1. Bɔmɛn Pɔdhö ˗yö mɛn zii ˗kɔ ꞊löö ˗nu ˗sü ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

 MƐN zii ˗kɔ ꞊löö ˗nu ˗bha yö ˗wɔn ˗yö ˈˈgbɩɩ˗ ꞊dedewo ˗zlanwokɔdhi ˈgü. ˗Klu ˗Zlan ˗bha ˗mɛn ˗nu ˈwo bhë ˗an ˗wɔn ˗yö kun ˈˈgbɩɩ˗ bɔmɛn Pɔdhö ˗gɔ. ˗A ˈwɔnzuan ˈnën ˗tɔ ˈdhɛ ˈsëëdhɛ bɔ kletiɛn ˗nu ˈwo kun Fidhipö ˗an ˗dhɛ, ˗yö mɛn zii ˗kɔ ꞊löö ˗nu waa mɛn zii ˗nu ˗an ꞊tuaabho.—Fdh. 1:1.

2. Kwa ꞊dhegblü do ˈwo˗ ˗dhɛ Luisö ˈö mɛn zii ˗kɔ ꞊löö ˈka, ˗yö ˗kë ö ˗de ˈgü ꞊dhɛ?

² ˈKö ˗kë ꞊dhɛ ˗wa kë zii ɛɛnˈˈ wo ꞊kun wlüünën ˗nu ˈka, kwa ꞊dhegblü gɔɔn˗ ˗nu ˈö ˗wa bɔ ˈˈyi ꞊bhaa bhë, ˗an ˗bha ˗kë mɛn zii ˗kɔ ꞊löö ˈka ˗sü ˗yö ˗an ˗dhɛ ˗së ꞊dedewo. ˗A ˈwɔnzuan ˈnën ˗tɔ kwa ꞊dhegblü do ˈwo˗ ˗dhɛ Devan ˗yö ˗kë mɛn zii ˗kɔ ꞊löö ˈka kö ˗a ˗kwɛ ˗ya kë 18. ˗A mɛn do ˈwo˗ ˗dhɛ Luisö ˗yö ˗kë mɛn zii ˗kɔ ꞊löö ˈka ˈpö kö ˗a ˗bha ˗ya ʒiö 50 ˗ta. ˗Kɔ ˈö ˗kë ˗a ˈka ö ˗de ˈgü ˗ya ˗blɛɛ ˈö˗ pö: «Yökë n ꞊dhegblü ˗nu ˈˈdhiʋ̈ ˗sü ˗yö n ˗dhɛ ˗së. ˗Wo ˗dhɔ ꞊dede ˗zɔn n ˗dhɛ. ꞊Dɛɛ, n dua ˗mü ˈpö kö ˈa n ˗man ˗zɔn ˗an ˗dhɛ.» ˈWɔn yö ˗kɔ do ˈö bhë, ˗yö mɛn zii ˗kɔ ꞊löö ꞊vadhɛ ˗gɔ.

3. Dhɛɛˈˈ ˗mɛɛn ˗nu ˈkwa dho ˗an ˗yɔ bɔ ˈwɔn ˗gɔ ˈö yö ˗a ˈgü?

³ ꞊Ya kë ꞊dhɛ ˈka bɔ ˈˈyi ꞊bhaa ˈˈkɛɛ ˈö ˈkaa mɛn zii ˗kɔ ꞊löö ˈka ꞊köŋ, ˗yö ˗dho kë ˗së kö ˈka˗ ˗wɔn ˗ya ka ˗zo ˈˈpiʋ̈. ˈMën dho ka ˗blü ˗a ˗kë ˈˈdhʋ̈ ˗sü ˈbha? ˗Mën ˗nu ˈö ka dua ˈdhö ˗mü kö ˈka ˗an kë? ˈWɔn ˗gɔ ˈö yö ˗a ˈgü, dhɛɛˈˈ ˗nu ˈwo bhë kwa ˗dho ˗an ˗yɔ bɔ. ˗Kwaa züdɔ mɛn zii ˗kɔ ꞊löö ˗bha yö ˗ta.

 YÖ ˗MƐƐN ˗NU ˈWO DƆ ˗SÜ ˈKA MƐN ZII ˗KƆ ꞊LÖÖ ˗KƆ ˈKA?

4. Yö ˗mɛɛn ˗nu ˈwo dɔ ˗sü ˈka mɛn zii ˗kɔ ꞊löö ˗nu ˗kɔ ˈka? (Kpɔɔˈˈ ˈzü pë ˈˈbin ˗bha.)

⁴ Mɛn zii ˗kɔ ꞊löö ˈö bhë kwa ꞊dhegblü gɔɔn˗ ˈö ˗ya bɔ ˈˈyi ꞊bhaa ˈö ˗zuu ˈˈslʋ̈ʋ̈slʋ̈ ˗ya ˗ya kö ˗yö mɛn zii ˗nu ˗takun ˗zlanwokɔdhi ˈgü, yö ˗mü. Mɛn zii ˗kɔ ꞊löö ˈbha ˗nu ˗wo ˗dhɛ ˗nu ˈkwa dho ˗zlanwopö ˗an ˗bha waa ˗a ˗pö ˗a ˈka ˈsëëdhɛ ˗nu ˗wɔn ˈˈɲan ˗bhɔ. ˗A mɛn ˈbha ˗nu ˗kɔ ˗yö ˗bhɔkwëëkëgükɔ ˗kun ˗së ˗sü waa ˗a baaˈˈ ˗sü ˈgü. ˗A mɛn ˈbha ˗nu ˗de ˈpö ˗wo ˗yɛɛzɔnmɛndhɛmɛn ˗nu, ˈˈtʋtobhapë waa video ˗nu ʒiö ˗mɛn ˗nu ˈka kwa ˗bha ˗bhɔkwëë ˗nu ˗ta. Yö ˗së ꞊dede ˈnën ˈwo˗ kë ˗ni ˈgü. ˈˈKɛɛ ˗a ˗dhɛ ˈö˗ ˗wɔn ˈdhö ˈˈgbɩɩ˗ ˈgbɛ ˈyö ˗tɔ Zoova ˗dhɔ ˗yö ˗an ˗kë, ˈwo˗ ˗bha ˈtɔŋ˗ ˗nu ˗ya ꞊bhlëë ˈgü, ˈö ˗an ꞊dhegblü ˗nu ˗dhɔ ˗yö ˗an ˗kë ˈpö ꞊dedewo. (Mat. 22:​37-39) ˈDhɛ ˈˈdhʋ̈ kwa ꞊dhegblü gɔɔn˗ ˈö ˗ya bɔ ˈˈyi ꞊bhaa bhë, ˈmën dho ˗a kë kö ˗yö kë mɛn zii ˗kɔ ꞊löö ˈka?

5. ˈMën gɔɔn˗ ˗nu dua ˈdhö ˗mü kö ˗wa kë, kë ˈˈdhʋ̈ kö ˗wo kë mɛn zii ˗kɔ ꞊löö ˗nu ˈka?

⁵ Biblö ˗yö pë ˗nu ˈö gɔɔn˗ ˗nu dho ˗an kë kö ˗wo kë mɛn zii ˗kɔ ꞊löö ˈka ˗an ˗zɔn. (1 Tim. 3:​8-10, 12, 13) Pë ˗nu ˈwo ˈˈdhʋ̈ ka ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈka ˗an ꞊draan kö ˈka ˗an ˗ya ꞊bhlëë ˈgü, kë ˈˈdhʋ̈ kö ˈka kë mɛn zii ˗kɔ ꞊löö ˗nu ˈka. ˈˈKɛɛ ˗a züdɔdhɛ ˈgü, ˈpë ka ˗blü ˗kë mɛn zii ˗kɔ ꞊löö ˈka ˗sü ˗bha bhë ka dua ˗mü kö ˈka˗ dɔ.

ˈMËN KA ˗BLÜ ˗KË MƐN ZII ˗KƆ ꞊LÖÖ ˈKA ˗SÜ ˗BHA?

6. ˈMën dho ka ˗blü yökë kwa ꞊dhegblü ˗nu ˈˈdhiʋ̈ ˗sü ˗bha? (Matiö 20:28; Kpɔɔˈˈ ˈzü ˈö kwi ˗ta ˗a ˗bha.)

⁶ ˗Kwa kwa ˗zota ˈwɔnzuan ˗së ꞊dede ˈö Yesu ˗ya to ˗a ˈgü. Pë ˈˈpɛpɛ ˈö kun ˗a kë ˗ni ˈgü bhë, Zoova ˗dhɔ waa mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˗dhɔ ˈnën ˈö˗ ˗blü ˗a ˗bha. ˗A ˗dhɔ ˈö ˈˈdhʋ̈ ˗ya ˗blü yökë mɛn ˗nu ˗dhɛ ˗sü ˗bha, ˈö ˈˈtʋ̈ŋ ˈbha ˗nu ˈka ˗ʒianwo ˈö ˗kë yö ˗bhaasü ˗nu ˈka. (Matiö 20:28 ˗wo pö; Zan 13:​5, 14, 15) ˗Dhɔ ˗ya ka ˗blü, Zoova ˗dho ˈdhuëë˗ ˈkpɔ ˈka ˗bha ˈö ka ˗takun kö ˈka ˗mɔn ˗kë mɛn zii ˗kɔ ꞊löö ˈka ˗sü ˗bha.—1 Ko. 16:14; 1 Piɛ. 5:5.

7. ˈMën ˗kë ˈö ˈyaa ˗së kö mɛn ˈö˗ ˈˈpiʋ̈ kö ˈö kë mɛn zii ˗kɔ ꞊loo ˈka bhë, ˗yö ö ˗de ˈsü ˈkpii˗?

⁷ ˈˈKpɔnŋ ꞊taa, mɛn ˗nu ˈö ˈwo wo ˗de ˗gɔn bhë ˈnën ˗an ˗dhɔ ˗yö mɛn ˗nu ˗kë. ˈˈKɛɛ ˈyaa kë ˈˈdhʋ̈ Zoova ˗bha ˗kɔlokota ˈgü. Kwa ꞊dhegblü ˈö mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˗dhɔ ˗ya ˗kë ꞊dhɛ Yesu ˈdhö bhë, ˗yö ˈti ˗dho ˗a pö ˈö ˗an ꞊kɔɔn ɛɛnˈˈ ˈö ˗desüva kë ˗an ˗ta. Mɛn ˈbha ˈö˗ ˈˈpiʋ̈ kö mɛn  ˗nu ˗wo ö yö ꞊dhɛ mɛn ˗tiaandhö ˈdhö ˗ya kë mɛn zii ˗kɔ ꞊löö ˈka, ˗yö ˈti ˗dho ˈˈwɩ ˗a ˗bha kö ˈö yö ˗bhaasü kë Zoova ˗dhɔkëmɛn ˈˈdhiʋ̈. ˗Yö ˗dho kë ˗a ˈgü ꞊dhɛ yö ˗nu ˈwo ˈˈdhʋ̈ ˈwaa ö ˗man ˈkun. (Zan 10:12) Zoova ˈti ˗dho ˈdhuëë˗ ˈkpɔ mɛn ˈˈoo ˗mɛn ˈö ö ˗de ˗sü ˈkpii˗ ˗a ˗bha.—1 Ko. 10:​24, 33; 13:​4, 5

8. ˗Dhioo ˗mɛɛn ˈö Yesu ˗ya dɔ ö ˗bha bɔmɛn ˗nu ˗ta?

⁸ ˈˈTʋ̈ŋ ˈbha ˈgü ˗ʒiaanwo mɛn ˗nu ˈwo kun Yesu ˈˈtɔŋdë ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈka bhë, ˗wo ˗kun ˗a ˈˈpiʋ̈ kö ˈwo ˗duɛɛ ˈkpii˗ ꞊slɔɔ. ˈˈKɛɛ pë ˈö ˗an ˗blü ˗a ˗bha ˈyaa kun ˗së. ˗Kwa Yesu ˗bha bɔmɛn ˗nu ꞊plɛ Zakö waa Zan ˗an ˗bha ˈwɔnzuan ˗ga. ˗Wa ˗pö Yesu ˗dhɛ ꞊dhɛ ˗yö ˗duɛɛ ˈkpii˗ nu wo ˗dhɛ ö ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˈgü. Yesu ˈti˗ pö ˗an ˗dhɛ ꞊dhɛ yö ˗së ˈnën ˈwo kun ˗a ˈˈpiʋ̈ kö ˈwo˗ kë bhë. ˗Yö ˈwɔn ˗nu ˈgü ˗pʋ ꞊ʒiaan bɔmɛn ˗nu 12 ˗dhɛ ˈö˗ pö: «ˈMɛ ˈö˗ ˈˈpiʋ̈ ꞊dhɛ ö ˗duɛ kë ˈkpii˗ ka kpö ˈgü, [ . . . ] ˗a ˗mɛ ˗zian ꞊në ˗yö kë ka ˈˈdhiʋ̈ ˗ziö wo ˗mɛ ˈka. ˈMɛ ˈö˗ ˈˈpiʋ̈ ꞊dhɛ ˈö kë mɛ ꞊bhlëësü ˈka ka kpö ˈgü, yö ꞊në ˗yö kë mɛ ꞊gban ka ˗bha ꞊dhuëng ˈka.» (Mak. 10:​35-37, 43, 44) Kwa ꞊dhegblü gɔɔn˗ ˗nu ˈö ˗dhɔ ˗yö ˗an ˗blü kö ˗wo yökë ˗a mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˈˈdhiʋ̈ bhë, ˗wo ˈwɔn ˗së ꞊dede ˗kë ˗zlanwokɔdhigümɛn ˗nu ˗dhɛ.—1 Tes. 2:8

ˈMËN ˗DHO KA ˗TAKUN KÖ ˈKA YÖKË KA ꞊DHEGBLÜ ˗NU ˈˈDHIƲ̈?

9. Ka ˗dho ka ˗bha yökë mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˈˈdhiʋ̈ ˗sü ˗dhɔ ˗dadhiʋ̈ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

⁹ ˈYaa za ˈgü ꞊dhɛ Zoova ˗dhɔ ˗yö ka ˗kë, ˈö ˈka˗ ˈˈpiʋ̈ kö ˈka yökë mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˗bha ˈka. ˈˈKɛɛ ˗a ˈbha ˗ya kë kö ˗a ˗kë ˈˈdhʋ̈ ˗sü ꞊faan ˈyaa ka ˗gɔ. ˗Ya kë ˈˈdhʋ̈, ˈmën dho ˈka ˗takun kö ka ˈˈwɩ yökë mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˈˈdhiʋ̈ ˗sü ˗bha? ˗Ka ka ˗zota zuʋ̈gblüdhi ˈka dho ˗a ꞊slɔɔ yökë mɛn ˗nu ˗bha ˈka ˗sü ˈgü bhë, ˗a ˈgü. Yesu ˗ya ˗pö: «I ˗bha pë ˗nu mɛ ˗dhɛ ˗sü ˗yö i ˗bha ˈwɔn ˗së ˈkpii˗ ˈka ˈö ꞊ziö˗ mɛ ˗bha pë ˗nu i ˗dhɛ ˗sü ˗ta.» (Këw. 20:35) Yö ꞊dede ˗ya ˗kë ˈˈdhʋ̈. ˗Yö zuʋ̈gblüdhi ꞊va ꞊slɔɔ pë ˗nu mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˗dhɛ ˗sü ˈgü, ˈö ˈkwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈpö kö ˈkwa˗ ꞊slɔɔ.

10. Yesu ˗ya ˗zɔn ˗kɔ ˗kë ˗dhɛ ꞊dhɛ yökë mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˈˈdhiʋ̈ ˗sü ˗yö ö zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü ˗dhi? (Makö 6:​31-34)

¹⁰ ˗Kɔ ˈö Yesu ˗ya ˗zɔn ˗a ˈka ꞊dhɛ yökë mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˈˈdhiʋ̈ ˗sü ˗yö ö zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü ˗dhi, ˗kwaa ˗ga. (Makö 6:​31-34 ˗wo pö.) ˗Dhɛkpaɔyi do ˈka, Yesu waa ö ˗bha bɔmɛn ˗nu ˗an ˈgü ˗kun ga ˗sü ˈka ꞊dedewo. ˗Wo ˗kun ˈdho ˗ni ˈgü ˗dhɛ ˈö mɛn ˗nu ˈwaa ˗bha ˗a ˈgü kö ˈwo wo ˈˈtɛɛpa. ˈˈKɛɛ ˈyö mɛn kpö ꞊va ˗wo ˗lo mü ˗an ˈˈdhiʋ̈, kë ˈˈdhʋ̈ kö Yesu ˗yö wo ꞊klaŋkë. ˗Yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˗be ˈö˗ pö ˗an ˗dhɛ ꞊dhɛ ˗abin, ˈyö sü ꞊dhɛ ˈpë ˈwo dho ˗a kë kö ˗wo ‹pë ˗zian ˗bhö ˈyaa kun ˈdhö.› Ɛɛnˈˈ ˈzü Yesu ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö gagade ꞊plɛ ˈˈkpaan ˗zɔn ˗an ˗dhɛ, ˈö˗ pö ˗an ˗dhɛ ˗wo ˈdho. ˈˈKɛɛ ˈdhɛ ˗kë ꞊dhɛ ˗dhɔ ˈnën kun ˗a ˗blü ˗ni ˈgü bhë, ˗yö «˗ya ˗an ꞊klaŋkë ˗sü ˗bha ˈwɔn ꞊va ˗dede ˈka.» ˗Yö ˗to ˗an ꞊klaŋkësü ˗bha ˈö «ˈˈbin ꞊ya ˈma» ˗sü ˗bha. (Mak. 6:35) ˈˈGbɩɩdhɛ ˈyaa ˗mü ˗be kö ˗ya kë ˈˈdhʋ̈, ˈˈkɛɛ ˗an ˗wëë ˗ya ˗kë ꞊dedewo «yö ˈnën ˗wɔn ˈgü ˈö˗ ˗kë ˈˈdhʋ̈.» ˗Yö kun ˗a ˈˈpiʋ̈ kö ˈö ˗an ꞊klaŋkë ˈyö sü ꞊dhɛ ˗an ˗dhɔ ˗ya ˗kë. Yökë mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˈˈdhiʋ̈ ˗sü ˗kun Yesu zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü dhi ˗ni ˈgü ꞊dedewo.

11. Yesu ˗yö mɛn ˗nu ˗takun ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? (Kpɔɔˈˈ ˈzü pë ˈˈbin ˗bha.)

¹¹ Yesu ˗yö mɛn ˗nu ˗takun ˗an ꞊klaŋkë ˗sü ˈka kö ˗wo ˗Zlan dɔ. ˈˈKɛɛ ˗yö ˗go mü ˈzü ˈö ˗an ˗takun pë ˈˈwɛɛ ˈka. ˗Yö ˗bhöpë ꞊slɔɔ ˗an ˗bha ˈka, ˈö˗ pö ö ˗bha gwëëˈˈ ˗nu ˗dhɛ ˗wa ˗gblü ˗an ˗ta. ˗Yö ö ˗bha gwëëˈˈ ˗nu ꞊klaŋkë yökë mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˈˈdhiʋ̈ ˗sü ˈka. ˗Ya ˗zɔn ˗an ˗dhɛ ꞊dhɛ mɛn ˗bhawɔnyëëpë ˈˈɲan bhɔ ˗sü ˈö mɛn zii ˗kɔ ꞊löö ˗nu ˈdhö ˗a kë ˗ni ˈgü bhë, ˗a ˗wɔn ˗yö ˈˈgbɩɩ˗. ˗Kwa kwa ˗zota ˗kɔ ˈö Yesu ˗bha gwëëˈˈ ˗nu zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü ˗yö ˗dhi ˗a ˈka kö ˗wa wo ˗kɔ ˗da ˗a ˗dhɛ ˗bhöpë ˗nu mɛn ˗nu ˗dhɛ ˗sü ˈka bhë, ˗a ˈgü. (Mak. 6:42) ˗Yö ˗kun ˈwɔnzuan do ˈö˗ ˗zɔn ꞊dhɛ Yesu ˗yö ö ˗zokë mɛn ˗nu ˈˈpiʋ̈ ˈö ˗ʒiö ˗a ˈka ö ˗de ˗ta, ˗a ˈka. Yesu ˗ya ˗kë ˈˈdhʋ̈ ˗kplawo  ˈˈtʋ̈ŋ ˈö˗ ˗kë ˈˈsɛ ˗ta yö ˗a ˈgü. (Mat. 4:23; 8:16) Mɛn ˗nu ꞊klaŋkësü waa ˗an ˗bhawɔnyëëpë ˗nu ˈˈɲan bhɔ ˗sü ˗kun Yesu zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü dhi ˗ni ˈgü ꞊dedewo. Ka ˗de ˈpö ˈka ˈˈwɩ ˗kë mɛn zii ˗kɔ ꞊löö ˈka ˗sü ˗bha, ˈka yökë mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˈˈdhiʋ̈, ka zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü ˗dho dhi.

12. ˈMën ˗kë ˈö kwa dua ˈyaa ˗mü kö ˈkwa˗ pö ꞊dhɛ ˈkwaa ˗mɔn yökë ˗zlanwokɔdhi ˗dhɛ ˗sü ˗bha?

¹² ˈKa˗ yö ꞊dhɛ ˈkaa yö ˈbha kë ˗dhɛ dɔ ˗së ˈka, ka ˈgü ˈya ˗dho ga. ˈYaa za ˈgü ꞊dhɛ ˈˈklʋʋsë ˗nu ˈwo dho ka ˗takun kö ˈka yökë ˗zlanwokɔdhi ˗bha ˈka, ˗wo ka ˗gɔ. ˗Ka ka ˗zota ˗wo ˈö Pɔdhö ˗ya pö 1 Kodhɛngtö 12:​12-30 ˈgü bhë ˗a ˈgü, kö ˈka˗ pö Zoova ˗dhɛ ˗yö ka ˗takun ˈka˗ ˗ya ꞊bhlëë ˈgü. Pɔdhö ˗ya ˗zɔn ˈˈpuu ˈka ˗dhɛ Zoova ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˈˈpɛpɛ ˗wɔn ˗yö ˈˈgbɩɩ˗, ˈö yö ˗së ˈdhö dɔ ˗sü ˈka ˗an ˗kɔ ˈka ˗zlanwokɔdhi ˈgü. Ka ˈti ˗mɔn ˗kë mɛn zii ˗kɔ ꞊löö ˈka ˗sü ˗bha ꞊dɛɛ, ka ˈgü ˈya ˗dho ga. ˗Ka ka ˈgü dɔ ˈˈgbɩɩ˗ ꞊ʒiaan kö ka yökë Zoova ˗dhɛ, ˈka ka ꞊dhegblü ˗nu ˗takun. ˗Yö kë ka ˈˈɲaan ꞊dhɛ mɛn zii ˗nu ˗dho wo ˗zota ka ˗wɔn ˈgü, ˈwo yö ˗nu ˈka ˗mɔn ˗an kë ˗sü ˗bha bhë ˗an dɔ ka ˗kɔ ˈka.—Wlɔ. 12:​4-8.

13. Gagade ˗mɛɛn ˈö ˗gban pë ˈö mɛn zii ˗kɔ ꞊löö dua ˈdhö ˗mü kö ˗ya kë, ˗a ˗bha?

¹³ Pë ˈbha ˈö˗ ˗wɔn ˈgü ˈka ˗mɔn ˗kë mɛn zii ˗kɔ ꞊löö ˈka ˗sü ˗bha, ˗kwaa ˗ga. Pë ˗nu ˈwo˗ ˈˈpiʋ̈ kö mɛn zii ˗kɔ ꞊löö ˗nu ˗wo ˗an kë bhë, kletiɛn ˈˈpɛpɛ ˗mɔn ˗a ꞊vadhɛ kë ˗sü ˗bha. Mɛn ˈˈpɛpɛ kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha kwa ꞊ɲɔɔn Zoova ˈˈsuee, ˈö pë ˗nu mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˗dhɛ ˗sü ˗yö kwa zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü dhi, ˈkwa ˗kë ˈwɔnzuan ˗së ˈka kwa ˈˈtakɔ ˗nu ˈgü. ˈMën kwa ꞊dhegblü gɔɔn˗ dua ˈdhö ˗mü kö ˗ya kë, kë ˈˈdhʋ̈ kö ˗yö kë mɛn zii ˗kɔ ꞊löö ˈka?

ˈMËN ˈKA DHO ˗A KË KÖ ˈKA KË MƐN ZII ˗KƆ ꞊LÖÖ ˈKA?

14. ˈMën ˗tɔ ˗kë mɛn ˈö «꞊bhlëë ˈdho˗ ˗bha» ˗a ˈka ˗sü? (1 Timote 3:​8-10, 12)

¹⁴ ˈPë mɛn dua ˈdhö ˗mü kö ˗ya kë kö ˗yö kë mɛn zii ˗kɔ ꞊löö ˈka, ˗kwaa ˈbha ˗nu ˗ga 1 Timote 3:​8-10, 12 ˈgü. (˗A ˗wo pö.) Mɛn zii ˗kɔ ꞊löö dua ˗mü kö ˗yö kë mɛn ˈö «꞊bhlëë ˈdho˗ ˗bha» ˗a ˈka. ꞊Waa˗ pö ˈˈdhʋ̈, ˗a ˗gɛn ˈnën ˗tɔ mɛn ˈö ˈwɔn ˗nu «˗kë ˗së ˈka ˈö mɛn ˗nu ꞊bhlëë ˗ya.» ˗A ˗gɛn ˈyaa ˈnën ˈtɔ ꞊dhɛ ka dua ˈyaa ˗mü kö ˈka ˈˈyɩɩto ɛɛnˈˈ ˈka ˗wɛɛ dɔ. (Eccl. 3:​1, 4) ˈˈKɛɛ ˗a ˗mɛn dua ˗mü ꞊ʒiaan kö yö ˈwo˗ dɔ ˗a ˗kɔ ˈka bhë ˗ya ˗wɔn ˈkun ˈˈgbɩɩ˗, ˗ya kë ˗së ˈka. ꞊Ya kë ꞊dhɛ yö ˈwo˗ dɔ ka ˗kɔ ˈka bhë ka˗ ˗kë ˗a kë ˗kɔ ꞊dede ˈka ˗kplawo, kwa ꞊dhegblü ˗nu ˗dho ˈdhaŋ˗ bho ka ˈˈdhiʋ̈ ˈwo ka ꞊bhlëë ˗ya.

15. ˈMën ˗tɔ ˗a ˗mɛn «ˈnɛɛga ˈyaa ꞊plɛ» ɛɛnˈˈ «ˈyaa ꞊flü ˗bhö»?

¹⁵ ˗A ˗mɛn «ˈnɛɛga ˈyaa ꞊plɛ.› ˗A ˗gɛn ˈnën  ˗tɔ ˗yö gagade ˗pö ˈö ˈwɔn kpɛnŋdhö ˗kë, ˈwo ˈdhaŋ˗ bho ˗a ˈˈdhiʋ̈. Ka dua ˗mü kö ˈka ˈto ka ˗wo ˗ta, ˈö ˈkaa ˈˈkpënŋ kë mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˗gɔ. (Prov. 3:32) ˗A mɛn ‹ˈyaa ꞊flüpë ˗bhö.› ˈYaa mɛn ˗nu ˗ta ˗bhö ˈwëë mɛɛnˈˈ ˗sü ˈgü. ˗Ya ˈgo mü ˗yö ˈwëëga ˈkun ˗dhɛ ˗dɔ. Ka dua ˈyaa ˗mü kö ˈka ka ˈˈtɔŋdë ˗nu ꞊flüü ˗bhö ˗zlanwokɔdhi ˈgü.

16. (1) ˈMën ˗tɔ ‹ˈyaa we ꞊va mü›? (2) ˈMën ˗tɔ ˈpö ˗a zuʋ̈ˈˈ «ˈyaa za dɔ ˗a ˗bha»?

¹⁶ ˗A ˗mɛn ‹ˈyaa we ꞊va mü.› ˗A ˗gɛn ˈnën ˗tɔ ka dua ˈyaa ˗mü kö ˈka we mü ˗yö ʒiö ꞊gɔɔ ɛɛnˈˈ kö mɛn ˗nu ˗wo ka dɔ ꞊dhɛ we ˈˈgblʋ̈gblʋ̈ mü ˗mɛn ˈdhö. ˗Ya ˈgo mü, ka zuʋ̈ˈˈ ‹ˈyaa za dɔ ka ˗bha› ˈyö sü ꞊dhɛ ka ˗to Zoova ˗bha ˈtɔŋ˗ ˗nu ˈˈpiʋ̈. ˈKö ˗kë ˗ʒiaanwo ꞊dhɛ ˈwɔn yaa kë ˗dhii ˗yö ka ˗bha, ˗mlɛɛn ˗së ˗yö kaa Zoova ka ꞊zinŋgü, ˈka zuʋ̈waannusü ꞊slɔɔ.

17. ˗Wo kwa ꞊dhegblü gɔɔn˗ «ˈgü dan ˗ni ˈgü» ˗yö ˗dho ˗a ˗zɔn ꞊dhɛ ˈö ˈdhaŋ˗ ˗bho ˗a ˈˈdhiʋ̈ ˗mɛn ˈka ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? (1 Timote 3:10; kpɔɔˈˈ ˈzü pë ˈˈbin ˗bha.)

¹⁷ ‹˗Wa ˗mɛ ˈgü dan ꞊kö ˗blɛɛsü.› ˗A ˗gɛn ˈnën ˗tɔ ꞊dhɛ mɛn zii ˗nu ˗wa yö dɔ ˗a ˗kɔ ˈka ˈsaadhö ˈwo˗ yö ꞊dhɛ ˗ya ˗kë ˗së ˈka, ˈwo ˈdhaŋ˗ bho ˗a ˈˈdhiʋ̈. ˈDhɛ ˈˈdhʋ̈ mɛn zii ˗nu ˗wa yö dɔ ka ˗kɔ ˈka, ˗ka ˈto ˗an ˗bha ˗dhioo ˗nu ˈˈpiʋ̈. ˗Ka ˈto ˈpö ˗dhioo ˗nu ˈwo go Zoova ˗bha ˗kɔlokota ˈgü bhë, ˗an ˈˈpiʋ̈. ˗Ka yö ˈö ˈˈdhʋ̈ ˗a kë ˗kɔ waa ˈˈtʋ̈ŋ ˈka dho ɲën ˗a ˈka bhë, ˗an dɔ ˗së ˈka. Ka yökë ˗ni ˈgü ka ꞊sɔbhɛɛ ˈka, ˗zlanwokɔdhigümɛn ˗nu ˗wo ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo˗ ˈsuan˗ bho. Mɛn zii nu, ˗ka pë ˈˈpɛpɛ kë kö kwa ꞊dhegblü gɔɔn˗ ˗nu ˈö ˗wa bɔ ˈˈyi ꞊bhaa bhë, ˈka ˗an ˗kian. (1 Timote 3:10 ˗wo po.) Kwa ꞊dhegblü gɔɔn˗ ˗nu ˈö ˗wa bɔ ˈˈyi ꞊bhaa ˈö ˈwo ꞊kun ˈnën ˈsɛɛn˗ ˗nu ɛɛnˈˈ wlüünën ˗nu ˈka, ˗wo ka ˗bha ˗zlanwokɔdhi ˈgü ˗ee? ˗Wo Biblö ꞊draan wo ˗de ˈˈpiʋ̈ ˗sü ˈwɔnzuan ˗së ˈka ˗ee? ˗Wo ˈwɔn ˗daa ˗nu ˗kë ˗bhɔkwëë ˗nu ˗ta ˈwo ˗zlanwopö ˗kplawo ˗ee? Yö ˗nu ˈwo dan ˗an ˗kwɛ waa ˈwɔn ˗nu ˈwo˗ ˈgü ˗an ˈka, ˗kaa dɔ nu ˗an ˗dhɛ. ˈKa˗ kë ˈˈdhʋ̈, ka ˗dho ˗an ˈgüdan. ꞊Taabha ˗an ˗zo ˗yö ˗gban ˗ni ˈgü, ˗wo ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo ˗kë mɛn zii ˗kɔ ꞊löö ˗nu ˈka.

18. ˈMën ˈtɔ ‹꞊sɔng ˈbha ˈyaa˗ ˗mɛ ˗bha?›

¹⁸ ‹꞊Sɔng ˈbha ˈyaa˗ ˗mɛ ˗bha.› ˗A ˗gɛn ˈnën ˗tɔ ꞊dhɛ ˗a ˗mɛn ˗yö ˈti ˈwɔn yaa ꞊gbɔɔnsü ˈbha kë. ˈˈKɛɛ ˗wo ꞊mɔɔn˗ ˗bha ꞊ʒianwo ˈwo ꞊suawɔn ˗nu dɔ ˗a ˗mɛn ˗bha. Yesu yö ꞊dede ˗wo ꞊suawɔn ˗dɔ ˗a ˗bha, ˈö˗ pö ꞊dhɛ ˗wo ˗dho ˗a kë ˈˈdhʋ̈ ˈpö kletiɛn ˗nu kwa ˈka. (Zan 15:20) ˈˈKɛɛ ka ˈˈtakɔ ˗ya kë ˈˈslʋ̈ʋ̈slʋ̈ ˗kplawo ꞊dhɛ Yesu dhö, ka ˈtɔ ˗së ˗dho ˈto ˗zlanwokɔdhi ˈgü.—Mat. 11:19.

19. ˈMën ˗tɔ ‹dhe do ˗bha ˗kë ˗a ˗mɛn ˗gɔ» ˗sü?

 ¹⁹ ‹Dhe do ˗yö kë ˗a ˗mɛn ˗gɔ.› Zoova ˈnën nu ˈkosüsü ˗blɛɛsü ˈka, ˈö˗ pö ꞊dhɛ gɔɔn˗ waa dhebɔ ˈnën ˗an dua ˈdhö ˗mü kö ˗wo wo ˈkosü. Pë ꞊dede ˈö kletiɛn ˗nu ˈkwa˗ ˗kë, ˈyö bhë. (Mat. 19:​3-9) Gɔɔn˗ ˈö kletiɛn ˈka, ˗a dua ˈyaa ˗mü kö ˗yö ˈˈɲangüyaa kë toŋtoŋdhö. (Ebl. 13:4) ˈˈKɛɛ pë ˈbha ˗yö ˗dhö ˈö˗ dua ˈdhö ˗mü kö ˗ya kë. ˗A dua ˗mü kö ˗yö ˈto ˗klu ˗sü ˈka ö ˗bha dhebɔ ˗bha. ˈYa ˗dho ö ˈˈɲan kë dhebɔ ˈˈwɛɛ ˗bha toŋtoŋdhö.—Job 31:1.

20. ˈKɔdë ˗nu «˗kɔ ˗yö ꞊mɔɔ woo ˈkɔɔ ˗wɔn ˗bha» ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

²⁰ ˗Wo kë «ˈmɛ ˈö˗ ˗nu ˗bha ˈnë ˗nu ˈwo˗ ˗nu ˗wo ma, ˈö˗ ˗nu ˗kɔ ˗yö ꞊mɔɔ woo ˈkɔɔ ˗wɔn ˗bha ꞊në˗ ˈka.» ˈKa kë ˈkɔdë ˈka, ka dua ˗mü kö ˈka ka ˗bha yö ˗wɔn ˈkun ˈˈgbɩɩ˗, ˈka ˈˈdhiʋ̈sü ˗Zlan ˗dhɔkë ˈkɔɔ ˗sü ˈka ˗kplawo. Ka ˗bha ˈkɔdhigümɛn ˗dhɛ ˈö ˗dhö kaa˗ ˗nu ˗ka ˗zlanwopö ka ˈkwëë˗ zoodhö zoodhö. ˗Ka ka ˗bha ˈnën ˗nu ˗takun kö ˗wo ꞊mlɛɛn ˗da waa Zoova wo ꞊zinŋgü. (Efɛ. 6:4) Gɔɔn˗ ˈö ö ˗zokë ö ˗bha ˈkɔdhigümɛn ˗nu ˈˈpiʋ̈ bhë, ˗ya ˗zɔn ꞊dhɛ ö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈpö kö ˈö ö ˈˈɲan ˈto ˗zlanwokɔdhi ˗bha.—1 Tim. 3:5.

21. ˗Ya kë ꞊dhɛ ka ˈti kë mɛn zii ˗kɔ ꞊löö ˈka ꞊köŋ, ˈmën ˈka ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈka˗ kë?

²¹ Yi ꞊dhegblü gɔɔn˗ ˗nu ˗ya kë ꞊dhɛ ka ˈti kë mɛn zii ˗kɔ ꞊löö ˈka ꞊köŋ, ˗ka ˈwɔn ˗gɔ ˈö yö ˗a ˗wo pö ˗së ˈka kö ˈka bhɛɛˈˈ Zoova ˗dhɛ. ˈPë ka dua ˈdhö ˗mü kö ˈka˗ kë, kë ˈˈdhʋ̈ kö ˈka kë mɛn zii ˗kɔ ꞊löö ˈka bhë, ˗kaa draanˈˈ kö ˈka ka ˈgü dɔ ˈˈgbɩɩ˗ ˈka˗ ˗ya ꞊bhlëë ˈgü. Zoova ˗dhɔ waa ka ꞊dhegblü ˗nu ˗dhɔ ˈö ka ˈgü, ˗ka ka ˗zota ˗a ˈgü. ˗Ka yökë ˗an ˈˈdhiʋ̈ ˗sü ˗dhɔ ˗dadhiʋ̈. (1 Piɛ. 4:​8, 10) ˗Ka pë ˈˈpɛpɛ kë kö ˈka kë mɛn zii ˗kɔ ꞊löö ˗nu ˈka, kö zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü ˗dhi ˈö go ö ꞊dhegblü ˗nu ˗takun ˗sü ˈgü ˗yö kë ka ˗gɔ. Kö Zoova ˗yö ˈdhuëë˗ ˈkpɔ ka ˗bha, ˈka kë mɛn zii ˗kɔ ꞊löö ka bhë ˈaa ˗yö kë!—Fdh. 2:13.