1. ˗Mën ˗nu ˈö Yesu ˗yö ˗an gbɔɔ kwa ˗gɔ?

 MƐNBHƖƖDHE ˈbha ˈö dho mɛn ˗nu ˗takun ꞊dhɛ Yesu ˈdhö ˈyaa ˈdhö. ˈDhɛ ˗kun ˈˈsɛ ˗ta yö ˗yö ö ˗bha ˈˈpiigbɩɩdhɛ ˗sü ˈö mɛn ˗nu ˗takun. (Dhu. 9:​12-17) Gbɔɔdhe ˈkpii˗ ˈö˗ ˗kë mɛn ˈˈpɛpɛ kwa ˗dhɛ ˈyö ˗tɔ ö ˗bha ˗tosɛta nu ˗sü ˈö kwa ˗wɔn ˈgü. (Zan 15:13) ˈÖ sü ˗a ˗bha ˗go ga ˈgü ˗sü ˗bha, Yesu ˗yö ˈˈgblüsë ˗kë kwa ˈka ˗kplawo. ꞊Dhɛ ˗kɔ ˈö ˈˈplüün bho ˗a ˈka kwa ˗dhɛ bhë ˗a ˈdhö, ˗ya ˗pö Zoova ˗dhɛ ˗yö ö ˗bha ˗zuu ˈˈslʋ̈ʋ̈slʋ̈ nu kwa ˗dhɛ kö ˗yö kwa ꞊klaŋkë, ˗yö kwa ˗zogban. (Zan 14:​16, 17; 16:13) ˗Yö ˗bɔ kwa ˗bha ˗bhɔkwëë ˗nu ˗ta ˈzü ˈö kwa ˗kian mɛn ˗nu ꞊klaŋkë Biblö ˈka ˗sü ˗bha, kë ˈˈdhʋ̈ kö ˈkwa ˗an kë ö ˗bha gwëëˈˈ ˗nu ˈka.—Mat. 28:​18-20.

2. ˈKwa ˗dhɛ ˗ga Efɛzö 4:​7, 8, NTBL ˈgü, de ˗nu ˈwo ˗tɔ gbɔɔdhe ˗nu ˈö Yesu ˗ya «˗kë mɛ ˈbhee˗ ˗nu ˗dhë»?

² Pë ˈˈwɛɛ ˈbha ˗yö ˗dhö ˈzü ˈö Yesu ˗ya gbɔɔ kwa ˗gɔ. Bɔmɛn Pɔdhö ˗ya ˗pö ꞊dhɛ ˈdhɛ Yesu ˗yö ˗lo dhaŋ˗ ˈgü, «˗yö gbaɔ ˗nu ˗kë mɛ ˈbhee˗ ˗nu ˗dhë.» (Efɛzö 4:​7, 8 ˗wo pö, NTBL.) Pɔdhö ˗ya ˗pö ˈzü ꞊dhɛ Yesu ˗yö gbɔɔdhe ˗nu ˈwo ˈˈdhʋ ˗an ˗kë kö ˈö ˗zlanwokɔdhigümɛn ˗nu ˗takun ˈwɔn ꞊va ˈgü. (Efɛ. 1:​22, 23; 4:​11-13) ꞊Dɛɛ gbɔɔdhe ˗nu ˈwo ˈˈdhʋ̈ ˈnën ˈwo ˗tɔ mɛn zii ˗kɔ ꞊löö ˗nu, mɛn zii ˗nu waa ˈˈpian do ˈˈpiʋ̈ ˗maankëmɛn ˗nu. a Gagade ˈka mɛn ˗nu ˈwo bhë, ˈwɔn yaa kë ˗dhii ˗yö ˗an ˗bha. ˗Ya kë ˈˈdhʋ̈ kö ˈwɔn ˗nu ˗wo ˗zë ˗an ˗gɔ. (Zak. 3:2) ˈˈKɛɛ kwa Dëmɛn Yesu Klito ˗yö ˗bɔ ˗an ˗ta ˈö kwa ˗takun. Gbɔɔdhe ꞊bhlëësü ꞊dede ˗mü kwa ˗bha ˈka.

3. ˗Kɔ ˈö ˈkwa dho kwa ˗kɔ ˗da ˗a ˈka mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˈwo ‹gbɔɔdhe ˈka› bhë ˗an ˗dhɛ, ˗a ˈwɔnzuan do ˗zɔn.

³ Yesu ‹˗yö gbɔɔdhe› ˗nu ˈwo bhë ˗an ˗nu kö ˗wo ˗zlanwokɔdhi  ˗gɛn ˗gban. (Efɛ. 4:12) ˈˈKɛɛ mɛn ˈˈpɛpɛ kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˈkwa˗ ˗an ˗takun ˗an ˗bha yökë ˗sü ˈgü. Kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa˗ ˗zɔn kwa ˗bha ˗bhɔkwëëkëgükɔ dɔ ˗sü ˗yö ˈka. Mɛn ˈbha ˗nu ˗wo wo ˗kɔ ˗da ˗a ˗yö ˈgü vɛɛdhö, ˈˈkɛɛ ˈyö mɛn ˈbha ˗nu ˗de ˈpö ˈwo ˗takundhe nu yö ˈö bhë ˗a kë mɛn ˗nu ˗dhɛ ˗bhöpë ˗nu waa pë ˈˈwɛɛ ˈbha ˗nu ˈka. ˗Kɔ do ˈö bhë ˗a ˈka mɛn ˈˈpɛpɛ kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa kwa ˗kɔ ˗da mɛn zii ˗kɔ ꞊löö ˗nu, mɛn zii ˗nu waa ˈˈpian do ˈˈpiʋ̈ ˗maankëmɛn ˗nu ˗bha yö ˗dhɛ kwa ˈˈdhiwo waa kwa këwɔn ˗nu ˈgü. ˗Kɔ ˈö ˈkwa ˗an ˗bha yö ꞊trɔɔn ꞊slɔɔ ˗a ˈka, ˈpë ˈkwa dho ˗a kë kö ˈkwa˗ ˗zɔn waa Yesu ˗nu ˗an ˗dhɛ ꞊dhɛ ˗an ˗bha ˗kë ‹gbɔɔdhe ˈka› ˗sü ˗yö kwa ˗dhɛ ˗së, kwa ˗dho ˗an yö ˈwɔn ˗gɔ ˈö yö ˗a ˈgü.

MƐN ZII ˗KƆ ꞊LÖÖ ˗NU ˗WO «MƐ ˗NU ˗TAKUNMƐ ˗NU» ˈKA

4. ˗Kwɛ këŋ do ˗blɛɛsü ˈgü, mɛn zii ˗kɔ ꞊löö ˗nu ˗wo ˗kë «mɛ ˗takunmɛ ˗nu» ˈka ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

⁴ ˗Kwɛ këŋ do ˗blɛɛsü ˈgü, kwa ꞊dhegblü gɔɔn˗ ˈbha ˗nu ˗wo ˗kë mɛn zii ˗kɔ ꞊löö ˗nu ˈka. (1 Tim. 3:8) ˗Wo ˗kë «mɛ ˗nu ˗takunmɛ ˗nu» ˈka ꞊dhɛ ˗kɔ ˈö Pɔdhö ˗ya ˗bɛnzë ˗a ˈka bhë ˗a ˈdhö. (1 Ko. 12:28) Mɛn zii ˗kɔ ꞊löö ˗nu ˗wo yö ꞊vadhɛ ˈö˗ ˗wɔn ˈdhö ˈˈgbɩɩ˗ ˗an ˗kë, kë ˈˈdhʋ̈ kö mɛn zii ˗nu ˗wo wo ˈˈɲan ˗klu mɛn ˗nu ꞊klaŋkësü waa ˗wo mɛn ˗dhɛ ˗sü ˗bha. ˗A ˈwɔnzuan ˈnën ˗tɔ mɛn zii ˗kɔ ꞊löö ˗nu ˗kun Biblö ˗bɛnzë ˗ni ˈgü ɛɛnˈˈ pë ˗nu ˈwo dho ˗a ˗bɛnzë ˗a ˗ta, ˗an ˈdhɔ ˗mɛn ˗nu ˈka.

5. Yö ˗mɛɛn ˗nu ˈö mɛn zii ˗kɔ ꞊löö ˗nu ˈdhö ˗an kë ˗ni ˈgü ꞊dɛɛ?

⁵ Yö ˗wɔngbɩɩsü ˗nu ˈö mɛn zii ˗kɔ ꞊löö ˗nu ˗wa ˗kë kwa ˗bha ˗zlanwokɔdhi ˈgü, ˗kwa kwa ˗zota ˗an ˈgü. (1 Piɛ. 4:10) ˗A mɛn ˈbha ˗nu ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo wo ˗zokë kwa ˗bha ˈwëëga ɛɛnˈˈ ˗zlanwopödhɛ ˈˈpiʋ̈. ˗Wo ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö ˗wo wo ˗zokë ˈsëëdhɛ ˗nu ˈkwa dho ˗zlanwopö ˗an ˈka bhë ˗an ˈˈpiʋ̈, ɛɛnˈˈ ˗wo kwa ˗bha video waa ˈˈtʋtobhapë ˗nu ˗wɔn ˈˈɲan bhɔ, ˗wo ˗yɛɛ ˗zɔn mɛn ˗nu ˗dhɛ ɛɛnˈˈ ˈzü ˗wo kwa ˗bha ˗bhɔkwëëkëgükɔ ˗go. ˗An ˗bha yö ˗nu ˗wa ˗kë ˈö kwa ˗bha ˗zlanwokɔdhi ˗yö dho ˈˈdhiʋ̈. (1 Ko. 14:40) ˗Ya ˈgo mü, ˗wo wo ˗kɔ ˗da Kwa ˗bha ˗kë kletiɛn ˈka ˗sü waa kwa ˗bha ˗zlanwopösü ˗bhɔkwëë ˗dhɛ, ˈwo ˈˈdhɛɛtadhiaŋ˗ ˗nu zë. Mɛn zii ˗kɔ ꞊löö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈzü ˈö ö ˗zokë ˗zlanwopömɛn ˗nu kpö ˈˈpiʋ̈. ˈˈTʋ̈ŋ ˈbha ˗nu ˈka ˗ʒianwo, mɛn zii ˗nu ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo˗ pö ˗an ˗dhɛ ˗wo dɔ wo ˗gɔ kö ˈwo ˗wo mɛn ˈbha ˗nu ˗dhɛ.

6. ˈMën ˗wɔn ˈgü ˈkwa dho mɛn zii ˗kɔ ꞊löö ˗nu ˈˈnuɛ bho?

⁶ ˈWɔn ˗së ˗mɛɛn ˗nu ˈö mɛn zii ˗kɔ ꞊löö ˗nu ˗bha yö ˗yö ˗an ˗kë ˗zlanwokɔdhi ˗nu ˗dhɛ? Kwa ꞊dhegblüdhe do ˈwo˗ ˗dhɛ Bevɛɛli b ˈö Bodhivi ˗ya ˗pö: «Mɛn zii ˗kɔ ꞊löö ˗nu ˈsaa˗ ˈgü, ˗bhɔkwëë kë ˗sü ˈˈyi ˗yö ˗kan n ˗dhɛ ꞊dedewo.» «˗An ˗bha yö ˗ya ˗kë ˈa ˗mɔn ˈˈtanbhosü, ˈwɔndaakësü, ˈˈtʋ̈ ˗to ˈˈdhɛɛtadhiaŋ˗ ˗nu ˗bha ˗sü, video ˗nu waa pë ˈˈbin ˗nu ˗ga ˗sü ˗bha. ˗Wa ˗kë ˈyi ˗bhɔkwëë ˗nu ˗kë yi ˈflëëgü, ˈwo wo ˗zokë ˈzü yi ˗bha zumö ˈˈpiʋ̈. ˗Bhɔkwëë ˗nu ˗wa ɲën, ˗wo ˈˈdhiʋ̈sü ˗bhɔkwëëkëgükɔ ˗go ˗sü ˈka, ˈwo wo ˗zokë yi ˗bha ˈwëëga ˗nu ˈˈpiʋ̈, ˈwo ˈsëëdhɛ ˗nu ˈö yi ˗bhawɔn ˈdhö ˗an ˗bha ˗an nu yi ˗dhɛ. A ˗an ˈˈnuɛ ˗bho ꞊dedewo ˗a ˗wɔn ˈgü!» Kwa ꞊dhegblüdhe do ˈwo˗ ˗dhɛ Lɛsili ˈö˗ ꞊gɔɔn ˈdhö mɛn zii ˈka Kolɔnbi ˗ya ˗pö: «N ꞊gɔɔn ˗bhawɔn ˗yö mɛn zii ˗kɔ ꞊löö ˗nu ˗bha ˗takundhe ˗bha ˈyö sü ꞊dhɛ ˈwaa ˈbhë ˗be, yö ˗dho kë ˗a ˗kɔ ˗ta ꞊va. ˗A ˗wɔn ˈgü, a ˗an ˈˈnuɛ ˗bho ˗an ˗bha yökë wo ꞊sɔbhɛɛ ˈka ˗sü waa ˗an ˗bha ˗takundhe ˗wɔn ˈgü.» ˈYaa za ˈgü ꞊dhɛ mɛn ˈˈpɛpɛ kwa ˗an ˈˈnuɛ ˗bho ˈpö.—1 Tim. 3:13.

7. ˗Kɔ ˗mɛɛn ˈkwa dho ˗a ˗zɔn ˗a ˈka ˗dhɛ mɛn zii ˗kɔ ꞊löö ˗nu ˗bha yö ˗yö kwa ˗dhɛ ˗së? (Kpɔɔˈˈ ˈzü pë ˈˈbin ˗bha.)

⁷ ˈKö ˗kë ꞊dhɛ mɛn zii ˗kɔ ꞊löö ˗nu ˗bha ˗kë kwa ˈˈpiʋ̈ ˗sü ˗yö kwa ˗dhɛ ˗së, Biblö ˗yö kwa  ꞊faanmën kö ˈkwa˗ pö ˗an ˗dhɛ ˈˈdhʋ̈. (Kodh. 3:15) Kristɔfö ˈö mɛn zii ˈka Fɛɛlandö, ˗ya ˗pö: «A ˈsëëdhɛ ˗bɔ mɛn zii ˗kɔ ꞊löö do ˗dhɛ ˈa Biblö ˈˈɲan do ˗wɔn ꞊blɛɛ ˗a ˈgü, ˈö ˗kɔ ꞊dede ˈö˗ ˗bha yö ˗yö n ꞊faanmën ˗a ˈka ɛɛnˈˈ pë ˈö˗ ˗dhɔ n ˗kë ˗a ˗bha yökësü ˈgü ˈa˗ ꞊blɛɛ ˗a ˗dhɛ.» Kwa ꞊dhegblü Paskadhö waa ö ˗bha dhebɔ Ʒaɛdhö ˈö ˈwö Nuvɛlö Kaledoni ˗wo ꞊bhɛɛ zoodhö zoodhö mɛn zii ˗kɔ ꞊löö ˗nu ˗bha ˈka. Paskadhö ˗ya ˗pö: «A yi ˈti ꞊gwëë ꞊köŋ ˈyi ꞊bhɛɛ mɛ zii ˗kɔ ꞊löö ˗nu ˗bha ˈka, ˈyi Zoova ˈˈnuɛ bho ˗an ˗bha. Yi˗ ˗pö ˗a ˗dhɛ ˗yö kë ˗an ˈˈpiʋ̈ kö ˗yö ˗an ˗takun.» Bhɛɛwo suu ˗nu ˈwo bhë Zoova ˗yö ö ˈˈtʋ ˗to ˗an ˗bha, ˈö ˗zlanwokɔdhigümɛn ˗nu ˈˈpɛpɛ ˗wo ˗a ꞊trɔɔn ˗së ꞊slɔɔ.—2 Ko. 1:11.

MƐN ZII ˗NU ˗WO «YÖ ˈˈGBƖƖ˗ ˗KË»

8. ˈMën ˗kë ˈö Pɔdhö ˗ya pö ꞊dhɛ mɛn zii ˗nu ˗kun ‹yö ˈˈgbɩɩ˗› kë ˗ni ˈgü? (1 Tesadhonikö 5:​12, 13)

⁸ Mɛn zii ˗nu ˈwo kun ˗kwɛ këŋ do ˗blɛɛsü ˈgü bhë ˗wo ˗kun yökë ˗ni ˈgü ꞊dedewo ˗zlanwokɔdhi ˗bha ˈka. (1 Tesadhonikö 5:​12, 13 ˗wo pö; 1 Tim. 5:17) ˗Wo ˗kun «ˈˈdhiʋ̈sü ˗ni ˈgü,» ˈwo wo ˗kɔ ˗yɛ ˈwɔn ˗nu ˗bha ˗zlanwokɔdhi ˗bha ˈka. ˗Wo ˗dhioo ˗nu ˗dɔ ˈzü wo ꞊dhegblü ˗nu ˗ta, kë ˈˈdhʋ̈ kö ˗an ˗bha ˗zoyödhe ˗gɛn ˗yö ˗gban. (1 Tes. 2:​11, 12; 2 Tim. 4:2) ˈKö ˗kë ˈˈdhʋ̈, ˗wo ˗kun yökë ˗ni ˈgü kö ˗wo wo ˗bha ˈkɔdhigümɛn ˗nu ˗bhawɔnyëëpë ˗nu ˈˈɲan bhɔ. ˗Ya ˈgo mü ˈzü ˗wo ˗an ˗takun ˈö waa Zoova ˗an ˗bha ˗mlɛɛn ˗yö yɔ.—1 Tim. 3:​2, 4; Tit. 1:​6-9.

9. Yö suu ˗mɛɛn ˗nu ˈwo dɔ ˗sü ˈka mɛn zii ˗nu ˗kɔ ˈka ꞊dɛɛ?

⁹ ꞊Dɛɛ, yö ꞊va ˗yö mɛn zii ˗nu ˗kɔ ˗ta. ˗Wo nɔɔn˗ ˗së pö ˗mɛn ˗nu ˈka. (2 Tim. 4:5) ˗Wo ˗zlanwopö wo ꞊sɔbhɛɛ ˈka, ˈwo ˈˈdhiʋ̈sü wo ꞊dhegblü ˗nu ˈka, ˈwo go mü ˈwo ˗an ˗kian mɛn ˗nu ꞊klaŋkësü ˈka. ˗Wo zakanmɛn ˗nu ˈö mɛn ˗nu ˗wëë ˗yö ˗an ˗kë ˈö ˗an ˗bɔa ˈyaa ˈdhö ˗an ˈka ˈpö. Kletiɛn ˈbha ˗ya ˈwɔn yaa ꞊gbɔɔnsü kë, mɛn zii ˗nu ˗wa ˗takun kö ˗yö waa Zoova wo ˗bha ˗mlɛɛn kë ˗së. ˗Dhɛ do ˈö bhë ˗a ˈgü ˈzü, ˗wo pë ˈˈpɛpɛ ˗kë kö ˗zlanwokɔdhi ˗yö ˈto ˈˈslʋ̈ʋ̈slʋ̈. (1 Ko. 5:​12, 13; Ga. 6:1) ˗A ˈdhɛ ˗wɔn ˈdhö ˈˈgbɩɩ˗ ˈyö ˗tɔ mɛn zii ˗nu ˈwo bhë ˗maankëmɛn ˗nu mü ˗an ˈka. (1 Piɛ. 5:​1-3) ˗Wo wo ˗de ˗baa ˈˈdhɛɛtadhiaŋ˗ ˗sɛŋbɔ ˗nu zë ˗sü ˗bha ˈwo wo ˈgü dɔ ˈˈgbɩɩ˗ kö ˈwo ˗zlanwokɔdhigümɛn ˗nu ˈˈpɛpɛ dɔ, ˈwo ˗wo ˗an ˗dhɛ. Mɛn zii ˈbha ˗nu ˗wo wo ˗kɔ ˗da ˗bhɔkwëëkëgükɔ dɔ ˗sü waa ˗zokë ˗a ˈˈpiʋ̈ ˗sü ˈgü, ˈö˗ mɛn ˈbha ˗nu ˈdhö ˗bhɔkwëë ˈkpii˗ ˈwɔnyëë˗ ˗nu ɛɛnˈˈ mɛndhɛkësü ˈwɔnyëë˗ ˗nu ˈka, ɛɛnˈˈ mɛn ˗nu ˈö ˈwaa wo ˈflëëgü ˗wo ˗an ˗dhɛ ˗mɛn ˗nu ˈka ɛɛnˈˈ ˈzü yö ˈˈwɛɛ ˗nu kë ˗mɛn ˗nu ˈka. Mɛn zii ˗nu ˗wo yö ˈˈgbɩɩ˗ ꞊dede ˗kë kwa ˗bha ˈka!

10. ˈMën ˗wɔn ˈgü ˈkwa dho mɛn zii ˗nu ˈˈnuɛ bho?

¹⁰ Zoova ˗ya ˗to ˈˈdhiʋ̈ ˈö˗ pö ꞊dhɛ mɛn zii ˗nu ˗dho wo ˗zokë kwa ˈˈpiʋ̈ ˗së ˈka. ˗A ˗wɔn ˈgü, «ˈˈsuʋ̈ ˈti ˗dho kwa kë ˈzü.» (Jér. 23:4) ˗Kɔ ꞊dede ˈö kwa ꞊dhegblüdhe do ˈwo˗ ˗dhɛ Ʒoana ˈö Fɛɛlandö ˈö ˗kë ˗a ˈka ö de ˈgü kö ˈˈyua ˈˈgbɩɩ˗ ˗ya dhö kë ˗ni ˈgü, ˈyö bhë. ˗Ya ˗pö: «˗Kɔ ˈa kun ˗a ˈka ˗n ˗de ˈgü ˗a ˗blɛɛ mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˗dhɛ ˗sü ˗kë n ˗kɔa ˈˈgbɩɩ˗ ꞊dedewo. ˈˈKɛɛ mɛn zii do ˈbha ˈö ˈmaan kun ˗a dɔ ˗ni ˈgü ˗së ˈka bhë ˗yö ö zuʋ̈ˈˈ ˗kë ˗saa ˈö ꞊bhɛɛ n ˈˈpiʋ̈, ˈö n ˗zogban ꞊dhɛ n ˗dhɔ ˗yö Zoova ˗kë. N ˗zo ˈyaa pë ˈö˗ pö ˗a ꞊gban ˈˈpiʋ̈, ˈˈkɛɛ ˗a ˗dhɛ ˈö to n ˈˈɲaan ˈyö ˗tɔ n ˗bha zuʋ̈dhiʋ̈tɛ ˗yö ɲën. A ˈdhaŋ˗ ˗bho ꞊dhɛ Zoova ˈnën bɔ ˗a ˗ta kö ˈö n ˗takun ö ˈˈtʋ̈ŋ ˗së ꞊dede ˗bha.» ˗Kɔ ˗mɛɛn ˈö mɛn zii ˗nu ˈwo ka ˗bha ˗zlanwokɔdhi ˈgü, ˈwo ka ˗takun ˗a ˈka ˈpö?

11. Kwa ˗dho mɛn zii ˗nu ˈˈnuɛ bho ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? (Kpɔɔˈˈ ˈzü pë ˈˈbin ˗bha.)

¹¹ Zoova ˗ya ˈˈpiʋ̈ kö mɛn zii ˗nu ˗dhɔ ˗yö kwa kë ˗an ˗bha ‹yö ˗së ˈwo˗ kë ˗ni ˈgü ˗a ˗wɔn ˈgü.› (1 Tes. 5:​12, 13) Kwa ꞊dhegblüdhe do ˈwo˗ ˗dhɛ Anriɛta ˈö Fɛɛlandö ˈpö, ˗ya ˗pö: «Mɛn zii ˗nu wo mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˗takun ꞊dedewo, ˈˈkɛɛ ˗a ˗gɛn ˈyaa ˈnën ˗tɔ ꞊dhɛ ˈˈtʋ̈ŋ waa ꞊faan ˗wo ˗an ˗gɔ ꞊va  kö ˗wa kë ˈˈdhʋ̈, ɛɛnˈˈ wo ꞊dede ˈwaa bɔ ˗ni ˈgü ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˈgü wo ˗bha ˗tosɛta ˈgü. ˗A ˗wɔn ˈgü, ˈˈtʋ̈ŋ ˈbha ˗nu ˈka a˗ ˗pö ˗an ˗dhɛ: «Ka˗ ˈwɔn ˗dɔ ꞊dhɛ mɛn zii ˗tiaandhö ˗nu ˗mü ka ˈka ˗ee? A˗ ˈˈpiʋ̈ kö ˈa˗ pö kwa ˗dhɛ ˈˈdhʋ̈.» Kwa ꞊dhegblüdhe do ˈwo˗ ˗dhɛ Sera ˈö Tuki ˗ya ˗pö: «Mɛn zii ˗nu ˗bhawɔn ˗yö ‹꞊faanmëndhe› ˗bha kö ˗an ˗kɔ ˗yö ˈto wo ˗bha yö ˈgü. Dhɛ ˈˈdhʋ̈, ˗kwa ˈsëëdhɛ bɔ ˗an ˗dhɛ, ˗kwaa ˗an ˗dhɛ ˗bhöpë ˈka, ɛɛnˈˈ ˈzü kwaa˗ ˗nu kwa ˗zlanwopö kwa ˈkwëë˗.» Mɛn zii ˈbha ˈö˗ ˗bha yö ˗dhɔ ˗yö ka ˗kë, ka˗ ˗dɔ ˗ee? ˗Kaa ˈˈslö mɛɛnˈˈ kö ˈka˗ ˈˈnuɛ bho ˗a ˗bha.—1 Ko. 16:18.

ˈˈPIAN DO ˈˈPIƲ̈ ˗MAANKËMƐN ˗NU ˗WO KWA ˗BHA ˗ZOYÖDHE ˗GƐN ˗GBAN

12. Gɔɔn˗ ˗nu kpö ˗mɛɛn ˈbha ˈö Yesu ˗yö bɔ ˗an ˗ta kö ˈö ˗zlanwokɔdhigümɛn ˗nu ˗bha ˗zoyödhe ˗gɛn ˗gban? (1 Tesadhonikö 2:​7, 8)

¹² Yesu ˗yö mɛn ˈbha ˗nu ˗kë ‹gbɔɔdhe ˈka› kö ˗wo ˗zlanwokɔdhigümɛn ˗nu ˗takun ˗kɔ ˈˈwɛɛ ˈgü ˈzü. Yesu ˗yö ˗bɔ mɛn zii ˗nu ˈwo kun Zedhizadhɛmö ˗an ˗ta kö ˗wo Pɔdhö, Baanabasö waa mɛn ˈbha ˗nu bɔ kö ˗wo kë ˗maankëmɛn ˗nu ˈka. (Këw. 11:22) ˈMën ˗kë? ˗Wa ˗kë ˈˈdhʋ̈ kö yö do ˈö kun dɔ ˗sü ˈka mɛn zii ˗nu waa mɛn zii ˗kɔ ꞊löö ˗nu ˗kɔ ˈka bhë ˗wa kë, ˗wo ˗zlanwokɔdhigümɛn ˗nu ˗bha ˗zoyödhe ˗gɛn ˗gban. (Këw. 15:​40, 41) Gɔɔn˗ ˗nu ˈwo bhë ˗wo ˈˈsaa˗ ꞊va ˗bho ˈö ˈwo wo ˗de ˗bha ˗tosɛta dɔ ga ˗yɛ ˈˈdhiʋ̈ ˗ʒianwo, kë ˈˈdhʋ̈ kö ˗wo mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ꞊klaŋkë, ˗wo ˗an ꞊faanmën.—1 Tesadhonikö 2:​7, 8. ˗wo pö.

13. Yö ˗mɛɛn ˗nu ˈwo dɔ ˗sü ˈka ˈˈpian do ˈˈpiʋ̈ ˗maankëmɛn ˗nu ˗kɔ ˈka?

¹³ ˈˈPian do ˈˈpiʋ̈ ˗maankëmɛn ˗nu ˗wo ˈˈta ˗kpɔ ˗kplawo. ˗A mɛn ˈbha ˗nu ˗wo ˈˈkidhʋŋ ꞊va ˗kë kö ˈwo ˈdho ˗wo ˗zlanwopömɛn ˗nu ˗dhɛ. ˈˈDhoogɔ ˈˈpɛpɛ ˈka, ˈˈpian do ˈˈpiʋ̈ ˗maankëmɛn ˗yö ˈˈdhɛɛtadhiaŋ˗ ˗nu ˗zë, ˈö ˗wo mɛn ˗nu ˗dhɛ, ˈö ˈˈdhiʋ̈sü ˗yödhiʋ̈ ˗nu ˗bha ˗bhɔkwëë ˈka, ˈö  ˗bhɔkwëë ˗kë mɛn zii ˗nu ˈˈpiʋ̈, ˈö go mü ˈö ˈˈdhiʋ̈sü ˗zlanwopösü ˗bhɔkwëë ˈka. ˗Yö ö ˗de ˗baa ˈˈdhɛɛtadhiaŋ˗ ˗nu ˗bha, ˈö ˈˈdhiʋ̈sü ˈzü ˈpian do ˈˈpiʋ̈ ˗bhɔkwëë waa ˗bhɔkwëë ˈkpii˗ ˗nu ˈka. ˗Yö ˗yödhiʋ̈ ˗nu ꞊klaŋkë, ˈö ˗bhɔkwëë ˗detasü ˗kë ˗an ˈˈpiʋ̈, ˈö yö ˈbha ˗nu ˈö Betɛdhö ˗yö ˗an dɔ ˗a ˗kɔ ˈka ˗an ˗kë ˈpö.

14. ˗Mën ˗nu ˈö ˗an ˗wɔn ˈgü ˈzü ˈö ˈˈpian do ˈˈpiʋ̈ ˗maankëmɛn ˗nu ˗bha yö ˈdhö kwa ˗dhɛ ˗së?

¹⁴ ˈˈPian do ˈˈpiʋ̈ ˗maankëmɛn ˗nu ˗bha yö ˗yö ˈwɔn ˗së ˗kë ˗zlanwokɔdhigümɛn ˗nu ˗dhɛ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? ˈWɔn ˈö ˗gban ˗an ˗bha kwa ꞊dhegblü do ˈö Tuki ˗ya ˗blɛɛ ˈö˗ pö: «ˈˈTʋ̈ŋ ˈˈpɛpɛ ˈwo ˗wo ˗a ˈka yi ˗dhɛ bhë, ˗yö n ꞊faanmën kö ˈa n ꞊dhegblü ˗nu ˗takun. ˗Maankëmɛn ꞊va ˗wa bɔ yi ˗bha ˗zlanwokɔdhi ˈgü, ˈˈkɛɛ ˗a mɛn ˈbha ˈö dho ˗a ˗zɔn n ˗dhɛ ꞊dhɛ yö ˗yö ö ˗kɔ ˗ta ꞊va ɛɛnˈˈ ˈyaa ˈˈpiʋ̈ kö ˈö ˈˈdoodɔ n ˈˈpiʋ̈, ˈyaa kun ˗dhö.» Ʒoana ˈkwa˗ ˗wɔn ꞊blɛɛ ꞊klöö˗ yö waa ˈˈpian do ˈˈpiʋ̈ ˗maankëmɛn ˗wo ˗zlanwopö wo ˈkwëë˗ yi do ˈka, ˈˈkɛɛ ˗wo ˈti ˗kpan mɛn ˈˈwɛɛ ˈbha ˗bha ö ˗gɔ ˈkɔɔ. Ʒoana ˗ya ˗pö: «Yi ˈö bhë n ˗zo ˈti ˗dho bhɔ ˗a ˈka toŋtoŋdhö, ˈyö sü ꞊dhɛ ˈˈtʋŋ ˈö ˈˈdhʋ̈ ˗a ˈka kö n ꞊dhegblü dhebɔ ˗nu ꞊plɛ ˗wa ꞊gbloo ˗wa ˈdho ˈpödhɛ ˈˈwɛɛ ˈgü. ˗An ˗dhɔ ˗kun n ˗bha ꞊dedewo. ˈˈPian do ˈˈpiʋ̈ ˗maankëmɛn ˗yö n ꞊faanmën ˈö n ˗takun ˈa˗ yö ꞊dhɛ ˈˈtʋ̈ŋ ˈö yö ˗a ˈgü, kwaa kwa dhɔɔbhaamɛn ˗nu kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˈkwa ˗ya kwa ˈko ˈka ꞊gblɛɛn. ˈˈKɛɛ ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ˗dɛɛ ˈgü, kwaa˗ ˗nu kwa dho kë ˗dhɛ do ˈgü ˈˈtʋ̈ŋ ꞊gblɛɛn ˈˈpiʋ̈.» ˗Kɔ do ˈö bhë ˈyö mɛn ꞊vadhɛ ˈkwa kwa ˗bha ˈˈpian do ˈˈpiʋ̈ ˗maankëmɛn ˗nu yö ˗a ˈka, ˗an ˗bha kwa ˗takun ˗sü ˗wɔn ˈgü.—Këw. 20:37–21:1.

15. (1) ˈKwa ˗dhɛ ˗ga 3 Zan 5-8 ˈgü, ˗kɔ ˗mɛɛn ˈkwa dho ˈˈpian do ˈˈpiʋ̈ ˗maankëmɛn ˗nu ˈˈnuɛ bho ˗a ˈka? (Kpɔɔˈˈ ˈzü pë ˈˈbin ˗bha.) (2) ˈMën ˗kë ˈö ˈkwa dho kwa ꞊dhegblü ˗nu ˈwo yö ˈˈgbɩɩ˗ kë ˗ni ˈgü ˗zlanwokɔdhi ˈgü bhë, ˗an ˗bha dhebɔ ˗nu ˈˈnuɛ bho? ˈYö kwa ˗dho ˗a kë ˈˈdhʋ̈ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? (Kpɔɔˈˈ ˈkɔnën « Kwa ˗zo ˈya ˗dho bhɔ ˗an ˗bha dhebɔ ˗nu ˈka» ˗bha.)

¹⁵ Bɔmɛn Zan yö Gausö ꞊faanmën kö ˗yö ö  ˗kɔ ˗ya kwa ꞊dhegblü ˗nu ˗gɔ, ˗yö ˗an ˗takun ‹˗kɔ ˈö ˗dhi ˗Zlan ˗dhɛ bhë ˗a ˈka kö ˗wo ˈdho woo˗ ˈˈta bha˗ ˗kpɛa ˈka ˈˈdhiʋ̈.› (3 Zan 5-8 ˗wo pö.) ˗A kë ˗kɔ do ˈkwa dho ˗a kë ˗a ˈka ˈyö ˗tɔ ˈˈpian do ˈˈpiʋ̈ ˗maankëmɛn ˗dhɛ ˗bhöpë ˈka ˗sü. ˗Ya ˈgo mü ˈö kwaa˗ ˗nu ˈkwa ˗zlanwopö kwa ˈkwëë˗. Lɛsli ˈkwa˗ ˗wɔn ꞊blɛɛ ꞊klöö˗ yö ˗yö ˈˈslö ˈˈwɛɛ ˈbha ˗kë kö ˈö˗ ˗zɔn ꞊dhɛ ö ˈˈpian do ˈˈpiʋ̈ ˗maankëmɛn ˈˈnuɛ ˗bho. ˗Ya ˗pö: «A ˗bhɛɛ Zoova ˗dhɛ kö ˗ya ˗bhawɔnyëëpë ˗nu ˈˈɲan bhɔ. Yaa n ꞊gɔɔn yi ˈsëëdhɛ ˗bɔ ˗an ˗dhɛ ˈzü kö ˗kɔ ˈö ˗an ˗bha yö ˗yö ˈwɔn ˗së ˗kë ˗a ˈka yi ˗dhɛ ˈyi˗ blɛɛˈˈ ˗an ˗dhɛ.» Kwa ˗zo ˈya ˗dho bhɔ ꞊dhɛ ˈˈpian do ˈˈpiʋ̈ ˗maankëmɛn ˗nu ˈwo bhë ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗yö ˗nu ˗an ˗ta, ˈö ˗wa yö ˗nu ˗kë ˈö ˗an ˈgü ˗yö ga ˈpö ꞊dhɛ kwa ˈdhö. ˗Ya kë ꞊shiöŋ ˈˈyua ˗yö ˗an ˗kë, ˗an zuʋ̈ˈˈ ˈˈdhiʋ̈ ˗yö ˗tɛ ˈö ˈgügadhe ˗yö nu ˗an ˗ta ˗ʒianwo. ˗A ˈbha ˗ya kë dhiaŋ˗ ˈö ˈkwa˗ zë ˗an ˗dhɛ ˗dhɔkaadhe ˈgü ɛɛnˈˈ gbɔɔdhe ˗bhaasü ˈkwa˗ nu ˗an ˗dhɛ ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗kë ˗takundhe ꞊dede ˈwo ꞊bhɛɛ ˗a ˗wɔn ˈgü, ˗a ˈka.—Prov. 12:25.

KWA ˗BHAWƆN ˗YÖ GƆƆN- ˗NU ˈWO ˗ZLAN ˗BHA ‹GBƆƆDHE ˗NU› ˈKA BHË ˗AN ˗BHA

16. ˈKwa ˗dhɛ ˗ga Proverbes 3:27 ˈgü, dhɛɛˈˈ ˗mɛɛn ˗nu ˈö kwa ꞊dhegblü gɔɔn˗ ˗nu ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö ˗wa ˈkpɔ wo ˗de ˗gɔ?

¹⁶ ˈˈKpɔnŋtaadhɛ ˗todhʋ̈sü ˈgü, kwa ˗bhawɔn ˗yö gɔɔn˗ ˗nu ˈwo ˗Zlan ˗bha ‹gbɔɔdhe ˗nu› ˈka bhë ˗a mɛn ꞊vadhɛ ˗bha. ˗Ya kë ꞊dhɛ gɔɔn˗ ˗mü ü ˈka, ˈö ˈbha bɔ ˈˈyi ꞊bhaa, kö ‹˗takundhe ˗nu mɛn ˗nu ˗dhɛ ˗sü ˈˈsɩ ˗yö ü ˗dhɛ.› (Proverbes 3:27 ˗wo pö.) Ü zuʋ̈ˈˈ ˗yö ˈˈwɩ ˗sü ˈka ˗a ˗bha kö ˈü kë mɛn zii ˗kɔ ꞊löö ˈka ˗ee? ˗Ya kë ꞊dhɛ ˈbha kë mɛn zii ˗kɔ ꞊löö ˈka ˈsaadhö, ü yökë ˗ni ˈgü kö ˈü kë mɛn zii ˈka kë ˈˈdhʋ̈ kö ˈü ü ꞊dhegblü ˗nu ˗takun ˗ee? c Ü ü ˗bha ˗tosɛta bho ˗ni ˈgü ˈˈgblʋʋ kö ˈü ˗Gblüdëdhɛ ˗nɔɔnpömɛn ˗nu ˗bha ꞊klaŋkë ˗ee? ꞊Klaŋ ˈö bhë ˗yö ˗dho ˗a kë ˈö Yesu ˗yö yö ꞊va ˈbha dɔ ü ˗kɔ ˈka ˈzü. ꞊Ya kë ü ˈgü ꞊dhɛ ˈbhaa ˗kiansü ˈka, ˗bhö bhɛɛˈˈ Zoova ˗dhɛ ˈü ˗zuu ˈˈslʋ̈ʋ̈slʋ̈ ˗dhɛ ˗a ˗gɔ kö ˗yö ü ˗takun yö ˈˈpɛpɛ ˈwo˗ dɔ ü ˗kɔ ˈka bhë ˈü ˗mɔn ˗a kë ˗sü ˗bha.—Dhu. 11:13; Këw. 20:28.

17. Mɛn ˗nu ˈö kwa ˗bha ˗Gblüdë Yesu ˗yö ˗an nu kwa ˗dhɛ ‹gbɔɔdhe ˈka› bhë, ˈmën ˗zɔn kwa ˗dhɛ ˈö ˗gban ˗a ˗bha?

¹⁷ Kwa ꞊dhegblü ˗nu ˈö Yesu ˗yö ö ˗kɔ ˗yɛ ˗an ˗bha kö ˗wo kë kwa ˗bha gbɔɔdhe ˈka bhë, ˗ya ˗zɔn ꞊dhɛ yö ˈnën ˈˈdhiʋ̈sü ˗ni ˈgü kwa ˈka ˈˈtʋ̈ŋ ˗totaabhasü ˈö yö ˗a ˈgü. (Mat. 28:20) Yesu ˗bha ˗kë kwa ˗bha ˗Gblüdë ˈˈgblüsësü ˈka ˗sü ˈö ö ˈˈtʋ̈ŋ ˗kë kwa ˈgü, ˈö kwa ˗dhɔ ˗ya ˗kë, ˈö kwa ꞊dhegblü ˗nu ˗kian kö ˗wo wo ˗zokë kwa ˈˈpiʋ̈ bhë, kwa˗ ˈˈnuɛ ˗bho ˗a ˗bha ꞊dedewo. ˈDhɛ ˈˈdhʋ̈ ˗kwaa ˈˈslö mɛɛnˈˈ kö mɛn ˗nu ˈwo yö ˈˈgbɩɩ˗ kë ˗ni ˈgü kwa ˗bha ˈka bhë, ˈkwa ˗an ˈˈnuɛ bho. ꞊Ya ˈgo mü, kwa ˗zo ˈya ˗dho bhɔ toŋtoŋdhö Zoova ˈö «pë ˈˈpɛpɛ ˈö mɛ ˈˈbhɩɩ˗ ˗ya ꞊slɔɔ ꞊dhɛ gbaɔdhe ˈdhö» ˗a nu ˗a ˗dhɛ bhë, ˗a ˈˈnuɛ bho ˗sü ˈka.—Zak. 1:17.