'Dho -a 'gü -wɔn -ta

'Dho -a 'gü -wɔn -nu 'sëëdhɛ -ta

ˈWƆN ˗GƆ 4

ˈˈTAN 18 ˗Kwa ˗Zlan ˈˈnuɛ bho ˗gɔtadhɔpë ˗wɔn ˈgü

˗Gleŋ ˗mɛɛn ˈkwa˗ sü ˗gɔtadhɔpë ˈgü?

˗Gleŋ ˗mɛɛn ˈkwa˗ sü ˗gɔtadhɔpë ˈgü?

‹Kwa ˗dhɔ ˗bha ˗Zlan kë ˗sü bha˗ ˗zɔn ˗kɔ ˈö˗ ˗zɔn ˈka ˈyö bhë.›1 ZN. 4:9.

˗A ˗GƆ

˗Gleŋ ˗mɛɛn ˈkwa˗ sü ˗gɔtadhɔpë ˈgü ˈö ˗gban Zoova ˗Zlan waa Yesu ˗an ˗bha?

1. ˈMën ˗kë ˈö˗ ˗dhɛ ˈdhö˗ ˗bha kö ˈkwa kë Klito ˗bha ga ˗zo ˗bo ˈwlaan˗ ˗ta ˗kwɛ ˈˈpɛpɛ ˈka?

 GAGADE ˈka, mɛn ˈˈpɛpɛ kwa˗ ˈwɔn ˗dɔ ꞊dhɛ ˗gɔtadhɔpë ˗yö gbɔɔdhe ˈö˗ ˗zɔn ˈka ˈyaa ˗dhö ˗a ˈka! (2 Ko. 9:15) Yesu ˗bha ga ˗sü ˈsaa˗ ˈgü kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa ˗da ˗tosɛta ˈö ˈyaa ɲën ˗a ˗ʒian ˗ta. ˗A ˗dhɛ ˗ya ˗bha kö ˈkwa Zoova ˈˈnuɛ bho ˗gɔtadhɔpë ˗wɔn ˈgü, ˈyö sü ꞊dhɛ kwa ˗dhɔ ˗ya ˗kë ꞊dedewo! (Wlɔ. 5:8) Yesu ˗yö ˗bɔ ö ˗bha ga ˗zo ˗bo ˈwlaan˗ ˗ta, kë ˈˈdhʋ̈ kö ˗kwɛ ˈˈpɛpɛ ˈka kwa ˗zo ˈya ˗dho bhɔ Zoova ˈˈnuɛ bho ˗sü ˗bha.—Luk. 22:​19, 20.

2. ˈMën ˈkwa dho ˗a yö ˈwɔn ˗gɔ ˈö yö ˗a ˈgü?

2 ˗Kwɛ 2025 ˈö yö ˗a ˈgü, kwa ˗dho ˗zo ˗bo ˈwlaan˗ kë Avlidhö 12 ˈˈSɩyi ˈka. ˈYaa za ˈgü ꞊dhɛ mɛn ˈˈpɛpɛ kwa kwa ˗de baaˈˈ ˗ni ˈgü kö ˈkwa kë ˈwlaan˗ ˈö bhë ˗a ˗ta. ˗Yö ˗dho kë ˗së kö ˗zo ˗bo ˈwlaan˗ ˈˈtʋ̈ŋ ˈka, ˈkwa kwa ˗zota ꞊dedewo a ˈwɔn ˗së ˈö Zoova waa ö Gbö ˈwo˗ ˗kë kwa ˗dhɛ bhë ˗a ˈgü. ˈWɔn ˗gɔ ˈö yö ˗a ˈgü, kwa ˗dho pë ˈö ˗gɔtadhɔpë ˗ya ˗zɔn kwa ˗dhɛ ˈö ˗gban Zoova waa ö Gbö ˗an ˗bha ˗a yö. ˈWɔn ˗gɔ ˈö dɔ ˗a ˗dhɛ ˈö yö ˗a ˈˈpiʋ̈ ˗yö ˗dho kwa ˗takun kö ˗kɔ ˈkwa ˈwɔn ˗së ꞊slɔɔ ˗a ˈka ˗gɔtadhɔpë ˈgü waa ˗kɔ ˈkwa dho ˗a ˗zɔn ˗a ˈka ꞊dhɛ ˗yö kwa ˗dhɛ ˗së bhë, ˈkwa ˗an dɔ.

˗GLEŊ ˗MƐƐN ˈKWA˗ SÜ ˗GƆTADHƆPË ˈGÜ ˈÖ ˗GBAN ZOOVA ˗BHA?

3. Mɛn do ˗bha ga ˗sü ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö mɛn ˈˈmliɲɔn ꞊va dha ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? (Kpɔɔˈˈ ˈzü pë ˈˈbin ˗bha.)

3 ˗Gɔtadhɔpë ˗ya ˗kë ˈö ˈkwa Zoova ˗bha kpɛnŋdhödhɛ yö. (Deut. 32:4) ˗Kɔ ˗kë ꞊dhɛ? Adan ˗bha ˗Zlan ˗wo ˗lö ˈgü ˗sü ˗yö ˗nu ˈwɔnyaakësü waa ga ˗an ˈka kwa ˗ta. (Wlɔ. 5:12) Zoova ˗yö Yesu ˗bɔ kö ˗yö kwa ˗gɔ ˗ta ˈdhɔ, kë ˈˈdhʋ̈ kö ˈkwa dha ˈwɔnyaakësü waa ga ˗an ˗gɔ. ˈˈKɛɛ ˗kɔ ˗mɛɛn ˈka ˈö mɛn do ˗bha ga ˗sü ˗yö ˗mɔn mɛn ˈˈmliɲɔn ꞊va ˗bho ˈˈgan ˈgü ˗sü ˗bha? Bɔmɛn Pɔdhö ˗ya ˈgü ˗pʋ ˈö˗ pö: «[Adan] dosengseng ˗bha ˗da [˗Zlan] ˈˈdhiʋ̈ ˗sü ꞊në pö ˗ya mɛ ˈgbɛ ˗bha ˗a wëëdhö. ˗Kɔ do bha˗ ˈgü ˈpö Yesu Klisi yöö doseng ˗a ˗bha [˗Zlan] ꞊bhlëë ˈö˗ ˗ya bha ꞊në dho mɛ ˈgbɛ dha, ˈyö ꞊sɔng bho˗ ˗nu ˗bha [˗Zlan] wëëdhö.» (Wlɔ. 5:19; 1 Tim. 2:6) Pɔdhö ˗kun ˗a ˈˈpiʋ̈ kö ˈö˗ pö ꞊dhɛ mɛn do ˗bha ˗Zlan ˗wo ˗lö ˈgü ˗sü ˗yö mɛn ˈˈpɛpɛ ˗kë ˈwɔnyaakësü waa ga ˗an ˗bha ꞊dhuëŋ ˈka. ˈˈKɛɛ mɛn do ˗bha ö ˗gɔ ˗dho ˈˈshia ˗sü ˗yö mɛn ˗nu ˗bho ꞊dhuëŋdhɛ ˈö ˈˈdhʋ̈ ˗a ˈgü.

Mɛn do ˈwo˗ ˗dhɛ Adan ˗a ˗wɔn ˈgü, mɛn ˈˈpɛpɛ kwa ˈwɔn yaa ˗kë ˈö ˈkwa ga. Mɛn do ˈwo˗ ˗dhɛ Yesu ˈpö ˗yö kwa ˗bho ˈwɔnyaakësü waa ga ˗an ˗gɔ ˈˈgan ˈgü. (Kpɔɔˈˈ ˗wo ˗bhüöö kpö 3 ˈgü.)


4. ˈMën ˗kë ˈsa ˈö Zoova ˈti ö ꞊kwaa Adan ˗bha ˈnën ˗nu ˈwo ˈwɔnman ö ˗ta ˗an ˗zü kö ˗wo ˗tosɛta kë ˗toëpö ˈka?

4 ˈˈGbɩɩdhɛ ˗mü ˗be kö Zoova ˗yö Yesu bɔ kö ˗yö ga kwa ˗wɔn ˈgü ee? ˈYö ˈmën ˗kë ˈsa ˈö Zoova ˈti ö ꞊kwaa Adan ˗bha ˈnën ˗nu ˈwo ˈwɔnman ö ˗ta bhë ˗an ˗zü kö ˗wo ˗tosɛta kë ˗toëpö ˈka? Mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˈö ˈwɔn yaa kë ˗dhii ˈdhö kwa ˗bha yö, ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗kë kwa ˈgü ꞊dhɛ ˗a baaˈˈ ˗kɔ ˗së ˈdhö. ˈˈKɛɛ ˈyaa ˗bɛ Zoova ˗bha kpɛnŋdhödhɛ ˗bha. ˈDhɛ ˗kë ꞊dhɛ Zoova ˗yö kpɛnŋdhö bhë, ˈyaa ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö ˗yö ö ˈˈɲan ta Adan ˗bha ˈwɔn yaa ˈö˗ ˗kë ˗a ˗blü.

5. ˈMën ˗kë ˈö dho ga kwa ˈgü ꞊dhɛ Zoova ˗dho ˈwɔn kpɛnŋdhö kë ˗kplawo?

5 Zoova ˈti ˗gɔtadhɔpë nu ˗be ˈˈkɛɛ ˈö˗ pö ꞊dhɛ Adan suugünën ˗nu ˗wo ˗tosɛta kë ˗toëpö ˈka, ˈmën dho kë? Mɛn ˗nu ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo˗ pö ꞊dhɛ ˈyaa ö ˗de ˗bha kpɛnŋdhödhɛ ˈtɔŋ˗ ˗ya ꞊bhlëë ˈgü, pë ˗nu ˈö ˗an ˈˈplüün bho ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˗bha ˈka bhë ˗yö ˈti ˗dho ˗an kë, ˈwo dɔ ˈdudhö ˗a ˗wɔn ˈgü. ˈWɔn yö ˗kɔ suu ˈö bhë ˗a dua ˈyaa ˗mü kö ˗yö kë kwa ˗gɔ. ˈMën ˗kë? ˈYö sü ꞊dhɛ Zoova ˗yö ˈwɔn ˈö kpɛnŋdhö ˗a ˗kë ˈkö ˗kë ˗ʒianwo ꞊dhɛ ˗yö ˗dho ö Gbö dhɔɔbhaasü kë ˈˈsaa˗ ˈka. ˈDhɛ ˈˈdhʋ̈, ˗yö ga kwa ˈgü ꞊dhɛ Zoova ˗dho ˈwɔn kpɛnŋdhö kë ˗kplawo.

6. Zoova ˗bha kwa ˗gɔ ˗ta ˈdhɔ ˗sü ˗ya ˗zɔn ꞊dhɛ kwa ˗dhɔ ˗ya ˗kë ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? (1 Zan 4:​9, 10)

6 ˗Ya ˈˈkan Zoova ˗bha kpɛnŋdhödhɛ ˗bha, ˈˈklʋʋsë ˈbha ˗yö ˗dhö ˈzü ˈö˗ ˗blü kö ˗yö Yesu bɔ kë ˈˈdhʋ̈ kö ˗yö ga kwa ˗wɔn ˈgü. Klʋʋsë ˈö ˈˈdhʋ̈ ˈnën ˗tɔ ˗dhɔ. (Zan 3:16; 1 Zan 4:​9, 10 ˗wo pö.) ˗Gɔtadhɔpë ˗ya ˗zɔn ꞊dhɛ Zoova ˗ya ˈˈpiʋ̈ kö ˈkwa ˗tosɛta kë ˗toëpö ˈka, ˈˈkɛɛ ˈö˗ ˈˈpiʋ̈ ˈzü kö ˈkwa kë ö ˗bha ˈkɔdhigümɛn ˗nu ˈka. ˈDhɛ Adan ˗yö ˈwɔn yaa ˗kë, Zoova ˗ya ˗bho ö ˗bha ˈkɔdhigümɛn ˗nu ˈˈpiʋ̈. ˗A ˗wɔn ˈgü, mɛn ˈˈpɛpɛ kwa ˈti bhɔ ˗Zlan ˗bha ˈkɔdhigümɛn ˗nu kpö ˈgü. ˈˈKɛɛ ˗gɔtadhɔpë ˈsaa˗ ˈgü, mɛn ˈˈoo ˗mɛn ˈö ˈdhaŋ˗ bho ˗Zlan ˈˈdhiʋ̈ ˈö ˈwɔnman ˗a ˗ta bhë ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗kë Zoova ˗bha ˈkɔdhigümɛn ˈka. ˗A ˗de ꞊ʒiaan ꞊dɛɛ Zoova ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö kwa ˗bha ˈwɔn yaa ˗nu ˗bhawɔn to ˈö kwaa˗ ˗nu kwa ˗bha ˗mlɛɛn ˗yö yɔ, ˈö go mü ˈö ˈˈtɔŋdëdhɛ ˗së ˗yö ˗kë kwaa˗ ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˈwo to kwa ꞊zinŋgü. Gagade ˈka, kwa ˗dhɔ ˗yö Zoova ˗kë ꞊dedewo.—Wlɔ. 5:​10, 11.

7. Yesu ˗bha saanˈˈ ˈsü ˗sü ˗yö kwa ˗takun ˈkwa˗ yö ꞊dhɛ kwa ˗dhɔ ˗yö Zoova ˗kë ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

7 ˗Kɔ ˈö Zoova ˗yö ˗dhɔ ˗zɔn ˗a ˈka kwa ˗dhɛ ˈkwa˗ pö ˈkwa˗ dɔ, ˗yö ˗dho kë ˗së kö ˈkwa kwa ˗zota ˗kɔ ˈö yöö ꞊dede ˈö ˗kë ˗a ˈka ö ˗de ˈgü kö ˗ya kwa ˗gɔ ˗ta ˈdhɔ bhë ˗a ˈgü. Sɔtraan ˗ya ˗pö ꞊dhɛ ˗Zlan ˗dhɔkëmɛn gbɛ˗ ˈti ˗dho ˈto ˗klu ˗sü ˈka ˗a ˗bha ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˈgü. ˗A ˗wɔn ˈgü, Zoova ˗yö ö ꞊kwaa˗ Yesu ˗zü ˈö saanˈˈ sü ˈö ga kö ˈö ˈˈdhɛ bho Sɔtraan ˗bha ꞊sua ˗ta. (Job 2:​1-5; 1 Piɛɛ 2:21) ˗Gban Yesu ˗gɔ ˗mɛn ˗nu ˗wo ˗wɛɛ ˗dɔ Yesu ˗bha ˈö ˈˈsɔdha ˗nu ˗wa ˗man, ˈö go mü ˈwo ˈˈpoŋti ˗gban ˗a ˗kɔ ˗ta ˈwo dɔ ˈˈdhü ˗bha Zoova ˈˈɲan ˈˈdhiʋ̈. Zoova ˗yö ˗kpan ˗a ˗bha kö ˗yö saanˈˈ ˈsü ˗ni ˈgü ꞊dedewo ˈö dho ˈö ga ˗a ˈka. (Mat. 27:​28-31, 39) ˗Yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˗be ˈö pë ˈˈpɛpɛ ˗kë kö Yesu ˗yö dha ˈwɔn ˈö bhë ˗a ˗gɔ. ˗A ˈwɔnzuan ˈnën ˗tɔ ˈdhɛ Yesu ˈyɔɔ˗ ˗nu ˗wa pö: «˗Ya kë ꞊dhɛ ˗a ˗wɔn ˗yö ˗Zlan ˗gɔ ˈˈgbɩɩ˗, ˗yö ˗a dha kö ˈkwa˗ yö» bhë, Zoova ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˗be ˈö˗ dha. (Mat. 27:​42, 43) ˈˈKɛɛ ˗ya kë ˈˈdhʋ̈ ˗be, Yesu ˈti ˗dho kwa ˗gɔ ˗ta ˈdhɔ, ˈö kwa ˗zoyëëpë ˈti ˗dho kë ˗dhö. ˗A ˗wɔn ˈgü, Zoova ˗yö ˗we ˗a ˗bha kö ö Gbö ˗yö saanˈˈ ˈsü ˗yö ˈdhö kö ˗yö ga.

8. ˈDhɛ Zoova ˗yö ˗kpan ö Gbö ˗bha kö ˗yö saanˈˈ ˈsü ˗ni ˈgü bhë ˗yö ˗mën ˗a ˈka ˗ee? ˗A ˈgü ˈˈpʋ. (Kpɔɔˈˈ ˈzü pë ˈˈbin ˗bha.)

8 Kwa dua ˈyaa ˗mü kö ˈkwa˗ pö ꞊dhɛ ˈdhɛ ˗kë ꞊dhɛ ˗Zlan ˈˈpii ˗yö ˈˈgbɩɩ˗ bhë ˗a ˗bhawɔn ˈti yö mɛn ˗wëëzësü ˗bha. ˗Yö kwa ˗da ö ˈˈbin ˗bha. ˗A ˗wɔn ˈgü, mɛn ˗nu ˗wëë ˗yö kwa ˗kë ˈpö ꞊dhɛ ˗a ˈdhö. Biblö ˗ya ˗pö ꞊dhɛ ˗ya kë ꞊shiöŋ ‹ˈwɔn ˗nu ˗wo ˗mën› Zoova ˈka ˈö ‹˗wëë ˗yö bɔ ˗a ˗ta ˈpö.› (Ps. 78:​40, 41) ˗Kwa kwa ˗zota Ablaamö waa Izaakö ˗an ˗bha ˗kwɛzlan ˈgü. Zoova ˗ya ˗pö Ablaamö ˗dhɛ ꞊dhɛ ˗yö ˈˈsaa˗ bho ˈö gbö ˈnëngɔɔn˗ ˗ga do ˈka. (ˈWun. 22:​9-12; Ebl. 11:​17-19) ˈˈTʋ̈ŋ ˈö Ablaamö kun ˗a ˈˈpiʋ̈ kö ˈö ö ˗de gbö zë ˗a ˈka bhë, ˗kɔ ˈö ˗kë ˗a ˈka ö ˗de ˈgü ˗kwa kwa ˗zota ˗a ˈgü. ˈDhɛ ˈwo Yesu saanˈˈ ˗kë ˈwo dho ˈwo˗ zë bhë ˗wëë ˈö kun bɔ ˗ni ˈgü Zoova ˗ta ˗a ˈwɔn ˈgü, ˗kwa kwa ˗zota ˗a ˈgü.—˗Bhöˈˈ video ˈö jw.org ˗ta ˈö ˗kë Imitez leur foi: Abraham (partie 2) ˈka bhë ˗a ˗ga.

ˈDhɛ Zoova ˗yö ö Gbö yö kö ˗wa saanˈˈ ˗kë wo ˗ni ˈgü, ˗a zuʋ̈ˈˈ ˈˈklʋʋ ˗yö ˗bhɔ. (Kpɔɔˈˈ ˗wo ˗bhüöö kpö 8 ˈgü.)


9. ˈMën Wlɔmö 8:​32, 38, 39 ˗ya ˗zɔn kwa ˗dhɛ ˈö ˗gban kwa ˗dhɔ ˗bha Zoova kë ˗sü ˗bha?

9 ˗Gɔtadhɔpë ˗ya ˗zɔn ꞊dhɛ mɛn ˈbha ˈö kwa ˗dhɔ dho ˗a kë kö ˗yö ʒiö ˗a ˈka Zoova ˗ta ˈyaa ˗dhö, kö ˗kë ꞊ʒianwo ꞊dhɛ ˗a ˗mɛn ˗yö ˗kë kwa ˗bha ˈkɔdhigümɛn ɛɛnˈˈ kwa ˈˈtɔŋdë ˈˈgbɩɩ˗ ˈka. (Wlɔmö 8:​32, 38, 39 ˗wo pö.) ˈYaa za ˈgü ꞊dhɛ kwa ˗dhɔ ˗yö Zoova ˗kë ˈö ˗ʒiö ˗a ˈka kwa ˗de ˗dhɔ ˗ta. Kwa˗ ˈˈpiʋ̈ kö ˈkwa ˗tosɛta kë ˗toëpö ˈka ˗ee? Zoova ˗ya ˈˈpiʋ̈ ꞊dedewo kwa ˗bha ˈka. Kwa˗ ˈˈpiʋ̈ kö kwa ˗bha ˈwɔn yaa ˗bhawɔn ˗yö ˈto ˗ee? Zoova ˗ya ˈˈpiʋ̈ ꞊dedewo kö ˈö˗ kë ˈˈdhʋ̈ kwa ˗dhɛ. Pë ˈˈpɛpɛ ˈö˗ ˈˈpiʋ̈ kö ˈkwa˗ kë ˈyö ˗tɔ kö ˈkwa ꞊bhlëë ˗ya ˗gɔtadhɔpë ˗bha, ˈkwa ˈdhaŋ˗ bho ö ˈˈdhiʋ̈, ˈkwa ˈwɔnman ö ˗ta. Gagade ˈka, gbɔɔdhe do ˈö˗ ˗zɔn ꞊dhɛ kwa ˗dhɔ ˗yö ˗Zlan ˗kë ꞊dedewo ˈnën ˗tɔ ˗gɔtadhɔpë. ˈˈKpɔnŋtaadhɛ ˗dɛɛ ˈgü pë ꞊va ˗nu ˈbha ˈwo˗ ˗zɔn ˈzü ˗dhɛ kwa ˗dhɔ ˗yö Zoova ˗kë bhë, kwa ˗dho ˗an dɔ.—Eccl. 3:11.

˗GLEŊ ˗MƐƐN ˈKWA˗ SÜ ˗GƆTADHƆPË ˈGÜ ˈÖ ˗GBAN YESU ˗BHA?

10. (1) ˈWɔn ˗mɛɛn ˈö kun Yesu zuʋ̈ˈˈ ˈˈklʋʋ bhɔ ˗ni ˈgü ˈö ˗gban ˗a ˗bha ga ˗sü ˗bha? (2) Yesu ˗ya ˗zɔn ꞊dhɛ Zoova ˗yö kpɛnŋdhö ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? (Kpɔɔˈˈ ˈzü ˈkɔnën « Yesu ˗bha ˗towotasü ˗yö Zoova ˈtɔ ˗kë ˈˈslʋ̈ʋ̈slʋ̈» ˗bha.)

10 Yesu ˗yö ö ˗zokë ö Dë ˈtɔ ˗bha ˗kë ˈˈslʋ̈ʋ̈slʋ̈ ˗sü ˈˈpiʋ̈. (Zan 14:31) ˗A ˗wɔn ˈgü, ˗a zuʋ̈ˈˈ ˈˈklʋʋ ˗kun bhɔ ˗ni ˈgü ꞊dedewo ˈyö sü ꞊dhɛ mɛn ˗nu ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo ꞊suakë ꞊dhɛ ˗ya ˗Zlan ꞊bhlëë ˗shiö, ˈwo˗ zë ꞊dhɛ ˈwɔnyaakëmɛn ˈdhö. ˈPë ˗kë ˈö ꞊bhɛɛ ˈö˗ pö: «N Dë, ˗ya kë ˗mɔn ˈˈkwëë ˗wɔn ˈka, ˗bhö ˗a kë kö ˗kɔɔ ˈö bhë ˗yö ˈdho n ˈka ꞊gblɛɛn» ˈyö bhë. (Mat. 26:39) Yesu ˗bha ˗towotasü ˈö yö˗ ˈka ˗a ga ˗yi ˗bha bhë ˗ya ˗zɔn ꞊dhɛ ꞊sua ˈnën Sɔtraan ˗ya ˗kë Zoova ˗bha.

11. ˗Kɔ ˗mɛɛn ˈö Yesu ˗ya ˗zɔn ˗a ˈka ꞊dhɛ mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˗dhɔ ˗yö ö ˗kë ꞊dedewo? (Zan 13:1)

11 ˗Gɔtadhɔpë ˗ya ˗zɔn kwa ˗dhɛ ꞊dhɛ Yesu ˗yö ö ˈˈtʋ̈ŋ ˗kë ꞊dedewo mɛn ˗nu ˈgü, ˈö˗ ˗kë ˈpö ö ˗bha gwëëˈˈ ˗nu ˈgü. (Prov. 8:31; Zan 13:1 ˗wo pö.) ˗A ˈwɔnzuan ˈnën ˗tɔ Yesu ˗ya ˈwɔn ˗dɔ ꞊dhɛ pë ˈbha ˗nu ˈwo dho kë ö ˈka ˈˈkpɔnŋ ꞊taa yö bhë ˗wo ˗dho kë ˈˈgbɩɩ˗ ꞊dedewo, ˈö dho ˈö ga ˈˈdhiʋ̈sü wo. ˈKö ˗kë ˈˈdhʋ̈ ˗yö ˗dho ꞊taabha ˈö˗ ˗kɔ ˗yö ˗mɔn yö ˈö nu ˗a kë bhë ˗a ˗bha, ˈyö sü ꞊dhɛ mɛnbɩɩdhe ˗nu ˗dhɔ ˗ya ˗kë. ˗Yö ˗zlanwopö mɛn ˗nu ˗dhɛ ˈö ˗an ꞊klaŋkë, ˈö ö ˗zokë ˗an ˈˈpiʋ̈ ö zuʋ̈ˈˈ ꞊gban ˈka. ˗A ˗de ˗ʒiaan yi ˈwo dho ˗a zë ˗a ˈka bhë ˗a ˈgü, ˗yö ö ˗bha ˈˈtʋ̈ŋ ˗sü ˈö ö ˗bha bɔmɛn ˗nu ˗gɛn ˗zu ˈö ˗an ꞊klaŋkë, ˈö ꞊faanmëndhe waa ˗zogbandhe nu ˗an ˗dhɛ. (Zan 13:​12-15) ˈDhɛ Yesu kun ˗gaatadhü ˗ta ˗yö ˗zoyö ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˗së ˗dhɛ ˗sü ˗nu ˈwɔnyaakëmɛn do ˗dhɛ, ˈö go mü ˈö˗ pö Zan ˗dhɛ ˗yö ö ˗zokë ˈpö ö dhö ˈˈpiʋ̈. (Luk. 23:​42, 43; Zan 19:​26, 27) Yesu ˗yö ö ˗de ˗nu kö ˈö˗ ˗zɔn ꞊dhɛ mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˗dhɔ ˗yö ö ˗kë, ˈö go mü ˈzü ˈö ˈˈgblüsë ˗kë ˗an ˈka.

12. ꞊Dɛɛ, Yesu ˗yö kwa ˗takun ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

12 ˗Ya ˈˈkan Yesu ˗bha «ga dosɛn ˈö˗ wo» kwa ˗wɔn ˈgü bhë ˗a ˗bha, ˗yö pë ꞊va ˈbha kë ˗ni ˈgü kwa ˗dhɛ. (Wlɔmö 6:​10, NTBL) ˗Kɔ ˗kë ꞊dhɛ? ˗Yö pë ˈˈpɛpɛ kë ˗ni ˈgü kö ˈkwa ˈwɔn ˗se ꞊va ˈbha ꞊slɔɔ ˗gɔtadhɔpë ˈsaa˗ ˈgü. ˗Kɔ ˈö˗ ˗kë ˗a ˈka, ˗kwaa ˗ga. ˗Yö kwa ˗bha ˗Gblüdë, kwa ˗bha ˈˈSaabhomɛn ˈkpii˗ waa kwa ˗bha ˗zlanwokɔdhi ˗gɔmɛn ˈka. (1 Ko. 15:25; Efɛ. 5:23; Ebl. 2:17) ˗Yö ˈˈɲɔn ˗a ꞊troo ˗nu waa mɛn kpö ˗ziisü ˗nu ˗lo ˗ni ˈgü ˈko ˗ta kö ˗yö ˈdho ˗yö yö ˗a ˈka ˈˈklʋʋbhɔdhe ˈkpii˗ ɲën ˈˈtʋ̈ŋ ˗bha. b (Mat. 25:32; Mak. 13:27) Yesu ˗yö gwëëmi ˗towotasü ˗takun ˗ni ˈgü kö ˗yö kwa gba ˗zuu ˈgü ˗bhöpë ˈka, kë ˈˈdhʋ̈ kö ˈkwa ˈto ˗klu ˗sü ˈka Zoova ˗bha ˈˈtʋ̈ŋ ˗totaabhasü ˈö yö ˗a ˈgü. (Mat. 24:45) ˗Ya ˈgo mü ˈzü, ˗a ˗bha ˗kwɛ ˈˈgblü do ˗Gblüdëdhɛ kë ˈˈtʋ̈ŋ ˈgü, ˗yö ˗dho ˈwɔn ˗së kë kwa ˗dhɛ ˈˈtʋ̈ŋ ꞊gban ˈka. Zoova ˗yö ö Gbö ˈö bhë ˗a ˗nu ꞊dedewo kwa ˗wɔn ˈgü!

˗KWA PË ˗DƐƐ ˗NU DRAANˈˈ ˗KPLAWO

13. ˈWɔn ˈö ˗gban ˗dhɔ ˈö ˗Zlan waa Klito ˈwo˗ ˗kë kwa ˈka bhë ˗a ˗bha, kwa ˗dho ˗a draanˈˈ ˗kplawo ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

13 ˗Dhɔ ˈö Zoova ˗Zlan waa Yesu Klito ˈwo˗ ˗kë kwa ˈka bhë ˈkwa kwa ˗zota ˗a ˈgü ˗kplawo, ˈwɔn ˈö ˗gban ˗a ˗bha kwa ˗dho ˗a draanˈˈ ˈˈtʋ̈ŋ ꞊gban ˈka. ˗Zo ˗bo ˈwlaan˗ ˈˈtʋ̈ŋ ˈgü, kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa Naɔn ˗së ˈsëëdhɛ do ɛɛnˈˈ ꞊va ˗wo pö. ˈKwa ˗dho ˗a pö ˈkwa˗ ˈˈɲan ˈˈgblʋ̈gblʋ̈ ꞊va ˗wo pö ˈˈtʋ̈ŋ do ˈgü. ˗Kwaa ˗wo pö ˈdɔɔni ˈdɔɔni kë ˈˈdhʋ̈ kö pë ˗nu ˈwo˗ ˗zɔn ꞊dhɛ kwa ˗dhɔ ˗yö Zoova waa Yesu ˗an ˗kë bhë, ˈkwa ˗an yö. ˗Ya go mü kö pë ˗nu ˈkwa ˗an ꞊draan ˈˈdhʋ̈, kwaa mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˈkwa ˗an ˈˈdoodɔ.

14. ˈKwa ˗dhɛ ˗ga Psaume 119:97 waa ˗zoto ˗a ˈˈpiʋ̈ ˗wɔn ˈgü, pë mɛɛnˈˈ ˗sü ˗dho kwa ˗takun ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ kö ˈwɔn ˈö ˗gban ˗gɔtadhɔpë waa pë ˈˈwɛɛ ˗nu ˗bha ˈkwa˗ draanˈˈ? (Kpɔɔˈˈ ˈzü pë ˈˈbin ˗bha.)

14 ꞊Ya kë ꞊dhɛ ka ˗bɔ ˈˈyi ꞊bhaa ˈö˗ yi ˗ya ꞊gwëë, ka ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈka˗ pö ka ˗de ˗dhɛ ꞊dhɛ pë ˗dɛɛ ˈbha ˗nu ˗wo ˗dhö ˈa ˗mɔn ˗a draanˈˈ ˗sü ˗bha ˈwo ˗gban ˗Zlan ˗bha kpɛnŋdhödhɛ, ˗a ˗bha ˗dhɔ waa ˗gɔtadhɔpë ˗an ˗bha ˗ee? ˈYaa za ˈgü ꞊dhɛ pë ˗dɛɛ ˗nu ˗dho kë ˗dhö ˗kplawo ˈö ˈkwa ˗an ꞊draan ˈwo ˗gban ˈwɔn ˗nu ˈwo bhë ˗an ˗bha. ˈDhɛ ˈˈdhʋ̈, ˈmën ˈkwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa˗ kë? ˈWɔn ˗së ˗nu ˈwo ˗gban Biblö ˗bha ˈwo kwa ˗bha ˈsëëdhɛ ˗nu ˈgü bhë, ˗kwa ˗an ˗wo pö kö ˈkwa ˗an draanˈˈ. ˈKwa pë ˈbha ˗wo pö Biblö ˈgü kwa ˈti˗ ˈgüman, ˗kwa ˗wo kwa ˗bha pë ˗mɛɛn ˗a ˈgü ˗pë ˗nu ˈgü kö ˗dhɛkpaɔyi ˈö bhë ˗a ˈka ˈkwa kwa ˗zota pë ˗nu ˈkwa ˗an ꞊slɔɔ ˈwo ˗gban Zoova, ˗a Gbö waa ˗dhɔ ˈwo˗ ˗zɔn kwa ˗dhɛ ˗an ˗bha bhë ˗an ˈgü.—Psaume 119:97 waa ˗zoto ˗a ˈˈpiʋ̈ ˗wɔn ˗wo pö.

ˈKö ˗kë ꞊dhɛ ˈkwa ˗kwɛ ꞊va kë gagade ˈgü, kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa Zoova waa Yesu ˗an ˈˈnuɛ bho ˗kplawo ˗gɔtadhɔpë ˗wɔn ˈgü. (Kpɔɔˈˈ ˗wo ˗bhüöö kpö 14 ˈgü.)


15. ˈMën ˗kë ˈö kwa dua ˈdhö kö ˈkwa pë ˗sɛŋbɔ ˗nu draanˈˈ Biblö ˈgü ˗kplawo?

15 Kwa Biblö ˗wo pö ˗ni ˈkwa ˈti ˗kpan pë ˗dɛɛ ɛɛnˈˈ ˈpë dho kwa zuʋ̈ˈˈ ˈsü ˗a ˗bha, kwa ˈgü ˈya ˗dho ga. ˗Kwa kwa ˗de ˈsü ꞊dhɛ mɛn ˈö ˈˈsënŋ mɛɛnˈˈ ˗ni ˈgü ˗a ˈdhö. ˗Ya kë ꞊shiöŋ ˗a ˗mɛn ˗yö ˈlɛlɛ ɛɛnˈˈ ˈˈtʋ̈ŋ ꞊va ˗kë ˈö ꞊kun ˈˈsënŋ ꞊slɔɔ. ˈKö ˗kë ꞊dhɛ ˗yö ˗kpan ˗a pë ˈdɛdɛ ˗bha, ˗ya ˗mɛɛn ˗kplawo ˈyö sü ꞊dhɛ ˈˈsënŋ ꞊bhlëë ˗yö ꞊va ˗a ˗bha ˈka. Pë ˈdɛdɛ ˈkwa˗ ꞊draan Biblö ˈgü bhë, ˗a ꞊bhlëë ˗yö ˈkpii˗ ˈö ʒiö ˗a ˈka ˈˈsënŋ ˗ta! (Ps. 119:127; Prov. 8:10) ˈDhɛ ˈˈdhʋ̈, ˗kwa kwa zuʋ̈ˈˈ kë ˗saa ˈkwa ˗klu kwa ˗bha Biblö draansü ploglamö ˗bha ˗kplawo.—Ps. 1:2.

16. Kwa ˗dho ˈto Zoova waa Yesu ˗an ˗bha ˈwɔnzuan ˈˈpiʋ̈ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

16 Kwa pë draanˈˈ ˗ni ˈgü, ˗kwa kwa ˗zota ˗kɔ ˈkwa dho ˗a ˗ya ˗a ˈka ꞊bhlëë ˈgü bhë ˗a ˈgü. ˗A kë ˗kɔ do ˈnën ˗tɔ ˗kwa ˈto Zoova ˗bha kpɛnŋdhödhɛ ˈwɔnzuan ˈˈpiʋ̈ ˈkwa ˈˈkan mɛn ˗nu ˗zë ˈgü ˗sü ˗bha. ꞊Dhɛ Yesu ˈdhö ˗kwa ˈˈwɩ saanˈˈ ˈsü ˗sü ˗bha Zoova ˈtɔ ˗wɔn ˈgü kö ˈkwa ˈwɔn ˗së kë kwa ꞊dhegblü ˗nu ꞊dhɛ, ˈkö ˗kë ˗ʒianwo ꞊dhɛ ˈˈtʋ̈ŋ ˈbha ˗nu ˈka ˗a ˗kë ˈˈdhʋ̈ ˗sü ˗yö ˈˈgbɩɩ˗. ˗Ya ˈgo mü ˈzü, ˗kwa ˈto Yesu ˗bha ˈwɔnzuan ˈˈpiʋ̈ ˈkwa ˗zlanwopö mɛn ˗nu ˗dhɛ kö wo ˗de ˈpö ˗wo wo ˗kɔ ˈkpɔ Zoova ˗bha gbɔɔdhe ˗tiaandhö ˈö ˗kë ˗gɔtadhɔpë ˈka bhë ˗a ˗gɔ.

17. ˈMën ˈkwa dho a yö ˈwɔn ˗gɔ ˈö dɔ ˗a ˗dhɛ ˈö yö ˗a ˈˈpiʋ̈ ˗a ˈgü?

17 ˈWɔn ˈö ˗gban ˗gɔtadhɔpë ˗bha bhë ˈkwa˗ draanˈˈ ˗kplawo Zoova waa ö Gbö ˗an ˗dhɔ ˈö kwa ˈgü ˗yö ˗dho ˗dadhiʋ̈, ˈö kwa ˗dhɔ ˈö ˗an ˈgü ˈpö ˈö ˗dadhiʋ̈. (Zan 14:21; Zak. 4:8) ˈDhɛ ˈˈdhʋ̈, pë ˗sɛŋbɔ ˈˈpɛpɛ ˈö Zoova ˗ya nu kwa ˗dhɛ bhë, ˗kwa bɔ ˗an ˗ta kö ˈwɔn ˈö ˗gban ˗gɔtadhɔpë ˗bha ˈkwa˗ draanˈˈ ˗kplawo. ˈWɔn ˗gɔ ˈö dɔ ˗a ˗dhɛ ˈö yö ˗a ˈˈpiʋ̈ ˗a ˈgü, kwa ˗dho ˈwɔn ˗së ˗nu ˈkwa ˗an ꞊slɔɔ ˗gɔtadhɔpë ˈsaa˗ ˈgü ˗a ˈbha ˗nu ˗wɔn blɛɛˈˈ kö ˈpë ˈkwa dho ˗a kë kö ˈkwa Zoova ˈˈnuɛ bho ˗a ˗bha ˗dhɔ ˗wɔn ˈgü, ˈkwa˗ dɔ.

ˈˈTAN 107 ˗Kwa ˈto Zoova ˗bha ˗dhɔ ˈwɔnzuan ˈˈpiʋ̈

a ˈKWA˗ PÖ ˈKWA˗ ˈGÜMAN ˗SË ˈKA: «˗Zotasü» ˈnën ˗tɔ ö ˈˈɲan ˗klu ˈwɔn ˗gɔ ˈbha ˗bha ˗sü kö ˈkwa˗ ˈgüman ˗së ˈka.

b «Pë ˈˈpɛpɛ ˈö dhang˗ ˈgü» ˈö ˗Zlan ˗ya ˗lo ˈko ˗ta ˈö bɔmɛn Pɔdhö ˗yö ˗we ˗a ˈka Efɛzö 1:10 ˈgü bhë ˈyaa ˈnën ˗tɔ «mɛn ˗nu ˈö ˗Zlan ˗yö ö ˗kɔ ˗yɛ ˗an ˗bha» ˈö Matiö 24:31 waa Makö 13:27 ˈwo ˗we ˗a ˈka. Pɔdhö ˗kun ˈˈwɩ ˗ni ˈgü mɛn ˗nu ˈö Zoova ˗yö ö ˗kɔ ˗yɛ ˗an ˗bha, ˈö ˈˈɲɔn ˗lo ˗an ꞊troo kö waa Yesu ˗nu ˗wo ˗Gblüdëdhɛ kë dhaŋ˗ ˈgü bhë ˗an ˈka. ˈˈKɛɛ Yesu ˗zë ˗yö ˗kun ˈˈwɩ ˗ni ˈgü ˈˈklʋʋbhɔdhe ˈkpii˗ ˈˈtʋ̈ŋ ˈö ˈˈɲɔn ˗a ꞊troo ˗nu ˈwo ˈˈsɛ ˗ta yö ˈwo dho ˗an ˗lo ˈko ˗ta ˗a ˈka dhaŋ˗ ˈgü bhë, ˗a ˈka.