1-2. ˈNën ˗nu ˗wa dhɛɛˈˈ ˗nu ˈwo ˗gban ˗Zlan waa Biblö ˗an ˗bha ˗an ˈkpɔ, ˈmën ˗an ˗mɛn ˗nu ˗dho ˗a kë?

 MƐN ꞊vadhɛ ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo˗ pö ꞊dhɛ ˈnën ˗nu ˗to ˗sü ˈö bhë, ˈˈtʋ̈ŋ ꞊gban ˈgü yö ˗mü ˈnënmɛn ˗nu ˗bha ˈka. ꞊Ya kë ꞊dhɛ ˈnën ˈsɛɛn˗ ˗nu ˗wo ka ˗gɔ, yi ka ˈˈnuɛ ˗bho yö ˈˈgbɩɩ˗ ˈka˗ kë ˗ni ˈgü kö ˈka ˗an ˗bha ˗zoyödhe ˗gɛn ˗gban bhë, ˗a ˗bha. (Deut. 6:​6, 7) ˗Wo ˈˈgla ˗ni ˈgü, ˗wo ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo ka dhɛɛˈˈ ˈkpɔ pë ˈbha ˈö ˗gban ka ˗bha ˗zoyödhe ˗bha ˗a ˈka. ˗A ˈbha ˗ya kë ˗wo ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo ka dhɛɛˈˈ kpɔ ꞊dhɛ ˈmën ˗kë ˈö Zoova ˗ya pö pë ˈbha ˗nu ˈwaa ˗së.

² ˗A züdɔdhɛ ˈgü, ˈnën ˗nu ˗bha dhɛɛˈˈ ˗nu ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo ka zuʋ̈ˈˈ ˈˈdhiʋ̈ ˗tɛ, ö ˈka˗ ˗ga ˗dhɛ ꞊dhɛ ˈwaa ˈdhaŋ˗ bho Zoova waa Biblö ˗an ˈˈdhiʋ̈. ˈˈKɛɛ ˈnën ˗nu ˗wo ˈˈgla ˗ni ˈgü, ˗an ˗bhawɔn ˗yö ˗an ˗bha dhɛɛˈˈ ˗yɔ ˗bha kö ˗an ˗bha ˗zoyödhe ˗gɛn ˗yö ˗gban. (1 Ko. 13:11) ˈDhɛ ˈˈdhʋ̈, suʋ̈ˈˈ dua ˈyaa ˗mü kö ˗yö ka kë. ˗Wa ka dhɛɛˈˈ ˈkpɔ, ka ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈka bɔ ˗a ˗ta ka ˗an ˗takun kö ˗wo wo ˗zota ꞊dedewo kë ˈˈdhʋ̈ kö ˗an ˗bha ˗zoyö Biblö waa ˗Zlan ˗an ˗dhɛ ˗sü ˗gɛn ˗yö ˗gban.

3. ˈMën ˈkwa dho ˗a draanˈˈ ˈwɔn ˗gɔ yö ˗a ˈgü?

³ ˈWɔn ˗gɔ ˈö yö ˗a ˈgü, ˗kɔ ˈö ˈnënmɛn ˗nu dho wo ˗bha ˈnën ˗nu ˗takun ˗a ˈka kö (1) ˗zoyödhe ˗yö kë ˗an ˗gɔ, (2) kö Biblö ˗bha ˈtɔŋ˗ ˗dhɔ ˗yö ˗an kë, (3) ˗wo wo ˗bha ˗zoyödhe ˗wɔn blɛɛˈˈ. Kwa ˗dho ˈpë ˗kë ˈö ˗së kö ˈnën ˗nu ˗wo dhɛɛˈˈ ˗nu ˈkpɔ waa ˗kɔ ˈö ˗an ˗mɛn ˗nu dho bɔ ˗an ˗ta kö ˗wo wo ˗bha ˗zoyödhe ˗wɔn blɛɛˈˈ ˗an ˗dhɛ ˗a yö ˈpö.

 ˗KA KA ˗BHA ˈNËN ˗NU ˗TAKUN KÖ ˗AN ˗BHA ˗ZOYÖDHE ˗GƐN ˗YÖ ˗GBAN

4. Dhɛɛˈˈ ˗mɛɛn ˗nu ˈö ka ˗bha ˈnën ˗nu ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö ˗wo ˗an ˈkpɔ wo ˗de ˗gɔ? ˈYö ˈmën ˗kë?

⁴ ˈNënmɛn ˗nu ˗wa ˈwɔn ˗dɔ ꞊dhɛ ˗zoyö ˗Zlan ˗dhɛ ˗sü ˈö bhë ˈkɛnpë ˈwo to ˈnën ˗nu ˗gɔ ˈyaa ˗mü. ˈKwaa bhɔ ˗zoyö Zoova ˗dhɛ ˗sü ˈka. ˗Yö ˈˈdhʋ̈ ˈpö kwa ˗bha ˈnën ˗nu ˗bha ˈka. ˗A ˗wɔn ˈgü, ka ˗bha ˈnën ˗nu ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo wo ˗de dhɛɛˈˈ kpɔ ˈwo˗ pö: «A ˈwɔn ˗dɔ ˗kɔ ˗kë ˗dhɛ ꞊dhɛ ˗Zlan ˗yö ˗dhö? A ꞊mɔɔn˗ ˗bha ꞊dedewo ˈa ˈdhaŋ˗ bho pë ˈö Biblö ˗ya pö ˗a ˈˈdhiʋ̈ ˗ee?» Biblö ˗ya ˗pö ˈkwa bɔ kwa ˗bha ˈwɔndɔdhe ˗ta kö ˈkwa «ˈwɔn ˈˈpɛpɛ bha˗ ꞊gban ˗ga ˈkpakpadhö ˗së ˈka, kö ˗a ˗dhɛ ˈö ˗së, ˈk[w]a˗ ˈsü k[w]a ˗bha ˈka.» (Wlɔ. 12:1; 1 Tes. 5:21) ˈDhɛ ˈˈdhʋ̈, ka ˗dho ka ˗bha ˈnën ˗nu ˗takun ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ kö ˗an ˗bha ˗zoyödhe ˗gɛn ˗yö ˗gban?

5. ˈMën ˈnënmɛn ˗nu dho ˗a kë kö ˗wo wo ˗bha ˈnën ˗nu ˗bha ˗zoyö Biblö ˗dhɛ ˗sü ˗gɛn ˗gban? (Wlɔmö 12:2)

⁵ ˗Ka ka ˗bha ˈnën ˗nu ˗takun kö ˗wa yö ꞊dhɛ Biblö ˗yö gagade ˗pö. (Wlɔmö 12:2 ˗wo pö.) Ka ˗bha ˈnën ˗ya dhɛɛˈˈ ˈbha ˈkpɔ ka ˗gɔ, ˗kaa ˗takun kö ˗ya ˗yɔ mɛɛnˈˈ Index des publications des Témoins de Jéhovah waa Guide de recherche pour les Témoins de Jéhovah ˈgü. ˗Ya ˈdho Guide de recherche pour les Témoins de Jéhovah ˈgü, ˈwɔn ˗gɔ ˈö ˗kë « La Bible » ˈka ˗a ˈgü, ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö bɔ « Inspirée par Dieu » ˗ta ˈö˗ yö ꞊dhɛ mɛnbhɩɩdhe ˗zopiʋ̈wɔn ˈyaa ˈnën ˈö ˗bɛnzë ˗sü ˈka Biblö ˈgü, «˗Zlan ˗Wo» ˗mü. (1 Tes. 2:​13, NTBL.) ˗A ˈwɔnzuan ˈnën ˗tɔ ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö bɔ kwa ˗bha ˈsëëdhɛ ˗nu ˗ta kö ˈwɔn ˈö ˗gban Ninivömɛn ˗nu ˈwo kun ꞊kwɛŋzü ˗an ˗bha ˗ya dɔ. ˈˈDhiʋ̈ ˗be, ꞊klaŋ ˈˈgblʋ̈gblʋ̈ ˗nu ˗wa ˗pö ꞊dhɛ Ninivö ˗dhɛ ˈti kë ˗dhö. ˈˈKɛɛ ˗kwɛ 1850 ˈgü, mɛn ˗nu ˗wo Ninivö ˈˈkpaandhɛ ˗bho ˈˈsɛɛdhö ˈö˗ ˗zɔn ꞊dhɛ Biblö ˗yö gagade ˗pö. (Soph. 2:​13-15) ˈWɔn ˈö ˗gban Ninivö ˗dhɛ ˈgü shiʋ̈ˈˈ ˗sü ˗bha ˈö Biblö ˗ya to ˈˈdhiʋ̈ ˈö˗ pö, ꞊yaa˗ pö ˈö˗ ˈgüman ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ꞊kpɔɔ ˗kwɛ 2021 Novanblö ˈˈGlaadhiʋ̈ ˗tɔn ˈgü ˈwɔn ˗gɔ ˈö ˗kë «Ka˗ ˈwɔn ˗dɔ ˗ee?» ˈka bhë ˗a ˗bha. ˗Ka ka ˗bha ˈnën ꞊faanmën kö ˗yö kwa ˗bha ˈsëëdhɛ waa ˈsëëdhɛ ˈˈwɛɛ ˗nu ˈwo to ˗an dan ˈˈkwöö, kë ˈˈdhʋ̈ kö ˗yö bɔ ˗a ˗ta ˗ya yö ꞊dhɛ Biblö ˗yö gagade ˗pö.

6. ˈNënmɛn ˗nu ˗dho wo ˗bha ˈnën ˗nu ˗takun kö ˗wa yö ꞊dhɛ Biblö ˗yö gagade ˗pö ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? ˗A ˈwɔnzuan ˗zɔn. (Kpɔɔˈˈ ˈzü pë ˈˈbin ˗bha.)

⁶ ˗Ka ka ˗bha ˈnën ˗nu ˗takun kö ˈpë ˗kë ˈö Biblö ˗yö gagade pö ˗wa dɔ. Pë ꞊va ˈbha ˗yö ˗dhö ˈö ˈnënmɛn ˗nu ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˗wo bɔ ˗a ˗ta kö ˗wo Biblö waa ˗zoyö ˗Zlan ˗dhɛ ˗sü ˗wɔn blɛɛˈˈ wo ˗bha ˈnën ˗nu ˗dhɛ. Ka ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö kaa ka ˗bha ˈnën ˗nu ˈka dho pë zii ˗gɔ ˈkpɔ ˗dhɛ ˗nu, ˈˈdhüdhɛɛdhɛ ˗nu ɛɛnˈˈ kwa ˗bha Betɛdhö ˗kɔ ˗nu ˈgü. ˗A ˈwɔnzuan ˈnën ˗tɔ ˈka kë pë zii ˗gɔ ˈkpɔ ˗dhɛ ˈgü ɛɛnˈˈ ka˗ ˗ga ˗ni ˈgü ɛntɛnɛtö ˗ta, pë ˈbha ˈö Biblö ˗ya ˗wɔn ꞊blɛɛ, ˗kaa ˗zɔn ka ˗bha ˈnën ˗nu ˗dhɛ. ˈKa˗ kë ˈˈdhʋ̈, ˗wo ˗dho ˗a yö ꞊dhɛ Biblö ˗yö gagade ˗pö. ˗A ˈbha ˗ya kë ka ꞊mɔɔn˗  ˗bha ˈka Moabö ˗gwö ˈˈpɛn ˗wɔn ꞊blɛɛ ˗an ˗dhɛ. ˈKa˗ pö ˗an ˗dhɛ ꞊dhɛ Zoova ˈtɔ ˗yö ˗ya ˗sü ˈka ˗gwö ˗pɛn ˈö ˗ya ˗kwɛ 3.000 kë bhë ˗a ˗ta. ˗Gwö ˈö ˈˈdhʋ̈ ˗wa ˗zɔn pë zii ˗gɔ ˈkpɔ ˗dhɛ ˈgü Pari, Flansö. Moabö ˗gwö ˈˈpɛn ˈˈbin do ˗yö kwa ˗bha pë zii ˗gɔ ˈkpɔ ˗dhɛ ˈwo˗ ˗dhɛ « La Bible et le nom divin » ˈö kwa ˗bha Betɛdhö ˗kɔ ˈkpii˗ ˈö ˈˈkpɔnŋ ꞊taa Wɔɔwikö, Nuyɔɔkö bhë ˗a ˈgü ˈzü. ˗Yö pö ˗sü ˈka Moabö ˗gwö ˈˈpɛn ˗ta ꞊dhɛ ˗gblüdë Mesha ˗yö ˗gban Izraɛdhö ˗gɔ. Pë ꞊dede ˈö Biblö ˗ya pö, ˈyö bhë. (2 Rois 3:​4, 5) Ka ˗bha ˈnën ˗nu ꞊waa˗ yö ꞊dhɛ Biblö ˗yö gagade ˗pö, ˗an ˗bha ˗zoyödhe ˗gɛn ˗dho ˗gban.—2 Chron. 9:6.

7-8. (1) Pë ˗sɛŋbɔ ˗nu ˈwo ˗dapë ˗nu ˈgü bhë, ˗gleŋ ˗mɛɛn ˈkwa˗ sü ˗an ˈgü? ˗A ˈwɔnzuan do ˗zɔn. (Kpɔɔˈˈ ˈzü pë ˈˈbin ˗bha.) (2) Dhɛɛˈˈ ˗mɛɛn ˗nu ˈwo ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö ˗wo ka ˗bha ˈnën ˗nu ˗takun ˗wo wo ˗zoyö ꞊dedewo ꞊dhɛ ˗Zlan ˈnën pë ˗nu ˗da?

⁷ ˗Kaa kë kö ka ˗bha ˈnën ˗nu ˗wo wo ˗zota Zoova ˗dapë ˗nu ˈgü. Kaa ka ˗bha ˈnën ˗nu ka bɔ ˗ni ˈgü ˈˈblüblü ɛɛnˈˈ ka yökë ˗ni ˈgü ˈbhlaa, ˗ka ˗Zlan ˗dapë ˗sɛŋbɔ ˗nu ˗zɔn ˗an ˗dhɛ. ˈMën ˗kë? ˈKa˗ kë ˈˈdhʋ̈, ˗wo ˗dho ˗a yö ꞊dhɛ mɛn ˈbha ˈö ꞊kpɔɔsü ˈö pë ˗nu ˈwo bhë ˗an ˗da ˗yö ˗dhö. ˗A ˈwɔnzuan ˈnën ˗tɔ ˗dapë ꞊vadhɛ ˗nu ˗wo ˈˈglɔɔglɔ. ˗Ya kë ꞊shiöŋ ꞊klaŋ ˈˈgblʋ̈gblʋ̈ ˗nu ˗wo ˗an ˗draan. ˗A mɛn do ˈwo˗ ˗dhɛ Nicola Fameli ˗ya ˗pö ꞊dhɛ ˗dapë ꞊vadhɛ ˗nu ˈwo kwa ˗züzü bhë, ˗an ˗bha ˗kë ˈˈglɔɔglɔsü ˈˈdhi ˗yö do. ˗An ˈˈdhi ˈö ˈˈdhʋ̈ ˈyö ˗tɔ Anglö de Fibonashi. Pë ˈˈglɔɔglɔ ˗nu ˈwo ˈˈdhʋ̈ ˗a ˈbha ˗nu ˈnën ˈwo ˗tɔ gadhasi, ˈö˗ ˈbha ˗nu ˗kë ˗drünŋ ˗nu, ˈˈdhü ˈˈdhɛ ˗nu waa blëë ˈˈbin ˗nu ˗an ˈka. a

⁸ Ka ˗bha ˈnën ˗nu ˗wa dho ꞊klaŋplöö, ˗wo ˗dho ˗a yö ꞊dhɛ pë ꞊vadhɛ ˗nu ˗wo ˗bhɔ wo ˈkwëë˗ ˗dapë ˗nu ˈgü. ˗A ˗wɔnzuan ˈnën ˗tɔ ˈˈdhü ˗nu ˈgü, pë ꞊va ˗nu ˗wo ˗bhɔ wo ˈkwëë˗. ˈˈDhü ꞊kpëŋ ˗gbe ˗nu ˗wo ˗ya ˗a ˗bha, ˈö˗ ˗kɔ ˈnën ˗nu ˗wo ˗ya ˗a ˗gbe ˗nu ˗bha ˈpö. ˗A kë ˗kɔ ˈö bhë ˗wa ˗dhɛ Flakötadhö. Kwa Frakötadhö ˗yö ˗dapë ꞊vadhɛ ˈgü. De ˈö pë ˗së ˗nu ˈwö ˈˈdhʋ̈ ˗an ˗da? Ka bha ˈnën ˗nu ˗wa wo ˗zota pë ˗nu ˈwo bhë ˗an ˈgü, ꞊waa˗ yö ꞊dhɛ Zoova ˈnën ˗an ˗da ˗yö ˗dho ˗an ˗bha ˗zoyö pë ˗da ˗su ˗dhɛ ˗sü ˗gɛn ˗gban. (Eb 3:4) Ka ˗bha ˈnën ˗yö ˈˈgla ˗ni ˈgü ka ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈka dhɛɛˈˈ kpɔ ˗a ˗gɔ, ˈka˗ pö: «꞊Ya kë ꞊dhɛ ˗Zlan ˈnën kwa ˗da, ˈpë dho kwa zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü dhi ˈyaa ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö ˗ya dɔ ˗ee?» Ka ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈka˗ pö ˗a ˗dhɛ ꞊dhɛ pë nu ˈwo dho kwa zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü dhi ˗wo Biblö ˈgü.

˗KA KA ˗BHA ˈNËN ˗NU ˗TAKUN KÖ ˗WA YÖ ꞊DHƐ BIBLÖ ˗BHA ˈTƆŊ˗ ˗NU ˗WO ˗SË

9. ˈMën ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö ˗yö ka ˗bha ˈnën ˗nu ˗blü kö ˗wo ka dhɛɛˈˈ ˈkpɔ pë ˈbha ˈö Biblö ˗ya pö ˗yö ˈya˗, ˗a ˗gɛn ˈka?

⁹ ˈˈTʋ̈ŋ ˈbha ˗nu ˈka, ka ˗bha ˈnën ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ka dhɛɛˈˈ kpɔ pë ˈbha ˈö Biblö ˗ya pö ˗yö ˈya˗, ˗a ˗gɛn ˈka. ꞊Ya kë ˈˈdhʋ̈, ˗kaa ˈˈslö mɛɛnˈˈ kö ˈpë ˗kë ˈö dhɛɛˈˈ suu bhë ˈö˗ kpɔ, ˈka˗ dɔ. ˈYaa ˈdhaŋ˗ bho Biblö ˗bha ˈtɔŋ˗ ö ˈˈdhʋ̈ ˗a ˈˈdhiʋ̈ ˗ee? Ɛɛnˈˈ ˗a ˗kɔ ˈnën ˈyaa ꞊mɔɔn˗ ˗a ˈgü ˈˈpʋ ˗sü ˗bha mɛn  ˈˈwɛɛ ˗nu ˗dhɛ ˗ee? ˗Yö ˗kë ˗kɔ ˈˈoo ˗kɔ ˈgü, ˗ka ka ˗bha ˈnën ˗nu ˗takun kö ˗wo Biblö ˗bha ˈtɔŋ˗ ˗nu ˗bha ˗kë ˗së ˗sü ˗dhɛ yö ˈsëëdhɛ ˗be Zuʋ̈gblüdhi ꞊slɔɔ ˗toëpö ˈka ˈgü. b

10. Ka ˗dho ka ˗bha ˈnën ˗nu ˗takun ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ kö ˗wo kë Zoova ˈˈtɔŋdë ˗nu ˈka?

¹⁰ ˗Kaa kë kö ka ˗bha ˈnën ˗nu ˗wo ˗mlɛɛn ˗së ˗da waa Zoova wo ꞊zinŋgü. Ka Biblö ˗zɔn ˗ni ˈgü ka ˗bha ˈnën ˗nu ˗dhɛ, ˗ka bɔ dhɛɛˈˈ ˗nu waa pë ˈˈbin ˗nu ˈwo kwa ˗bha ˈsëëdhɛ ˗be Zuʋ̈gblüdhi ꞊slɔɔ ˗toëpö ˈka! ˈgü bhë ˗an ˗ta, kö ˈka ˗an ˗zopiʋ̈wɔn ˗nu dɔ. (Prov. 20:5) ˗A ˈwɔnzuan ˈnën ˗tɔ ˗a ˈwɔn ˗gɔ 8 ˗yö Zoova ˗zɔn kwa ˈˈtɔŋdë ˈö ö ˈˈtʋ̈ŋ ˗kë kwa ˈgü, ˈö kwa ˗zokpɔɔ pë ˗nu ˈwo ˗mɔn kwa ˗takpa ˗sü ˗bha ˗an ˈka. ˈKa ka bo 1 Zan 5:3 dhiaŋzë ˗sü ˈka, ka ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈka ka ˈnën dhɛɛˈˈ kpɔ, ˈka˗ pö: «ˈDhɛ ˗kë ꞊dhɛ Zoova ˗yö kwa ˈˈtɔŋdë ˗tiaandhö ˈka bhë, ˈpë pö kwa ˗dhɛ ˈkwa˗ kë kwa ˗dho ˗a yö ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?» Dhɛɛˈˈ ˈö bhë ka ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈka˗ ˈsü ˗bhaasü, ˈˈkɛɛ ˗a ˈkpɔ ˗sü ˗dho ka ˗bha ˈnën ˗nu ˗takun kö ˗wo Zoova ˗bha ˈtɔŋ˗ ˗nu ˈsü ꞊dhɛ ˗a ˗bha ˗dhɔ ˗zɔn kwa ˗dhɛ ˗kɔ ˈdhö.—Is. 48:​17, 18.

11. Ka ˗dho ka ˗bha ˈnën ˗nu ˗takun kö Biblö ˗bha ˈtɔŋ˗ ˗dhɔ ˗yö ˗an kë ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? (Proverbes 2:​10, 11)

¹¹ ꞊Trɔɔn ˗së ˈö Biblö ˗bha ˈtɔŋ ˗gɛngbandhɛ ˗ya ꞊bhlëë ˈgü ˗sü ˈgü bhë, ˗kaa blɛɛˈˈ ka ˈnën ˗nu ˗dhɛ. ˈKa Biblö ˗wo pö ɛɛnˈˈ ˈka -dhɛkpaɔyi -bha Biblö ˈˈɲan ˗nu ˗wo pö, ˗kɔ ˈö ˈtɔŋ˗ ˗gɛngbandhɛ ˗nu ˗wo ka ˗bha ˈkɔdhigümɛn ˗nu ˗takun ˗a ˈka ˗kaa ˗wɔn blɛɛˈˈ ka ˈkwëë˗. ˗A ˈwɔnzuan ˈnën ˗tɔ ka ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈka bɔ ꞊trɔɔn ˗së ˈö ˗kë kpɛnŋdhösü ˈgü ˗a ˗ta ˈka ka ˗bha ˈnën ˗nu ˗takun kö ˈpë ˗kë ˈö ˗an ˗bhawɔn ˈdhö ˈgüdɔgbɩɩsü, gagade pö ˗sü ˈö ˈˈtʋ̈ŋ ꞊gban ˈka ˗a ˗bha, ˗wa dɔ. (Ebl. 13:18) Ka ꞊mɔɔn˗ ˗bha ꞊ʒianwo kö ˈpë ˗kë ˈö ˗to Biblö ˗bha ˗dhioo ˗nu ˈˈpiʋ̈ ˗sü dho ˗an ˗takun kö ˗wo kë wo ˈflëëgü, zuʋ̈niidadhe ˗yö kë ˗an ˗gɔ ˈka˗ blɛɛˈˈ ˗an ˗dhɛ. (Prov. 14:​29, 30) Biblö ˗bha ˈtɔŋ˗ ˗gɛngbandhɛ ˗nu ˗wɔn ˗blɛɛ ka ˗bha ˈnën ˗nu ˈˈpiʋ̈ ˗sü ˗dho ˗an ˗takun kö ˗dhioo ˗nu ˈwo˗ ˈgü, ˗an ˗dhɔ ˗yö ˗an kë ˈzü ꞊dedewo.—Proverbes 2:​10, 11 ˗wo pö.

12. ˗Kɔ ˗mɛɛn ˈö ˈnëndë do ˗yö ö gbö ˗takun ˗a ˈka kö ˗yö ˗zoyö Biblö ˗bha ˈtɔŋ˗ ˗gɛngbandhɛ ˗sü ˈsü ꞊dhɛ pë ꞊bhlëësü ˈdhö?

¹² Stivö ˈö ˈnëndë do ˈka Flansö, ˗yö ˗kɔ ˈö waa ö ˗bha dhebɔ ˈwo wo gbö Etanö ˗takun ˗a ˈka kö ˗ya ˈwɔn dɔ ꞊dhɛ Zoova ˗yö ˗dhioo ˗nu ˗dɔ kwa ˗ta, ˈyö sü ꞊dhɛ kwa ˗dhɔ ˗ya ˗kë, ˗a ˗wɔn ˗blɛɛ. ˗Ya ˗pö: «Yi˗ dhɛɛˈˈ ˗kpɔ ˈyi˗ pö: ‹ˈMën ˗kë ˈö Zoova ˈdhö˗ ˈˈpiʋ̈ kö ˈkwa˗ ˗bha ˈtɔŋ˗ ˗nu ˗ya ꞊bhlëë ˈgü? ˗A ˗kë ˈˈdhʋ̈ ˗sü ˗ya ˗zɔn ꞊dhɛ kwa ˗dhɔ ˗ya ˗kë ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? Kwa ˈti ˗an ˗ya ꞊bhlëë ˈgü, ˈmën dho kë?›» ˈˈDoo ˈö Etanö waa ˈö ˗mɛn ˗nu ˈwo˗ ˗dɔ bhë, ˗ya ˗takun ˈö˗ ˗bha ˗zoyö Zoova ˗wo ˗dhɛ ˗sü ˗gɛn ˗yö ˗gban. Stivö ˗ya ˗pö ˈzü: «Yi ˗kun ˗a ˈˈpiʋ̈ kö ˈyi yi gbö ˗takun kö ˗ya yö ꞊dhɛ ˈwɔndɔdhe ˈö Biblö ˈgü bhë, ˗yö ˗ʒiö mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˗bha ˗ta.»

13. ˈNënmɛn ˗nu ˗dho wo ˗bha ˈnen ˗nu ꞊klaŋkë Biblö ˗bha ˈtɔŋ˗ ˗gɛngbandhɛ ˗nu ˗ya ꞊bhlëë ˈgü ˗sü ˈka ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? ˗A ˈwɔnzuan ˗zɔn.

¹³ ˗Ka ka ˗bha ˈnën ˗nu ꞊klaŋkë Biblö ˗bha ˈtɔŋ˗ ˗gɛngbandhɛ ˗nu ˗ya ꞊bhlëë ˈgü ˗sü ˈka. ˗A ˈwɔnzuan do ˈnën ˗tɔ ˗wo ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo ˈsëëdhɛ ˗wopösü dɔ ka ˗bha ˈnën ˗kɔ ˈka ꞊klaŋplöö. ˈˈKɛɛ ˗a ˈsëëdhɛ ˈö ˈˈdhʋ̈, ˈö ˗gban mɛn ˗nu ˈö ˈˈvaanvandhɛ waa ˈˈɲangüyaa ˗dhɔ ˗yö ˗an ˗kë ˗an ˗bha. Ka ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈka ka ˗bha ˈnën dhɛɛˈˈ ˈkpɔ kö ˗kɔ ˈö Zoova ˗yö mɛn suu ˗nu ˈwo ˈˈdhʋ̈ ˗an yö ˗a ˈka, ˗ya blɛɛˈˈ. (Prov. 22:​24, 25; 1 Ko. 15:33; Flp. 4:8) ˈKa˗ kë ˈˈdhʋ̈ ˗yö ˗dho ˗a ˗takun kö ˈpë ˗kë ˈö ˗së kö ˈkwa ˈwɔnman Zoova ˗ta, ˗ya dɔ. ˗Ya ˈgo mü ˗a ˗bha ꞊klaŋgɔmɛn ɛɛnˈˈ ˗a ˈˈtɔŋdë ˗nu ꞊waa˗ dhɛɛˈˈ ˈkpɔ ˈwɔn ˈö ˗gban ˈsëëdhɛ ˗be ˈö ˈˈdhʋ̈ ˗a ˗bha ˗a ˈka, ˗yö ˗dho ˗mɔn ö ˗bha ˗zoyödhe ˗wɔn blɛɛˈˈ ˗sü ˗bha.

 ˗KA KA ˗BHA ˈNËN ˗NU ꞊KLAŊKË KÖ ˗WO ˗MƆN WO ˗BHA ˗ZOYÖDHE ˗WƆN BLƐƐˈˈ ˗SÜ ˗BHA

14. ˈWɔn ˗mɛɛn ˈö˗ ˗blɛɛ mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˗dhɛ ˗sü ꞊mɔɔn ˗bha ˈö ˗kë ˈˈgbɩɩ˗ wlüünën ˗nu ˗gɔ? ˈYö ˈmën ˗kë?

¹⁴ ˈˈTʋ̈ŋ ˈbha ˗nu ˈka, wlüünën ˗nu ˈwo kletiɛn ˈka ˗an ˗bha ˗zoyödhe ˗wɔn ˗blɛɛ mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˗dhɛ ˗sü suʋ̈ˈˈ ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗an ˗kë. ˗A ˈwɔnzuan ˈnën ˗tɔ ˗ya kë ꞊shiöŋ, ˈpë ˗kë ˈö ˈwaa ˈdhaŋ˗ bho pë ˗bha ˗gla ö ˗de ˈka ˗sü ˈˈdhiʋ̈ bhë ˗a ˗wɔn blɛɛˈˈ ˗sü suʋ̈ˈˈ ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗an ˗kë. ˈMën ˗kë? ˈYö sü ꞊dhɛ ꞊klaŋgɔmɛn ˗nu ˗wo ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö pë ˗bha ˗gla ö ˗de ˈka ˗sü ˈö ˗bhë ˈwo˗ ˗zɔn ꞊dhɛ gagade ˈdhö. ˗Ya kë ꞊dhɛ ˈnënmɛn ˗mü ˈka ka, ka ˗dho ka ˗bha ˈnën ˗nu ˗takun ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ kö ˗wa yö ꞊dhɛ pë ˈwo wo ˗zo yö ˗a ˗dhɛ bhë gagade ˗mü?

15. ˈMën ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö ˗yö ka ˗bha ˈnën ˗nu ˗takun kö ˗wo ˈdhaŋ˗ bho pë ꞊gban ˗damɛn ˗bha kë ˗dhö ˗sü ˈˈdhiʋ̈?

¹⁵ ˗Ka ka ˗bha ˈnën ˗nu ˗takun kö ˗wa ˈwɔn dɔ ꞊dhɛ pë ˈwo wo ˗zo yö ˗a ˗dhɛ bhë, gagade ˗mü. Ka ˗bha ˈnën ˗nu ˗bha ˈdhaŋ˗ ˗bho pë ˗damɛn ˗bha ˗kë ˗dhö ˗sü ˈˈdhiʋ̈ ˗sü ˈlëë˗ dua ˈyaa ˗mü kö ˗yö ˗an kë. (2 Tim. 1:8) ˈMën ˗kë? ꞊Klaŋ ˈˈgblʋ̈gblʋ̈ ˗nu ˗de ꞊ʒiaan ˗wa ˈwɔn ˗dɔ ꞊dhɛ mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˈti nu wo ˗de ˈka. ˗Wa ˈwɔn ˗dɔ ˈzü ꞊dhɛ pë ꞊gban ˈˈpɛpɛ ˗damɛn ˗gɔ ˈgü ˗së ˗sü do ˗yö ˗dhö. ˗A ˗wɔn ˈgü, ˈpë ˗gban pë ˗bha ˗gla ö ˗de ˈka ˗sü ˈwo mɛn ˗nu ꞊klaŋkë ˗ni ˈgü ˗a ˈka ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ˗todhʋ̈sü ˈgü ꞊dɛɛ bhë, ˈwaa ˈdhaŋ˗ bho ˗a ˈˈdhiʋ̈. Pë ˈbha ˈö ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö ˗yö ka ˗bha ˈnën ˗nu ˗bha ˗zoyödhe ˗gɛn ˗gban, ˗yö ˗an ˈgü kë ˈˈgbɩɩ˗ ˈnën ˗tɔ ˈˈtʋ̈ŋ ˗kë pë ˈö kwa ꞊dhegblü ˗nu ˗blü ˈwo ˈdhaŋ˗ bho pë ˗nu ˗damɛn ˗bha ˗kë ˗dhö ˗sü ˈˈdhiʋ̈ ˗sü ˗bha bhë, ˗a ˈgü. c

16. ˗Kɔ ˗mɛɛn ˈö ˈnënmɛn ˗nu dho wo ˗bha ˈnën ˗nu ˗takun ˗a ˈka kö ˗wo ˈdhaŋ˗ bho pë ꞊gban ˗Damɛn ˗bha ˗kë ˗dhö ˗sü ˈˈdhiʋ̈? (1 Piɛɛ 3:15) (Kpɔɔˈˈ ˈzü pë ˈˈbin ˗bha.)

¹⁶ ˗Ka ka ˗bha ˈnën ˗nu ˗takun kö ˗wo wo ˗bha ˗zoyö pë ꞊gban ˗Damɛn ˗dhɛ ˗sü ˗wɔn blɛɛˈˈ mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˗dhɛ. (1 Piɛɛ 3:15 ˗wo pö.) Ka ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö kaa˗ ˗nu ˈka ˈwɔn ˗gɔ ˗nu ˈwo yö ˈko ˈˈpiʋ̈ ˈö ˗kë « Les jeunes s’interrogent—Création ou évolution ? » ˈka jw.org ˗ta, ˈka ˗an ˗ga. ˈKa ka bo ˗kaa pö ka ˗bha ˈnën ˗dhɛ ˗yö ö ˗kɔ ˈˈyɛ ˗a ˈˈpian ˗dhɛ ˈö yö ꞊dede ˈö ˈdhaŋ˗ bho ˗a ˈˈdhiʋ̈, ˈö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗gban ˗a ˗ta kö gagade ˈö ˗kë pë ˗Damɛn ˗bha ˗kë ˗dhö ˗sü ˈka bhë, ˗ya ˗wɔn blɛɛˈˈ. ˗Kaa ˗zokpɔɔ ꞊dhɛ ˈˈgbɩɩdhɛ ˈyaa ˗mü kö waa ö ˈˈtɔŋdë ˗nu ˈwo ꞊klaŋplöö ˗wa zɔɔdhe ˗man. ˗Kaa ꞊faanmën ꞊ʒiaan kö ˗ya kë ꞊dhɛ ˗a ˈˈtɔŋdë ˈbha ˗nu ˗wa ˈˈpiʋ̈ kö ˈwɔn ˈö ˈˈdhʋ̈ ˈwo˗ dɔ, ˗ya blɛɛˈˈ ˗an ˗dhɛ. ˗A ˈwɔnzuan ˈnën ˗tɔ ˗a mɛn do ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö˗ pö ˗a ˗dhɛ: «ˈPë ˈmaan ˗kpan  ˗a ˗bha, ˈmaan ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö ˈa ˈdhaŋ˗ bho ˗a ˈˈdhiʋ̈. N ˈti ˗kpan ˗Zlan ˗bha do.» Wlüünën ˈö kletiɛn ˈka ˗yö ꞊mɔɔn˗ bha ˈö˗ ˗yɔ bɔ ˈö˗ pö: «˗Bhö ü ˗zota kö ü ˈˈtasü ˗ni ˈgü ˈˈblü tii ˈö ˈpödhɛ ɛɛnˈˈ ˈkwipö ˈkpii˗ do ˈka mü ꞊gblɛɛn ˗a ˈgü. Ü ˗kpan ˗klɔŋ do ˈwo˗ ꞊klëën ˗gwö ˈka ˗a ˗bha mü.» ˗Ya kë ˈˈdhʋ̈, ü ˗dho ˗a pö ꞊dhɛ? Ü ˗dho ˗a pö ꞊dhɛ mɛn ˈbha ˈnën ˗klɔŋ ˈö bhë ˗a pɔn. Pë do ˈö bhë ˈnën˗ ˈka ˈpö ˈˈsɛ waa ˈˈtëpë ꞊gban ˈˈpɛpɛ ˗an ˈbha ˈka. Mɛn ˈbha ˗yö ˗dhö ˈö ˗an ˗da.

17. ˈNënmɛn ˗nu ˗dho wo ˗bha ˈnën ˗nu ˗takun ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ kö pë ˈwo˗ ꞊draan Biblö ˈgü bhë, ˗wa ˗zɔn mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˗dhɛ? ˗A ˈwɔnzuan ˗zɔn.

¹⁷ ˗Ka ka ˗bha ˈnën ˗nu ˗takun kö ˗wo pë ˗nu ˈwo ˗an ꞊draan Biblö ˈgü bhë ˗an ˗zɔn mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˗dhɛ. (Wlɔ. 10:10) Kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa mɛn ˗nu ꞊klaŋkë Biblö ˈka ˗sü ˗zɔn ˈˈtan ˗bho ˗a ˈka ˗pë draansü ˈka. ˗Blɛɛsü ˈka, kwa˗ züdɔ ˈˈtan ˗nu ˈö ˈwaa ˈˈgbɩɩ˗ ˗an draansü ˗ta. ˈˈTʋ̈ŋ ˗nu ˗wo ʒiö ˗ni ˈgü, ˈˈtan ˗bho ˗a ˈka ˗sü ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗kë kwa ˗kɔa ˈˈplëëplë. ˗Kɔ do ˈö bhë ˗a ˈka, kletiɛn ˈö wlüünën ˈka ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗ya ˗zlanwopösü ˗bha ˈdɔɔni ˈdɔɔni. ˗A ˈwɔnzuan ˈnën ˗tɔ ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ö ˈˈtɔŋdë do ˈö waa˗ ˗nu ˈwo ꞊klaŋplöö ˗a dhɛɛˈˈ kpɔ ˈö˗ pö: «Ü˗ ˈwɔn ˗dɔ ꞊dhɛ pë ˈbha ˗nu ˈwo ˈˈkpɔnŋ ꞊taa yö, ꞊klaŋ ˈˈgblʋ̈gblʋ̈ ˗nu ˗wo ˗an ˗ga ˈwo wo ˗bha ˗yökë ˗an ˗bha ˗ee? ˗Bhö dɔ kö ˈa˗ video ˗zɔn ü ˗dhɛ.» ˗Ya ö bo video ˗nu ˈwo yö ˈko ˈˈpiʋ̈ ˈö˗ ˗gɔ ˗kë «˗A ˗damɛn ˗yö ˗dhö ˗ee?» ˈka bhë ˗a ˗zɔn ˗sü ˈka, ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö˗ pö ˗a ˗dhɛ: «Pë ˈö mɛn ˈbha ꞊yaa˗ ˗da ˈsaadhö ꞊klaŋ ˈˈgblʋ̈gblʋ̈ ˗nu ˗wa wo ˗bha ˗yökë ˗a ˗bha, kö de ˈö˗ ˗dhɛ ˈdhö˗ ˗bha ˗wa ˈtɔ bhɔ?» ˗Bɔ pë ˗bhaasü ˗ta ˗sü suu ˈö bhë ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö˗ ˗kë ˈö˗ ˈˈtɔŋdë ˗yö ˈwɔn ˈö ˗gban Zoova ˗bha ˗a ˈˈpiʋ̈ pɔn.

˗KA KA ˗BHA ˈNËN ˗NU ˗TAKUN ˗KPLAWO KÖ ˗AN ˗BHA ˗ZOYÖDHE ˗GƐN ˗YÖ ˗GBAN

18. Nënmɛn ˗nu ˗dho wo ˗bha ˈnën ˗nu ˗takun ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ kö ˗an ˗bha ˗zoyödhe ˗gɛn ˗yö ˗gban?

¹⁸ ˈˈKɔnŋtaadhɛ ˈkwa˗ ˈgü yö, ˗yö mɛn ˗nu ˈö ˈwaa wo ˗zo yö Zoova ˗dhɛ ˗an ꞊kwɛɛ˗. (2 Piɛ. 3:3) ˈDhɛ ˈˈdhʋ̈ ˈnënmɛn ˗nu kaa ka ˗bha ˈnën ˗nu ˈka Biblö draanˈˈ ˗ni ˈgü, ˗ka ˈwɔn ˗gɔ ˗nu ˈwo ˗gban Zoova ˗bha ˈtɔŋ˗ ˗ya ꞊bhlëë ˈgü ˗sü ˗bha ˗an ˈˈpiʋ̈ ˈpɔn. Ka ˗Zlan ˗dapë ˗nu draanˈˈ ˗ni ˈgü, ˗ka ˗an ˗takun kö ˗kɔ ˈwo dho wo ˗bha ˗zoyö Zoova ˗dhɛ ˗sü ˗gɛn ˗gban ˗a ˈka ˗wa dɔ. ˗Ka ˗an ˗takun ˈzü kö ˈwɔn ˗nu ˈö Biblö ˗yö ˗an to ˈˈdhiʋ̈ ˈö˗ ꞊blɛɛ bhë, ˗wo ˗an ˗yökodhiʋ̈sü dɔ. ˗A ˗dhɛ ˈö˗ ˗wɔn ˈdhö ˈˈgbɩɩ˗ ˈzü ˈyö ˗tɔ kaa˗ ˗nu ˈka bhɛɛˈˈ ˗ni ˈgü ka ˈkwëë˗, ˗ka blɛɛˈˈ ˗an ˗bha ˈka. ˈKa˗ kë ˈˈdhʋ̈, ˗yö kë ga ˗sü ˈka ka ˈgü ꞊dhɛ ka ˗bha ˈgü ˗dɔ ˈˈgbɩɩ˗ ˗sü kö ˈka ka ˗bha ˈnën ˗nu ˗bha ˗zoyödhe ˗gɛn ˗gban bhë Zoova ˗dho ˈdhuëë˗ ˈkpɔ ˗a ˗bha.—2 Chron. 15:7.