1-2. Mɛn ˗nu ˗wa ˈwɔn yaa kë kwa ˈka, kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa ˗kë kwa ˗de ˈgü ꞊dhɛ?

 YESU ˗yö ˈwɔnzuan do ˈö ˗gban ꞊gɛɛndhe ˈwo kun ˈwɔn yaa kë ˗ni ˈgü ˗a ˈka, ˈö ˗fɛɛ ˗ya zakanmɛn do ˗bha kö ˗yö ö ˗bha za dhi ˗a ˗wɔn ˗blɛɛ. ˗Kɔ ˈö dhebɔnën ˗yö ˗kë ˗a ˈka ö ˗de ˈgü bhë Yesu ˗bha gwëëˈˈ ˗nu ˗wa ˈgüman, ˈyö sü ꞊dhɛ ˈˈtʋ̈ŋ ˈö ˈˈdhʋ̈ ˗a ˈgü mɛn ˗nu ˗kun ˈwɔn yaa kë ˗ni ˈgü mɛn ꞊vadhɛ ˈka. (Dhu. 18:​1-5) ꞊Dɛɛ ˗kɔ ˈö dhebɔnën ˗yö ˗kë ˗a ˈka ö ˗de ˈgü kwa˗ ˈgüman ˈpö, ˈyö ˗tɔ ꞊dhɛ ˗ya kë ꞊shiöŋ mɛn ˗nu ˗wo ˈwɔn yaa ˗kë kwa ˈka.

² ˈˈKpɔnŋtaadhɛ ˈkwa˗ ˗bha yö ˗yö pa ˗sü ˈka za yaa ˗dɔ mɛn ˗bha ˗sü, ˈˈgblüyaakësü waa ˗zota ö ˗de ˗wɔn ˈgü ˗sü ˗an ˈka. (Eccl. 5:8) ˈˈKɛɛ kö kwa ꞊dhegblü do ˗yö ˈwɔn yaa kë kwa ˈka, ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö mën kwa ˈka ꞊dedewo. ˈKö ˗kë ˈˈdhʋ̈, kwa ꞊dhegblü ˗nu ˈwaa˗ ˈˈpiʋ̈ kö ˈwo pë ˈˈdhiʋ̈˗ kë kwa ˈka wo ˗de ˈˈɲaan ꞊dhɛ ˗gban kwa ˗gɔ ˗mɛn ˗nu ˈdhö. ˈWɔn yaa kë ˗dhii ˈnën ˗an ˗blü ˗a ˗kë ˈˈdhʋ̈ ˗sü ˗bha. ˗A ˗wɔn ˈgü, kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa ˗gleŋ ꞊va ˈsü ˈpë Yesu ˗ya ˗kë kö mɛn ˗nu ˗wa ˗gban ˗a ˗gɔ bhë, ˗a ˈgü. ˈKwa kwa zuʋ̈ˈˈ kë ˗saa mɛn ˗nu ˈwo ˗gban kwa ˗gɔ ˗an ˈˈpiʋ̈, kwa ˗dho ˗mɔn ˗a ˗kë ˈˈdhʋ̈ ˗sü ˗bha ˈpö kwa ꞊dhegblü ˗nu ˈˈpiʋ̈. ˈˈKpɔnŋtaamɛn ˗nu ɛɛnˈˈ kwa ꞊dhegblü ˗nu ˗wa ˈwɔn yaa kë kwa ˈka, Zoova ˗kë ö ˗de ˈgü ꞊dhɛ? ˗Yö ö ˈˈtʋ̈ŋ ˗kë kwa ˈgü ˗ee?

3. Mɛn ˗nu ˗wo saanˈˈ wɔ ˗ni ˈgü kwa ˗ta, Zoova ˗ya ˗yö ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? ˈYö ˈmën ˗kë?

³ Zoova ˗ya ˈˈpiʋ̈ kö mɛn ˗nu ˗wo kwa ˈsü ˗së. ˗Ya ˈgo mü ˗wo saanˈˈ wɔ ˗ni ˈgü kwa ˗ta, ˗ya ˈwɔn ˗dɔ. Biblö ˗ya ˗pö: «ˈWɔn kpɛnŋdhö ˗dhɔ ˗yö Zoova ˗kë.» (Ps. 37:28) ˗A ˗wɔn ˈgü, Yesu ˗yö kwa ˗zogban ꞊dhɛ ‹Zoova ˗dho kwa ˗ta ˗za dɔ› ö ˈˈtʋ̈ŋ ˗së ˗bha. (Dhu. 18:​7, 8) ˗A yi ˈyaa mü ꞊gblɛɛn ˈzü kö ˗yö saanˈˈ waa ˈwɔn ˗nu ˈö ˈwaa kpɛnŋdhö ˈwo ˗an kë ˗ni ˈgü kwa ˈka bhë, ˗an ꞊gban bho ˈˈshia˗.—Ps. 72:​1, 2.

4. ˗Mën ˗nu ˈö Zoova ˗yö bɔ ˗an ˗ta ꞊dɛɛ ˈö kwa ˗takun?

 ⁴ Kwa dua ˗mü kö ˈkwa kwa ˈˈɲan ˈto ˈˈtʋ̈ŋ ˈö Zoova dho ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˈˈpɛpɛ bho ˗a ˈka ˈˈshia˗ bhë, ˗a ˗gɔ. ˈˈKɛɛ ˈˈsanni ˗a ˈˈtʋ̈ŋ ˈö ˈˈdhʋ̈ ˗yö ˗wo mɛn ˗nu ˗wo ˈwɔn yaa kë ˗ni ˈgü kwa ˈka, Zoova ˗yö kwa ˗takun. (2 Piɛ. 3:13) ˗Wo ˈwɔn yaa kë ˗ni ˈgü kwa ˈka, ˗kɔ ˈkwa dho ˗a ˗yɔ bɔ ˗a ˈka Zoova ˗ya ˗zɔn kwa ˗dhɛ kë ˈˈdhʋ̈ kö ˈkwa ˗dho ˗da ˈwɔn yaa ˗ʒian ˗ta. Zoova ˗yö ˗bɔ ö Gbö ˗bha ˈwɔnzuan ˗ta kö mɛn ˗nu ˗wo ˈwɔn yaa kë ˗ni ˈgü kwa ˈka, ˈkwa˗ ˗kun kwa ˗bha ˗kɔ dɔ. ˗Yö ˗bɔ ˗dhioo ˈbha ˗nu ˗ta Biblö ˈgü kö ˗wo kwa ˈˈklʋʋbhɔ ˗ni ˈgü, ˈpë ˈkwa dho ˗a kë ˈkwa˗ dɔ.

˗WO ˈWƆN YAA KË ˗NI ˈGÜ KWA ˈKA, ˈMËN ˈKWA DHO ˗A KË?

5. ˗Wa ˈwɔn yaa kë kwa ˈka, ˈmën ˗kë ˈö kwa dua ˈdhö ˗mü kö ˈkwa kwa ˗zokë kwa ˈwɔn kë ˗kɔ ˗nu ˈˈpiʋ̈?

⁵ Mɛn ˗nu ˗wa ˈwɔn yaa kë kwa ˈka ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö mën kwa ˈka ꞊dedewo, ˈö kwa zuʋ̈ˈˈ ˗gi. (Eccl. 7:7) ˗Yö ˗kë ˈˈdhʋ̈ ˈpö ˗klu ˗Zlan ˗bha ˗mɛn ˗nu ˈwo ˗kë ꞊dhɛ Zɔbö waa Abakukö ˗an ˈdhö bhë, ˗an ˈka. (Job 6:​2, 3; Hab. 1:​1-3) ˈWɔn ˗bha ˗mën mɛn ˈka ˗sü ˈyaa ˈya˗, ˈˈkɛɛ ˈˈtʋ̈ŋ ˈö ˈˈdhʋ̈ ˗a ˈka kwa dua ˗mü kö ˈkwa ˈwɔn ˗nu kë kwa ˈsuan˗ ˈka kë ˈˈdhʋ̈ kö ˈkwa ˗dho ˈwɔn yaa kë.

6. ˗Gleŋ ˗mɛɛn ˈkwa˗ sü Asalɔn ˗bha ˈwɔnzuan ˈgü? (Kpɔɔˈˈ ˈzü pë ˈˈbin ˗bha.)

⁶ Mɛn ˈbha ˗ya pë ˈˈdhiʋ̈˗ kë kwa ˈka ɛɛnˈˈ kwa dhɔɔbhamɛn do ˈka, kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa˗ ˈˈslö ꞊mɛɛn kö ˈkwa˗ ˈˈyoo bho ˗a ˗gɔ. ˈˈKɛɛ ˗a ˗kë ˈˈdhʋ̈ ˗sü ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈpö ˈö ˈwɔn ˈö bhë ˗a ˗dadhiʋ̈. ˗Kwa ˗gblüdë Davi gbö Asalɔn ˗bha ˈwɔnzuan ˗ga. ˈDhɛ ꞊dhegblü Amönɔnö ꞊gɔɔn ˗a ˈzlaa˗ ˈnëndhe Tama ˈka, ˗yö ˗mën ˗a ˈka ꞊dedewo. ˗Zlan ˗bha ˈtɔŋ˗ ˈö Moizö ˗ya ˗bɛn zë bhë ˗a ˈgü, ˗an dua ˗mü ˗be kö ˗wo Amönɔnö zë. (Lév. 20:17) ˈKö ˗kë ꞊dhɛ ˈwɔn ˈö bhë ˗yö ˗shiö Asalɔn ˗dhɛ, ˈyaa ˈnën ˈö dho Amönɔnö zë.—2 Sam. 13:​20-23, 28, 29.

7. ˈDhɛ psaume ˗bɛnzëmɛn do ˗yö ˗kpan ˈwɔn ˗nu ˈö ˈwaa ˗së ˗an ˗bha, ˗yö ˗kë ö ˗de ˈgü ꞊dhɛ?

⁷ Mɛn ˗nu ˗wa pë yaa kë ˗wo ˈti ˈwɔn bho ˗an ˈgü, kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa kwa ˗zota ꞊dhɛ ˈwɔn ˗së kë ˗sü ꞊trɔɔn ˈyaa ˈdhö. Zoova ˗dhɔkëmɛn do ˗ya ˗yö ꞊dhɛ ˈwɔnyaakëmɛn ˗nu ˗kun ˈwɔnsëkëmɛn ˗nu saanˈˈ ˗kë wo ˗ni ˈgü, ˈˈkɛɛ ˗a ˈwɔnyaakëmɛn ˗nu ˈwo ˈˈdhʋ̈ ˗an ˗bha ˗tosɛta ˗kun ˗së. ˗A ˗wɔn ˈgü, ˗ya ˗pö: «˗Wo ˈwɔnyaakëmɛn ˗nu ˈka, ˈˈkɛɛ ˗an ˗bha ˗tosɛta ˗yö ˗së ˗kplawo.» (Ps. 73:12) ˈWɔn ˗nu ˈwo kun ˗an kë ˗ni ˈgü ˈˈdhʋ̈ ˗an ˗wɔn ˈgü, ˗a ˈgü ˗yö ga ˈö˗ pö ö ˗de ˗dhɛ ꞊dhɛ ˗a ˗dhɛ ˈyaa ˗bha kö ˈö  Zoova ˗dhɔkë. ˗Ya ˗pö: «A ˗kun ˗a ˈˈpiʋ̈ kö ˈa˗ ˈgüman. N zuʋ̈ˈˈ ˈˈdhiʋ̈ ˗kun ˈˈtɛ ˗ni ˈgü.» (Ps. 73:​14, 16) ˗Ya ˗pö ˈzü: «˗A ˗wɔn ˗to ˈˈtɩtɩ kö n ˗gɛn ˗yö ˗go ˗Zlan ˗bha ʒiaan ˗ta. Pë ˈnën ˈˈtɩtɩ ˈnën dho n ˗puö ˗be.» (Ps. 73:2) Pë ꞊dede ˈö kë kwa ꞊dhegblü Alübɛto ˈka, ˈyö bhë.

8. ˈWɔn yaa ˈwo˗ ˗kë kwa ꞊dhegblü do ˈka, ˗ya ˗blü ˗mën kë ˗sü ˗bha?

⁸ Kwa ꞊dhegblü ˈbha ˗nu ˗wo ꞊suakë Alübɛto ˗bha ꞊dhɛ ˗ya ˗zlanwokɔdhi ˗bha ˈwëëga ꞊kwaan. ˗A ˗wɔn ˈgü, ˗wa ˗bho mɛn zii ˗dhɛ ˈgü ˈö ˈdhɛ ˗zlanwokɔdhigümɛn ꞊vadhɛ ˗wa man, ˈwaa kun Alübɛto ꞊bhlëë ˗ya ˗ni ˈgü ˈzü. ˗Ya ˗pö: «ˈWɔn ˗yö ˗shiö n ˗dhɛ ˈö n ˈgü ˗yö ga ꞊dedewo.» ˗A ˈgü ˗yö ˗ga ˈö ˗kan ˗zlanwopösü ˗bha ˗kwɛ ˈˈsoodhu ˈˈpiʋ̈. ˈWɔnzuan ˈö bhë ˗ya ˗zɔn ꞊dhɛ ˗wa ˈwɔn yaa kë kwa ˈka ˗ya ˗shiö kwa ˗dhɛ ˗ya ʒiö˗ ˈka ö ˗naan ˈgü, pë do ˈö bhë ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗kë kwa ˈka ˈpö.

˗KWA ˈTO YESU ˗BHA ˈWƆNZUAN ˈˈPIƲ̈, ˈKWA ˈWƆN YAA ˈKUN KWA ˗BHA

9. ˈWɔn yaa ˗mɛɛn ˗nu ˈö Yesu ˗yö ˗an kun ö ˗bha? (Kpɔɔˈˈ ˈzü pë ˈˈbin ˗bha.)

⁹ Yesu ˗yö ˈwɔn yaa ˗kun ö ˗bha ˗sü ˈwɔnzuan ˗së ˗to kwa ˗gɔ. Mɛn ꞊vadhɛ ˈö dho ˈö yö˗ ˈka ˗a ˗de ˗bha ˈkɔdhigümɛn ˗nu ˗ta, ˗wo ˈwɔn yaa ˗kë ˗a ˈka. ˗A ꞊dhegblü ˗nu ˗wa ˗pö ꞊dhɛ ˗ya kë slaamɛn ˈka, ˈö ˗zlanwo ˗gɔdhiʋ̈mɛn ˗nu  ˗wa pö ˈpö ꞊dhɛ waa ˗zuu yaa ˗nu ˗wo wo ˈkwëë˗. Wlɔmö ˈˈsɔdha ˗nu ˗wo ˗wɛɛ ˗dɔ ˗a ˗bha ˈwo˗ ˗man, ˈwo dho ˗ʒiaanwo ˈwo˗ zë. (Mak. 3:​21, 22; 14:55; 15:​16-20, 35-37) ˈDhɛ ˈwo kun ˗a saanˈˈ ˗kë wo ˗ni ˈgü, Yesu ˈti ˈwɔn yaa kë toŋtoŋdhö. ˗Gleŋ ˗mɛɛn ˈö˗ ˗da kwa ˗bha?

10. Yesu ˗yö ˈwɔn yaa ˗nu ˗kun ö ˗bha ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? (1 Piɛdhö 2:​21-23)

¹⁰ ˗Bhö 1 Piɛdhö 2:​21-23 ˗wo pö. a Yesu ˗yö ˈwɔnzuan ˗së ꞊dede ˗to kwa ˗gɔ kö ˈˈtʋ̈ŋ ˈwo kwa saanˈˈ ˗kë wo ˗ni ˈgü ˗a ˈka, ˈkwa ˈto ˗a ˈˈpiʋ̈. ˈˈTʋ̈ŋ ˈö dho dhiaŋzë ˗a ˈka waa ˈˈtʋ̈ŋ ˈö dho dɔ ˗a ˈka ö ˈˈtun, ˗yö ˗an ˗dɔ. (Mat. 26:​62-64) ˈˈTʋ̈ŋ ˈbha ˗nu ˈka ˗wa ꞊suawɔn ˗nu dɔ ˗a ˗bha, ˈyaa ˈˈwɩ. (Mat. 11:19) ꞊Yaa˗ pö ˈö dhiaŋzë, ˈyaa ˈˈsi bho ɛɛnˈˈ ˈyaa pö ˈö ˈˈsuʋ̈ ˗da ö ˈˈklʋʋbhɔmɛn ˗nu ˈgü. Yesu ˗kɔ ˗yö ˗mɔn ö ˗de ꞊sɔnŋ ˗bha, ˈyö sü ꞊dhɛ «˗yö ö ˗dɩ ˗wɔn ˗wɔ [˗Zlan] ˈö za dɔ mɛ ˗bha tɛan˗ ꞊në˗ ˗ta ˈö ˈyaa bɔ mɛ ˈka ꞊flü ˗ta bha ꞊në˗ ꞊kwɛng.» Yesu ˗kun ˗a ˈwɔn dɔ ˗ni ˈgü ꞊dhɛ ˈwɔn yaa ˈˈpɛpɛ ˈwo kun ˗a kë ˗ni ˈgü ö ka bhë, Zoova ˗ya ˗yö. ˗Yö ˈdhaŋ˗ ˗bho ꞊dhɛ Zoova ˗dho ˈwɔn yaa ꞊gban bho ˈˈshia˗ ö ˈˈtʋ̈ŋ ˗së ˗bha.

11. ˗Kɔ ˗mɛɛn ˈkwa dho kwa ˗zokë ˗a ˈka kwa ˈˈdhiwo ˈˈpiʋ̈? (Kpɔɔˈˈ ˈzü pë ˈˈbin ˗nu ˗bha.)

¹¹ Mɛn ˈbha ˗ya ˈwɔn yaa kë kwa ˈka, kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa ˈto Yesu ˗bha ˈwɔnzuan ˈˈpiʋ̈ ˗zokë kwa ˈˈdhiwo ˈˈpiʋ̈ ˗sü ˈka. ˈˈTʋ̈ŋ ˈbha ˗nu ˈka, kwa ˗bhawɔn ˈyaa yö ˈˈwɩ ˗sü ɛɛnˈˈ pë ˈbha kë ˗sü ˗bha, ˈyö sü ꞊dhɛ ˈwɔn yaa ˈwo˗ ˗kë kwa ˈka ˈyaa ˈgbɛ. ˗Ya kë ˈzü ꞊dhɛ ˈkwa ˈwɔn ˈbha blɛɛˈˈ ˗yö ˗dho ˈwɔn ˈö bhë ˗a ˗dadhiʋ̈, kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa dɔ kwa ˈˈtun. (Eccl. 3:7; Zak. 1:​19, 20) ˈˈKɛɛ ˈˈtʋ̈ŋ ˈbha ˗nu ˈka ˈpö, kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö mɛn ˈbha ˈwo ˈwɔn yaa kë ˗ni ˈgü ˗a ˈka ˈkwa ˗ta ˗wɔn blɛɛˈˈ ɛɛnˈˈ ˈkwa kwa ˗bha ˗zoyödhe ˗takozë. (Këw. 6:​1, 2) ˈKwa˗ pö  ˈkwa˗ kë ˈˈdhʋ̈, kwa dua ˗mü kö ˈkwa ˈwɔn blɛɛˈˈ ꞊dhɔŋsü ˈka mɛn ˗nu ꞊bhlëë ˈgü.—1 Piɛ. 3:15. b

12. Kwa kwa ˗de ˗wɔn ˗wɔ ‹˗Zlan ˈö za dɔ mɛ ˗bha tɛan˗ ꞊në˗ ˗ta bha ꞊në˗ ꞊kwɛng› ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

¹² Kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈzü ˈkwa ˈto Yesu ˗bha ˈwɔnzuan ˈˈpiʋ̈ ‹ˈkwa kwa ˗dɩ ˗wɔn wɔ ˗Zlan ˈö za dɔ mɛ ˗bha tɛan˗ ꞊në˗ ˗ta ꞊në˗ ꞊kwɛnŋ.› Mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˗wa za yaa dɔ kwa ˗bha ɛɛnˈˈ ˗wa ˈwɔn yaa kë kwa ˈka, ˗yö kë kwa ˈˈɲaan ꞊dhɛ gagade ö˗ ˈgü Zoova ˗ya ˗dɔ. ˗A ˈwɔn dɔ ˗sü ˈö ꞊dhɛ Zoova ˗dho ˗a ˈˈɲan bhɔ ˗kɔ ˗së kë bhë, ˗yö kwa ˗takun ˈkwa˗ kun kwa ˗bha. ˈKwa kwa ˈˈɲan ˈto Zoova ˗gɔ kö ˗yö ˈwɔn ˗nu ˈwo ˈˈdhʋ̈ ˗an baaˈˈ, ˈwɔn ˈti ˗dho ˗shiö kwa ˗dhɛ ˗kplawo ɛɛnˈˈ kwa ˈti ˗dho mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˗san zë. ˈYö sü ꞊dhɛ kwa ˈto ˗naandhe ˈgü ˗an ˗bha ˗kplawo, kwa ˗dho ˈwɔn yaa kë ˈö zuʋ̈gblüdhi ˗yö go kwa ˗gɔ, ˗ya ˈgo mü ˈö kwaa Zoova kwa ˗bha ˗mlɛɛn ˗yö ꞊shiö.—Ps. 37:8.

13. ˈMën dho kwa ˗takun kö ˈkwa ˈwɔn yaa ˗nu ˈkun kwa ˗bha zuʋ̈saadhɛ ˈka?

¹³ Gagade ˗mü ꞊dhɛ ˈkwaa ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö ˈkwa ˈto Yesu ˗bha ˈwɔnzuan ˈˈpiʋ̈ ˈkpakpadhö, ˈyö sü ꞊dhɛ ˈˈtʋ̈ŋ ˈbha ˗nu ˈka kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa ˈwɔn ˈbha kë ɛɛnˈˈ blɛɛˈˈ ˈö ꞊taabha ˈö mën kwa ˈka. (Zak. 3:2) Ɛɛnˈˈ ˈzü ˈˈtʋ̈ŋ ˈbha ˗nu ˈka, ˈwɔn yaa ˈö mɛn ˗nu ˗wa ˗kë kwa ˈka bhë ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö mën kwa ˈka ˈö to˗ ˈka ˈˈdhʋ̈ ˈö yö˗ ˈka ˈˈkpɔnŋtaadhɛ yaa ˈö yö ˗a ɲën ˗yi ˗bha. ꞊Ya kë ꞊dhɛ ˈwɔn suu ˈö bhë ka˗ ˈgü, ˗kaa ˈwɔn dɔ ꞊dhɛ Zoova waa Yesu ˗wa ˗yö, ˈyö sü ꞊dhɛ Yesu ꞊dede ˗ya bɔ ˗a ˈgü. (Ebl. 4:​15, 16) ˗Ya ˈˈkan Yesu ˗bha ˈwɔnzuan ˗së ˗to kwa ˗gɔ ˗sü ˗bha, Zoova ˗yö ˗dhioo ˗nu ˈwo dho kwa ˗takun kö ˈwɔn ˗nu ˈö ˈwaa ˗së ˈkwa ˗an ˈkun kwa ˗bha bhë, ˗an ˗nu kwa ˗dhɛ ˈpö. Biblö ˈˈɲan ꞊plɛ ˈwo Wlɔmö ˈsëëdhɛ ˗be ˈgü ˈwo ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö ˗wo kwa ˗takun, ˗kwa ˗an ˗ga.

«ˈK[W]A ˈDHO K[W]A ˗DE ˗WUN ˗TA ˗KO ZË»

14. ˈMën ˗tɔ ‹˗kwaa ˈto ˗Zlan ˗gɔ kö ˗a ˗bha ˗naanzuëdhe ˗ya kë?› (Wlɔmö 12:​19, NTBL)

¹⁴ ˗Bhö Wlɔmö 12:19 NTBL, ˗wo pö. De ˗bha «˗naazuëdhe» ˈö bɔmɛn Pɔdhö ˗ya ˗wɔn ꞊blɛɛ? ˗Yö ˗we Zoova ˗bha ˗naanzuëëdhe ˈka. ˗Kwa ˗naanzuëëdhe ˈto Zoova ˗gɔ kö ˗yö ˈwɔn ˈö kwa ˗ta ˗a ˈˈɲan bhɔ ö ˈˈtʋ̈ŋ waa ö ˈˈɲan bhɔ ˗kɔ ˗së ꞊dede ˈka. ˈDhɛ ˈwo ˈwɔn yaa ˗kë kwa ꞊dhegblü do ˈwo˗ ˗dhɛ Zan ˗a ˈka, ˗ya ˗pö. «N dua ˗mü kö ˈa n ˗de ˈkun ˗naanzuëëdhe ˗gɔ kö ˈman ˗dho ˈwɔn yaa kë. ˈYaa kun ˈˈplëëplë, ˈˈkɛɛ Wlɔmö 12:19 ˗yö n ˗takun kö ˈa n ˈˈɲan ˈto Zoova ˗gɔ.»

15. ˈMën ˗kë ˈö ˗së kö ˈkwa ˈwɔn ˗nu ˈto Zoova ˗gɔ ˗yö ˗an ˈˈɲan bhɔ?

¹⁵ ˈKwa ˈwɔn ˗nu ˈto Zoova ˗gɔ kö ˗yö ˗an baaˈˈ, kwa˗ ꞊trɔɔn ˗së ˗yö. ˈˈKɛɛ kö kwa ꞊dede ˈkwa˗ pö ˈkwa˗ baaˈˈ, kwa zuʋ̈ˈˈ ˈˈdhiʋ̈ ˗dho ˈˈtɛ ˈö bhlɔ ˗yö to kwa ˈgü. Zoova ˗ya ˈˈpiʋ̈ kö ˈö kwa ˗takun. ˗A ˗wɔn ˈgü, ˗yö kë ˈsü ˈka ꞊dhɛ pë ˈö˗ pö kwa ˗dhɛ: «ˈWɔn yaa ˗nu ˈwo ˗an kë ˗ni ˈgü ka ˈka bhë, ˗ka ˗an ˈto n ˗gɔ kö ˈa ˗an ˈˈɲan bhɔ.» ˗A pö ˈö Zoova ˗ya wo ꞊dhɛ ‹a ˗dho ka ˗ta ˗ko ˗zë› bhë ˈkwa ˈˈwɩ ˗a ˗bha, kwa ˈti ˗dho kwa ˗naan yö ˗kplawo ˈyö sü ꞊dhɛ ˗yö ˗dho ˈwɔn ˗nu ˈˈɲan bhɔ ˗kɔ ˗së ꞊dede kë. Pë ˈö Zan ˈkwa˗ ˗wɔn ꞊blɛɛ ꞊klöö˗ yö ˈö˗ ˗takun, ˈyö bhë. ˗Ya ˗pö: «ˈMan n ˈˈɲan ˈto Zoova ˗gɔ, ˗yö ˗dho ˈwɔn ˗nu ˈˈɲan bhɔ ˗së ˈka ˈö ˗ʒiö ˗a ˈka n ˗ta.»

«KA ˗KƆ ˗YÖ ZIÖ ˈWƆN YAA ˗GƆ ˗KPƐAWO ˈWƆN ˗SË KË ˗SÜ ˈKA»

16-17. Bhɛɛsü ˗dho kwa ˗takun ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ ‹kö kwa ˗kɔ ˗yö ziö ˈwɔn yaa ˗gɔ ˗kpɛawo ˈwɔn ˗së kë ˗sü ˈka?› (Wlɔmö 12:21)

¹⁶ ˗Bhö Wlɔmö 12:21˗wo pö. Pɔdhö ˗ya ˗pö kletiɛn ˗nu ˗dhɛ ꞊dhɛ ˗an «˗kɔ ˗yö ziö ˈwɔn yaa ˗gɔ ˗kpɛawo ˈwɔn ˗së kë ˗sü ˈka.» Dhiaŋ ˈö Yesu ˗ya zë ˗tɔn ꞊troo bhë ˗a ˈgü, ˗ya ˗pö: «Ka ˈyɔɔ˗ ˗nu ˗dhɔ ˗yö ka kë ˗kplawo, ˈka bhɛɛˈˈ ˈpö  mɛn ˗nu ˈwo ka ˈˈklʋʋbhɔ ˗ni ˈgü ˗an ˗bha ˈka.» (Matiö 5:44) Pë ˈö Yesu yö ꞊dede ˈö˗ ˗kë, ˈyö bhë. ˈYaa za ˈgü ꞊dhɛ kwa kwa ˗zota saanˈˈ ˈö Yesu kun ˗a wo ˈgü kö Wlɔmö ˈˈsɔdha ˗nu ˗wa ˈˈpɔntɩga ˗nu ˗gban ˗a ˗kɔ ˗ta bhë, ˗a ˈgü. ˗Wo Yesu saanˈˈ ˗kë ˗wo, ˈwo pë ˈˈdhiʋ̈˗ ꞊dede ˗kë ˗a ˈka. ˈKwaa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˗ʒiaanwo kö ˗kɔ ˈö ˗kë ˗a ˈka ö ˗de ˈgü bhë, ˈkwa˗ dɔ ˗së ˈka.

¹⁷ ˗Dhɔkaadhe ˗kun Yesu ˈgü, ˈö to ˗klu ˗sü ˈka Zoova ˗bha ˈkö ˗kë ꞊dhɛ ˗wo ˗kun ˗a saanˈˈ ˗kë wo ˗ni ˈgü ꞊dedewo. ˗Yö ö ˗ta ˗yö ˈˈdhaŋ ˗ya ˈˈsɔdha ˗nu ˈwo bhë ˗an ˈka ˗sü ˗bha ˈö ꞊bhɛɛ ꞊ʒiaan ˈö˗ pö: «N Dë, ˗bhö ˗a ˗nu ˗mawɔn ˈto, ˗a ˗gɛn ˗mü ꞊dhɛ ˈpë ˈwo˗ kë sië bha ˈwaa˗ dɔ.» (Dhu. 23:34) ˈKwa˗ pö Zoova ˗dhɛ ˗yö mɛn ˗nu ˈwo kwa saanˈˈ ˗kë wo ˗ni ˈgü ˗an ˗bhawɔn ˈto, kwa zuʋ̈ˈˈ ˗dho kë ˗saa ˈö ˈkwa go ˗naanzuëëdhe ˈgü. ˗Yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˗ʒiaanwo ˈö˗ ˗kë ˈzü kö mɛn ˗nu ˈwo ˈˈdhʋ̈ ˗an yö ˗kɔ ˗së ˗yö kë kwa ˗gɔ.

18. Bhɛɛsü ˗yö Alübɛto waa Zan ˗an ˗takun ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ ˈwo ˈwɔn yaa ˗nu kun wo ˗bha?

¹⁸ Bhɛɛsü ˗yö kwa ꞊dhegblü ˗nu ꞊plɛ ˈkwa ˗an ˗wɔn ꞊blɛɛ ꞊klöö˗ yö ˗an ˗takun ˈwo bɔ ˈwɔn yaa ˗nu ˈwo kun ˗an kë ˗ni ˈgü ˗an ˈka bhë, ˗an ˈgü. Alübɛto ˗ya ˗pö: «A ˗bhɛɛ kwa ꞊dhegblü ˗nu ˈwo ˈwɔn yaa ˗kë n ˈka bhë ˗an ˗bha ˈka. A˗ ˗pö Zoova ˗dhɛ ˗gɛnɲan ˈka ꞊va ꞊dhɛ ˗yö n ˗takun kö ˈa n ˗zo bho ˈwɔn yaa ˗nu ˈwo ˈˈdhʋ̈ ˗an ˈˈpiʋ̈.» ˈWɔn ˗së ˈö go ˗a ˈgü ˈyo ˗tɔ Alübɛto ˗yö Zoova ˗dhɔkë ˗ni ˈgü ˈzü ˗klu ˗a ˗bha ˗sü ˈka. Zan ˗de ˈpö, ˗ya ˗pö: «A ꞊bhɛɛ kwa ꞊dhegblü ˈö ˈwɔn yaa ˗kë n ˈka bhë ˗a ˗bha ˈka ˈko ˗ta ꞊va. Zoova ˗yö n ˗takun ˈö ˗naanzuëëdhe ˗yö go n ˈgü kwa ꞊dhegblü ˗bha, ˈa n bo za ˗dɔ ˗a ˗bha ˗sü ˈka. ˗Ya ˈgo mü ˈzü, bhɛɛsü ˗yö n zuʋ̈ˈˈ ˈˈwaannu.»

19. ˈMën ˈkwa dho ˗a kë ˗kplawo kö ˗yö ˈdho ˗yö yö ˗a ˈka ˈˈkpɔnŋtaadhɛ yaa ˈö yö ˗a ˈˈdhiʋ̈toyi ˗bha? (1 Piɛdhö 3:​8, 9)

¹⁹ Kwa ꞊kun ˗tosɛta kë ˈˈkpɔnŋtaadhɛ yaa ˈö yö ˗a ˈgü, mɛn ˗nu ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo ˈwɔn yaa ˗nu ˗kë kwa ˈka. ˈˈKɛɛ ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ suu ˈˈpɛpɛ ˈö dho nu kwa ˗ta bhë, ˈkwa ˗dho ˈˈkan ˗bhɛɛ Zoova ˗dhɛ ˗sü ˗bha toŋtoŋdhö. ˗Ya ˈgo mü ˗wa kwa ˈˈklʋʋbhɔ, ˗kwa ˈto Yesu ˗bha ˈwɔnzuan ˈˈpiʋ̈ ˈkwa Biblö ˗bha ˈtɔŋ˗ ˗gɛngbandhɛ ˗nu ˗ya ꞊bhlëë ˈgü ˗kplawo. ˈKwa˗ kë ˈˈdhʋ̈, ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ga kwa ˈgü ꞊dhɛ Zoova ˗dho ˈdhuëë˗ ˈkpɔ kwa ˗bha.—1 Piɛdhö 3:​8, 9 ˗wo pö.