1-2. (1) ˈWɔn ˗mɛɛn ˈö kun kë ˗ni ˈgü Zude ˈˈtʋ̈ŋ ˈö bɔmɛn Pɔdhö ˗yö ˈsëëdhɛ bɔ ˗a ˈka Eblö ˗nu ˗dhɛ bhë, ˗a ˈgü? (2) ˈMën ˗kë ˈö ˈsëëdhɛ ˈö ˈˈdhʋ̈ ˈö˗ bɔ ˈö ˈˈtʋ̈ŋ ˗së ˗bha?

 ˈDHƐ Yesu ˗yö ga ˈö ˗kwɛ ˗nu ˗wo ˗ʒiö, Zuifö ˗nu ˈwo kun kletiɛn ˈka Zedhizadhɛmö waa Zude bhë ˗wo ˗kun bɔ ˗ni ˈgü ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˈgü. ˈˈTʋ̈ŋ ˈö ˈˈdhʋ̈ ˗a ˈgü kö ˗wa ˗zlanwokɔdhi ˗blɛɛsü ˗ya. Mɛn ˗nu ˗kun kletiɛn ˗nu ˈˈklʋʋbhɔ ˗ni ˈgü ꞊dedewo. (Këw. 8:1) ꞊Taabha kö ˗kwɛ ˗ya ʒiö, din ˗yö ˗da ˈö ˈwëëga ˗wɔn ˗yö ˗kë ˈˈgbɩɩ˗ Yesu ˗bha gwëëˈˈ ˗nu ˗ta. (Këw. 11:​27-30) ˈˈKɛɛ ˗kwɛ 61 K.Y. ˈgü, ˈwii kletiɛn ˗nu ˈˈklʋʋbhɔ ꞊dhɛ ˗a ˗dhɛ ˈö dho nu ꞊taabha, ˗a ˈdhö. ˈˈTʋ̈ŋ ˈö bhë ˗a ˈka ˈnën bɔmɛn Pɔdhö ˗yö ˈsëëdhɛ bɔ ˗an ˗dhɛ. ˗Dhioo ˗nu ˈwo kun ˗a ˈgü, ˗wo ˗kun pë ˈö ˗an ˗bhawɔn kun ˗a ˗bha kö ˗wo kë baasü ˈka ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˈö dho nu ˗a ˗bha.

² ˈSëëdhɛ ˈö bɔmɛn Pɔdhö ˗ya bɔ Eblö ˗nu ˗dhɛ ˈˈdhʋ̈, ˗wa ꞊slɔɔ ˈˈtʋ̈ŋ ˗së ˗bha ˈyö sü ꞊dhɛ ˗yadeflëëgüsü ˈö kun ˗an ˗gɔ bhë ˗yö ˈti ˗dho ꞊gwëë pinŋdhö. ˗Dhioo ˗sɛŋbɔ ˗nu ˈwo dho ˗an ˗takun kö ˗wo bɔ ˈˈklʋʋbhɔdhe ˈö nu ˗ni ˈgü bhë ˗an ˈgü ˗yö ˗an ˗dɔ. ˈˈTʋ̈ŋ ˈö ˈˈdhʋ̈ ˗a ˈgü kö Zedhizadhɛmö ˈgü shiʋ̈ˈˈ ˗sü ˈö Yesu ˗ya ˗wɔn ꞊blɛɛ bhë, ˗ya ˈto ꞊klöö˗. (Dhu. 21:20) ˈKö ˗kë ˈˈdhʋ̈ Pɔdhö waa kletiɛn ˗nu ˈwo kun Zude bhë ˈwaa kun ˗a ˈˈtʋ̈ŋ ꞊dede dɔ ˗ni ˈgü. ˈˈSanni ˗a yi ˗yö ˗lo, kletiɛn ˗nu dua ˗mü kö ˈˈklʋʋsë ˗nu ˈwo˗ kë ꞊dhɛ ˗zoyödhe waa ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗kun ö ˗bha ˗sü ˗nu ˈdhö bhë ˗wo ˗an draanˈˈ.—Ebl. 10:25; 12:​1, 2.

3. ˈMën ˗kë ˈö kletiɛn ˗nu ˈkwa ꞊dɛɛ bhë, ˈkwa dho kwa ˈˈtʋ̈ŋ kë Eblö ˈsëëdhɛ ˗be ˈgü?

 ³ ˗A yi ˈyaa ꞊gblɛɛn ˈzü kö ˈˈklʋʋbhɔdhe ˈkpii˗ ˈö ˗ʒiö Eblö ˗nu ˗bha ˗ta ˗yö nu kwa ˗ta. (Mat. 24:21; ˗Dhɛ. 16:​14, 16) ˈDhɛ ˈˈdhʋ̈ ˗dhioo ˗nu ˈö Zoova ˗yö ˗an dɔ Eblö ˗nu ˗ta bhë, ˈwɔn ˗së ˗nu ˈkwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa ˗an ˈsü ˗an ˈgü ˗kwa ˗an ˗ga.

«˗KWA ˗DHO ˈˈDHIƲ̈ ˗ZIAN ꞊NË˗ MƆƆ˗»

4. ˈWɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗mɛɛn ˗nu ˈwo nu Zuifö ˗nu ˈwo kun kletiɛn ˈka, ˗an ˗ta? (Kpɔɔˈˈ ˈzü pë ˈˈbin ˗bha.)

⁴ Kletiɛn ˗nu ˈwo kun Zuifö ˗nu ˈka bhë, ˗an dua ˗mü kö ˗wo ˈwɔn ꞊vadhɛ bho ˈˈgblʋʋ. ˈˈKɛɛ ˈyaa kun ˈˈplëëplë ˗an ˗bha ˈka. ˈˈTʋ̈ŋ ˈbha ˈˈpiʋ̈, Zuifö ˗nu ˗kun ˈˈsɛgɔ ˈö Zoova ˗yö ö ˗kɔ ˗yɛ ˗a ˗bha ˗a ˈka. ˈˈSɛ ˗ta yö, Zedhizadhɛmö ˗pö ˈnën kun ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗yɛɛbhaadhɛ ˈka, ˈö ˗Zlan ˗dhɔkëgükɔ ˗yö ˗kë ˗a ˗dhɔkëdhɛ ꞊dede ˈka. Zuifö ˗nu ˈˈpɛpɛ ˈwo kun ˗klu ˗Zlan ˗bha ˗mɛn ˗nu ˈka, ˗wo ˗kun ˈto ˗ni ˈgü ˈtɔŋ˗ ˈö Moizö ˗ya ˗bɛnzë ˈö ˗zlanwo ˗gɔdhiʋ̈mɛn ˗nu ˗wa ˈgü ˗pʋ ˗an ˗dhɛ bhë, ˗a ˈˈpiʋ̈. ˗A ˈbha ˗nu ˗wo ˗gban ˗bhöpë ˗nu, ˗go ˈgbannën ˈgü ˗sü waa ˈwɔn ˗nu ˗kë mɛn ˗nu ˈö ˈwaa Zuifö ˈka ˗an ˈˈpiʋ̈ ˗sü ˗bha. ˈˈKɛɛ ˈdhɛ Yesu ˗yö ga, Zoova ˈyaa kun ˈˈwɩ ˗ni ˈgü ˈzü ˈˈsaa˗ ˗nu ˗bha. ˗A ˗wɔn ˈgü, Zuifö ˗nu ˈwo ˗kë kletiɛn ˈka bhë ˗an ˗bha ˗Zlan ˗dhɔkë ˗kɔ ˗bho ˈˈgblʋʋ ˗sü ˈyaa kun ˈˈplëëplë ˗an gɔ. (Ebl. 10:​1, 4, 10) ˗A ˗de ˗ʒiaan kletiɛn ˗nu ˈö ˗an ˗bha ˗zoyödhe kun ˈˈgbɩɩ˗, ˈö˗ mɛn do ˗kë bɔmɛn Piɛdhö ˈka bhë ˈwɔn ˗nu ˗bho ˈˈgblʋʋ ˗sü ˗kun ˗an ˗kɔa ˈˈgbɩɩ˗. (Këw. 10:​9-14; Ga. 2:​11-14) ˗Ya ˈgo mü ˈzü, Zuifö ˗nu ˗bha ˗zlanwo ˗gɔdhiʋ̈mɛn ˗nu ˗kun ˗an ˈˈklʋʋbhɔ ˗ni ˈgü ˗an ˗bha ˗zoyödhe ˗wɔn ˈgü.

5. ˈMën kletiɛn ˗nu dua ˈdhö ˗mü kö ˗wo kë wo ˈsuan˗ ˈka ˗a ˈgü?

⁵ Mɛn kpö ꞊plɛ ˈnën ˈwo kun ˗gban ˗ni ˈgü kletiɛn ˗nu ˈwo kun Zude bhë, ˗an ˗gɔ. Zuifö ˗nu ˗bha ˗zlanwo ˗gɔdhiʋ̈mɛn ˗nu ˗wo ˗kun ˗an ˈsü ˗ni ˈgü ꞊dhɛ ˗ta ˗yö ˗Zlan ˗bha ˗mɛn ˗nu ˈdhö. ˗Ya ˈgo mü kletiɛn ˈbha ˗nu ˈwo kun ˗zlanwokɔdhi ˈgü ˈpö, ˗wo ˗kun ˗a ˈˈpiʋ̈ kö ˈwo ˈto ˗Zlan ˗bha ˈtɔŋ˗ ˈö Moizö ˗ya ˗bɛnzë ˗a ˈˈpiʋ̈ kë ˈˈdhʋ̈ kö ˈwo ꞊duëë ˈˈklʋʋbhɔdhe ˗gɔ.  (Ga. 6:12) ˈMën dho kletiɛn ˗nu ˗takun kö ˗wo ˈto ˗klu ˗sü ˈka Zoova ˗bha?

6. ˈMën Pɔdhö ˗yö ö ꞊dhegblü ˗nu ꞊faanmën ˗a kë ˗sü ˗bha? (Eblö 5:14–6:1)

⁶ ˈSëëdhɛ ˈö bɔmɛn Pɔdhö ˗ya bɔ Eblö ˗nu ˗dhɛ bhë ˗a ˈgü, ˗yö ˗an ꞊faanmën kö ˗wo ˗Zlan ˈˈDhiwo draanˈˈ, ˗wo wo ˗zota ˗a ˈgü. (Eblö 5:14–6:1 ˗wo pö.) ˗Yö ˗bɔ Biblö ˈˈpian ˈwo˗ ˗bɛnzë Eblö ˗wo ˈgü bhë ˗a ˗ta ˈö˗ ˗zɔn ö ꞊dhegblü ˗nu ˗dhɛ ꞊dhɛ kletiɛn ˗nu ˗bha ˗Zlan ˗dhɔkë ˗kɔ ˗yö ˗së ꞊dedewo Zuifö ˗nu ˗bha ˗bha. a Pɔdhö ˗yö kletiɛn ˗nu ꞊faanmën kö gagade ˈö Biblö ˈgü bhë ˗wa dɔ kë ˈˈdhʋ̈ kö ˗wo ꞊klaŋwo ꞊suasü ˗nu dɔ ˈpö, ˗wo ˈˈkan ˗an ˗bha.

7. ˈWɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗mɛɛn ˗nu ˈwo ˗nu kwa ˗ta ꞊dɛɛ?

⁷ ꞊Dhɛ kletiɛn ˗nu ˈwo kun Eblö ˗nu ˈka bhë ˗an ˈdhö, nɔɔn˗ ˗nu ˈwo ˗gban Zoova ˗bha ˈtɔŋ˗ ˗nu ˗gɔ kwa ˗an ˗man ˈpö ꞊dɛɛ. ˗Gban kwa ˗gɔ ˗mɛn ˗nu ˗wa ˗pö ꞊dhɛ kwa ˈwɔn kë ˗kɔ ˈyaa ˗së ˈyö sü ꞊dhɛ kwa ˗to Biblö ˗bha ˈtɔŋ˗ ˗nu ˈwo ˗gban ˈˈɲangüyaakësü ˗bha bhë, ˗an ˈˈpiʋ̈. Mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˗zotakɔ ˗yö ˗gban ˗ni ˈgü ˗kplawo Zoova ˗bha ˗gɔ. (Prov. 17:15) ˈDhɛ ˈˈdhʋ̈ ˗zotakɔ yaa ˗nu ˈwo bhë ˗an dɔ ˗sü kö ˈkwa ˈˈkan ˗an ˗bha, ˗a ˗wɔn ˗yö ˈˈgbɩɩ˗. Kwa dua ˈyaa ˗mü kö ˈkwa kwa ꞊kwaa mɛn ˗nu ˗zü ˗wo kwa ˈgü ga, ˈkwa ˈˈkan Zoova ˗dhɔkësü ˗bha.—Ebl. 13:9.

8. ˈMën dho kwa ˗takun kö kwa ˗gɛn ˗yö ˈdho ˈˈdhiʋ̈ ˗kplawo?

⁸ Pɔdhö ˗ya ˗pö Eblö ˗nu ˗dhɛ ꞊dhɛ ˗an dua ˗mü kö ˗an ˗gɛn ˗yö ˈdho ˈˈdhiʋ̈. Pë do ˈö bhë ˈyö kwa dua ˈdhö ˗mü kö ˈkwa˗ kë. ˗A kë ˗kɔ ˈnën ˗tɔ gagade ˈö Biblö ˈgü ˗a draanˈˈ ˗sü kö kwa ˗bha ˈwɔn yö ˗kɔ ˗yö kë ꞊dhɛ Zoova ˗bha ˈdhö. ˈKö ˗kë ꞊dhɛ ˈkwa kwa ˗de nu Zoova ˗dhɛ ˈkwa bɔ ˈˈyi ꞊bhaa, kwa dua ˗mü kö ˈkwa˗ kë ˈˈdhʋ̈ ˗kplawo. ˈKö ˗de kwa gagade ˈgü ˗a yi ˗ya ꞊gwëë ɛɛnˈˈ ˗a yi ˈti ꞊gwëë ꞊köŋ, kwa dua ˗mü kö ˈkwa Biblö ˗wo pö, ˈkwa˗ draanˈˈ ˗kplawo. (Ps. 1:2) ˈKwa˗ kë ˈˈdhʋ̈, kwa ˗bha ˗zoyödhe ˗gɛn ˗dho ˗gban ꞊dhɛ ˈpë Pɔdhö ˗ya pö Eblö ˗nu ˗dhɛ bhë ˗a ˈdhö.—Ebl. 11:​1, 6.

«˗ZOYÖDHE ˗YÖ KË KWA ˗GƆ KÖ ˈKWA ˈTO DHA ˗SÜ ˗ƷIAN ˗TA»

9. ˈMën ˗kë ˈö kletiɛn ˗nu ˈwo kun Eblö ˈka bhë, ˗an ˗bha ˗zoyödhe ˗yö kun ˈˈgbɩɩ˗?

⁹ Eblö ˗nu ˈwo kun kletiɛn ˗nu ˈka bhë ˗an ˗bhawɔn ˗yö ˗zoyödhe ꞊dede ˗bha kö ˗wo dha ˈˈklʋʋbhɔdhe ˈö dho nu Zude ˗a ˗gɔ. (Ebl. 10:​37-39) Yesu ˗ya ˗pö ö ˗bha gwëëˈˈ ˗nu ˗dhɛ ꞊dhɛ ˗wa ˈˈsɔdha ˗nu yö kö ˗wo ꞊klëën ˗ni ˈgü Zedhizadhɛmö ˗dhɛ ˗zü, ˗wo ꞊duëë ˗wo ˈdho ˗tɔn ˗nu ˈˈpiʋ̈. ˗Dhioo ˈö bhë ˗yö ˗gban kletiɛn ˈˈpɛpɛ ˗nu ˗bha, ˈkö ˗kë ꞊dhɛ ˗wo ˗kë Zedhizadhɛmö ɛɛnˈˈ ˈˈblü ˈˈblü Zude ˗dhɛ ˗züzü. (Dhu. 21:​20-24) ˈˈSɔdha ˗nu ˗wa nu ˈˈsɛgümɛn ˗nu ˗gɔ, mɛn ˗nu ˈwo ˈˈblü ˈˈblü ˗wo ꞊duëë˗ ˈwo dho ˈˈkwipö ˗nu ˈgü kë ˈˈdhʋ̈ kö ˗wo ˗bin ˈˈkplʋʋ ˗nu ꞊zlöö. Mɛn ˗bha ꞊duëë ˗sü ꞊ʒiaan kö ˗yö ˈdho ˗tɔn ˈˈpiʋ̈ bhë ˈwɔn ˗së ˈyaa ˗mü. ˗Ya kë ˈˈdhʋ̈ kö ˗an ˗bhawɔn ˗kun ˗zoyödhe ꞊dede ˗bha kö ˗wo Yesu ˗wo ˗ya ꞊bhlëë ˈgü.

10. ˗Zoyödhe ꞊dede ˗ya kë kletiɛn ˗nu ˗gɔ, ˗yö ˗dho ˗an ˗takun ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? (Eblö 13:17)

¹⁰ Kletiɛn ˗nu ˈwo kun Eblö ˈka bhë ˗an dua mü kö ˗wo ˈdhaŋ˗ bho mɛn ˗nu ˈö Yesu ˗yö ˗an ˗ya kö wo ˈˈdhiʋ̈sü ˗zlanwokɔdhi ˈka ˗an ˈˈdhiʋ̈. ˈˈDhiʋ̈sümɛn ˗nu ˈwo ˈˈdhʋ̈ ˗wo ˗dhioo ˗nu ˈwo ˗gban ˈˈtʋ̈ŋ waa ˗kɔ ˈwo dho ꞊duëë ˗a ˈka ˗a ˗bha ˗an ˗bɔ ˗zlanwokɔdhi ˗nu ˗dhɛ. (Eblö 13:17 ˗wo pö.) Glɛkö ˗wo ˈwo˗ ꞊dhiëëta Eblö 13:17 ˈgü ˈö ˗kë «꞊bhlëë ˗ya» ˈka bhë, ˗yö ˗gban mɛn ˈbha ˈö ˈdhaŋ˗ bho ˈˈdhiʋ̈sü ö ˈka ˗mɛn ˈˈdhiʋ̈, ˈö˗  ˈˈpiʋ̈ kö ˈö ˈwɔn man ˗a ˗ta ꞊dedewo ˗a ˗bha. ˗A ˗gɛn ˈyaa ˈnën ˗tɔ ꞊dhɛ ˗yö ˈwɔn ˗man ˗a ˗ta ˗a ˗bha ˗kë ˈˈdhiʋ̈sümɛn ˈka ˗sü ˗wɔn ˈgü dosɛnŋ, ˈˈkɛɛ ˗ya ˗kë ˈˈdhʋ̈ ˈyö ˗sü ꞊dhɛ ˗yö ˈdhaŋ˗ ˗bho ˗a ˗mɛn ˈˈdhiʋ̈. ˈDhɛ ˈˈdhʋ̈ ˈˈsanni ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗yö nu kletiɛn ˗nu ˈwo kun Eblö ˈka bhë ˗an ˗ta, ˗an dua ˗mü kö ˗wo ˈdhaŋ˗ bho ꞊dedewo ˈˈdhiʋ̈sü ˗an ˈka ˗mɛn ˗nu ˈˈdhiʋ̈. Kletiɛn ˗nu ˗wa wo ˗gɔ ˈdho mɛn zii ˗nu ˗dhɛ ˈˈshiaŋ ˈˈtʋ̈ŋ ˗së ˈgü, ˈˈtʋ̈ŋ ˈˈgbɩɩ˗ ˈgü ˈpö ˗a ˗kë ˈˈdhʋ̈ ˗sü ˗dho kë ˗an ˗kɔa ˈˈplëëplë.

11. ˈMën ˗kë ˈö ˗zoyödhe ꞊dede ˗wɔn ˈdhö ˈˈgbɩɩ˗ kletiɛn ˗nu ˗bha ˈka ꞊dɛɛ?

¹¹ ꞊Dhɛ kletiɛn ˗nu ˈwo kun Eblö ˈka bhë ˗an ˈdhö, kwa ˗bhawɔn ˗yö ˈpö ˗zoyödhe ˗bha ꞊dɛɛ. ˈˈTʋ̈ŋ ˈö ˈkwa˗ ˈgü yö, mɛn ꞊vadhɛ ˈwaa ˈdhaŋ˗ bho ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ˗bha ɲën ˗sü ˈˈdhiʋ̈. ˗A ˗wɔn ˈgü, ˗wo ˗wɛɛ ˗dɔ kwa ˗bha. (2 Piɛ. 3:​3, 4) ˗Ya ˈgo mü, ˈkö ˗kë ꞊dhɛ Biblö ˗yö ˈwɔn ˗nu ˈwo dho kë ˈˈklʋʋbhɔdhe ˈkpii˗ yi ˈka ˗an ˗wɔn ˗blɛɛ, pë ꞊va ˗wo ˗dhö ˈö ˈkwaa ˗an dɔ. Kwa dua ˗mü kö ˈkwa kwa ˗zoyö ꞊dedewo ꞊dhɛ Zoova ˗dho ˈˈkpɔnŋtaadhɛ yaa ˈö yö ˗a ˈgü shiʋ̈ˈˈ ö ˈˈtʋ̈ŋ ˗së ˗bha, ˈö ö ˗zokë kwa ˈˈpiʋ̈.—Hab. 2:3.

12. ˈMën dho kwa ˗takun kö ˈkwa dha ˈˈklʋʋbhɔdhe ˈkpii˗ ˈˈtʋ̈ŋ ˈgü?

¹² Kwa dua ˗mü kö ˈkwa kwa ˗zoyö ꞊dedewo ꞊dhɛ Zoova ˗yö ˗bɔ «gwëëmi ˗towotasü ˈö ꞊kpɔɔsü» ˗a ˗ta ˈö ˈˈdhiʋ̈sü kwa ˈka ꞊dɛɛ. (Mat. 24:45) ˈˈKlʋʋbhɔdhe ˈkpii˗ zü ˗ya dɔ, ˗wo ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo ˗dhioo ˗nu bɔ kwa ˗dhɛ ꞊dhɛ ˗kɔ ˈö ˗kë ˗a ˈka kletiɛn ˗nu ˈka kö Wlɔmö ˈˈsɔdha ˗nu ˗wa nu Zedhizadhɛmö ˗pö ˗gɔ bhë ˗a ˈdhö. ˈDhɛ ˈˈdhʋ̈, ˗yö ˗dho kë ˗së ꞊dedewo kö ˈkwa ˈdhaŋ˗ bho mɛn ˗nu ˈwo ˈˈdhiʋ̈sü ˗ni ˈgü Zoova ˗bha ˗kɔlokota ˈka bhë ˗an ˈˈdhiʋ̈. Kwa ˈti ˈto ˗an ˗bha ˗dhioo ˗nu ˈˈpiʋ̈ ꞊dɛɛ ˗to ˗an ˈˈpiʋ̈ ˗sü ˈö ˈˈklʋʋbhɔdhe ˈkpii˗ ˈˈtʋ̈ŋ ˈgü bhë, ˗yö ˗dho kë kwa ˗kɔa ˈˈgbɩɩ˗.

13. ˗Dhioo ˈö Eblö 13:5 ˈgü bhë, ˈmën ˗kë ˈö ˈkwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa˗ pö ꞊dhɛ ˗yö ˗së?

¹³ Kletiɛn ˗nu ˈwo kun Eblö ˈka bhë, ˈdhɛ ˈwo kun ˈˈtʋ̈ŋ ˈwo dho ꞊duëë ˗a ˈka ˗a ˈˈdhiʋ̈ ˈˈgan ˗ni ˈgü ˗wo wo ˗bha ˗tosɛta ˗kë ˗bhaasü ˈwo ˈˈkan «ˈwëëga ˗dhɔ» ˗bha. (Eblö 13:5 ˗wo pö.) Mɛn ˈbha ˗nu ˈwo kun ˗an ꞊zinŋgü mü din ˗kun ˗an ˗bha, ˈwo kun ˈˈfleesü. (Ebl. 10:​32-34) ˈKö ˗kë ꞊dhɛ ˗an zuʋ̈ˈˈ ˗kun ˈˈwɩ ˗sü ˈka ˗a ˗bha kö nɔɔn˗ ˗së ˗wɔn ˈgü ˈwo bɔ ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˈgü, ˗a mɛn ˈbha ˗nu ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo˗ yö ꞊dhɛ ꞊nɔɔnpë ˗dho wo ˗takpa. ˈˈKɛɛ ˈwëëga ˈyaa ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö ˗yö ˗an dha Zedhizadhɛmö ˗pö ˈgü shiʋ̈ˈˈ ˗yi ˈka. (Zak. 5:3) Gagade ˈka mɛn ˈˈoo ˗mɛn ˈö ꞊nɔɔnpë ˗nu ˗dhɔ ˗ya ˗kë, ˗a ˗bha ꞊duëë ˗sü kö ˗yö ö ˗bha ˈkɔ waa ö ꞊slɔɔpë ˗nu ˈto bhë ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗kë ˗a ˗kɔa ˈˈgbɩɩ˗ ꞊dedewo.

14. Kwa ˗bha ˗zoyödhe ˗ya kë ˈˈgbɩɩ˗ ˗yö ˗dho kwa ˗takun ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ ˈwɔn ˗nu ˈwo ˗gban ꞊nɔɔnpë ˗nu ˗bha ˗an ˈgü?

¹⁴ ˗Ya ga kwa ˈgü ꞊dhɛ ˈˈkpɔŋtaadhɛ ˈö yö ˗a ˈgü shiʋ̈ˈˈ ˗sü ˗ya ˈto ꞊klöö˗, ˗yö ˗dho kwa ˗takun kö ˈkwa ˈˈkan ꞊nɔɔn ꞊va mɛɛnˈˈ ˗sü ˗bha. ˈˈKlʋʋbhɔdhe ˈkpii˗ ˈˈtʋ̈ŋ ˈgü, ˈwëëga ꞊trɔɔn ˈti ˗dho kë ˗dhö ˈzü. Biblö ˗ya ˗pö ꞊dhɛ «mɛn ˗nu ˗dho wo ˗bha ˈwëëga ˗nu ˗zuö ˗kpinŋ ˈˈpiʋ̈» ˈyö sü ꞊dhɛ ˗wo ˗dho ˗a ˈwɔn dɔ ꞊dhɛ «˗an ˗bha ˈwëëga ɛɛnˈˈ ˗an ˗bha ˈˈsënŋ ˈti ˗dho ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö ˗yö ˗an dha Zoova ˗bha ˗naandhe yi ˈka.» (Ézéch. 7:19) ˈˈSanni ˈkwa ˈwëëga ꞊va mɛɛnˈˈ, kwa dua ˗mü ꞊ʒiaan kö pë ˗nu ˈwo dho kwa ˗takun kö ˈkwa kwa ˗zokë kwa ˗de waa kwa ˗bha ˈkɔdhigümɛn ˗nu ˈˈpiʋ̈ ˈkwa ˗an mɛɛnˈˈ kë ˈˈdhʋ̈ kö ˈˈtʋ̈ŋ ˗yö ˈto kwa ˗gɔ ˈkwa Zoova ˗dhɔkë. Kwa dua ˗mü ˈpö kö ˈkwa ˈˈkan ˈˈpo ˈö˗ ˈkun ˗gɛn ˈyaa ˈdhö ɛɛnˈˈ ˈˈtʋ̈ŋ ꞊va ˈsü sü ˈö ˈkwa kwa ˗zokë kwa ˗bha ꞊nɔɔnpë ˗nu ˈˈpiʋ̈ ˗an ˗bha. ˗Kwa kë kwa ˈsuaan˗ ˈka ˈzü kö ꞊nɔɔnpë ˗nu ˈwa ˗dho kë pë ˗wɔngbɩɩsü ˗nu ˈka kwa ˗bha ˗tosɛta ˈgü. (Mat. 6:​19, 24) ˈˈKpɔnŋtaadhɛ ɲën ˈˈtʋ̈ŋ ˗yö ˗lo ˗ni ˈgü, kwa ˗dho kwa ˗kɔ ˈˈyɛ ˈdhaŋ˗ ˗bho  Zoova ˈˈdhiʋ̈ ˗sü ɛɛnˈˈ kwa ˗bha ꞊nɔɔnpë ˗nu ˈˈdhiʋ̈ ˗sü ˗bha.

«KWA ˈGÜ ꞊YA ˈDHO GA»

15. ˈMën ˗kë ˈö Eblö ˗nu ˈwo kun kletiɛn ˗nu ˈka bhë ˗an ˗bhawɔn yö ˈgüdɔgbɩɩsü ˗bha?

¹⁵ Kletiɛn ˗nu ˈwo kun Zude bhë ˗an dua ˗mü kö ˗wo Zoova ˗bha yö ˗wɔn ˈkun ˈˈgbɩɩ˗ ˈyö sü ꞊dhɛ ˗a ˈˈtʋ̈ŋ ˈyaa kun mü ꞊gblɛɛn kö ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗yö nu ˗an ˗ta. (Ebl. 10:36) ˈKö ˗kë ꞊dhɛ ˗a mɛn ˈbha ˗nu ˗wo ˗bɔ ˈˈklʋʋbhɔdhe ꞊dede ˈgü ˈˈdhiʋ̈ ˗be, ˗a mɛn ˈbha ˗nu ˗de ˈpö ˗wo ˗kë kletiɛn ˗nu ˈka ˈˈtʋ̈ŋ ˗së ˈgü. ˗A ˗wɔn ˈgü, Pɔdhö ˗yö ˗an ˗zokpɔɔ ꞊dhɛ ˗wo kë baasü ˈka ˈˈklʋʋbhɔdhe ꞊va ˗bha kë ˈˈdhʋ̈ kö ˗wo ˈto wo ˗wo ˗ta, ˈkö ˗kë ꞊dhɛ ˗wo ˗dho ˗an zë ˈpö ꞊dhɛ Yesu ˈdhö. (Ebl. 12:4) ˈWɔn ˗yö ˗shiö Zuifö ꞊vadhɛ ˗nu ˗dhɛ ˈö ˈwo ˗kë ˈˈvaanvan, ˈyö sü ꞊dhɛ mɛn ꞊va ꞊dede ˗wo ˗kun kë ˗ni ˈgü kletiɛn ˗nu ˈka. ˈDhɛ ˗kwɛ ˈbha ˗nu ˗wo ˗ʒiö, mɛn ˗gbaa ꞊va ˗wo ˗nu Pɔdhö ˗gɔ kö ˗yö ˗zlanwopö ˗ni ˈgü Zedhizadhɛmö. Zuifö ˗nu ˈwo ˗ʒiö 40 ˗ta ‹˗wo ˗sö ˗bhö ˈwo˗ pö ˈwii ˈdho pë ˗bhö ˈˈɛɛn ˈwii ˈdho müpë ˈbha mü ˈˈfɔn kö ˈwa Pɔdhö zë.› (Këw. 22:22; 23:​12-14) ˈKö ˗kë ˗ʒianwo ꞊dhɛ kletiɛn ˗nu ˈwo bhë ˗an ˗san ˗kun mɛn ˗nu kë ˗ni ˈgü ˈwo pë ˈˈdhiʋ̈˗ ˗kë ˗an ˈka, ˗wo ˗Zlan ˗dhɔkë wo ˈko ꞊bhaa ˗kplawo, ˈwo nɔɔn˗ ˗së pö, ˈwo wo ˗bha ˗zoyödhe ˗gɛn ˗gban.

16. ˈSëëdhɛ ˈö Pɔdhö ˗ya bɔ Eblö ˗nu ˗dhɛ bhë ˗yö kwa ˗takun ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ kö ˈˈklʋʋbhɔdhe ˗nu yö ˗kɔ ˗së ˗yö kë kwa ˗gɔ? (Eblö 12:7)

¹⁶ ˈDhɛ mɛn ˗nu ˗wo ˗gban Eblö ˗nu ˈwo kun kletiɛn ˈka bhë ˗an ˗gɔ, ˈmën ˗an ˗takun ˈwo to ˗a ˈˈgbɩɩ˗ ˈka? Pɔdhö ˗kun ˗a ˈˈpiʋ̈ kö ˈö kletiɛn ˗nu ˗takun kö ˈwɔn ˗së ˗nu ˈwo go ˗bɔ ˈˈklʋʋbhɔdhe ˗nu ˈgü ˗sü ˈgü ˗bha bhë, ˗wo ˗an dɔ. ˗Ya ˗pö ˗an ˗dhɛ ꞊dhɛ ˗Zlan ꞊mɔɔn ˗bha ˈö bɔ ˈˈklʋʋbhɔdhe ˗nu ˗ta kö ˈö kletiɛn ˗nu ꞊klaŋkë. (Eblö 12:7 ˗wo pö.) ˗Wo ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö ˈˈklʋʋsë ˗nu ˈö ˗an ˗dhɔ ˗yö Zoova ˗kë ˗wa draanˈˈ. Kletiɛn ˗nu ˗wa wo ˗zota ˈwɔn ˗së ˗nu ˈwo go ˈˈklʋʋbhɔdhe ˈgü ˗an ˈgü, ˗bɔ ˗an ˈgü ˗sü ˗dho kë ˗an ˗kɔa ˈˈplëëplë.—Ebl. 12:11.

17. ˈMën Pɔdhö ˗ya ꞊draan ˈö ˗gban ˈˈklʋʋbhɔdhe ˗kun ö ˗bha ˗sü ˗bha?

 ¹⁷ Pɔdhö ˗yö Eblö ˗nu ˈwo kun kletiɛn ˈka bhë ˗an ꞊faanmën kö ˗wo pë ˈˈpɛpɛ kë ˗wo bɔ ˈˈklʋʋbhɔdhe ˗nu ˈgü. ˗Yö ˗mɔn mɛn ˗nu ꞊faanmën ˗sü ˗bha ˈyö sü ꞊dhɛ yö ꞊dede ˗yö kletiɛn ˗nu ˈˈklʋʋbhɔ ˈˈdhiʋ̈ ˗be, ˈö˗ yö ꞊dhɛ ˗wo ˈti ˈˈkan wo ˗bha ˗zoyödhe ˗bha. ˗Yö ˈˈklʋʋbhɔdhe ˗kun ö ˗bha ˗sü ˗dɔ ˈyö sü ꞊dhɛ ˗dhɛ ˈö ˗kë kletiɛn ˈka, ˗wo ˗gban ˗a ˗gɔ ˗kɔ ꞊va ˗ta. (2 Ko. 11:​23-25) ˗A ˗wɔn ˈgü pë ˈö mɛn ˗bhawɔn ˈdhö˗ ˗bha kö ˗yö ˈto ˗a ˈˈgbɩɩ˗ ˈka, ˗ya ˗dɔ. ˗Yö kletiɛn ˗nu ˗kpɔɔ ꞊dhɛ ˈˈklʋʋbhɔdhe ˗ya nu ˗an ˗ta ˈwa ˗dho wo ˗zoyö wo ˗de ˗dhɛ, ˗wo wo ˗zoyö ꞊ʒiaan Zoova ˗dhɛ. Pɔdhö ˗ya ˗pö ˗zogbandhe ˈka: «[Zoova] bha ꞊në ˗nu n ˗dhɛ ˗mɛ ˈka, ˗a ˗kë ˈˈdhʋ̈ ˗sü bha˗ ˈgü, ˈˈsuʋ̈ ˈyii ˈdho n kë.»—Ebl. 13:6.

18. ˈWɔn ˗mɛɛn ˈö ˗gban ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˗bha ˈö ˈkwa˗ dɔ ˈö dho kwa ˗takun kö ˈkwa bɔ ˈˈklʋʋbhɔdhe ˗nu ˈgü?

¹⁸ ˈˈKlʋʋbhɔdhe ˗yö nu ˗ni ˈgü kwa ꞊dhegblü ˗nu ˗ta ꞊dɛɛ. Kwa ˗bha ˗dhɔ ˗zɔn ˗an ˗dhɛ ˗kɔ do ˈbha ˈö ˗dhö ˈyö ˗tɔ ˗bhɛɛ ˗an ˗bha ˈka ˗sü. ˗Ya ˈgo mü ˈˈtʋ̈ŋ ˈbha ˗nu ˈka, kwa ˗an ˗bhawɔnyëëpë ˗nu ˈˈɲan bhɔ gbɔɔdhe ˗nu ˈka. (Ebl. 10:33) Biblö ˗ya pö ˈˈpuu ˈka: «Mɛ ˈˈpɛpɛ ˈwo˗ ˈˈpiʋ ꞊dhɛ ˈwo ˗kplü Yesu Klisi ˗bha kpɛnngkpɛnngdhö kö ˈwo [˗Zlan] dhɔɔbhaawɔn kë bha ˗wo ˗dho ˗a ˗nu ˗wëëdhɛ bho.» (2 Tim. 3:12) ˗A ˗wɔn ˈgü, kwa ˈˈpɛpɛ kwa dua ˗mü kö ˈkwa kwa ˗de baaˈˈ pë ˈö kwa ˈˈdhiʋ̈ ˈˈgan ˗ni ˈgü ˗a ˗bha. Kwa dua ˗mü ˈpö kö ˈkwa ˈdhaŋ˗ bho Zoova ˈˈdhiʋ̈ ꞊dɛɛ kö ˗yö ga kwa ˈgü ꞊dhɛ ˗yö ˗dho kwa ˗takun kö ˈkwa bɔ ˈˈklʋʋbhɔdhe ˈˈpɛpɛ ˈö dho nu kwa ˗ta ˗a ˈgü. Zoova ˗dho ö ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˈˈpɛpɛ ˈwo ˗klu ö ˗bha bhë ˗an bho ˈˈgan ˈgü ö ˈˈtʋ̈ŋ ˗së ˗bha.—2 Tes. 1:​7, 8.

19. ˈMën ˈkwa dho ˗a kë kö ˈkwa kë baasü ˈka ˈˈklʋʋbhɔdhe ˈkpii˗ ˗bha? (Kpɔɔˈˈ ˈzü pë ˈˈbin ˗bha.)

¹⁹ ˈYaa za ˈgü ꞊dhɛ ˈsëëdhɛ ˈö Pɔdhö ˗ya bɔ Eblö ˗nu ˗dhɛ ˗kwɛ ˗këŋ do ˗blɛɛsü ˈgü bhë ˗yö ˗an ꞊baa ˈˈklʋʋbhɔdhe ˈö kun nu ˗ni ˈgü, ˗a ˗bha. Pɔdhö ˗ya ˗pö ˗an ˗dhɛ ꞊dhɛ ˗wo ˗Zlan ˈˈDhiwo draanˈˈ kö ˗wa ˈgüman ˗së ˈka. ꞊Waa˗ kë ˈˈdhʋ̈, ˗wo ˗dho ꞊klaŋwo ˗nu ˈwo ˗mɔn ˗an ˗bha ˗zoyödhe shiʋ̈ˈˈ ˗sü ˗bha bhë, ˗an dɔ. ˗Yö ˗an ꞊faanmën ˈzü kö ˗wo wo ˗bha ˗zoyödhe ˗gɛn ˗gban kë ˈˈdhʋ̈ kö ˈwo ˈto Yesu waa mɛn ˗nu ˈö ˗an ˗ya kö ˗wo ˈˈdhiʋ̈sü ˗zlanwokɔdhi ˈka bhë, ˗an ˗bha ˗dhioo ˗nu ˈˈpiʋ̈. ˗Yö ˗go mü ˈzü ˈö kletiɛn ˗nu ˗takun kö ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu yö ˗kɔ ˗së ˗yö kë ˗an ˗gɔ, ˗wa yö ꞊dhɛ wo Dë dhɔɔbhaasü ˗yö ˗bɔ ˗an ˗ta ˈö wo ꞊klaŋkë. Kwa ˗de ˈpö ˗dhioo ˗nu ˈwo bhë kwa dua ˗mü kö ˈkwa ˗an ˗ya ꞊bhlëë ˈgü. ˈKwa˗ kë ˈˈdhʋ̈, kwa ˗dho bɔ ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈgü ˈö ˈkwa to ˗klu ˗sü ˈka ˗Zlan ˗bha ˗kplawo.—Ebl. 3:14.