'Dho -a 'gü -wɔn -ta

'Dho -a 'gü -wɔn -nu 'sëëdhɛ -ta

ˈWƆN ˗GƆ 51

ˈˈTAN 3 Yi ꞊faan, yi ˗zoyödhɛmɛn, ˈö yi ˗zo ˗gban

Zoova ˗yö ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈwo kwa ˗ta, ˗an ˗yö

Zoova ˗yö ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈwo kwa ˗ta, ˗an ˗yö

«N ˈˈɲanyi ˈsü ˈü˗ yö ü ˗bha puuˈˈ bhɛ ˈgü, ˈyaa ˗bɛnzë ˗sü ˈka ü ˗bha ˈsëëdhɛ ˈgü ˗ee?»PS. 56:8.

˗A ˗GƆ

ˈWɔn ˗gɔ ˈö yö ˗yö ˗dho kwa ˗takun kö ˈkwa˗ ˈwɔn dɔ ꞊dhɛ ˗wëë ˗yö bɔ ˗ni ˈgü kwa ˗ta, Zoova ˗ya ˗yö ˈö˗ ˈˈpiʋ̈ kö ˈö kwa ˗bhawɔnyëëpë ˗nu ˈˈɲan bhɔ.

1-2. ˈWɔn ˗mɛɛn ˗nu ˈwo ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˗wa kë kö ˈkwa ˈˈgbʋ bɔ?

 ˈˈTƲ̈Ŋ ˈbha ˗nu ˈka ˗ya kë ꞊shiöŋ, mɛn ˈˈpɛpɛ kwa ˈˈgbʋ ˗bɔ. Kwa bɔ ˗ni ˈgü ˈpö zuʋ̈gblüdhi ˈgü, ˗wëë ˗yö ˗bɔ kwa ˗ta. ˗A ˈwɔnzuan ˈnën ˗tɔ ˈwɔn ˗nu ˈwo ˗kë ꞊dhɛ ˈnën ˗bha bhɔ ˗sü ɛɛnˈˈ kwa ˗zo ˗bha ˗da ˈwɔn ˗së ˈbha ˈˈpiʋ̈ ˗sü ɛɛnˈˈ ˈzü kwa ˗bha ˗kpan kwa ˈˈtɔŋdë ˈö˗ yi ˗ya ꞊gwëë ˗a ˗bha ˗sü ˗nu ˈdhö bhë, ˗wo ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo ˗wëë bɔ kwa ˗ta.

2 ˈˈKɛɛ ˗ya kë ꞊shiöŋ pë ꞊vadhɛ ˈwo˗ ˗kë ˈkwa ˈˈgbʋ bɔ bhë ˈnën ˈwo ˗tɔ ˗wëë ˗bha ˗bɔ kwa ˗ta ˗sü ɛɛnˈˈ kwa ˗bha saanˈˈ ˈsü ˗sü. Mɛn ˈbha ˈkwa ˈdhaŋ˗ bho ˗a ˈˈdhiʋ̈ ˗ya kwa ˈgü ga ˗wɔn kë, ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö˗ ˗kë ˈkwa ˈˈgbʋ bɔ. ˈˈYua ˗ya ya kwa ˗bha ɛɛnˈˈ pë ˈˈdhiʋ̈˗ ˗ya kë kwa ˈka ˈgbɛ ˈˈtʋ̈ŋ ꞊gblɛɛn ˈˈpiʋ̈ ɛɛnˈˈ ˈzü kwa dhɔɔbhaamɛn ˗wɔn ˗ya kë, kwa ˈˈgbʋ ˗bɔ ˈpö. ˈˈTʋ̈ŋ ˗nu ˈwo ˈˈdhʋ̈ ˗an ˈgü, kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa ˗kë kwa ˗de ˈgü ꞊dhɛ ˗Zlan ˗wodhiʋ̈lomɛn Zedhemi ˈdhö. Yi ˈö Babidhɔnömɛn ˗nu ˗wo Zedhizadhɛmö ˗dhɛ kun ˗a ˈka bhë ˗a ˈgü, Zedhemi ˗ya ˗pö: «N ˈˈɲanyi ʒiö ˗ni ˈgü ꞊dhɛ ˈˈyi ga ˗nu ˈdhö. N ˈˈɲanyi ˗yö ˗lo ˗ni ˈgü ˗kplawo, ˈyaa ˈduannu.»—Lam. 3:​48, 49.

3. Zoova ˗ya ˗kpan ö ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˗bha kö ˗wo saanˈˈ ˈsü ˗ni ˈgü, ˗yö ˗kë ö ˗de ˈgü ꞊dhɛ? (Isaïe 63:9)

3 Kwa bɔ ˗ni ˈgü ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈgü ˈkwa ˈˈgbʋ bɔ, Zoova ˗ya ˈwɔn ˗dɔ ˈkpakpadhö. Biblö ˗ya ˗pö kwa ˗dhɛ ꞊dhɛ ˗kɔ ˈkwa˗ ˗bha do do ˈka kwa bɔ ˗ni ˈgü ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈgü, Zoova ˗ya ˈwɔn ˗dɔ. ˈKwa Zoova ˗dhɛ ˈˈgbʋ ˈka kö ˗yö kwa ˗takun, ˗ya ˗man. (Ps. 34:15) ˗Ya ˈˈkan ˗a ˗bha ˗kpan kwa ˗bha ˗sü waa kwa ˗wo ˗man ˗sü ˗bha, Zoova ˗yö ˈwɔn ˈbha ˗kë ˈzü. Kwa Dë ˈö kwa ˗dhɔ ˗ya ˗kë ꞊dedewo, yö ˗mü. ˗A ˗wɔn ˈgü ˗ya ˗kpan kwa ˗bha kö kwa ˈˈgbʋ bɔ ˗ni ˈgü, ˗wëë ˗yö ˗bɔ ˗a ˗ta ꞊dedewo ˈö to mü ˈö kwa ˗takun.Isaïe 63:9 ˗wo pö.

4. De ˗nu ˈö Biblö ˗yö ˗an ˗wɔn ꞊blɛɛ ˈkwa dho ˗an ˗bha ˈwɔnzuan yö?

4 Zoova ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˗wo ˈˈgbʋ bɔ ˗ni ˈgü, ˗kɔ ˈö ˗kë ˗a ˈka ö ˗de ˈgü waa ˗kɔ ˈö ˗an ˗takun ˗a ˈka, ˗ya ˗blɛɛ Biblö ˈgü. Kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa˗ yö Anö, Davi waa ˗gblüdë Ezekiasö ˗an ˗bha ˈwɔnzuan ˈgü. ˈMën ˗kë ˈwo ˈˈgbʋ bɔ? Zoova ˗yö ˗an ˗takun ˗kɔ ˗kë ˗dhɛ? ˗Wëë ˗ya bɔ kwa ˗ta ɛɛnˈˈ mɛn ˈbha ˈö ˈkwa kwa ˗zo yö ˗a ˗dhɛ ˗ya kwa ˈgü ga ˗wɔn kë ɛɛnˈˈ ˈzü pë ˈkwa dho ˗a kë ˈkwaa dɔ ˗ni ˈgü, mɛn ˗nu ˈwo bhë ˗an ˗bha ˈwɔnzuan ˗nu ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo kwa ˗takun ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

˗WËË ˗YÖ BƆ ˗NI ˈGÜ KWA ˗TA

5. ˗Kɔ ˗mɛɛn ˈö Anö kun ˗a ˈka ö ˗de ˈgü?

5 Anö ˗kun bɔ ˗ni ˈgü ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ꞊va ˈgü, ˈö ˗wëë ˗yö bɔ ˗a ˗ta ꞊dedewo. ˗A ˈdhɛ kun ˈˈdhiʋ̈˗ ˈzü ˈyö ˗tɔ ˗a ꞊gɔɔn ˗bha dhebɔ ˈˈwɛɛ do ˗kun ˗dhö ˈwö˗ ˗dhɛ Penina, ˈö Anö ˗san ˗ya ˗kë ꞊dedewo. ˗Ya ˈgo mü, Anö ˈyaa kun ˈnën ˈkpɔ ˗ni ˈgü. ˈˈKɛɛ Penina ˗zë ˈnën ꞊va ˗kun ˗a ˗gɔ. (1 Sam. 1:​1, 2) ˗A ˗wɔn ˈgü, Penina ˗kun ˗wɛɛ dɔ ˗ni ˈgü ˗a ˗bha. Ka ˗kë Anö ˗duɛɛ ˈgü ˗be, ˈmën ˈka dho ˗a kë? ˗A ˈwɔn ˗yö ˗shiö Anö ˗dhɛ ꞊dedewo ˈö «ˈˈgbʋ bɔ ˈö ˈyaa kun pë ˗bhö ˗ni ˈgü, ˈö˗ zuʋ̈ˈˈ ˈˈklʋʋ kun bhɔ ˗ni ˈgü ꞊dedewo.»—1 Sam. 1:​6, 7, 10.

6. Anö ˗yö ˗zogbandhe ˗slɔɔ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

6 ˈMën Anö ˗zogban? Pë ˈö ˗zogban ˈyö ˗tɔ ˗dho Zoova ˗dhɔkë ˗a ˈgü sɔ ˈkɔ ˈgü ˗sü. ˗A ˈbha ˗ya kë kö ˗dhɛ ˈö ˗lo ˗Zlan ˗dhɔkë ˗a ˈgü sɔ ˈkɔ ˈˈkpan ˈˈdhiʋ̈, ˗yö ˗ya «˗bhɛɛ Zoova ˗dhɛ ˗sü ˗bha ˈˈgbʋ ˈka, ˈö˗ dhuaaˈˈ ˗dhɛ ˈyaa kun ˗dhö.» ˗Ya ˗pö Zoova ˗dhɛ: «Ü ˈˈtʋ̈ŋ kë n ˗man ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈgü, ü zo ˈya ˗dho bhɔ n ˈka.» (1 Sam. 1:​10, 11) Anö ˗yö ö zuʋ̈ˈˈ ˗pʋ Zoova ˗dhɛ ö ˗bha bhɛɛwo ˈgü. ˈDhɛ Zoova ˗ya ˗bha ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu yö, ˗yö ˗pa ˗a ˈka ꞊dedewo ˈyö sü ꞊dhɛ Anö ˗kun ˗a ˈdhu dhɔɔbhaasü ˈö kun ˗a ˈˈpiʋ̈ kö ˈö˗ ˗zogban ˗a ˈka.

7. ˈDhɛ Anö ˗yö ö zuʋ̈ˈˈ ˗pʋ Zoova ˗dhɛ bhɛɛwo ˈgü, ˗zogbandhe ˗mɛɛn ˈö˗ ꞊slɔɔ?

7 ˗Dhɛ ˈö Anö ˗yö ö bo ˗bhɛɛ Zoova ˗dhɛ ˗sü ˈka ˈö ˗takundhe ꞊slɔɔ ˈˈsaabhomɛn ˈkpii˗ Edhi ˈˈpiʋ̈ bhë, ˗yö ˗kë ö ˗de ˈgü ꞊dhɛ? Biblö ˗ya ˗pö: «Dhebɔ ˈö bhë ˗yö ö ˗bha ʒian ˗sü ˈö dho ö ˗gɔ ˈkɔɔ, ˈö pë ˗bhö, ˈö ˗wëë ˗yö go ˗a ˗ta.» (1 Sam. 1:​17, 18) ˈKö ˗kë ꞊dhɛ ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˈö kun ˗a ˗ta ˗yö ˈti ɲën, Anö ˗kë ö ˗de ˈgü ˗së. ˗Yö ˗go mü ˈö ö ˗bha zuʋ̈dhiʋ̈tɛ ˗wɔn ꞊gban ˗lo Zoova ꞊kwɛɛ˗. ˈWɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈwo kun Anö ˗ta bhë, Zoova ˗yö ˗an ˗yö ˈö ö ˈˈtʋ̈ to ˗a ˗bha bhɛɛwo ˗nu ˗bha, ˈö ꞊taabha ˈö˗ gba ˈnën ˗nu ˈka.—1 Sam. 1:​19, 20; 2:21.

8-9. ˈKwa ˗dhɛ ˗ga Eblö 10:​24, 25 ˈgü, ˈmën ˗kë ˈö kwa dua ˈdhö ˗mü kö ˈkwa kwa ˈgü dɔ ˈˈgbɩɩ˗, ˈkwa nu ˗bha ˗bhɔkwëë ˗nu ˗ta? (Kpɔɔˈˈ ˈzü pë ˈˈbin ˗bha.)

8 ˗Gleŋ ˈö˗ ˗da kwa ˗bha. ˈWɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˈbha ˗nu ˗wo ü ˗ta ˈö ˈwo˗ ˗kë ˈü ˈˈgbʋ bɔ ˗ni ˈgü ˗ee? ˗Yö ꞊mɔɔn˗ bha ˈö ˗kë ü ˗bha ˈkɔdhigümɛn ɛɛnˈˈ ü ˈˈtɔŋdë do ˈö˗ ˗wɔn ˗yö ˗kë ˗a ˈka. ˈˈTʋ̈ŋ ˗nu ˈwo ˈˈdhʋ̈ ˗an ˈgü, ˗a ˗dhɛ ˗mü kö ˈü ˈto ü do ˈka. ˈˈKɛɛ ꞊dhɛ ˗kɔ ˈö Anö ˗yö ˗zogbandhe waa ꞊faanmëndhe ꞊slɔɔ ˗a ˈka kö ˗ya ˈdho ˗Zlan ˗dhɔkë ˗a ˈgü sɔ ˈkɔ ˈgü bhë ˗a ˈdhö, kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa ˗takundhe ꞊slɔɔ ˈpö ˗dho ˗bhɔkwëë ˗nu ˗ta ˗su ˈgü, ˈkö ˗kë ꞊dhɛ kwa ˈgü ˗ya ga ɛɛnˈˈ ˗wëë ˗yö bɔ ˗ni ˈgü kwa ˗ta. (Eblö 10:​24, 25, ˗wo pö.) Kwa kwa ˈˈtʋ̈ ˈto ˗ni ˈgü Biblö ˈˈɲan ˗nu ˗bha ˗bhɔkwëë ˗ta, Zoova ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗zotakɔ ˈyaa bho kwa ˈgü ˈö ˗zotakɔ ˗së ˗yö ˗kë kwa ˗gɔ. ˗Ya kë ˈˈdhʋ̈ kwa ˗dho kë kwa ˗de ˈgü ˗së, ˈkö ˗kë ꞊ʒianwo ꞊dhɛ ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ꞊kun kwa ˗ta ˗kplawo.

9 ˈKwa kë kwa ˗bha ˗bhɔkwëë ˗nu ˗ta, kwa ꞊dhegblü ˗nu ˗wo kwa ꞊faanmën ˈwo˗ ˗zɔn ꞊dhɛ kwa ˗dhɔ ˗yö wo ˗kë ꞊dedewo. ˗A ˗wɔn ˈgü ˈkwa kë ˗an ˈˈpiʋ̈, kwa ˗kë kwa ˗de ˈgü ˗së. (1 Tes. 5:​11, 14) Kwa ꞊dhegblü do ˈö ˈˈtʋ̈ŋ ꞊gban ˈgü ˗yödhiʋ̈ ˈka, ˈö˗ ˗bha dhebɔ ˗wɔn ˗yö ˗kë ˗kwaa ˗bha ˈwɔnzuan ˗ga. ˗Ya ˗pö: «ˈˈTʋ̈ŋ ˈbha ˗nu ˈka n ˗bhawɔn ˗yö ˗yö ˗kë n do ˈka ˗sü ˗bha, ˈyö sü ꞊dhɛ a ˗kun ˈˈgbʋ bɔ ˗ni ˈgü ˗kplawo. ˈˈKɛɛ ˈman ˈdho ˗bhɔkwëë ˗nu ˗ta, ꞊faanmëndhe ˈö n ˗bhawɔn ˈdhö˗ ˗bha a˗ ꞊slɔɔ mü. ˗Wo ˗së ˗nu ˈö n ꞊dhegblü ˗nu ˗wa pö n ˗dhɛ waa ˗an ˗bha ˈwɔn ˗daa ˗nu ˈwo ˗bhɔkwëë ˗nu ˗ta, ˗wo n ˗zogban ꞊dedewo. ˈKö ˗kë ꞊dhɛ zuʋ̈dhiʋ̈tɛ suu ˈˈpɛpɛ ˗kun n ˗bha, ˗bhɔkwëë ˗nu ˗wa ɲën a ˗kë n ˗de ˈgü ˗së ꞊dedewo.» ˈKwa kë ˗bhɔkwëë ˗nu ˗ta, Zoova ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö bɔ kwa ꞊dhegblü ˗nu ˗ta ˈö kwa ˗takun.

Kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa ˗zogbandhe ꞊slɔɔ kwa ꞊dhegblü ˗nu ˈˈpiʋ̈. (Kpɔɔˈˈ ˗wo ˗bhüöö kpö 8-9 ˗bha, ˗an ˈgü.)


10. ˗Wëë ˗ya bɔ kwa ta ꞊dedewo, kwa ˗dho ˈto Anö ˗bha ˈwɔnzuan ˈˈpiʋ̈ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

10 ˈDhɛ Anö ˗yö ö zuʋ̈piʋ̈wɔn ꞊blɛɛ Zoova ˗dhɛ, ˗yö ˗kë ö ˗de ˈgü ˗së. Kwa ꞊mɔɔn ˗bha ˈpö ˈkwa kwa «˗ta bho [kwa ˗bha ˗zʋgɔndhe ˗nu ˗kwɛɛ ˈka [Zoova] ˗ta» ˈö ga kwa ˈgü ꞊dhɛ ˗a ˈˈtʋ̈ŋ ˗yö kwa ˈgü. (1 Piɛ. 5:7) Kwa ꞊dhegblüdhe do ˈö ꞊kwaanmɛn ˗nu ˗wa ꞊gɔɔn zë, ˗ya ˗pö: «N zuʋ̈ˈˈ ˈˈklʋʋ ˗kun bhɔ ˗ni ˈgü ꞊dedewo, ˈa˗ ˗ga ꞊dhɛ zuʋ̈gblüdhi ˈti ˗dho kë n ˗gɔ ˈzü toŋtoŋdhö. ˈˈKɛɛ ˈˈtʋ̈ŋ ˈˈpɛpɛ ˈka, ˈman bhɛɛˈˈ n Dë ˈö n ˗dhɔ ˗ya ˗kë ˗a ˗dhɛ, a ˗kë n ˗de ˈgü ˗së. ˈˈTʋ̈ŋ ˈbha ˗nu ˈka pë ˈa dho ˗a pö n ˗bha bhɛɛwo ˈgü ˈmaan dɔ, ˈˈkɛɛ Zoova ˗ya ˈgüman n ˗gɔ. ˈMan˗ yö ꞊dhɛ ˗wëë ˗yö bɔ ˗ni ˈgü n ˗ta, n zuʋ̈ˈˈ ˈˈdhiʋ̈ ˗ya ˈˈtɛ ꞊dedewo, a˗ ˗pö ˗a ˗dhɛ ˗yö zuʋ̈waannusü nu n ˗dhɛ. ˗Ya kë ˈˈdhʋ̈, n zuʋ̈ˈˈ ˗to mü ˈö dho ˈˈshia.» ˗Wëë ˗yö bɔ ˗ni ˈgü kwa ta ˈkwa kwa zuʋ̈ˈˈ ˈˈpʋ Zoova ˗dhɛ, yö ˗de ˈpö ˗wëë ˗yö ˗bɔ ˗a ˗ta ˈö ˗kɔ ˈkwa˗ ˈka kwa ˗de ˈgü ˗a ˈgüman ˈkpakpadhö. ˈKö ˗kë ꞊dhɛ ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˈö kwa ˗ta ˗yö ˈti ˈgo mü Zoova ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö kwa ˗zogban, ˈö kwa zuʋ̈ˈˈ ˈˈwaannu. (Ps. 94:19; Flp. 4:​6, 7) ˗Ya ˈgo mü ˈzü ꞊yaa˗ yö ꞊dhɛ ˈkwa ˈto kwa ˗wo ˗ta, ˗yö ˗dho ˈdhuëë˗ ˈkpɔ kwa ˗bha.—Ebl. 11:6.

MƐN ˈBHA ˗YA KWA ˈGÜ GA ˗WƆN KË

11. Mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˗wa pë ˈˈdhiʋ̈˗ kë Davi ˈka, ˗yö ˗kë ö ˗de ˈgü ꞊dhɛ?

11 Davi ˗bha ˗tosɛta ˈgü ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈwo˗ ˗kë ˈö ˈˈgbʋ bɔ ˗yö ˗bɔ ˗an ˈgü. ˗A ˗san zë ˗mɛn ˗nu ˗wo ˗kun ꞊va. ˗A ˗de ꞊ʒiaan ˗a ˈˈtɔŋdë ˗nu waa˗ ˗bha ˈkɔdhigümɛn ˈbha ˗nu ˈwaa kun ˗klu ˗sü ˈka ˗a ˗bha. ˗Wa ˈˈslö ˗mɛɛn kö ˈwo pë ˈˈdhiʋ̈˗ kë ˗a ˈka. (1 Sam. 19:​10, 11; 2 Sam. 15:​10-14, 30) ˈˈTʋ̈ŋ ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈwo ˈˈdhʋ̈ ˗an ˈgü, Davi ˗ya ˗pö: «ˈMan kë ˈˈtëëtë ꞊dedewo, gbeŋ ˗todhʋ̈sü ˈgü a n ˗man ˈlii˗ ˗tadhɛ ˗tɔɔ n ˈˈɲanyi ˈka, ˈa ˗ya n ˗man ˗gbloo ˈgu ˈa ˈˈgbʋ bɔ.» ˈMën ˗kë ˈö Davi ˗kë ˈö ˗de ˈgü ˈˈdhʋ̈? ˗Ya ˗pö: «ˈYö sü ꞊dhɛ mɛn ˗nu ˗kun ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ wɔ ˗ni ˈgü n ˗ta.» (Ps. 6:​6, 7) Mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˗wa pë ˈˈdhiʋ̈˗ kë Davi ˈka, ˗yö ˗mën ˗a ˈka ꞊dedewo ˈö ˈˈgbʋ bɔ ˗kplawo ˗a ˗wɔn ˈgü.

12. ˈKwa ˗dhɛ ˗ga Psaume 56:8 ˈgü, ˈwɔn ˗mɛɛn ˗nu ˈwo kun ga ˗sü ˈka Davi ˈgü?

12 ˈKö ˗kë ꞊dhɛ Davi ˗bha ˗tosɛta ˗yö ˗kë ˈˈgbɩɩ˗, ˗yö ˗kun ga ˗sü ˈka ˗a ˈgü ꞊dhɛ ö ˗dhɔ ˗yö Zoova ˗kë. ˗Ya ˗pö: «Zoova ˗dho n ˈˈgbʋ ˗wo man.» (Ps. 6:8) ˈˈTʋ̈ŋ ˈˈwɛɛ ˈbha ˈka ˈzü, Davi ˗yö ˗wo ˗sɛŋbɔ ˗nu ˈwo ˗ya ˗sü ˈka Psaume 56:8 ˈgü bhë, ˗a ˗pö. (˗A ˗wo pö.) ˗Wo nu ˈwo ˈˈdhʋ̈ ˗wa ˗zɔn ˈˈpuu ˈka ˗dhɛ kwa ˗dhɔ ˗yö Zoova ˗kë ꞊dedewo, ˈö˗ ˗zo ˈdhö ˗kɔ ˈkwa ˈka kwa ˗de ˈgü bhë ˗a ˈˈpiʋ̈. Davi ˗ya ˗pö ˗yö ˗kë ꞊dhɛ pë ˈö Zoova ˈdhö ö ˈˈɲanyi yö ˗ni ˈgü ö ˗bha puuˈˈ bhɛ ˈgü ɛɛnˈˈ ˈö˗ ˗bɛnzë ˗ni ˈgü ö ˗bha ˈsëëdhɛ ˈgü, ˗a ˈdhö. ˗Yö ˗kun ga ˗sü ˈka Davi ˈgü ꞊dhɛ Zoova ˗yö ö ˗bha ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˗yö, ˈö˗ ˗zo ˈdhö ö ˈˈpiʋ̈. Davi ˗ya ˈwɔn ˗dɔ ˈzü ꞊dhɛ ö Dë dhɔɔbhaasü ˈö ˗ya ˗sü ˈka dhaŋ˗ ˈgü bhë ˗yö ˈwɔn ˗nu ˈwo ö ˗ta ˗an ˗yö, ˈö ˗an ˗bha ˗mën ö ˈka ˗kɔ ˈwɔn dɔ ˈpö.

13. Mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˗wa kwa ˈgü ga ˗wɔn kë, ˈmën kwa ˗zo ˈti ˗dho bhɔ ˗a ˈka? (Kpɔɔˈˈ ˈzü pë ˈˈbin ˗bha.)

13 ˗Gleŋ ˈö˗ ˗da kwa ˗bha. Ka zuʋ̈ˈˈ ˈˈklʋʋ ˗yö bhɔ ˗ni ˈgü, ˈyö sü ꞊dhɛ mɛn ˈbha ˈka ˈdhaŋ˗ bho ˗a ˈˈdhiʋ̈ ˗ya ka ˈgü ga ˗wɔn kë ˗ee? ˗A ˈbha ˗ya kë kö mɛn ˈö kaa˗ ˗nu ˈka dho ka ˈkosü ˗be ɛɛnˈˈ ka ꞊gɔɔn ɛɛnˈˈ ka ˗bha dhebɔ ˗ya ˈˈkan ka ˗bha, ˗a ˗wɔn ˈgü ka zuʋ̈ˈˈ ˈˈdhiʋ̈ ˗yö ˈˈtɛ ˗ni ˈgü. Ɛɛnˈˈ ˈzü mɛn ˈbha ˈö˗ ˗dhɔ ˗yö ka ˗kë, ˗ya ˈˈkan Zoova ˗bha. Kwa ꞊dhegblü do ˈö˗ ˗bha dhebɔ ˗yö ꞊niënŋ ˈö go mü ˈö ˗kan ˗a ˗bha, ˗ya ˗pö: «ˈYaa kun n ˈˈɲaan ˗be ꞊dhɛ ˈwɔn suu ˈö bhë ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗kë n ˈka. ˗Wëë ˗yö ˗bɔ n ˗ta ˈö ˈwɔn ˗yö ˗shiö n ˗dhɛ, ˈa˗ pö n ˗de ˗dhɛ ꞊dhɛ n ꞊bhlëë ˈyaa ˗dhö.» ꞊Ya kë ꞊dhɛ mɛn ˈbha ˗ya ˈˈkpënŋ kë ka ˗gɔ ɛɛnˈˈ ˗ya ka ˈgü ga ˗wɔn ꞊dede kë, ˗a ˈwɔn dɔ ˗sü ˈö ꞊dhɛ Zoova ˈti ˗dho ˈˈkan ka ˗bha toŋtoŋdhö bhë, ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ka ˗zogban. Kwa ꞊dhegblü ˈö ˈkwa˗ ˗wɔn ˗blɛɛ ꞊klöö˗ yö, ˗ya ˗pö: «A ˗dho ˈa˗ yö ꞊dhɛ mɛnbhɩɩdhe ˗nu ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo ˗kan kwa ˗bha, ˈˈkɛɛ Zoova ˗zë ˗yö kwa ˈˈpiʋ̈ ˈˈtʋ̈ŋ ꞊gban ˈka. Kwa ˗kë ˈwɔn suu ˈˈpɛpɛ ˈgü, Zoova ˗yö kwa ˈˈpiʋ̈ ˗kplawo. ˈYö ˗tɔ ꞊dhɛ ˈyaa ˈˈkan mɛn ˗nu ˈwo ˗klu ˗a ˗bha bhë, ˗an ˗bha.» (Ps. 37:28) Kwa ˗zo ˈya ˗dho bhɔ ˈzü ꞊dhɛ kwa ˗dhɔ ˗bha Zoova kë ˗sü ˈö bhë, ˗yö ˗ʒiö mɛnbhɩɩdhe ˈˈpɛpɛ ˗bha ˗ta. Mɛn ˈö ˈkwa ˈdhaŋ˗ bho ˗a ˈˈdhiʋ̈ ˗a ˗bha ˗kan kwa ˗bha ˗sü ˈö bhë, ˗yö ˈˈdhiʋ̈˗ ꞊dedewo. ˈˈKɛɛ ˗kɔ ˈö Zoova ˗yö kwa sü ˗a ˈka ˈyaa ˈgo ˈˈgblʋʋ, kwa ˗wɔn ˗ya ˗gɔ ˈˈgbɩɩ˗. (Wlɔ. 8:​38, 39) ˗A ˗dhɛ ˈö dho ˈto kwa ˈˈɲaan ˈyö ˗tɔ ˈkö ˗kë ꞊dhɛ mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˗wo pë suu ˈˈpɛpɛ ˗kë kwa ˈka, kwa Dë ˈö dhaŋ˗ ˈgü bhë kwa ˗dhɔ ˗ya ˗kë.

Psaume ˈsëëdhɛ ˗be ˗yö kwa ˗zogban ꞊dhɛ mɛn ˈö˗ zuʋ̈ˈˈ ˈˈklʋʋ ˈdhö bhɔ ˗ni ˈgü, Zoova ˗ya ˈˈsuee. (Kpɔɔˈˈ ˗wo ˗bhüöö kpö 13 ˈgü.)


14. Psaume 34:18 ˗yö kwa ˗zogban ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

14 Mɛn ˈbha ˗ya kwa ˈgü ga ˗wɔn kë, kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈzü kwa ˗zogbandhe ꞊slɔɔ Davi ˗wo ˈö Psaume 34:18 ˈgü bhë, ˗a ˈgü. (˗A ˗wo pö.) ˈSëëdhɛ ˗be do ˗ya ˗pö ꞊dhɛ «mɛn ˗nu ˈö ˗an zuʋ̈ˈˈ ˈˈklʋʋ ˈdhö bhɔ ˗ni ˈgü» bhë ,˗wo ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo ˗kë ꞊dhɛ «mɛn ˗nu ˈö ˗an ˈˈɲan ˈyaa pë ˈbha ˗gɔ ˗an dhö.» ˗Kɔ ˗mɛɛn ˈö Zoova ˗yö mɛn suu ˗nu ˈwo ˈˈdhʋ̈ ˗an ˗takun ˗a ˈka? Zoova ˗yö kwa ˈˈsuee. ˗Yö kë ˗sü ˈka ꞊dhɛ ˈnën ˈö ˈˈgbʋ bɔ ˗ni ˈgü, ˗a dë ɛɛnˈˈ ˗a dhe ˗bha ˗a ˗kun ö ꞊kwɛɛ˗ ˗sü «ˈö˗ ˗zogban» ˗a ˈdhö. Mɛn ˈbha ˗ya ˈˈkpënŋ kë kwa ˗gɔ ɛɛnˈˈ ˗ya ˈˈkan kwa ˗bha, ˈkwa saanˈˈ ˗sü ˗ni ˈgü ˈwɔn ˈö kwa ˗ta Zoova ˗ya dɔ ˈö dho to mü kö ˗yö kwa ˗takun. ˗Ya kë kwa ˈgü ꞊dhɛ kwa ꞊trɔɔn ˈyaa ˗dhö, ˗a zuʋ̈ˈˈ ˗yö ˈˈwɩ ˗sü ˈka˗ ˗bha kö ˈö kwa ˗zogban, ˈö kwa zuʋ̈ˈˈ dhuaaˈˈ. ˗Ya ˈgo mü, ˗yö pë ꞊va ꞊dede ˗ya ˗sü ˈka kwa ˗bha ˈka kö ˗wo kwa ˗takun ˈkwa bɔ ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈgü ꞊dɛɛ.—Is. 65:17.

ˈˈYUA ˈˈGBƖƖ˗ ˗YÖ KWA KË ˗NI ˈGU, ZOOVA ˗YA ˈWƆN ˗DƆ

15. ˈWɔn ˗mɛɛn ˈö Ezekiasö ˗yö ˈˈgbʋ bɔ ˗a ˗wɔn ˈgü?

15˗gblüdë Ezekiasö ˗kwɛ ˗ya kë 39, ˈˈyua ˈˈgbɩɩ˗ ꞊dede ˗ya ˗kun. Zoova ˗yö ˗bɔ ö ˗wodhiʋ̈lomɛn Izai ˗ta ˈö˗ pö Ezekiasö ˗dhɛ ꞊dhɛ ˈˈyua ˈö bhë ˗yö ˈti ˗dho dha ˗a ˗gɔ. (2 Rois 20:1) ˗A ˗wɔn ˈgü Ezekiasö ˗ya ˗ga ꞊dhɛ ˈö ˗bha ˗ya ɲën, ˈö ˈˈgbʋ bɔ ꞊dedewo, ˈö ˗takundhe ˗dhɛ Zoova ˗gɔ ö zuʋ̈ˈˈ ꞊gban ˈka.—2 Rois 20:​2, 3.

16. Zoova ˗yö Ezekiasö ˗bha bhɛɛwo ˗daakë ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

16 ˈDhɛ Ezekiasö ˗yö ꞊bhɛɛ Zoova ˗dhɛ ˈˈgbʋ ˈka, ˗a ˗wëë ˗ya ˗kë ˈö˗ pö ˗a ˗dhɛ: «ˈMan ü ˗bha bhɛɛwo man. ˈMan˗ yö ꞊dhɛ ü ˈˈgbʋ bɔ ˗ni ˈgü, a ˗dho ü ˗dhɛ bo.» Zoova ˗yö ˗bɔ Izai ˗ta ˈö˗ pö ꞊dhɛ ö ˗dho ˗kwɛ ˈbha ˗da Ezekiasö ˗bha ˗tosɛta ˗ta, ˈö Zedhizadhɛmö ˗mɛn ˗nu dha ˈpö Asidhimɛn ˗nu ˗gɔ.—2 Rois 20:​4-6.

17. ˈˈYua ˈˈgbɩɩ˗ ˗yö kwa kë ˗ni ˈgü, Zoova ˗yö kwa ˗takun ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ kö ˈkwa˗ ˈkun kwa ˗bha? (Psaume 41:3) (Kpɔɔˈˈ ˈzü pë ˈˈbin ˗bha.)

17 ˗Gleŋ ˈö˗ ˗da kwa ˗bha. ˈˈYua ˈbha ˈö kë ˗sü ˈka ꞊dhɛ pë ˈö˗ ˈˈdhɛ ˈyaa ˗dhö, ˗yö ka ˗bha ˗ee? ˗Ya kë ꞊dhɛ ˗yö ˈˈdhʋ̈, ka ꞊mɔɔn˗ ˗bha ꞊ʒianwo ˈka ˗bhɛɛ Zoova ˗dhɛ ˈˈgbʋ ˈka. Biblö ˗ya ˗pö ꞊dhɛ ‹kwa Dë ˗Zlan [ . . . ] ˈö mɛ ˈˈbhɩɩ˗ ˗nu ˗wëë ˗ya ˗kë ˗ziiziisü ˈka, ˈö mɛ ˗zʋ ˗gban ˗kɔ ꞊gban ˈgü bhë› ˗yö ˗dho kwa zuʋ̈ˈˈ dhuaaˈˈ ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˈˈpɛpɛ ˈgü. (2 Ko. 1:​3, 4) ꞊Dɛɛ, ˈkwaa ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö ˈkwa˗ pö ꞊dhɛ Zoova ˗dho ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˈˈpɛpɛ bho kwa ˗bha, ˈˈkɛɛ kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa ˈdhaŋ˗ bho ˗a ˈˈdhiʋ̈ ˈpö ꞊dhɛ ˗yö ˗dho kwa ˗takun ˗an ˈgü. (Psaume 41:3 ˗wo pö.) Zoova ˗yö ˗bɔ ö ˗bha ˗zuu ˈˈslʋ̈ʋ̈slʋ̈ ˗ta ˈö ꞊kpɔɔdhɛ waa zuʋ̈waannusü nu kwa ˗dhɛ kë ˈˈdhʋ̈ kö ˈkwa kwa ˗bha ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈkun kwa ˗bha. (Prov. 18:14; Flp. 4:13) ˗Yö bɔ ˈpö Biblö ˗ta ˈö˗ pö kwa ˗dhɛ ꞊dhɛ ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˈgü, mɛn ˈbha ˈti ˗dho ˗a pö ˈyaa ö ˈflëëgü ˈzü.—Is. 33:24.

Zoova ˗dho kwa ˗bha bhɛɛwo ˗daakë ˈö kwa gba ꞊faan, ꞊kpɔɔdhɛ waa zuʋ̈waannusü ꞊dede ˈka. (Kpɔɔˈˈ ˗wo ˗bhüöö kpö 17 ˈgü.)


18. Kwa bɔ ˗ni ˈgü ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˈgü, Biblö ˈˈɲan ˗mɛɛn ˈö kwa ˗zogban? (Kpɔɔˈˈ ˈkɔnën ˈö ˗kë « ˗Wo nu ˈwo dho kwa dhuaaˈˈ» ˈka bhë, ˗an ˗bha.)

18 Zoova ˗wo ˈö bhë ˗yö Ezekiasö ˗zogban. Kwa ˗de ˈpö kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa ˗zogbandhe ꞊slɔɔ ˗Zlan ˈˈDhiwo ˈgü. ˈWɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˗wa nu kwa ˗ta, Zoova ˗Wo ˈö Biblö ˈgü bhë ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö kwa ˗zogban, ˈö kwa zuʋ̈ˈˈ ˗kë ˗saa. (Wlɔ. 15:4).ˈDhɛ ˈwo kanŋsɛɛ ˗yua yö kwa ꞊dhegblüdhe do ˈö Aflikö ˈɲaan˗ ˗puö ˗ʒian ˈka ˗a ˗bha, ˗yö ˈˈgbʋ ˗bɔ. ˗Ya ˗pö: «Biblö ˈˈɲan ˈö n ˗zogban ꞊dedewo ˈyö ˗tɔ Isaïe 26:3. ˈKö ˗kë ꞊dhɛ ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈwo kwa ˗ta ˈkwaa ˗mɔn ˗an ꞊vadhɛ ˗bho mü ˗sü ˗bha, Biblö ˈˈɲan ˈö bhë ˗ya ˗pö ꞊dhɛ Zoova ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö kwa zuʋ̈ˈˈ ˗kë ˗saa, ˈö kwa ˗takun kö ˈkwa bɔ ˗an ˈgü.» ˈWɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈö ˈkwaa ˗an ˈˈɲan bhɔ ˗kɔ dɔ ˗wo nu ˗ni ˈgu kwa ˗ta, Biblö ˈˈɲan ˈbha ˗yö ˗dhö ˈö kwa ˗zogban ˗ee?

19. ˈWɔn ˗mɛɛn ˗nu ˈwo kwa ˈˈdhiʋ̈ ˈˈgan ˗ni ˈgü ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˈgü?

19 Kwa yö ˈˈkpɔŋtaadhɛ yaa ˈö yö ˗a ɲën ˗yi ˈka ꞊klöö˗. ˗Yö kwa ˈˈɲaan ꞊dhɛ ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈwo dho pë ˈˈdhiʋ̈˗ kë kwa ˈka, kö ˈkwa ˈˈgbʋ bɔ ˗wo ˗dho nu. ꞊Dhɛ ˗kɔ ˈkwa˗ yö ˗a ˈka Anö, Davi waa ˗gblüdë Ezekiasö ˗an ˗bha ˈwɔnzuan ˈgü bhë ˗a ˈdhö, ˗wëë ˗ya bɔ kwa ˗ta kwa ˈˈgbʋ bɔ ˗ni ˈgü Zoova kwa ˗yö. Pë ˈˈdhiʋ̈˗ ˗yö kë ˗ni ˈgü kwa ˈka ˈkwa ˈto ˗klu ˗sü ˈka ˗a ˗bha, kwa ˗dhɔ ˗ya ˗kë. ˗A ˗wɔn ˈgü ˗a ˗zo ˈyaa bhɔ kwa ˈˈɲan ˈˈyi ˈö bhɔ ˗ni ˈgü ˗a ˈka. ˈDhɛ ˈˈdhʋ̈ ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˗wa nu kwa ˗ta, ˗kwa kwa zuʋ̈ˈˈ ˈˈpʋ Zoova ˗dhɛ. Kwa dua ˈyaa ˗mü ˈpö kö ˈkwa ˈˈkan kwa ꞊dhegblü dhɔɔbhaasü ˗nu ˈwo kwa ˗bha ˗zlanwokɔdhi ˈgü bhë, ˗an ˗bha. ˗Ya ˈgo mü kwa ˗dho Zoova ˗bha ˗zogbandhe ꞊slɔɔ Biblö ˗wopösü ˈgü. ˗Yö ga kwa ˈgü ꞊dhɛ ˈkwa bɔ ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈgü ˈkwa ˈto kwa ˗wo ˗ta, Zoova ˗dho ˈdhuëë˗ ˈkpɔ kwa ˗bha. ˈDhuëë˗ ˗nu ˈwo ˈˈdhʋ̈ ˗a ˈbha ˗nu ˈnën ˈwo ˗tɔ ˗Zlan ˗dho kwa ˈˈɲan ˈˈyi ꞊gban bho mü ˈpapadhö. (Dhɛ. 21:4) ˈˈTʋ̈ŋ ˈö ˈˈdhʋ̈ ˗a ˈka, pë do ˈö ˗dho kwa ˈˈɲan ˈˈyi ˗lo ˈö ˗tɔ zuʋ̈gblüdhi.

ˈˈTAN 4 «Zoova ˈnën ˗tɔ n ˗maankëmɛn»