1-2. (1) ˈMën ˗tɔ ˈwɔnyaakësü? ˈYö ˈmën ˈkwa dho ˗a kë kö kwa ˗kɔ ˗yö ʒiö ˗a ˗gɔ? (Kpɔɔˈˈ ˈzü «ˈKwa˗ pö ˈkwa˗ ˈgüman ˗së ˈka» ˗bha.) (2) ˈMën ˈkwa dho ˗a yö ˈwɔn ˗gɔ ˈö yö waa˗ ˗dhɛ ˗nu ˈwo ˗dɔ ˗a ˈˈpiʋ̈ ˗an ˈgü? (Kpɔɔˈˈ ˈzü «ˈSëëdhɛ ˗wopömɛn ˗zoto ˗a ˈˈpiʋ̈ ˗wɔn» ˈö ˈˈGlaadhiʋ̈ ˗tɔn ˈö yö ˗a ˈgü, ˗a ˗bha.)

 ˗KƆ ˈÖ Zoova ˗yö ˗dhɔ ˗zɔn ˗a ˈka ka ˗dhɛ, ka˗ ˈˈpiʋ̈ kö ˈka˗ dɔ ˗ee? Pë ˈö Zoova ˗ya ˗kë kö ˈö kwa dha ˈwɔnyaakësü waa ga ˗an ˗gɔ ˈkwa˗ draanˈˈ, dhɛɛˈˈ ˈö bhë kwa ˗dho ˗a ˗yɔ ꞊slɔɔ. ˈWɔnyaakësü a ˗yö kwa ˈyɔɔ˗ ꞊dede ˈö kwa ˗kɔ ˈyaa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˗a ˈka. Mɛnbhɩɩdhe ˈˈpɛpɛ kwa ˈwɔnyaakëmɛn ˈka. Yi ꞊gban ˈka, kwa ˈwɔn yaa kë. ˗Ya ˈgo mü, ˈwɔn yaa kë ˗dhii ˈnën nu ga ˈka kwa ˗ta. (Wlɔ. 5:12) ˈˈKɛɛ ˈwɔn ˗së do ˗yö ˗dhö. Zoova ˗bha ˗takundhe ˈsaa˗ ˈgü, kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˈkwa ˗gban ˈwɔnyaakësü ˗gɔ. ꞊Ii, kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha dedewo!

² ˗Kwɛ 6.000 ˈˈpiʋ̈, Zoova ˗yö mɛn ˈbha ˗nu ˗takun kö ˗wo ö ˗dhɔkë ˈkö ˗kë ꞊dhɛ ˈwɔn yaa kë ˗dhii ˗kun ˗an ˗bha. ˈMën ˗kë? ˈYö sü ꞊dhɛ ˈö go ˗a ˈka kwa ˗da ˗yi ˗bha ö ˈyö ˗a ˈka ꞊dɛɛ ˗bha, mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˗dhɔ ˗ya ˗kë. ˗A ˗wɔn ˈgü, ˗yö ˈwɔn ꞊va ˗kë kö ˈö kwa ˗bha ˈwɔn yaa ˗nu ˗bhawɔn ˈto. ˗Zlan ˗ya ˈwɔn ˗dɔ ꞊dhɛ ˈwɔnyaakësü ˗yö ˗nu ga ˈka mɛn ˗ta, ˈˈkɛɛ kö ˈyaa ˈˈpiʋ̈ ˈkwa ga. ˗Ya ˈˈpiʋ̈ ꞊ʒiaan kö ˈkwa ˗tosɛta kë ˗toëpö ˈka. (Wlɔ. 6:23) Pë ꞊dede ˈö˗ ˈˈpiʋ̈ ka ˗bha ˈka ˈpö, ˈyö bhë. ˈWɔn ˗gɔ ˈö yö ˗a ˈgü, kwa ˗dho dhɛɛˈˈ ˗yaaga ˗yɔ bɔ. (1) ˗Zo ˗yö ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˗së ˗dhɛ ˗sü ˗mɛɛn ˈö Zoova ˗ya nu mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˗dhɛ? (2) Mɛn ˗nu ˈwo kun Biblö ˗ya ˈˈtʋ̈ŋ ˈgü bhë, ˗an ˈˈdhiaa ˗kun Zoova ˈgü ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? (3) ˈMën Yesu ˗ya ˗kë kö ˈö kwa dha ˈwɔnyaakësü waa ga ˗an ˗gɔ?

 ˗ZO ˗YÖ ˗DHƐKPAƆ DHIƲ̈ˈˈ ˗SË ˗DHƐ ˗SÜ ˗MƐƐN ˈÖ ZOOVA ˗YA NU MƐNBHƖƖDHE ˗NU ˗DHƐ?

3. ˈMën ˗kë ˈö Adan waa Ɛvö ˈwo ˗kë ˈwɔnyaakëmɛn ˗nu ˈka?

³ ˈDhɛ Zoova ˗yö mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˗blɛɛsü Adan waa Ɛvö ˗an ˗da, ˗yö ˗kun ˗a ˈˈpiʋ̈ kö ˗an zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü ˗yö dhi. ˗Yö ˗yɛɛbhaadhɛ ˗së ˗nu ˗an ˗dhɛ ˈö ˗an ˗kë dhe waa ö ꞊gɔɔn ˗an ˈka, ˈö yö ˗së dɔ ˗an ˗kɔ ˈka ˈzü. ˗An dua ˗mü kö ˗wo ˈˈsɛtadhɛ pa wo suugünën ˗nu ˈka, kö ˗wa kë ꞊bhɔɔ ˈˈsɛ ˈka ꞊dhɛ Edɛnö ˈˈdhüdhɛɛdhɛ ˈdhö. ˗Dhioo dosɛnŋ ˈˈkpaan ˈnën Zoova ˗ya dɔ ˗an ˗ta. ˗Ya ˗pö ˗an ˗dhɛ ꞊dhɛ kö ˗wo ˗dhioo ˈö ˈˈdhʋ̈ ˗a ˗lö ˈgü wo ˗de ˈˈɲaan, ˗wo ˗dho ga. ˈWɔn ˈö ˗kë ˗a ˈˈpiʋ̈ ꞊taabha, kwa˗ ˗dɔ. ˈˈKiö zuʋ̈yaasü do ˈö ˗Zlan waa mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˗an ˗dhɔ ˈyaa kë bhë, ˗yö Adan waa Ɛvö ˗an ˗blü kö ˗wo ˗gban ˗Zlan ˗gɔ. ˗Wo ˗dho ˈwo to Sɔtraan ˗wo ˈˈpiʋ̈, ˈwo ˗kan ˈdhaŋ˗ ˗bho wo Dë dhɔɔbhaasü ˈˈdhiʋ̈ ˗sü ˗bha ˈwo ˈwɔn yaa ˗kë. Pë ˈö Zoova ˗ya ˗pö ˗yö ˗yö ˈko ˈˈdhiʋ̈. ˗An ˗bha ˗Zlan ˗wo ˗lö ˈgü ˗sü ˗ya ˗kë ˈö Adan waa Ɛvö ˈwo ˗tosɛta ˗kë saanˈˈ ˈgü, ˈwo ˗kë zii, ˈö ꞊taabha ˈwo ga.—ˈWun. 1:​28, 29; 2:​8, 9, 16-18; 3:​1-6, 17-19, 24; 5:5.

4. ˈMën ˗kë ˈö ˈwɔnyaakësü ˗san ˗yö Zoova ˗kë, ˈö kwa ˗takun kö ˈkwa ꞊ɲɔɔn ö ˗bha? (Wlɔmö 8:​20, 21)

⁴ Zoova ˗yö ˗kwɛzlan ˈö bhë ˗a ˗ya Biblö ˈgü kö ˈkwa ˗gleŋ ˈsü ˗a ˈgü. ˗Yö kwa ˗takun kö ˈpë ˗kë ˈö ˈwɔnyaakësü ˗dhɔ ˈyaa˗ kë toŋtoŋdhö, ˈkwa˗ dɔ. ˈWɔnyaakësü ˗yö ˗mlɛɛn ˈö kwaa Zoova kwa ꞊zinŋgü ˗a ˗shiö, ˈö nu ga ˈka kwa ˗ta. (Is. 59:2) Mɛnbhɩɩdhe ˗nu waa Zoova ˗an ˗san ˗yö Sɔtraan ˗kë. ˗A ˗wɔn ˈgü, ˗yö Adan waa Ɛvö ˗an ˗blü ˈwɔnyaakësü ˗bha. Pë do ˈö bhë ˈyö˗ ˈˈpiʋ̈ kö ˈö˗ kë kwa ˈka ꞊dɛɛ. Sɔtraan ˗ya ˗ga ˗be ꞊dhɛ ˈwɔn ˈö kun Edɛnö ˈˈdhüdhɛɛdhö bhë, ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö Zoova dhɔɔbhaawɔn ˈö ˗gban mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˗bha ˗a bho ˈˈgblʋʋ. ˈˈKɛɛ ˈyaa˗ ˈwɔn dɔ ꞊dhɛ mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˗dhɔ ˈö Zoova ˈgü, ˗a ˗zɔn ˈka ˈyaa ˈdhö. ˗Zlan ˗zopiʋ̈wɔn ˈö ˗gban Adan waa Ɛvö ˗an suugünën ˗nu ˗bha, ˗yö ˈti ˈgo ö ˈˈgblʋʋ toŋtoŋdhö. ˗A ˗wɔn ˈgü, Zoova ˗to mü ˈö ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˗së ˈˈplüün bho ˗an ꞊gban ˈˈpɛpɛ ˗dhɛ. (Wlɔmö 8:​20, 21 ˗wo pö.) Zoova ˗ya ˈwɔn ˗dɔ ꞊dhɛ ö ˗dhɔ ˗dho ˗an suugünën ˈbha ˗nu kë, ˈwo ˈwɔnman ö ˗ta. ˗Yö pë ˈˈpɛpɛ ˗kë kö ˗wo ꞊ɲɔɔn ö ˈˈsuee kë ˈˈdhʋ̈ kö ˗wo dha ˈwɔnyaakësü waa ga ˗an ˗gɔ. ˈMën Zoova dho ˗a kë kö ˈwɔn ˗nu ˈwo bhë ˗wo yökodhiʋ̈?

5. Zoova ˗yö ˗zo ˗yö ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˗së ˗dhɛ ˗sü ˗blɛɛsü ˗nu mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˗dhɛ ˈˈtʋ̈ŋ ˗mɛɛn ˈgü? ˗A ˈgü ˈˈpʋ. (ˈWunzüdɔdhɛ 3:15)

⁵ ˗Bhö ˈWunzüdɔdhɛ 3:15 ˗wo pö. Zoova ˗yö ˗zo ˗yö ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˗së ˗dhɛ ˗sü ˗blɛɛsü ˗nu mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˗dhɛ ˈˈtʋ̈ŋ ˈö ˈpë dho kë Sɔtraan ˈka ˗a ˗wɔn ꞊blɛɛ bhë, ˗a ˈgü. ˗Ya ˗pö ꞊dhɛ ‹dhebɔ suugünën› ˗dho mɛnbhɩɩdhe ˗nu dha. ˗A suugünën ˈö ˈˈdhʋ̈ ˗yö ˗dho Sɔtraan waa ˈwɔn yaa ˈˈpɛpɛ ˈö nu ˗a ˈka Edɛnö ˈˈdhüdhɛɛdhö bhë ˗an bho ˈˈshia˗. (1 Zn. 3:8) ˈˈKɛɛ dhebɔ suugünën ˗dho saanˈˈ ˈsü ˈyö ˗tɔ ꞊dhɛ Sɔtraan ˗dho pë ˈˈdhiʋ̈˗ kë ˗a ˈka, ˈö dho ꞊ʒianwo ˈö˗ zë. ˈWɔn ˈö bhë ˗yö ˗dho ˈmën Zoova ˈka ꞊dedewo. ˈKö ˗kë ˈˈdhʋ̈, Zoova ˗kun ˗a ˈˈpiʋ̈ kö mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˗wo dha ˈwɔnyaakësü waa ga ˗an ˗gɔ.

MƐN ˗NU ˈÖ ˈWƆN YAA KË ˗DHII KUN ˗AN ˗BHA BIBLÖ ˗YA ˈˈTƲ̈Ŋ ˈGÜ BHË, ˈMËN ˈWO˗ ˗KË KÖ WO ˈˈDHIAA ˗YÖ KË ZOOVA ˈGÜ?

6. ˗Mën ˈö ˗klu ˗Zlan ˗bha ˗mɛn ˗nu ˈwo ˗kë ꞊dhɛ Abɛdhö waa Noe ˗an ˈdhö bhë ˈwo˗ ˗kë kö ˗wo ꞊ɲɔɔn Zoova ˈˈsuee?

⁶ ˗Kwɛ këŋ ꞊va ˈˈpiʋ̈, Zoova ˗yö pë ˈö mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˈö ˈwɔn yaa kë ˗dhii ˈdhö ˗an ˗bha bhë ˈwo dho ˗a kë kö ˗wo ꞊ɲɔɔn ö ˈˈsuee ˗a ˗zɔn ˈˈdhiʋ̈ ˈˈdhiʋ̈. Kö Adan waa Ɛvö ˗wa wo bho ˗gban ˗Zlan ˗gɔ ˗sü ˈka Edɛnö ˈˈdhüdhɛɛdhö bhë, ˗an gbö ꞊plɛ ˗bha ˗naan Abɛdhö ˗kun mɛnbhɩɩdhe ˗blɛɛsü ˈö ö ˗zoyö Zoova ˗dhɛ ˗a ˈka. Zoova ˗dhɔ ˗kun Abɛdhö ˈgü ˈö kun ˗a ˈˈpiʋ̈ kö ö ˈˈdhiaa ˗yö kë ˗a ˈgü, ˈö ꞊ɲɔɔn ˗a ˈˈsuee. ˗A  ˗wɔn ˈgü, ˗yö ˈˈsaa˗ ˗bho Zoova ˗dhɛ. ˈDhɛ ˗kë ꞊dhɛ Abɛdhö ˗kun ˗tuëë ˗maankëmɛn ˈka bhë, ˗yö ö ˗bha ˈˈbhlaanën do ˗sü ˈö ˈˈsaa˗ bho ˗a ˈka Zoova ˗dhɛ. Zoova ˗ya ˗yɔ ˗bɔ ˗a ˗gɔ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? Biblö ˗ya ˗pö ꞊dhɛ «Abɛdhö waa˗ ö bha ˈˈsaa˗ pë ˗wɔn ˈˈdhia ˗yö ma [˗Zlan] ˈgü.» (ˈWun. 4:4) Zoova gbamɛn ˗nu ˈö˗ ˗dhɔ ˗yö ˗an ˗kë ˈwo ˈdhaŋ˗ bho ˗a ˈˈdhiʋ̈ ꞊dhɛ Noe ˈdhö bhë, ˗an ˗bha ˈˈsaa˗ yi ˗yö ˗kan ˗a ˗dhɛ. (ˈWun. 8:​20, 21) Zoova ˗bha ˗we ˗an ˗bha ˈˈsaa˗ ˗bha ˗sü ˗ya ˗zɔn ꞊dhɛ mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˈö ˈwɔn yaa kë ˗dhii ˈdhö ˗an ˗bha bhë, ˗an ˈˈdhiaa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗da ˗a ˈgü, ˈwo ꞊ɲɔɔn ˗a ˈˈsuee. b

7. Ablaamö ˗we ˈˈsaa˗ ˗bho ö ˗de gbö ˈka ˗sü ˗bha. ˗Gleŋ ˗mɛɛn ˈö˗ ˗da kwa ˗bha?

⁷ Ablaamö ˗kun ˈö ˗zoyö ˗ni ˈgü Zoova ˗dhɛ ꞊dedewo. ˗Dhɛkpaɔyi do ˈka, Zoova ˗ya ˗pö ˗a ˗dhɛ ꞊dhɛ ˗yö pë do ˈö˗ ˗bha ˈˈgbɩɩdhɛ ˗zɔn ˈka ˈyaa ˈdhö ˗a kë, ˗yö ö gbö Izaakö kë ˈˈsaa˗ ˈka. ˗Yö ˗kun mɛn zuʋ̈ˈˈ ˈˈklʋʋbhɔ ˗wɔn ꞊dede ˈka Ablaamö ˗bha ˈka. ˈKö ˗kë ˈˈdhʋ̈, Ablaamö ˗yö ˈwɔnman Zoova ˗ta. ˈˈKɛɛ ˈdhɛ Ablaamö kun ˗a ˈˈpiʋ̈ kö ˈö ö gbö zë, Zoova ˗ya ˈduannu. ˈWɔn ˈö bhë, ˗yö ˈpë Zoova dho ˗a kë ꞊taabha ˗a ˗zɔn. ˗Yö ˗dho ö ˗de Gbö dhɔɔbhaasü kë ˈˈsaa˗ ˈka. Kwa ˗dhɔ ˗yö Zoova ˗kë ꞊dedewo.—ˈWun. 22:​1-18.

8. ˈMën Zoova ˗yö bɔ wü ˈˈsaa˗ ˗nu ˗ta kö ˈö˗ ˗zɔn? (Lévitique 4:​27-29; 17:11)

⁸ ˈDhɛ Zoova ˗yö ˈtɔŋ˗ ˗nu nu Izraɛdhömɛn ˗nu ˗dhɛ, ˗ya ˗pö ˗an ˗dhɛ ꞊dhɛ ˗wo ˈˈsaa˗ ˗nu bho wü ˗nu ˈka kë ˈˈdhʋ̈ kö ˈö ˗an ˗bha ˈwɔn yaa ˗nu ˗bhawɔn ˈto. (Lévitique 4:​27-29; 17:11 ˗wo pö.) ˈˈSaa˗ ˗nu ˈwo ˈˈdhʋ̈ ˗wa ˗zɔn ꞊dhɛ Zoova ˗dho ˈˈsaa˗ ˈkpii˗ ˈö dho ˈwɔn yaa ˈˈpɛpɛ bho mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˗bha ˗a bho. ˗Zlan ˗ya ˗pö ö ˗wodhiʋ̈lomɛn ˗nu ˗dhɛ ꞊dhɛ ˗wo dhebɔ suugünën do ˈö˗ ˈˈplüün bho bhë ˗a ˗wɔn blɛɛˈˈ. ˈNën ˈö ˈˈdhʋ̈ ˗Zlan Gbö ˈö dho saanˈˈ ˈsü kö ˗yö ga, yö ˗mü. ˗Yö ˗dho kë ꞊dhɛ ˈˈbhlaanën ˈwo ˈˈsaa˗ bho ˗a ˈka, ˗a ˈdhö. (Is. 53:​1-12) ˈDhɛ ˈˈdhʋ̈, Zoova ˗ya ˗pö ꞊dhɛ ö ˗dho ö Gbö dhɔɔbhaasü kë ˈˈsaa˗ ˈka kö ˈö mɛnbhɩɩdhe ˗nu dha ˈwɔnyaakësü waa ga ˗an ˗gɔ. ˗Wɔnmɛnkunwɔn ꞊dede ˗mü mɛn ˈˈpɛpɛ kwa ˗bha ˈka!

ˈMËN YESU ˗YA ˗KË KÖ ˈÖ MƐNBHƖƖDHE ˗NU ˗DHA?

9. ˈMën Zan mɛnbɔyibhaamɛn ˗ya pö kö ˗ya ˗kpan Yesu ˗bha? (Eblö 9:22; 10:​1-4, 12)

⁹ ˗Kwɛ këŋ do ˗blɛɛsü ˈgü, Zan mɛnbɔyibhaamɛn ˗yö ˗kpan Yesu ˗bha ˈö˗ pö: «˗Ka ˗dhɛ ˗ga, ˈˈbhlaanë ˈö [˗Zlan] ˗ya bɔ kö ˗ya kë ˈˈsaa˗ ˈka kö mɛ ꞊gban ˈˈpɛpɛ ˗bha ˈwɔn yaa ˗mawɔn ˗yö ˈto bha yö ꞊nɛ!» (Zan 1:29) ˗Wo ˗nu ˈwo bhë ˗wa ˗zɔn ꞊dhɛ Yesu ˗kun dhebɔ suugünën ˈö ˗Zlan ˗ya ˈˈplüün bho ˗a ˈka. ˗Yö ˗dho ˈö ö ˗de ˗kë ˈˈsaa˗ ˈka kö mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˗wo dha ˈwɔnyaakësü ˗gɔ ˗tokpa ˈka.—Eblö 9:22; 10:​1-4, 12 ˗wo pö.

10. ˗Kɔ ˗mɛɛn ˈö Yesu ˗ya ˗zɔn ˗a ˈka ꞊dhɛ ö ˗nu kö ˈö ˈwɔnyaakëmɛn ˗nu ˗dhɛ?

¹⁰ Yesu ˗yö ö ˈˈtʋ̈ŋ ˗kë ꞊dedewo mɛn ˗nu ˈö ˈwaa kun wo ˗de ˈgü ˗së ˗an ˗bha ˈwɔnyaakësü ˗wɔn ˈgü bhë ˗an ˈgü, ˈö ˗an ˗dhɛ kö ˗wo kë ö bha gwëëˈˈ ˗nu ˈka. ˗Yö ˗kun ˗a ˈwɔn dɔ ˗ni ˈgü ꞊dhɛ ˈwɔnyaakësü ˈnën nu saanˈˈ ˈka kwa ˗ta. ˗A ˗wɔn ˈgü, gɔɔn˗ ˗nu waa dhebɔ ˗nu ˈwo kun ˈwɔnyaakëmɛn ˗nu ˈka bhë ˗yö ˗an ˗takun ꞊dedewo. ˗Yö ˗bɔ ˈwɔnzuan do ˗ta ˈö˗ pö: «A ˗nu kö ˈa ˈwɔnyaakëmɛn ˗nu ˗dhɛ, ˈmii nu kö ˈa ˈwɔnsëkëmɛn ˗nu ˗dhɛ.» (Mat. 9:​12, 13) Pë ꞊dede ˈö˗ ˗kë, ˈyö bhë. ˈDhɛ dhebɔnën do ˗ya ˗gɛn ˗zu ˈö ˈˈɲanyi ˈka, Yesu ˗yö dhiaŋzë ˗a ˗dhɛ ˗dhɔkaadhe ˈgü ˈö˗ ˗bhawɔn to. (Dhu. 7:​37-50) Yesu ˗yö Samadhi dhebɔ ꞊klaŋkë gagade ˗wɔngbɩɩsü do ˈka, ˈkö ˗kë ꞊dhɛ dhebɔ ˈö ˈˈdhʋ̈  ˗yö ˗kun ˈˈɲangüyaakëmɛn ˈka. (Zan 4:​7, 17-19, 25, 26) ˗Zlan ˗yö ˗kɔmɔnwɔnbhasü ˗nu Yesu ˗dhɛ kö ˈwɔnyaakësü ꞊trɔɔn ˈö ˗kë ga ˈka bhë ˗ya bho gɔɔn˗ ˗nu, dhebɔ ˗nu waa ˈnën ˗nu ˗an ˗bha, ˗an ˗bho ga ˈgü ˗sü ˈka.—Mat. 11:5.

11. ˈMën ˗kë ˈö ˈwɔnyaakëmɛn ˗nu ˗wo nu Yesu ˈˈpiʋ̈?

¹¹ ˈYaa za ˈgü ꞊dhɛ ˈwɔnyaakëmɛn ˗nu ˗wa nu Yesu ˈˈpiʋ̈ ˗wo ˗kë wo ˗de ˈgü ˗së. ˗An ˗wëë ˗yö ˗kun ˗a kë ˗ni ˈgü ˈö ˈˈgblüsë ˗kë ˗an ˈka. ˗A ˗wɔn ˈgü, ˗nu ˗a ˈˈpiʋ̈ ˗sü ˗kë ˗an ˗dhɛ ˗së ꞊dedewo. (Dhu. 15:​1, 2) Yesu ˗yö ˗an ˈˈnuɛ ˗bho, ˈö ˈwɔn ˗së ˗kë ˗an ˗dhɛ ˗an ˗bha ˈdhaŋ˗ ˗bho ö ˈˈdhiʋ̈ ˗sü ˗wɔn ˈgü. (Dhu. 19:​1-10) Mɛn ˗nu ˗wëë ˗kun Yesu kë ˗ni ˈgü ˈpö ꞊dhɛ ö Dë ˈdhö. (Zan 14:9) ˗Yö ˗bɔ ö ˈˈdhiwo waa ö këwɔn ˗nu ˗an ˗ta ˈö˗ ˗zɔn ꞊dhɛ ö Dë ˈö bhë ˈwɔnyaakëmɛn ˗nu ˗wëë ˗ya ˗kë, ˈö ˗an ˗dhɔ ˗ya ˗kë ˈö˗ ˈˈpiʋ̈ kö ˈö ˗an ˗takun. Yesu ˗yö mɛn ˗nu ˗takun kö ˗wa yö ꞊dhɛ wo dua ˗mü kö ˈwo wo ˈˈtakɔ bho ˈˈgblʋʋ, ˈwo kë ö ˗bha gwëëˈˈ ˗nu ˈka.—Dhu. 5:​27, 28.

12. Yesu ˗yö ˗bɔ ö ˗bha ga ˗sü ˗ta kö ˈö ˗gleŋ ˗mɛɛn ˗da kwa ˗bha?

¹² Yesu ˗kun ˗a ˈwɔn dɔ ˗ni ˈgü ꞊dhɛ ö dho ö ˗de kë ˈˈsaa˗ ˈka. ˗Ya ˗pö ö ˗bha gwëëˈˈ ˗nu ˗dhɛ ˈko ˗ta ꞊va ꞊dhɛ ˗wo ˗dho ö ˈˈdhoodɔ ˈö ˈwo ö zë ˈˈdhü ˗bha. (Mat. 17:22; 20:​18, 19) ˗Yö ˗kun ˗a ˈwɔn dɔ ˗ni ˈgü ˈzü ꞊dhɛ ö ˗dho ˈwɔnyaakësü bho ˈˈkpɔnŋtaamɛn ˗nu ˗bha ꞊dhɛ ˗kɔ ˈö bɔmɛn Zan waa ˗Zlan ˗wodhiʋ̈lomɛn ˗nu ˈwo˗ pö ˗a ˈka bhë, ˗a ˈdhö. Yesu ˗ya ˗pö ˈzü ꞊dhɛ ˈya ga, ö «˗dho mɛ ꞊gban ˈˈgan [ö] ˗bha.» (Zan 12:32) Mɛn ˗nu ˈwo ˈdhaŋ˗ bho Yesu ˈˈdhiʋ̈, ˈwo˗ ˗bha  ˈtɔŋ˗ ˗nu ˗ya ꞊bhlëë ˈgü bhë ˗an ˈˈdhiaa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗kë Zoova ˈgü. ꞊Waa˗ kë ˈˈdhʋ̈ ˗kplawo, ˗wo ˗dho «ˈgo ˈwɔn yaa ˗gɔ ꞊dhuëngdhɛ ˈgü.» (Wlɔ. 6:​14, 18, 22; Zan 8:32) ˗A ˗wɔn ˈgü, Yesu ˗yö ˗we ˗a ˗bha kö ˈö ga kë ˈˈdhʋ̈ kö ˈkwa dha.—Zan 10:​17, 18.

13. ˗Wo Yesu ˗zë ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? ˈYö ˈmën ˗bha ga ˗sü ˗ya ˗zɔn kwa ˗dhɛ ˈö ˗gban Zoova ˗bha? (Kpɔɔˈˈ ˈzü pë ˈˈbin ˗bha.)

¹³ Yesu ˈˈtɔŋdë ˗tiaandhö do ˗ya ˈˈdhoodɔ, ˈö go mü ˈö˗ ˈyɔɔ˗ ˗nu ˗wa kun ˈwo ˈˈsi bho ˗a ˗gɔ ˈwo ꞊suawɔn dɔ ˗a ˗bha, ˈwo˗ pö wo ˗dho ˗a zë ˈˈdhü ˗bha. ˈˈSɔdha ˗nu ˗wo ˗dho ˗a ˈka ˗a zë ˗dhɛ ˈgü ˈwo ˈˈpoŋti ˗gban ˗a ˗kɔ ˗nu ˗ta. Yesu ˗yö pë ˈˈdhiʋ̈˗ ˗nu ˈwo ˈˈdhʋ̈ ˗an ˗kun ö ˗bha ˈö saanˈˈ ꞊dede sü. ˈˈKɛɛ ˈdhɛ Zoova ˗yö ˈwɔn suu ˗nu ˈwo kun ˗a kë ˗ni ˈgü ö Gbö ˈka bhë ˗a yö, ˗yö ˗mën ˗a ˈka ˈgbɛ ˈö ˗ʒiö Yesu ˗bha ˗ta. Zoova ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˗be ˈö bɔ ö ˗bha ˈˈpiigbɩɩdhɛ ˈö˗ ˈˈdhiʋ̈todhɛ ˈyaa ˈdhö bhë ˗a ˗ta kö ˈwɔn suu ˈö ˈˈdhʋ̈ ˈya ˗dho kë ˈyö sü ꞊dhɛ ˗a Gbö ˗dhɔ ˗ya ˗kë ꞊dedewo. ˈDhɛ ˈˈdhʋ̈ kö ˈmën ˗kë ˈˈsa ˈö ö ꞊kwaa˗ ˗zü ˈö saanˈˈ sü, ˈö ga? Kwa ˗dhɔ ˗wɔn ˗mü. Yesu ˗ya ˗pö: «Mɛ ˈˈbhɩɩ˗ ˗nu ˗dhɔ ˈö [˗Zlan] ˗kë ˗a ˈˈsinma ˈyaa ˈdhö. Yö ꞊në˗ ˗wɔn ˈgü ˈyö ˈnë ga do ˈö˗ ˗gɔ ˗a bɔ˗ ˗nu ˗dhɛ, kö mɛ ˈˈʋʋ mɛ ˈö dho ˈdhang bho˗ ˈˈdhiʋ̈, kö ˗tosɛa ˈö ˈyaa yën [ . . . ] ˗yö kë˗ ˗mɛ ˗dhɛ, kö˗ ˗mɛ ˈgü ˈya ˈdho see˗.»—Zan 3:16.

14. ˗Gleŋ ˗mɛɛn ˈö Yesu ˗bha ˈˈsaa˗ ˗ya ˗da kwa ˗bha?

¹⁴ Yesu ˗bha ˈˈsaa˗ ˗ya ˗zɔn ꞊dhɛ Adan waa Ɛvö ˗an suugünën ˗nu ˗dhɔ ˗yö Zoova ˗kë. ˗Ya ˗zɔn ˈzü ꞊dhɛ kwa ˗dhɔ ˗yö Zoova ˗kë ꞊dedewo. ˗Yö ö Gbö dhɔɔbhaasü ˗kë ˈˈsaa˗ ˈka kë ˈˈdhʋ̈ kö ˈö kwa dha ˈwɔnyaakësü waa ga ˗an ˗gɔ, ˈkö ˗kë ꞊dhɛ ˈwɔn ˈö bhë ˗yö Zoova zuʋ̈ˈˈ ˈˈklʋʋ ˗bhɔ ꞊dedewo. (1 Zn. 4:​9, 10) ꞊Ii, ˗ya ˈˈpiʋ̈ kö ˗kɔ ˈö ˈkwa˗ ˗bha do do ˈka bhë ˈö kwa ˗takun kö kwa ˗kɔ ˗yö ʒiö ˈwɔnyaakësü ˗gɔ, ˈkwa ˈto ˗a ˈˈgbɩɩ˗ ˈka ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˈgü!

15. ˈMën ˈkwa dho ˗a kë kö ˈkwa ˗gɔtadhɔpë ꞊trɔɔn ꞊slɔɔ?

¹⁵ ˗Zlan ˗bha kwa ˗gɔ ˗ta ˗dhɔ ö Gbö ˈnën ga do ˈka ˗sü ˈö bhë, ˗ya ˗kë ˈö kwa ˗bha ˈwɔn yaa ˗nu ˗bhawɔn ˗yö to. ˈˈKɛɛ ˈkwa˗ pö ˗yö kë ˈˈdhʋ̈, kwa dua ˗mü kö ˈkwa pë ˈbha kë. ˗Mën ˗mü? Zan mɛnbɔyibhaamɛn waa Yesu ˗wa ˗yɔ ˗bɔ ˈzü ˈwo˗ pö: «˗Ka ka ꞊kwaa ka ˗bha ꞊sɔŋ yaa ˗nu ˗zü, [ . . . ] ˗a ˗gɛn ˗mü ꞊dhɛ ˗Gblüdëdhɛ ˈö dhaŋ˗ ˈgü ˗ya yö ꞊klöö˗.» (Mat. 3:​1, 2; 4:17) ˈDhɛ ˈˈdhʋ̈ ˈkwa˗ pö kwa ˗kɔ ˗yö ʒiö ˈwɔnyaakësü ˗gɔ kö ˈkwa ꞊ɲɔɔn kwa Dë dhɔɔbhaasü Zoova ˈˈsuee, kwa dua ˗mü kö ˈkwa ˈgo kwa ˗bha ꞊sɔnŋ yaa ˈgü. ˈˈKɛɛ ˈmën ˗tɔ ˗go ꞊sɔnŋ yaa ˈgü ˗sü? ˈYö ˗kɔ ˗mɛɛn ˈö kwa ˗takun ˗a ˈka kö kwa ˈˈdhiaa ˗yö kë Zoova ˈgü ˈkö ˗kë ꞊ʒianwo ꞊dhɛ ˈwɔn yaa kë ˗dhii ˗yö kwa ˗bha? ˈWɔn ˗gɔ ˈö dɔ ˗a ˗dhɛ ˈö yö ˗a ˈˈpiʋ̈ ˗a ˈgü, kwa ˗dho ˗an ˗yɔ ꞊slɔɔ mü.