1-2. ˗Mën ˈö ˗kë Yesu ˗bha gwëëˈˈ ˗nu ꞊plɛ ˈka kö ˗wo ˈdho ˗ni ˈgü Emaisö?

 KWA ˗kwɛ 33 K.Y., Nisan 16 ˈgü. ˗Wëë ˗ya bɔ Yesu ˗bha gwëëˈˈ ˗nu ˗ta, ˈˈsuʋ̈ ˗yö ˗an kë ˗ni ˈgü. ˗A mɛn ꞊plɛ ˗wo ˗go Zedhizadhɛmö ˗wo ˗ya ˈdho ˗sü ˗bha Emaisö ˈˈkidhʋŋ 11 ˗naan ꞊taa. Yesu ˈwo kun ʒiö ˗ni ˈgü ˗a ˈˈpiʋ̈ bhë, ꞊waa˗ zë. ˗A ˗wɔn ˈgü, ˗an ˈgü ˗ya ga ꞊dedewo. Mesi ˈwo kun wo ˈˈɲan ˈto ˗ni ˈgü ˗a ˗gɔ kö ˗yö ˈwɔn ˗së kë wo ˗dhɛ bhë, ꞊waa˗ zë. ˈˈKɛɛ ˈwɔn ˗së ˗kun ˗an ˈˈdhiʋ̈ ˈˈgan ˗ni ˈgü.

² Gɔndë do ˗yö ˗kpan ˗an ˗bha, ˈwo ˈˈta sü wo ˈˈkwöö. ˈWɔn ˈö ˗kë Yesu ˈka bhë, ˗wo ˗ya ˗a blɛɛˈˈ ˗sü ˗bha ˗a ˗dhɛ. ˈWɔn ˈö ˗an ˗zo ˈti ˗dho bhɔ ˗a ˈka toŋtoŋdhö ˗yö ˗ya ˗a blɛɛˈˈ ˗sü ˗bha ˈpö ˗an ˗dhɛ. ˈWɔn ˈˈpɛpɛ ˈö ˗gban Mesi ˗bha ˈö ˗bɛnzësü ˈka ˗Zlan ˗bha ˈsëëdhɛ ˈgü, ˈö˗ pö ꞊dhɛ Mesi ˗dho saanˈˈ ˈsü ˈö ga bhë ˗yö ˗ya ˗a ˗gɛn bho ˗sü ˗bha ˗an ˗dhɛ. ˈDhɛ ˈwo ˗lo Emaisö gɔndënën ˈö ˈˈdhʋ̈ ˗yö ö ˗de ˗zɔn ˗an ˗dhɛ, ˈwo˗ yö ꞊dhɛ Yesu ˈö ˗Zlan ˗ya bho ga ˈgü yö ˗mü. ˗A ˈwɔn dɔ ˗sü ˈö ꞊dhɛ Mesi ˗yö ö ˈˈɲaan bhë ˗kɔ ˈö ˗an zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü dhi ˗a ˈka, ˗kwa kwa ˗zota ˗a ˈgü.—Dhu. 24:​13-35.

3-4. ˈMën ˗kë Yesu ˗bha gwëëˈˈ ˗nu ka? ˈYö ˈmën ˈkwa dho ˗a draanˈˈ ˈwɔn ˗gɔ ˈö yö ˗a ˈgü? (Këwɔn ˗nu 1:3)

³ Yesu ˗yö ö ˗de ˗zɔn ö ˗bha gwëëˈˈ ˗nu ˗dhɛ ˗gɛnɲan ˈka ꞊va ˗dhɛkpaɔyi 40 ˗kaanta ˈö˗ ˗kë ˈˈsɛ ˗ta yö ˗a ˈgü. (Këwɔn ˗nu 1:3 ˗wo pö.) ˈˈTʋ̈ŋ ˈö ˈˈdhʋ̈ ˗a ˈka Yesu ˗yö ö ˗bha gwëëˈˈ ˗nu ˈö ˗wëë ˗ya bɔ ˗an ˗ta, ˈö ˈˈsuʋ̈ kun ˗an ˈgü bhë ˗an ꞊faanmën. ˗A ˗wɔn ˈgü, ˗an zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü ˗yö ˗dhi ˈwo ˗zlanwopö mɛn ˗nu ˗dhɛ ˗zogbandhe  ˈka, ˈwo ˗an ꞊klaŋkë nɔɔn˗ ˗së ˈö ˗gban ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗bha ˗a ˈka. a

⁴ ˈWɔn ˗nu ˈö Yesu ˗yö ˗an ˗kë ˈˈtʋ̈ŋ ˈö ˈˈdhʋ̈ ˗a ˈka ˈkwa ˗an draanˈˈ, kwa ˗dho ˈwɔn ˗së ꞊slɔɔ ˗a ˈgü. Pë ˗nu ˈkwa dho ˗an draanˈˈ ˈwɔn ˗gɔ ˈö yö ˗a ˈgü ˈnën ˈwo ˗tɔ: (1) Yesu ˗yö ö ˗bha gwëëˈˈ ˗nu ꞊faanmën, (2) ˈö ˗an ˗takun kö ˗wo ˗Zlan ˈˈDhiwo ˈgüman ˗së ˈka, (3) ˈö ˗an ꞊klaŋkë yö ˗nu ˈwo kun ˗an ˈˈdhiʋ̈ ˈˈgan ˗ni ˈgü ˗an ˈka. Pë ˗nu ˈwo bhë kwa ˗an draanˈˈ ˗ni ˈgü, ˗kɔ ˈkwa dho ˈto ˗a ˈka Yesu ˗bha ˈwɔnzuan ˈˈpiʋ̈ kwa ˗dho ˗a yö ˈpö.

˗KWA MƐN ˈˈWƐƐ ˗NU ꞊FAANMËN

5. ˈMën ˗kë ˈö Yesu ˗bha gwëëˈˈ ˗nu ˗bhawɔn kun ꞊faanmëndhe ˗bha?

⁵ Yesu ˗bha gwëëˈˈ ˗nu ˗bhawɔn ˗kun ꞊faanmëndhe ꞊dede ˗bha. ˈMën ˗kë? ˗A mɛn ˈbha ˗nu ˗wo ˗kan wo ˗bha ˈkɔ ˗nu, wo ˗bha ˈkɔdhigümɛn ˗nu waa wo ˗bha yö ˗nu ˗bha kö ˈwo ʒiö Yesu ˈˈpiʋ̈. (Mat. 19:27) ˗A mɛn ˈbha ˗nu ˗de ˈpö ˗wo ˗an ˈˈklʋʋbhɔ ˗an ˗bha ˗kë Yesu ˗bha gwëëˈˈ ˈka ˗sü ˗wɔn ˈgü. (Zan 9:22) ˗An zuʋ̈ˈˈ ˗yö ˗we ˗a ˗bha kö ˈwo wo ˗bha ˗tosɛta bho ˈˈgblʋʋ, ˈwo saanˈˈ ˈsü ˈyö ˗tɔ ˗wo Yesu ˗sü ꞊dhɛ Mesi ˈwo kun ˗a ˈˈdhiʋ̈ ˈˈgan ˗ni ˈgü ˗a ˈdhö. (Mat. 16:16) ˈˈKɛɛ ˗dhɛ ˈwo Yesu zë, ˗an ˗zoyëëpë ˗yö ꞊shiö.

6. ˈDhɛ Yesu ˗yö go ga ˈgü, ˗mën ˈö˗ ˗kë?

⁶ ˗Wëë ˈö kun bhɔ ˗ni ˈgü Yesu ˗bha gwëëˈˈ ˗nu ˗ta ˗a ˗bha ga ˗sü ˗wɔn ˈgü bhë ˗ya ˈgüman ˗an ˗gɔ, ˈö˗ yö ꞊dhɛ ˗yö ˈti ˈsü ˗an ˗bha ˗zoyödhe ˗bha ˗kë ˈˈtëëtësü ˗bha. ˗A ˗wɔn ˈgü yi ꞊dede ˈö go ˗a ˈka ga ˈgü bhë, ˗yö ˗ya ö ˈˈtɔŋdë ˗nu ꞊faanmën ˗sü ˗bha. ˗A ˈwɔnzuan do ˈnën ˗tɔ ˈdhɛ Madhi ˈö go Madadha ˈö ˈˈgbʋ bɔ ˗ni ˈgü ˗a ˗wɛɛbhodhɛ ˈgü, ˗yö ö ˗de ˗zɔn ˗a ˗dhɛ. (Zan 20:​11, 16) ˗Yö ö ˗de ˗zɔn ˈzü ö ˗bha gwëëˈˈ ˗nu ꞊plɛ ˈwo kun ˈdho ˗ni ˈgü Emaisö ˗an ˗dhɛ, ˈö go mü ˈö ö ˗de ˗zɔn bɔmɛn Piɛdhö ˗dhɛ ˈpö. (Dhu. 24:34) ˗Gleŋ ˗mɛɛn ˈkwa˗ sü Yesu ˗bha ˈwɔnzuan ˈgü? ˗A ˗bha ö ˗de ˗zɔn mɛn ˗nu ˗dhɛ ˗sü ˗blɛɛsü ˈgü pë ˈö˗ ˗kë, ˗kwaa ˗ga.

7. ˈKwa ˗dhɛ ˗ga Zan 20:​11-16 ˈgü, ˈmën Yesu ˗yö Madhi yö kö ˗ya kë ˗ni ˈgü Nisan 16 ˈka dhiapiʋ̈? ˈYö ˈmën Yesu ˗ya ˗kë ˗a ˗dhɛ? (Kpɔɔˈˈ ˈzü pë ˈˈbin ˗bha.)

⁷ ˗Bhö Zan 20:​11-16 ˗wo pö. Nisan 16 dhiapiʋ̈ ˗kpo tii ˈgü, dhebɔ ˈbha ˗nu ˗wo ˗dho  ˈdhɛ ˈwo Yesu ˗wɔ ˗a ˗bha, ˗a ˈgü. (Dhu. 24:​1, 10) ˗A mɛn do kun Madhi Madadha ˈka. ˗Dhɛ Madhi ˗yö ˗lo Yesu ˗wɛɛbhodhɛ ˈgü, ˗ya ˗yö ꞊dhɛ ˗a ˗dhɛ ˗ya ˈto ˈˈfüöö. ˗Dhɛ ˈö ˗kë ˈˈdhʋ̈, ˗yö ˗dho ˈö˗ ꞊blɛɛ Piɛdhö waa Zan ˗an ˗dhɛ. Gɔɔn˗ ˗nu ꞊plɛ ˈwo bhë, ˗wo ˗dho ˗bia ˈka Yesu ˗wɛɛbhodhɛ ˈgü, ˈö Madhi ˗yö ˗ʒiö ˗an ˈˈpiʋ̈. ˈDhɛ ˈwo˗ yo ꞊dhɛ ˗a ˗dhɛ ˗ya ˈto ˈˈfuöö, ˗wo wo ꞊yɛɛ˗ ˗kë wo ˗gɔ ˈkɔɔ. ˈˈKɛɛ Madhi ˗zë ˗yö ˗to ˗dhɛ ˈö bhë ˗a ˈgü ˈö ˈˈgbʋ bɔ. ˗Yö ˈti˗ ˈwɔn dɔ ˗ʒianwo ꞊dhɛ Yesu ˗kun ö ga ˗ni ˈgü. ˈDhɛ Yesu ˗ya ˗yö ꞊dhɛ ˗yö ö ˗gbʋ bɔ ˗ni ˈgü, ˗a ˗wëë ˗to mü ˈö˗ ˗kë ˈö kun ˗a ˈˈpiʋ̈ kö ˈö˗ ˈˈdhuaa. ˗A ˗wɔn ˈgü, ˗yö ö ˗de ˗zɔn Madhi ˗dhɛ ˈö pë do ˈbha ˈö dho ꞊faan ˗da ˗a ˈgü ˗a ˗kë. ˗Ya ˗pö ˗a ˗dhɛ ˗yö ˈdho ö ꞊dhegblü ˗nu ˈˈpiʋ̈ kö ˗yö nɔɔn˗ ˗wɔngbɩɩsü do dɔ ˗an ˗gɔ. ˗A dua ˗mü kö ˗ya pö ˗an ˗dhɛ ꞊dhɛ Yesu ˗yö ö ˈˈɲaan.—Zan 20:​17, 18.

8. Kwa ˗dho ˈto Yesu ˗bha ˈwɔnzuan ˈˈpiʋ̈ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

⁸ Kwa ˗dho ˈto Yesu ˗bha ˈwɔnzuan ˈˈpiʋ̈ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? ˈKwa kwa ꞊dhegblü ˗nu ꞊faanmën Zoova ˗dhɔkësü ˗bha ˗kplawo, kö kwa ˈto ˗ni ˈgü Yesu ˗bha ˈwɔnzuan ˈˈpiʋ̈. ˗A ˗wɔn ˈgü ꞊dhɛ Yesu ˈdhö, kwa dua ˗mü kö ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈwo kwa ꞊dhegblü ˗nu ˗ta ˈkwa ˗an ˈsuan˗ bho kö ˗kɔ ˈwo˗ ˈka wo ˗de ˈgü ˈkwa˗ ˈgüman, kë ˈˈdhʋ̈ kö ˈkwa ˗an ˗zogban. Kwa ꞊dhegblüdhe do ˈwo˗ ˗dhɛ Ʒoselinö ˈö˗ ꞊dhegblü ˈnëndhe ˗yö to sidan ꞊kwaa, ˗kwaa ˗bha ˈwɔnzuan ˗ga. ˗Ya ˗pö: «ˈˈSu ꞊va ˈˈpiʋ̈ ˗wëë ˗kun bɔ ˗ni ˈgü n ˗ta ˈˈtʋ̈ŋ ꞊gban ˈka.» ˈˈKɛɛ kwa ꞊dhegblü do waa ö ˗bha dhebɔ ˗wa ˗dhɛ wo ˗gɔ ˈkɔɔ ˈö ˈwo wo ˈˈtʋ̈ to ˗a ˗bha ꞊dedewo, ˈwo˗ ˗zogban ꞊dhɛ ˗a ꞊bhlëë ˗yö ˈkpii˗ Zoova ˈˈɲan ˈˈdhiʋ̈. Ʒoselinö ˗ya ˗pö: «Pë ˈa dho ˗a kë ˈmaan kun ˗a dɔ ˗ni ˈgü. A ˗kë n ˗de ˈgü ꞊dhɛ mɛn ˈö ˗puö ꞊weeyi ꞊bhaa gbeŋ ˈˈtee ˈˈgbɩɩ˗ yi ˈka ˗a ˈdhö. ˈˈKɛɛ Zoova ˗yö ˗bɔ n ꞊dhegblü ˗nu ˈwo bhë ˗an ˗ta ˈö n bho ˗a ˗gɔ. ˗Wo n ˗takun ˈö Zoova gbasü ˗dhɔ ˗yö ˗da n ˈgü ˈzü.» Kwa ˗de ˈpö kwa ꞊mɔɔn ˗bha ˈkwa mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ꞊faanmën, ˈö ˈkwa kwa ꞊kwaa ˗an ˗zü ˈwo wo züʋ̈ˈˈ ˗pʋ kwa ˗dhɛ. ˈKwa˗ kë ˈˈdhʋ̈, kwa ˗dho ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˈkwa ˗an ˗zogban, ˈkwa ˗an ˗takun ˈwo Zoova ˗dhɔkë ˗kplawo.—Wlɔ. 12:15.

˗KWA MƐN ˈˈWƐƐ ˗NU ˗TAKUN ˗ZLAN ˈˈDHIWO ˈGÜMANSÜ ˗BHA

9. ˈWɔn ˗mɛɛn ˈö Yesu ˗bha gwëëˈˈ ˗nu ˈwaa kun ˗a ˈgüman ˗ni ˈgü? ˈYö ˗yö ˗an ˗takun ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

⁹ Yesu ˗bha gwëëˈˈ ˗nu ˗wo ˈdhaŋ˗ ˗bho ˗Zlan ˈˈDhiwo ˈˈdhiʋ̈ ˈö ˈwo pë ˈˈpɛpɛ ˗kë kö ˈwo ˈwɔnman Zoova ˗ta. (Zan 17:6) ˈˈKɛɛ Yesu ˗bha ga ˗su ˈö ꞊dhɛ ˈwɔnyaakëmɛn ˈdhö bhë ˈwaa kun ˗a ˈgüman ˗ni ˈgü. Yesu ˗ya ˈwɔn ˗dɔ ˈpö ꞊dhɛ ˗zoyödhe ˗yö ö ˗bha gwëëˈˈ ˗nu ˗gɔ, ˈö Zoova ˗dhɔ ˗yö ˗an ˗kë. ˈˈKɛɛ ˗an ˗bhawɔn ˗kun ˗Zlan ˈˈDhiwo dɔ ˗sü ˗bha. (Dhu. 9:​44, 45; Zan 20:9) ˗A ˗wɔn ˈgü, ˗yö ˗an ˗takun kö pë ˗nu ˈwo ˗an ˗wo pö ˗Zlan ˈˈDhiwo ˈgü bhë, ˗wo ˗an ˈgüman. ˈDhɛ Yesu waa ö ˗bha gwëëˈˈ ˗nu ꞊plɛ ˈwo kun ˈdho ˗ni ˈgü Emaisö, pë ˈö˗ ˗kë ˗kwaa˗ ˗ga.

10. Yesu ˗yö ö ˗bha gwëëˈˈ ˗nu ˗zogban ꞊dhɛ ö Mesi ˈka ꞊dedewo ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? (Dhukö 24:​18-27)

¹⁰ ˗Bhö Dhukö 24:​18-27 ˗wo pö. Kwa˗ ˗yö ꞊dhɛ Yesu ˈti ˈto mü kö ˗yö ö ˗de ˗zɔn ˗an ˗dhɛ, pë ˈö˗ ˗kë ꞊ʒiaan ˈyö ˗tɔ ˗an dhɛɛˈˈ ˈkpɔ ˗sü. ˈMën ˗kë? ˗A ˈbha ˗ya kë kö ˗yö ˗kun ˗a ˈˈpiʋ̈ kö pë ˈö ˗an zuʋ̈ˈˈ ˈˈpiʋ̈ bhë ˗wa bhlɛɛˈˈ. Pë ꞊dede ˈwo˗ ˗kë ˈyö bhë. ˗Wa ˗pö ˗a ˗dhɛ ꞊dhɛ Yesu ˗yö ˗nu ˗be kö ˈö Izraɛdhömɛn ˗nu ꞊kɔɔn ˗wo ˈgo Wlɔmömɛn ˗nu ˗kɔ ꞊löö. Yesu ˗yö ö ꞊kwaa ˗an ˗zü kö ˈpë kun ˗an züʋ̈ˈˈ ˈˈdhiʋ̈ ˈˈtɛ ˗ni ˈgü, ˗wa pö. ˈDhɛ ˗kë ˈˈdhʋ̈, ˗yö ˗bɔ ˗Zlan ˈˈDhiwo ˗ta ˈö ˈwɔn ˗nu ˈgü ˗pʋ ˗an ˗dhɛ. b ꞊Taabha kö ˈˈbin ˗ya ˈmën Yesu ˗yö ˗kpan ö ˗bha gwëëˈˈ ˈˈwɛɛ ˈbha ˗nu ˗bha, ˈö gagade ˈö ˈˈdhʋ̈ ˗a ˈgü ˗pʋ ˗an ˗dhɛ ˈpö. (Dhu. 24:​33-48) ˗Gleŋ ˗mɛɛn ˈkwa˗ sü ˗kwɛzlan ˈö bhë ˗a ˈgü?

11-12. (1) ˗Gleŋ ˗mɛɛn ˈkwa˗ sü ˗kɔ ˈö Yesu ˗yö gagade ˗zɔn ˗a ˈka mɛn ˗nu ˗dhɛ bhë, ˗a ˗bha? (Kpɔɔˈˈ ˈzü pë ˈˈbin ˗nu ˗bha.) (2) Nɔɔte ˗bha Biblö ꞊klaŋgɔmɛn ˗ya ˗takun ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

 ¹¹ Kwa ˗dho ˈto Yesu ˗bha ˈwɔnzuan ˈˈpiʋ̈ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? Pë ˗blɛɛsü ˈö ˈkwa dho ˗a kë ˈyö ˗tɔ kwa mɛn ˈbha ꞊klaŋkë ˗ni ˈgü Biblö ˈka, ˗kwa dhɛɛˈˈ ˗nu ˈkpɔ ˗a ˗gɔ kö pë ˈö˗ zuʋ̈ˈˈ ˈˈpiʋ̈ ˗ya pö. (Prov. 20:5) ˈWɔn ˈö zuʋ̈ˈˈ ˈˈpiʋ̈ ˈkwa˗ dɔ, Biblö ˈˈɲan ˈö ˗bɛ ˗a ˗bha ˗kwaa ꞊slɔɔ ˗kɔ ˗zɔn ˗a ˗dhɛ. ˗Ya ˈgo mü kwa dua ˈyaa ˗mü kö pë ˈö˗ ˗mɛn dho ˗a kë, ˈkwa˗ pö ˗a ˗dhɛ. ˗Kwa ˗gban Biblö ˈˈɲan ˗nu ˗ta ˈkwa dhɛɛˈˈ ˗nu ˈkpɔ ˗a ˗gɔ kö ˈkwa˗ ꞊faanmën ˗yö ö ˗zota ˗an ˈgü, kë ˈˈdhʋ̈ kö ˗kɔ ˈö dho ˗an ˗ya ˗a ˈka ꞊bhlëë ˈgü ö ˗bha ˗tosɛta ˈgü ˗ya dɔ. Kwa ꞊dhegblü do ˈö Gana ˈwo˗ ˗dhɛ Nɔɔte, ˗kwaa ˗bha ˈwɔnzuan ˗ga.

¹² ˗Dhɛ ˈö Nɔɔte ˗kwɛ ˗yö ˗kë 16, ˗yö ˗ya Biblö draanˈˈ ˗sü ˗bha. ˈˈKɛɛ ˗a yi ˈti ꞊gwëë ˈö˗ ˗bha ˈkɔdhigümɛn ˗nu ˗wo ˗gban ˗a ˗gɔ. ˈMën ˗takun ˈö Biblö ꞊draan ˗kplawo? Kwa ˗dhegblü ˈö kun ˗a ꞊klaŋkë ˗ni ˈgü Biblö ˈka bhë ˗yö ˗bɔ Matiö ˈˈɲan ˈˈgblʋ̈gblʋ̈ 10 ˗ta ˈö˗ ˗zɔn ˗a ˗dhɛ ꞊dhɛ ˗wo ˗dho kletiɛn ꞊dede ˗nu ˈˈklʋʋbhɔ. ˗A ˗wɔn ˈgü, Nɔɔte ˗ya ˗pö: «ˈDhɛ ˈwo ˗ya n ˈˈklʋʋbhɔ ˗sü ˗bha, a ˗to mü ˈa˗ ˈwɔn dɔ ꞊dhɛ ˈman gagade ꞊slɔɔ.» ˗A ˗bha Biblö ꞊klaŋgɔmɛn ˗yö ˗bɔ Matiö 10:16 ˗ta ˈö˗ ˗takun ˈzü kö waa ö ˗bha ˈkɔdhigümɛn ˗nu ˗wo Biblö ˈˈdoodɔ ˗ni ˈgü, ˗yö ˈwɔn ˗nu kë ö ˈsuan˗ ˈka ˗an ꞊bhlëë ˈgü. ˗Dhɛ ˈö ö bo ˗bɔ ˈˈyi ꞊bhaa ˗sü ˈka, Nɔɔte ˗kun ˗a ˈˈpiʋ̈ kö ˈö kë ˗yödhiʋ̈ ˈka. ˈˈKɛɛ kö ˗a dë ˗zë ˗yö ˗kun ˗a ˈˈpiʋ̈ kö ˗yö ꞊klaŋ ꞊gblɛɛn kë. Nɔɔte ˗bha Biblö ꞊klaŋgɔmɛn ˈti pë ˈö dho ˗a kë ˗a pö ˗a ˗dhɛ. ˗Yö ˗bɔ ꞊ʒiaan Biblö ˗bha ˈtɔŋ˗ ˗gɛngbandhɛ ˗nu ˗ta ˈö dhɛɛˈˈ ˗nu kpɔ ˗a ˗gɔ kö ˗yö ö ˗zota ˗an ˈgü. ˈWɔn ˗së ˗mɛɛn ˈö go ˗a ˈgü? Nɔɔte ˗yö ˗kë ˗yödhiʋ̈ ˈka, ˈö˗ dë ˗ya ˗kë ˈkɔɔ. ˈWɔn ˈö ˈˈdhʋ̈, Nɔɔte ˗ya ˗yö ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? ˗Ya ˗pö: «˗Yö ˗kun ga ˗sü ˈka n ˈgü ꞊dhɛ ˈman n ˗kɔ ˈˈyɛ ˈwɔn ˗së ˗bha.» ˈKwa mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ꞊faanmën kö ˗wo ˗gban Biblö ˈˈɲan ˗nu ˗ta ˗wo wo ˗zota, ˗yö ˗an ˗takun ˈö ˗an ˗bha ˗zoyödhe ˗gɛn ˗yö ˗gban, ˈwo Zoova ˗dhɔkë ˗kplawo.—Efɛ. 3:​16-19

˗KWA MƐN ˗NU ˗TAKUN KÖ ˗WO WO ˗DE KË «GBƆƆDHE ˗NU ˈKA»

13. ˈMën Yesu ˗ya ˗kë kë ˈˈdhʋ̈ kö ˈya ˈdho dhaŋ˗ ˈgü, ö Dë ˗bha yö ˗yö kë ˈˈsɛ ˗ta yö ˗kplawo? (Efɛzö 4:8)

¹³ ˈDhɛ Yesu kun ˈˈsɛ ˗ta yö, yö ˈö˗ Dë ˗ya dɔ ˗a ˗kɔ ˈka bhë ˗ya ˗kë ꞊dedewo. (Zan 17:4) ˈKö ˗kë ˈˈdhʋ̈, ˗yö ˈti˗ pö ö ˗de ˗dhɛ ꞊dhɛ yö dosɛnŋ ˈnën ˗mɔn Zoova ˗bha yökë ˗sü ˗bha. ˗Kwɛ ˗yaaga waa ö ˈˈgbu ˈö˗ ˗kë ˗zlanwopösü ˈgü  ˈˈsɛ ˗ta yö bhë ˗a ˈgü, ˗yö mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˗kian ˈpö. Yesu ˗kun ˈdhaŋ˗ bho ˗ni ˈgü ö ˗bha gwëëˈˈ ˗nu ˈˈdhiʋ̈. ˗A ˗wɔn ˈgü ˗yö ˗zlanwopösü, mɛn ˗nu ꞊klaŋkë nɔɔn˗ ˗së ˈka ˗sü waa mɛn ˗nu ˗kë Zoova ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˈka ˗sü ˗yö dɔ ˗an ˗kɔ ˈka. ˗A ˗bha gwëëˈˈ ˈbha ˗nu ˈwo kun ˈˈdhiʋ̈sü ˗ni ˈgü bhë, ˗wo ˗kun wlüünën ˗nu ˈö ˗an ˗kwɛ ˗yö yö 20 waa ö ˗ga ˗bha ˗an ˈka ˈpö. (Efɛzö 4:8 ˗wo pö.) Gɔɔn˗ ˗nu ˈö waa Yesu ˗nu ˈwo kun yökë ˗ni ˈgü wo ˈkwëë˗ bhë, ˗wo ˗to ˗klu ˗sü ˈka ˗a ˗bha. ˈˈKɛɛ ˈˈsanni ˗yö ˈdhö dhaŋ˗ ˈgü, ˗yö ˗an ˗kian kö ˗wo kë «gbɔɔdhe ˗nu ˈka.» ˗Kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

14. Yesu ˗bha ˗dhɛkpaɔyi 40 ˗kaanta ˈö˗ ˗kë ˈˈsɛ ˗ta yö ˗a ˈgü, ˗yö ö ˗bha gwëëˈˈ ˗nu klaŋkë ˗mën ˈka? (Kpɔɔˈˈ ˈzü pë ˈˈbin ˗bha.)

¹⁴ Yesu ˗yö ˗dhioo ˗nu ˈwo dho ö ˗bha gwëëˈˈ ˗nu ˗takun ˗a ˗dɔ ˗an ˗ta. ˗A ˈwɔnzuan ˈnën ˗tɔ ˗a ˗bha gwëëˈˈ ˈbha ˗nu ˈwaa kun ˈdhaŋ˗ bho ˗ni ˈgü ꞊dhɛ ˗yö ˗ga, ˈö go ga ˈgü. ˗A ˗wɔn ˈgü, ˗yö ˗an ˗takun kö ˗wo gagade dɔ. (Dhu. 24:​25-27; Zan 20:27) ˗Ya ˗pö ˗an ˗dhɛ ˈzü ˗wo wo ˗zokë Zoova ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˈˈpiʋ̈ kö ˗wo wo ˗ta yö ˈwëe˗ ꞊va mɛɛnˈˈ ˗sü ˗bha. (Zan 21:15) ˗Yö ˗an ˗kpɔɔ ꞊dhɛ ˗an dua ˈyaa ˗mü kö ˗wo wo ˗bha yö ˈwo˗ kë ˗ni ˈgü Zoova ˗dhɛ bhë, ˗a ˗zɔn mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˗bha ˈka. (Zan 21:​20-22) ˗Yö ˗go mü ˈzü ˈö ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ yö ˗kɔ yaa ˈö kun ˗an ˗gɔ bhë ˗a bho ˗an ˗zo ˈˈpiʋ̈, ˈö ˗an ˗takun kö ˗wo wo ˈˈɲan ˗klu nɔɔn˗ ˗së pö ˗sü ˗bha. (Këw. 1:​6-8) ˗Gleŋ ˗mɛɛn ˈö mɛn zii ˗nu ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö ˗wa ˈsü Yesu ˗bha?

15-16. (1) Mɛn zii ˗nu ˗dho ˈto Yesu ˗bha ˈwɔnzuan ˈˈpiʋ̈ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? ˗A ˈgü ˈˈpʋ. (2) ˗Kɔ ˗mɛɛn ˈö Patrikö ˗yö ˈwɔn ˗së ꞊slɔɔ ˗a ˈka ˗dhioo ˈwo˗ dɔ ˗a ˗ta, ˗a ˈgü?

¹⁵ Mɛn zii ˗nu ˗dho ˈto Yesu ˗bha ˈwɔnzuan ˈˈpiʋ̈ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? ˗An dua ˗mü kö ˗wo kwa ꞊dhegblü gɔɔn˗ ˗nu ˈö˗ mɛn ˈbha ˗nu ˈdhö wlüünën ˗nu ˈka ˗ʒiaanwo ˗an ˗kian kö ˗wo yö ꞊va kë ˗zlanwokɔdhi ˈgü. c Mɛn zii ˗nu dua ˗mü kö ˗wa ˈwɔn dɔ ꞊dhɛ kwa ꞊dhegblü ˗nu ˈwo ˈˈdhʋ̈ ˗an ˗bhawɔn ˗yö pë ꞊va draansü ˗bha. ˗A ˗wɔn ˈgü, ˗an dua ˗mü kö ˗wo ˗an ˗kian ˗dhɔkaadhe ˈgü kë ˈˈdhʋ̈ kö ˗wo ˗desütɩtɩsü, ˗kë ˈdhaŋ˗ ˗bho ˗a ˈˈdhiʋ̈ ˗mɛn ˈka ˗sü waa mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˗takun ˗sü ˗an draanˈˈ.—1 Tim. 3:1; 2 Tim. 2:2; 1 Piɛ. 5:5.

 ¹⁶ Kwa ꞊dhegblü do ˈwo˗ ˗dhɛ Patrikö, ˗kɔ ˈö ˈwɔn ˗së ꞊slɔɔ ˗a ˈka ˗dhioo ˈwo˗ dɔ ˗a ˗ta ˗a ˈgü ˗kwaa ˗ga. ˈDhɛ kun wlüünën ˈka ˗a ˈˈdhiwo kun ˈya˗, ˈö ˈwɔn yaa ˗kë ˗ʒianwo kwa ꞊dhegblü dhebɔ ˗nu ˈka. Mɛn zii do ˗yö Patrikö ˈwɔn kë ˗kɔ ˗nu ˈö bhë ˗a ˈsuan˗ ˗bho ˈö˗ yö ꞊dhɛ ˗a dua ˗mü kö ˈwɔn kë ˗kɔ bho ˈˈgblʋʋ. ˈDhɛ ˗kë ˈˈdhʋ̈, ˗yö ˗dhioo ˗dɔ ˗a ˗ta ˗së ˈka ˗dhɔkaadhe ˈgü. Patrikö ˗ya ˗pö: «˗A kë ˈö˗ wo ˈˈdhʋ̈ bhë, ˗yö ˗kë n ˗dhɛ ˗së. Yö ˗nu ˈa˗ ˈˈpiʋ̈ kö ˗wa dɔ n ˗kɔ ˈka ˗be, ˈman˗ yö ꞊dhɛ ꞊waa˗ dɔ kwa ꞊dhegblü ˈbha ˗kɔ ˈka ˗yö n ˈgü ˗ga. ˈˈKɛɛ mɛn zii ˈö bhë ˗a ˗bha ˗dhioo ˗yö n ˗takun ˈa˗ yö ꞊dhɛ n dua ˗mü kö ˈa n ˗de ˈsü ˈˈtɩtɩ ˈa yökë n ꞊dhegblü ˗nu ˗bha ˈka, ˈa ˈˈkan ˗duɛɛ mɛɛnˈˈ ˗sü ˗bha ˗zlanwokɔdhi ˈgü.» ˈWɔn ˗së ˈö˗ ꞊slɔɔ ˗a ˈgü ˈyö ˗tɔ ˗yö ˗kë mɛn zii ˈka kö ˗a ˗kwɛ ˗ya yö 23 ˗bha.—Prov. 27:9.

17. Yesu ˗ya ˗zɔn ˗kɔ ˗kë ˗dhɛ ꞊dhɛ ö ˈdhaŋ˗ ˗bho ö ˗bha gwëëˈˈ ˗nu ˈˈdhiʋ̈?

¹⁷ Yesu ˗ya ˗pö ö ˗bha gwëëˈˈ ˗nu ˗dhɛ ꞊dhɛ ˗wo nɔɔn˗ ˗së pö mɛn ˗nu ˗dhɛ, ˗wa ˈgü ˈˈpʋ ˗an ˗dhɛ ˈpö. ˗A ˈbha ˗ya kë kö Yesu ˗bha gwëëˈˈ ˗nu ˗wa ˗yö ꞊dhɛ wo ˗kɔ ˈyaa ˗mɔn yö ˈö bhë, ˗a kë ˗sü ˗bha. ˈKö ˗kë ˈˈdhʋ̈, Yesu ˈti dɔ ˈdudhö ꞊dhɛ ˗an ˗kɔ ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha. ˗A ˗wɔn ˈgü, ˗ya ˗pö ˗an ˗dhɛ: «ˈMa ka bɔ ˈpö ꞊dhɛ ˗kɔ ˈö n Dë ˗yö n bɔ˗ ˈka bha˗ ˈdhö.»—Zan 20:21.

18. Mɛn zii ˗nu ˗dho ˈto Yesu ˗bha ˈwɔnzuan ˈˈpiʋ̈ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

¹⁸ Mɛn zii ˗nu ˗dho ˈto Yesu ˗bha ˈwɔnzuan ˈˈpiʋ̈ ˗kɔ ˗kë ˗dhɛ? Mɛn zii ˗nu ˈwo ꞊kpɔɔsü bhë ˗wo mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˗kian kö ˗wo yö ˈbha ˗nu kë. (Fdh. 2:​19-22) ˗A ˈwɔnzuan ˈnën ˗tɔ mɛn zii ˗nu ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo˗ pö wlüünën ˗nu ˗dhɛ ˗wo ˗zlandhɔkëgükɔ ˗go, ˗wa baaˈˈ. ˗Wo ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo yö ˈˈwɛɛ ˈbha ˗nu dɔ kwa ꞊dhegblü ˗nu ˗kɔ ˈka, ˈwo˗ kë ˗kɔ ˗zɔn ˗an ˗dhɛ, ˈwo ˈdhaŋ˗ bho ˗an ˈˈdhiʋ̈ ꞊dhɛ ˗wo ˗dho ˗a kë ˗së ˈka. Kwa ꞊dhegblü do ˈwo˗ ˗dhɛ Matiö ˈö ˗kë mɛn zii ˈka ꞊dɛɛ ˈgü bhë, ˗kɔ ˈö mɛn zii ˗nu ˈwo to ˈwo˗ ˗takun ˗a ˈka ˗ya ˗blɛɛ ˈö˗ pö: «ˈWɔn ˗nu ˗wa zë n ˗gɔ ˗wo n ˗takun ˈa ˗gleŋ sü ˗an ˈgü, ˈo n ˗gɛn ˗yö dho ˈˈdhiʋ̈.» d

19. ˈMën ˈkwa dho kwa ˈgü dɔ ˈˈgbɩɩ˗ kö ˈkwa˗ kë?

¹⁹ Yesu ˗yö ö ˗bha ˗dhɛkpaɔyi 40 ˗kaanta ˈö˗ ˗kë ˈˈsɛ ˗ta yö bhë ˗a ˗sü ˈö mɛn ˗nu ꞊faanmën, ˈö ˗an ꞊klaŋkë, ˈö ˗an ˗kian. Kwa dua ˗mü kö ˈkwa pë ˈˈpɛpɛ kë ˈkwa ˈto ˗a ˗bha ˈwɔnzuan ˈˈpiʋ̈. (1 Piɛ. 2:21) ˗Yö ˗dho kwa ˗takun ˗a ˗kë ˈˈdhʋ̈ ˗sü ˗bha ˈpö. ˗A ˗de ˗ʒiaan ˗ya ˗pö kwa ˗dhɛ: «A ˗dho kë ka ˈˈpiʋ̈ ˈö to ˗a ˈka ˈˈdhʋ̈ ˈö yö ˗a ˈka ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ɲën ˈˈtʋ̈ŋ ˗bha.»—Mat. 28:20.