. ˗A ˈbha ˗ya kë kö ˗zotakɔ ꞊suu ˈö bhë ˈnën kun ˗gblüdë Davi ˗gɔ. ˗Dhɛ ˈö˗ yö ꞊dhɛ Zoova ˗yö ö ˈˈtʋ̈ŋ ˗kë mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˈgü, ˗a ˈwɔn ˗ya ˗kun ꞊dedewo ˈö˗ pö: «ˈAa Zoova, ˗mën ˗mü mɛnbhɩɩdhe ˈka ˈü˗ ˈsuan˗ bho? ˗Mën ˗mü mɛn ˗dhü ˈö gamɛn ˈka bhë ˗a ˈka, ˈü ü ˈˈtʋ̈ŋ ˗kë ˗a gbö ˈgü?» (Ps. 144:3) Dhɛɛˈˈ ˗nu ˈwo bhë kwa ˗dho ˗an ˗yɔ ꞊slɔɔ ˈˈmɛn?

8. ˈKwa ˗dhɛ ˗ga 1 Samuel 16:​6, 7, 10-12 ˈgü, ˈmën Zoova ˗ya yö mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˗bha?

⁸ Kwa˗ ˗yö Biblö ˈgü ꞊dhɛ mɛn ˗nu ˈö ˗an ꞊bhlëë ˈyaa ˈdhö mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˈˈɲan ˈˈdhiʋ̈ bhë, Zoova ˗yö ˗an ˗yö. ˗A ˈwɔnzuan ˈnën ˗tɔ Zoova ˗yö Samiɛ ˗bɔ Ʒese ˗gɔ ˈkɔɔ kö ˗yö ꞊ɲɔn ˗lo ˗a gbö do ꞊troo, kë ˈˈdhʋ̈ kö ˗yö kë Izraɛdhömɛn ˗nu ˗bha ˗gblüdë ˈka ꞊taabha. Ʒese ˗yö ˗nu ö gbö ˗nu ˈˈsɔɔplɛ ˈka Samiɛ ꞊dhiaa. ˈˈKɛɛ ˗yö ˈti ö ˈˈtʋ̈ŋ kë Davi ˈö kun ˗a mɛn ˈˈtɩɩsü ˈka, ˗a ˈgü. b ˈKö ˗kë ˈˈdhʋ̈, Davi ˈnën Zoova  ˗yö ö ˗kɔ ˗yɛ ˗a ˗bha. (1 Samuel 16:​6, 7, 10-12 ˗wo pö.) Zoova ˗yö mɛn ˈö Davi kun ˗a ˈka ˗a ˗dɔ ꞊dedewo, ˈö˗ yö ꞊dhɛ ˈnën gɔn ˈˈtɩtɩ ˈö bhë ö ˗dhɔ ˗ya ˗kë ˈgbɛ.

9. ˈMën ˗kë ˈö dho ga kwa ˈgü ꞊dhɛ Zoova ˗yö ö ˈˈtʋ̈ŋ ˗kë kwa ˈgü? (Kpɔɔˈˈ ˈzü pë ˈˈbin ˗bha.)

⁹ ˗Kɔ ˈö Zoova ꞊yaa˗ ˗zɔn ˗a ˈka kwa ˗dhɛ ˈsaadhö ꞊dhɛ ö ˈˈɲan ˗yö kwa ˗bha, ˗kwa kwa ˗zota ˗a ˈgü. ˗Yö ˗dhioo ˗sɛŋbɔ ˗nu ˈwo ˗bɛ ˈwɔn ˗nu ˈö ˈkwa ˗an ˈgü ˗an ˗bha ˗an ˗nu kwa ˗dhɛ. (Ps. 32:8) ˗Ya ˗zɔn ꞊dhɛ ˗yö kwa ˗dɔ ˗së ˈka. (Ps. 139:1) ˈKwa Zoova ˗bha ˗dhioo ˗nu ˗ya ꞊bhlëë ˈgü ˗wa kwa ˗takun, ˗yö ˗dho ga kwa ˈgü ꞊dhɛ ˗yö ö ˈˈtʋ̈ŋ ˗kë kwa ˈgü ꞊dedewo. (1 Chron. 28:9; Këw. 17:​26, 27) Kwa ˈgü ˈö ˈkwa˗ dɔ ˗ni ˈgü ˈˈgbɩɩ˗ kö ˈkwa ˈwɔnman ˗a ˗ta bhë, Zoova ˗ya ˗yö. ˗Yö kwa ˗bha ˈˈklʋʋsë ˗nu ˗yö, ˈö˗ ˈˈpiʋ̈ kö ˈkwa kë ö ˈˈtɔŋdë ˗nu ˈka. (Jér. 17:10) ˗Ya ˈgo mü, ˈkwa ˈˈwɩ ˗kë ˗a ˈˈtɔŋdë ˗nu ˈka ˗sü ˗bha, ˗a zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü ˗yö ˗dhi ꞊dedewo.—1 Zn. 4:19.

ˈKWA DƆ ˈDUDHÖ ˈWƆN ˗NU ˈKWA ˗DA ˗AN ˗ƷIAN ˗TA ˗AN ˗WƆN ˈGÜ, ˈMËN ˈKWA DHO ˗A KË?

10. ˈKwa kwa ˗zota ˈwɔn ˗nu kwa ˗da ˗an ˗ʒian ˗ta ˈˈdhiʋ̈ ˗be ˗a ˈgü, dhɛɛˈˈ mɛɛnˈˈ ˗nu ˈkwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö ˈkwa ˗an ˈkpɔ kwa ˗de ˗gɔ?

¹⁰ ˗Ya kë ꞊shiöŋ mɛn ˈbha ˗nu ˗wo wo ˗zota ˈwɔn ˗nu ˈwo ˗da ˗an ˗ʒian ˗ta ˈˈdhiʋ̈ ˗be ˗an ˈgü, ˈwo dɔ ˈdudhö ꞊dhɛ ˗wo ˗kun ˈwɔn ˗së ˗nu ˈka. ˗Yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗kë yö ˗së ˈbha ˈwo wö ꞊kwaa˗ ˗zü ɛɛnˈˈ ꞊nɔɔn ꞊va ꞊slɔɔ ˗sü ˈbha ˈwo ˗kɔ ˗a ˈka, kë ˈˈdhʋ̈ kö ˈwo ˗kɔ ˗yö kë Zoova ˗bha yö ˈgü ꞊dedewo ˗a ˈka. ˈWo˗ ˗kë ˈˈdhʋ̈ ˗a ˗kwɛ ꞊va ˗ya ʒiö. ˗Wo ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈzü ˈwo ˗kpan wo dɔmɛn do ˗bha ꞊dɛɛ kö ˈwëëga ꞊va ˗ya ˗gɔ. ˗A ˗wɔn ˈgü, ˗wo wo ˗de dhɛɛˈˈ ˗kpɔ ˈwo˗ pö: ‹˗A ˗dhɛ ˗mü kö ˈa n ꞊kwaa pë ˗nu ˈa kun ˗an kë ˗ni ˈgü ˗be ˗an ˈzü kö ˈa Zoova ˗dhɔkë ˗ee? Ɛɛnˈˈ ˗wa ˗kë ˈö ˈwëëga ꞊va ꞊slɔɔ ˗sü, ˗yö dha n ˗gɔ ˗ee?›

11. ˗Zotakɔ yaa ˗mɛɛn ˈö kun Psaume 73 ˗bɛnzëmɛn ˗gɔ?

¹¹ Dhɛɛˈˈ ꞊suu ˗nu ˈwo bhë ˗wa nu kwa ˗zo  ˈˈpiʋ̈, kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa kwa ˗zota ˗kɔ ˈö Psaume 73 ˗bɛnzëmɛn ˗yö ˗kë ˈka ö ˗de ˈgü, ˗a ˈgü. ˗Yö ˗kpan mɛn ˗nu ˈö ˈwaa kun Zoova ˗dhɔkë ˗ni ˈgü ˗an ˗bha kö ꞊nɔɔn ꞊va ˗yö ˗an ˗gɔ. ˗Wo ˗kun ꞊bhɔɔmɛn ˗nu ˈka, ˈö ˗kë ꞊dhɛ pë ˈö ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˈyaa ˗an ˗bha ˗a ˈdhö. (Ps. 73:​3-5, 12) ˗Dhɛ ˈö ˗an yö ˈö˗ ˗ga ꞊dhɛ ˗an ˗bha ˗tosɛta ˗yö ˗së bhë, ˗ya ˗pö ö ˗de ˗dhɛ ꞊dhɛ ꞊trɔɔn ˈyaa Zoova ˗dhɔkësü ˈgü. ˗Zotakɔ ꞊suu ˈö ˈˈdhʋ̈ ˗ya «zuʋ̈ˈˈ ˈˈklʋʋbhɔ ˗dhɛkpaɔyi ˈˈpɛpɛ ˈka,» ˈö˗ ˈgü ˗yö ga. (Ps. 73:​13, 14) ˗Mën ˈö˗ ˗kë kö ˈö ˈˈkan ˈwɔn yö ˗kɔ yaa ˈö bhë, ˗a ˗bha.

12. ˈKwa ˗dhɛ ˗ga Psaume 73:​16-18 ˈgü, ˈmën psaume ˗bɛnzëmɛn ˗takun ˈö ˗kan ˗zotakɔ yaa ˗bha?

¹² ˗Bhö Psaume 73:​16-18 ˗wo pö. Psaume ˗bɛnzëmɛn ˗yö ˗dho Zoova ˗dhɔkëgükɔ ˈgü. ˈDhɛ kun Zoova ˗dhɔkëmɛn ˗nu ꞊zinŋgü mü, ˗yö ö ˗zota ˗së ˈka. ˗Ya ˗yö ꞊dhɛ ˈkö ˗kë ꞊ʒianwo ꞊dhɛ mɛn ˈbha ˗nu ˗wo ˗tosɛta ˗së kë ˗ni ˈgü ꞊dɛɛ, ˗zoyö ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˗së ˗dhɛ ˗sü ˈyaa ˗an ˗gɔ. ˈWɔn yö ˗kɔ ꞊suu ˈö bhë ˈdhɛ ˗kë ˗a ˗gɔ, ˗a zuʋ̈ˈˈ ˗yö ˈˈwaannu ˈö˗ ˈwɔn dɔ ꞊dhɛ Zoova ˗dhɔkësü ˗wɔn ˗bɔ ˈˈdhiʋ̈ ˗sü ˗yö ˈwɔn ˗së ꞊dede ˈka. ˗A ˗wɔn ˈgü, ˗yö pë ˈˈpɛpɛ ˗kë kö ˈö˗ ˗dhɔkë ˗kplawo.—Ps. 73:​23-28.

13. ˈKwa dɔ ˈdudhö ˈwɔn ˗nu ˈkwa kwa ˗kɔ ˗yɛ ˗an ˗bha ˈˈdhiʋ̈ ˗be ˗an ˗wɔn ˈgü, ˈmën ˈkwa ˗dho ˗a kë? (Kpɔɔˈˈ ˈzü pë ˈˈbin ˗bha.)

¹³ Zuʋ̈waannusü suu ˈö ˈˈdhʋ̈ kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˈkwa˗ ꞊slɔɔ ˗Zlan ˈˈDhiwo ˈgü. ˗Kɔ ˗kë ꞊dhɛ? ˈWɔn ˗së ˗nu ˈö ˈkwa ˗an ꞊slɔɔ ˗ni ˈgü, ˈö ˈbha ˗nu ˗wo ˗kë Zoova ˗bha ˈdhuëë ˗nu ˈka bhë kwa ˗zo ˗yö ˗buö ˗an ˈka. ˗Ya ˈgo mü ˈzü, kwa ˗zo ˗yö ˗buö mɛn ˗nu ˈwo Zoova dɔ ˈö ˗an ˗takun ˗an ˈka ˈpö. Mɛn ˗nu ˈö ˈwaa Zoova ˗dhɔkë bhë pë ˈö ˗wɔn ˈdhö ˈˈgbɩɩ˗ ˗an ˗gɔ ˈyö ˗tɔ yö ˗së ˗bha ˗kë ˗an ˗gɔ ˗sü kö ˗wo ˗tosɛta ˗kë ꞊bhɔɔ ˈgü, ˈyö sü ꞊dhɛ ˗zoyö ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˗së ˗dhɛ ˗sü ˈyaa ˗an ˗gɔ. ˈˈKɛɛ kwa ˗zë gbɔɔdhe ˗sɛŋbɔ ˗nu ˈwo  go Zoova ˈˈpiʋ̈ kwa ˗an ꞊slɔɔ ꞊dɛɛ, ˈö ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˗së ꞊dede ˈˈplüün bho ˗sü ˈka kwa ˗dhɛ ˈzü. (Ps. 145:16) ˗Ya ˈgo mü ˈzü, ˗kwa kwa ˗zota ˈwɔn ˈö yö ˗a ˈgü. Kwa ˈti kwa ˗kɔ ˈˈyɛ Zoova ˗dhɔkësü ˗bha ˗be, ˈpë kwa ˗bha ˗tosɛta ˗dho ˗kë ˗a ˈka ꞊dɛɛ ˈkwaa ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö ˈkwa˗ dɔ. ˗Yö kë ga ˗sü ˈka kwa ˈgü ꞊dedewo ꞊dhɛ mɛn ˗nu ˈwo zë ˗Zlan ˗dhɔ waa ˈwo këyɔɔ ˗dhɔ ˗dhɛ ˈwo ˈwɔn ˗nu ˗kë bhë, ˈpë ˗an ˗bhawɔn ˈdhö˗ ˗bha kö ˗an zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü ˗yö dhi ˗yö ˗an ˗gɔ.

˗YA KË KWA ˈGÜ ꞊DHƐ KWA ꞊TRƆƆN GBƐ˗ ˈYAA ˈDHÖ ZOOVA ˈˈƝAN ˈˈDHIƲ̈, ˈMËN ˈKWA DHO ˗A KË?

14. ˈWɔn ˗mɛɛn ˗nu ˈwo mɛn ˈbha ˗nu ˗ta? ˈYö dhɛɛˈˈ ˗mɛɛn ˈwo ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö ˗wa ˈkpɔ wo ˗de ˗gɔ?

¹⁴ Zoova ˗dhɔkëmɛn ˈbha ˗nu ˈwaa ˗mɔn pë ˗nu ˈwo kun ˗an kë ˗ni ˈgü ˈˈdhiʋ̈ ˗be bhë ˗an kë ˗sü ˗bha ˈzü, ˈyö sü ꞊dhɛ ˗wa kë zii ɛɛnˈˈ ˈˈyua ˗ya ꞊faan ˈkun ˗an ˗gɔ. ˗A ˗wɔn ˈgü, ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗kë ˗an ˈgü ꞊dhɛ pë ˈö ˗an ꞊trɔɔn ˈyaa ˗dhö Zoova ˗bha ˈka ˗a ˈdhö, ˈö ˈwo wo ˗de dhɛɛˈˈ kpɔ ˈwo˗ pö: ‹N ˗wɔn ˗yö Zoova ˗gɔ ˈˈgbɩɩ˗ ˗kplawo ˗ee?›

15. ˈMën kun ga ˗sü ˈka Psaume 71 ˗bɛnzëmɛn ˈgü?

¹⁵ Zuʋ̈dhiʋ̈tɛ ꞊suu do ˈö bhë ˗yö ˗kun Psaume 71 ˗bɛnzëmɛn ˗bha ˈpö. ˗Yö ˗bhɛɛ ˈö˗ pö: «ˈBha ˗dho ü ˗kɔ ˈˈkan n ˈˈdhiʋ̈ ˈˈtʋ̈ŋ ˈö n ꞊faan ˈdhö ɲën ˗ni ˈgü bhë ˗a ˈka.» (Ps. 71:​9, 18) ˈKö ˗kë ꞊dhɛ ꞊faan ˗kun ˈgo ˗ni ˈgü ˗a ˗bha, ˗yö ˗kun ga ˗sü ˈka psaume ˗bɛnzëmɛn ˈö bhë ˗a ˈgü ꞊dhɛ ˈya ˈto ˗klu ˗sü ˈka Zoova ˗bha ˗yö ˗dho ö ˗takun. Psaume ˗bɛnzëmɛn ˗ya ˗yö ꞊dhɛ mɛn ˗nu ˈwo ˗klu Zoova ˗bha, ˈkö ˗kë ꞊dhɛ ˗wo ˗kë ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈgü ˗an ˈˈdhiaa ˗ya ˈgü.—Ps. 37:​23-25.

16. Kwa ꞊dhegblü ˗nu ˈö ˗wa kë zii bhë, ˗an ˗wɔn ˗yö Zoova ˗gɔ ˈˈgbɩɩ˗ ˗kɔ ˗kë ˗dhɛ? (Psaume 92:​12-15)

¹⁶ Yi ꞊dhegblü ˗nu ˈö ˈka kë zii bhë, ˗ka ka ˗de yö ꞊dhɛ ˗kɔ ˈö Zoova ˗yö ˈka yö ˗a ˈka ˗a ˈdhö. ˈKö ˗kë ꞊dhɛ ˈkaa ˗mɔn pë ꞊va kë ˗sü ˗bha ˈzü, Zoova ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ka ˗takun. (Psaume 92:​12-15 ˗wo pö.) ˗Ka ka ˈˈɲan ˗klu pë ˗nu ˈö ka ˗kɔ ˗yö  ˗mɔn ˗an kë ˗sü ˗bha bhë, ˗an ˗bha. ˈKa ˗dho ka ˈˈɲan ˗klu ˗a ˗dhɛ ˗nu ˈö ka ˗kɔ ˈyaa ˗mɔn ˗an ˗bha ꞊ʒiaan, ˗an ˗bha. Ka ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˈka mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ꞊faanmën ka ˗bha ˗zoyödhe ˈwɔnzuan waa ka ˈˈtʋ̈ŋ ˗kë ˗an ˈgü ˗sü ˈka. Ka ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈzü kö ˗kɔ ˈö Zoova ˗ya ka ˗takun ˗a ˈka ˗kwɛ ꞊va ˈˈpiʋ̈, ˈka˗ blɛɛˈˈ ˗an ˗dhɛ. ˗Ya ˈgo mü, ˗ka ka ˗bha ˗zoyö ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˗së ˗dhɛ ˗sü ˗wɔn blɛɛˈˈ ˈpö. Ka ˗zo ˈya ˗dho bhɔ ꞊dhɛ ˈka bhɛɛˈˈ mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˗bha ˈka, ˗yö ˈwɔn ˗së ˗kë ˗an ˗dhɛ ꞊dedewo. (1 Piɛ. 3:12) Kwa ˗kë ˈwɔn ˈˈoo ˗wɔn ˈgü, mɛn ˈˈpɛpɛ pë ˈbha ˗yö kwa ˗gɔ ˈö ˈkwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa˗ kë Zoova waa mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˗an ˗dhɛ.

17. ˈMën ˗kë ˈkwa dho ˈˈkan kwa ˗de ˗zɔn mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˈka ˗sü ˗bha?

¹⁷ ꞊Ya kë ꞊dhɛ ˈkwaa ˗mɔn pë ꞊va ˗kë Zoova ˗bha yö ˈgü ˗sü ˗bha, ˗a ˗wɔn ˈgü ˈkwa kë kwa ˗de ˈgü ˈya˗, ˗yö kë kwa ˈˈɲaan ꞊dhɛ ˈpë ˈˈoo ˗pë ˈö ˈkwa ˗mɔn ˗a kë ˗sü ˗bha Zoova ˗dhɛ bhë ˗a ꞊bhlëë ˗yö ˈkpii˗ ˗a ˗bha ˈka. ˈKwa˗ yö ꞊dhɛ kwa kwa ˗bha yö ˗zɔn ˗ni ˈgü mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˗bha ˈka, ˗kwa pë ˈˈpɛpɛ kë kö ˈkwa ˈˈkan ˗a ˗bha. ˈMën ˗kë? ˗A ˗gɛn ˈnën ˗tɔ ꞊dhɛ Zoova ˈyaa kwa ˗bha yö ˗zɔn mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˗bha ˈka. (Ga. 6:4) ˗A ˈwɔnzuan ˈnën ˗tɔ Madhi ˗yö ˗dhasiklɔɔ ˈˈyi ꞊fii ˗së ˗sü ˗nu Yesu ˗dhɛ. (Zan 12:​3-5) ˈˈKɛɛ ꞊gɛandhe do ˗de ˈpö ˗yö ˈwëë˗ ˈˈtanmaga ꞊plɛ ˈö˗ ꞊bhlëë ˈyaa ˈdhö ˗a ˗da gbɔɔdhe ˗kë ˗a ˈgü ˗pë ˈgü ˗Zlan ˗dhɔkëgükɔ ˈgü. (Dhu. 21:​1-4) Yesu ˈti gbɔɔdhe ꞊plɛ ˈwo bhë ˗an ˗zɔn ˈˈkwöö. ˗Ya ˗yö ꞊ʒiaan ꞊dhɛ Madhi waa ꞊gɛandhe ˈö bhë, ˗zoyödhe ˗kun ˗an ˗gɔ. Yesu ˗yö ˗to ö Dë ˗bha ˈwɔnzuan ˈˈpiʋ̈ ˈkpakpadhö. ˈDhɛ ˈˈdhʋ̈, ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ga kwa ˈgü ꞊dhɛ pë ˈˈpɛpɛ ˈö ˈkwa˗ ˗kë kwa ˗bha ˗zoyö ˗a ˗dhɛ ˗sü waa˗ ˗dhɔ ˗bha bhë ˗a ꞊bhlëë ˗yö ꞊va ˗a ˈˈɲan ˈˈdhiʋ̈, ˈkö ˗kë ꞊dhɛ ˗yö kwa ˈgü ˈˈtɩtɩ.

18. ˈMën dho kwa ˗takun kö ˈkwa ˈˈkan ˗dɔ ˈdudhösü ˗bha? (Kpɔɔˈˈ ˈkɔnën « Zoova ˈˈDhiwo ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö kwa ˗takun kö ˈkwa ˈˈkan ˗dɔ ˈdudhösü ˗bha» ˈgü.)

¹⁸ ˈˈTʋ̈ŋ ˈbha ˗nu ˈka, mɛn ˈˈpɛpɛ kwa ˗dɔ ˈdudhö. ꞊Dhɛ ˗kɔ ˈö ˈkwa˗ yö ˗a ˈka ˗a ˈdhö, ˗Zlan ˈˈDhiwo ˈö gagade ˈka bhë ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö kwa ˗takun kö ˈkwa ˈˈkan ˗dɔ ˈdudhösü ˗bha. ˈDhɛ ˈˈdhʋ̈, ˗kwa pë ˈˈpɛpɛ kë kö ˈkwa kwa ˗bha dhɛɛˈˈ ˗nu ˗yɔ ꞊slɔɔ kë ˈˈdhʋ̈ kö ˗wo kwa ˗zogban, ˗wo kwa ꞊faanmën. Zoova ˗yö mɛn ˈˈpɛpɛ kwa ˈsuan˗ ˗bho. ˈPë ˈˈoo ˗pë ˈö ˈkwa kwa ˗kɔ ˗yɛ ˗a ˗bha kë ˈˈdhʋ̈ kö ˈkwa˗ ˗wɔn bɔ ˈˈdhiʋ̈ kwa ˗bha ˗tosɛta ˈgü bhë, ˗ya ˗yö ˈö dho kwa ꞊saan nu. ˗Yö ga kwa ˈgü ꞊dhɛ Zoova ˗dhɔkëmɛn ˈö ˗klu ˗a ˗bha bhë, ˗a ˗dhɔ ˗ya ˗kë ˈö ö ˈˈtʋ̈ŋ ˗kë ˗a ˈgü.