'Dho -a 'gü -wɔn -ta

'Dho -a 'gü -wɔn -nu 'sëëdhɛ -ta

ˈWƆN ˗GƆ ˗KƆŊ DO Ö GA ˈˈSƆƆPLƐ

Bhɛɛsü bhë, ꞊bhlëë ˈö ˗Zlan ˗ya ˗ya kwa ˗bha yö ˗mü

Bhɛɛsü bhë, ꞊bhlëë ˈö ˗Zlan ˗ya ˗ya kwa ˗bha yö ˗mü

“ˈMɛn ˈˈsɛ ˗kë ˈö dhaŋ˗ ˗kë”, ˗ya ˈˈpiʋ̈ ˈö ö ˈˈtʋ ˈto kwa ˗bha bhɛɛwo ˗bha.—Psaume 115:15

1, 2. Ü ˗bhaa ˈgü, ˈmën ˗kë ˈö bhɛɛsü ˈdhö gbɔɔdhe ꞊bhlëësü do ˈka? ˈYö ˈmën ˗kë ˈö ˈpë Biblö ˗ya pö ˈö ˗gban bhɛɛsü ˗bha ˈö kwa dua ˈdhö ˗mü kö ˈkwa˗ dɔ?

ZOOVA ˈö “ˈˈsɛ waa dhaŋ˗ ˗da” bhë, ˈˈsɛ ˈˈpɛpɛ ˈwo ˈˈkpɔnŋ ꞊taa ˗an ˈgümɛn ˗nu kë ˗sü ˈka ˗a ˈˈɲan ˈˈdhiʋ̈ ꞊dhɛ ˈˈyi ˈˈflinŋga do ˈö go ˈˈgboŋgbo ˈgü ˗a ˈdhö. (Psaume 115:15; Isaïe 40:15) ˈKö ˗kë ˗ʒiaanwo ꞊dhɛ ˗wa kwa ˗zɔn ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ˗todhʋ̈sü ˈka, kwa kpö ˈnën ˗yö ˈˈtɩtɩ ˈgbɛ, Psaume 145: 18, 19 ˗ya ˗pö: “Mɛn ˈˈpɛpɛ ˈwo Zoova ˗dhɛ, ˈö ˈwo˗ ˈtɔ pö gagade ˈgü, ˗yö ˗an ˈˈsuee. Mɛn ˈˈpɛpɛ ˈwo ˗suʋ̈ ˗a ˗gɔ, ˈpë ˗an ˗zo ˈdhö˗ ˗bha ˗ya ˗kë ˗an ˗dhɛ, ˈö ˗an ˗bha ˗wëë ˗wo ˈkpɔ ˗sü man, ˈö nu ˗an ˗dhɛ.” ꞊Bhlëëwɔn ˈkpii˗ ꞊dede ˗mü kwa ˗gɔ. Zoova ˈö pë ˈˈpɛpɛ ˗Damɛn ˈka, ˈö˗ ˗bha ˈˈpiigbɩɩdhɛ ˈˈdhiʋ̈todhɛ ˈyaa ˈdhö bhë, ˗ya ˈˈpiʋ̈ ˈö ꞊ɲɔɔn kwa ˗bha, ˈö ö ˈˈtʋ ˈto kwa ˗bha bhɛɛwo ˗bha. ˗Bhɛɛ ˗Zlan ˗dhɛ ˗sü ˗yö ꞊bhlëëwɔn ꞊dede waa gbɔɔdhe do ˈö Zoova ˗ya ˗kë mɛn ˈˈpɛpɛ kwa ˗gɔ ˗a ˈka.

2 ˈˈKɛɛ ꞊ya kë ꞊dhɛ ˈkwa ˈˈbhɛɛ Zoova ˗dhɛ ꞊dhɛ ˗kɔ ˈö˗ ˗zo kun ˗a ˈdhö, ˈyö ˗dho ö ˈˈtʋ ˈto kwa ˗wo ˗bha. Kwa ˗dho bhɛɛˈˈ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? Pë ˈö Biblö ˗ya pö ˈö ˗gban bhɛɛsü ˗bha, ˗kwaa ˗ga.

ˈMËN ˗KË ˈKWA ꞊BHƐƐ ZOOVA ˗DHƐ?

3. ˈMën ˗kë ˈö kwa dua ˈdhö ˗mü kö ˈkwa bhɛɛˈˈ Zoova ˗dhɛ?

3 Zoova ˗ya ˈˈpiʋ̈ ˈkwa bhɛɛˈˈ ɛɛnˈˈ ˈkwa ˈwɔn blɛɛˈˈ ö ˗dhɛ. Kwa˗ ˈwɔn ˗dɔ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ? ˗Bhö Fidhipö 4:6, 7 ˗wo pö. Ü ˗zota ˗wo ˈˈnɛɛnnɛn ˈö mɛn ꞊faan mën ˈwɔn ˗blɛɛ ˗Zlan ˗dhɛ ˗sü ˗bha bhë ˗a ˈgü. ˈˈKpɔnŋtaadhɛ ˗todhʋ̈sü Dëmɛn ˗bhawɔn ꞊dede ˗yö ü ˗bha. ˗Ya ˈˈpiʋ̈ ˈwɔn ˗nu ˈwo ü zuʋ̈ˈˈ ˈˈpiʋ̈ waa ˈwɔn ˗nu ˈwo ü ˗ta ˈü ˗an blɛɛˈˈ ö ꞊dhɛ.

4. Kö ˈü bhɛɛˈˈ Zoova ˗dhɛ ˈˈtʋ̈ŋ ꞊gban ˈka, ka ˗bha ˈˈtɔŋdhɛ ˗dho kë ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

4 ˗Bhɛɛ Zoova ˗dhɛ ˗sü ˗yö kwa ˗takun ˈö kwa˗ ˗nu kwa ˗bha ˈˈtɔŋdëdhɛ ˗yö yɔ. Kö ˈˈtɔŋdë ˗nu wo ˗zuʋ̈piʋ̈wɔn ˗nu, wo ˈniibhawɔn ˗nu waa wo zuʋ̈dhiʋ̈tɛ ˗wɔn ˗nu blɛɛˈˈ wo ˈko ˗dhɛ, ˗an ˗bha ˈˈtɔŋdëdhɛ ˗yö ˗yɔ. ˗Kɔ do ˈö bhë ˈyö ˈwɔn ˗blɛɛ Zoova ˗dhɛ ˗sü ˈdhö˗ ˈka. ˗Yö ˗bɔ Biblö ˗ta ˈö ö ˗zopiʋ̈wɔn, ö ˈniibhawɔn waa ˈwɔn ˗nu ˈö ˗dho ˗an kë ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˈgü ˗an ꞊blɛɛ ü ˗dhɛ. Ü ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈpö ˈü bɔ bhɛɛsü ˗ta ˈˈtʋ̈ŋ ꞊gban ˈka kö ˈü ü ˈniibhawɔn ꞊dede blɛɛˈˈ ˗a ˗dhɛ. Kö ˈü˗ kë ˈˈdhʋ̈, kaa Zoova ka ˗bha ˈˈtɔŋdëdhɛ ˗dho ˗da ˈˈdhiʋ̈ ˈö ˗kë ˈˈgbɩɩ˗.—Zakö 4:8.

ˈMËN ˈKWA ˗DHO ˗A KË KÖ ˗ZLAN Ö ˈˈTƲ ˈTO KWA ˗BHA BHƐƐWO ˗BHA?

5. Kwa˗ ˈwɔn ˗dɔ ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ ꞊dhɛ Zoova ˈyaa ö ˈˈtʋ ˈto bhɛɛwo ˈˈpɛpɛ ˗bha?

5 Zoova ˗yö ö ˈˈtʋ ˗to bhɛɛwo ˈˈpɛpɛ ˗bha ˗ee? ˗Abin! ˈÖ kun ˗Zlan ˗wodhiʋ̈lomɛn Izaï ˗bha ˈˈtʋ̈ŋ ˈgü, Zoova ˗ya ˗pö Izraɛdhömɛn ˗nu ˗dhɛ: “ˈKö ˗kë ꞊dhɛ ka ˗bhɛɛ n ˗dhɛ ꞊va, ˈmaan n ˈˈtʋ ˈto ka ˗wo ˗bha, ˗a ˗gɛn ˈtɔ˗ ꞊dhɛ ka ˗kɔ ˗nu pa ˗sü ˈka mɛn ꞊ɲɔɔn ˈka.” (Isaïe 1:15) ˈDhɛ ˈö ˈˈdhʋ̈, ꞊ya kë ꞊dhɛ kwa ˈti kwa ˗de kun, kwa ˗dho pë ˗nu ˈö ˈwo Zoova ˗dhɛ ˈyaa˗ ˗an kë. ꞊Ya kë ˈˈdhʋ̈, ˗yö ˗dho kwa ˗bha bhɛɛwo bho ö ˈˈtʋʋ.

6. ˈMën ˗kë ˈö ˗zoyödhe ˗wɔn ˈdhö ˈˈgbɩɩ˗? Ü ˗dho ˗a ˗zɔn ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ ꞊dhɛ ˗zoyödhe ˗yö ü ˗gɔ?

6 ꞊Ya kë ꞊dhɛ kwa˗ ˈˈpiʋ̈ kö Zoova ö ˈˈtʋ ˈto kwa ˗bha bhɛɛwo ˗bha, kwa dua ˗mü kö ˈkwa kwa ˗zo yö ˗a ˗dhɛ. (Makö 11:24) Bɔmɛn Pɔdhö ˗ya ˗pö: ‘Mɛ ˈbha ˈˈdhia ˈyaa ꞊mɔɔ˗ ˗bha kö ˗yö ˈma ˗Zlan ˈgü ˈˈwɛɛwɛɛ kö ˗zʋ ˗yö ˗a ˗dhɛ ˗sü ˈyaa˗ ˗mɛ ˗gɔ. ˗A pö ˈa˗ wo ˈˈdhʋ̈ bha˗ ˈklɔɔ˗ ˗mü ꞊dhɛ mɛ ˈˈʋʋ mɛ ˈö ꞊yɔɔn˗ ˈˈsɔɔ, ˗a ˗dhɛa ˗bha ꞊dhɛ ˗a ˗mɛ ˈö ˈdhö ˗a ˈdhang bho ˗sü kë˗ ˈˈdhiʋ̈ ˈkpakpadhö ꞊dhɛ ˗yö ˗dhö, ꞊dhɛ ˈmɛ ˈwo˗ ꞊mɔɔ, ˗ya ˈgü ˗wɔn ˗së ˗kë ˗a ˗nu ˗dhɛ.’ (Eblö 11:6) ˈˈKɛɛ ˗a pö ˗sü ˈö ꞊dhɛ ˗zoyödhe ˗yö n ˗gɔ, ˈyaa ˈwɔn ˈbha ˈka. Kwa dua ˗mü kö ˈkwa kwa ˗bha ˗zoyödhe ˗zɔn ˈˈpuu ˈka ˈwɔn ˗man Zoova ˗ta ˗sü ˈka ˗dhɛkpaɔyi ˈˈpɛpɛ ˈka.—Zakö 2:26 ˗wo pö.

7. (a) ˈMën ˗kë kwa bhɛɛˈˈ ˗ni ˈgü Zoova ˗dhɛ kwa dua ˈdhö ˗mü kö ˈkwa˗ kë ˗de ˗kë ˈˈtɩtɩ ˗sü ˈka, ˗a ꞊bhlëë ˈgü? (b) Kwa bhɛɛˈˈ ˗ni ˈgü Zoova ˗dhɛ kwa ˗dho ˗a ˗zɔn ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ ꞊dhɛ kwa ˗bhɛɛ zuʋ̈ˈˈ ˈˈpuu ˗bha?

7 Kwa ˈwɔn blɛɛˈˈ ˗ni ˈgü Zoova ˗dhɛ, kwa dua ˗mü kö ˈkwa kwa ˗de kë ˈˈtɩtɩ, kö ˈkwa ꞊bhlëë ˗ya ˗a ˗bha ꞊dedewo. ˈMën ˗kë? ꞊Ya kë ꞊dhɛ kwa ˈdho˗ ˈwɔn blɛɛˈˈ ˗gblüdë ɛɛnˈˈ ˈˈsɛdë ˈbha ˗dhɛ, kwa˗ ˗blɛɛ ˗a ꞊bhlëë ˈgü ꞊dedewo. Zoova ˈnën ˈtɔ˗ ˗Zlan ˈö˗ ˗bha ˈˈpiigbɩɩdhɛ ˈˈdhiʋ̈todhɛ ˈyaa ˈdhö. ˈDhɛ ˈö ˈˈdhʋ̈, kwa ˈdhö˗ bhɛɛˈˈ ˗a ˗dhɛ, kwa dua ˈyaa ˗mü kö ˈkwa bhɛɛˈˈ ˗de ˗kë ˈˈtɩtɩ ˗sü ˈka, ˗a ꞊bhlëë ˈgü ˗ee? (ˈWunzüdɔdhɛ 17:1; 1 Piɛdhö 5:5) Kwa dua ˗mü ˈzü kö ˈwɔn ˈö kwa zuʋ̈ˈˈ ˈˈpiʋ̈ kö ˈkwa˗ blɛɛˈˈ Zoova ˗dhɛ kwa zuʋ̈ˈˈ ˈˈpuu ˗bha, kö ˈkwa ˗dho ʒiö ˗wo do ˈgü ˈˈdɔnkɔndɔnkɔn.—Matiö 6:7, 8.

8. Kö ˈkwa bhɛɛˈˈ pë ˈbha ˗wɔn ˈgü, ˈmën kwa dua ˈdhö ˗mü kö ˈkwa˗ kë ˈpö?

8 ꞊Ya ˈgo mü ˈzü, kö ˈkwa bhɛɛˈˈ pë ˈbha ˗wɔn ˈgü, kwa dua ˗mü ˈkwa pë ˈˈpɛpɛ kë kö ˈpë bhë ˈkwa˗ mɛɛnˈˈ. ˗A ˈwɔnzuan ˈnën ˈtɔ˗ ꞊dhɛ ˈpë kwa ˗bhawɔn ˈdhö˗ ˗bha ˗dhɛkpaɔyi ˈˈpɛpɛ ˈka ˈkwa˗ ˗dhɛ Zoova ˗gɔ, kwa dua ˈyaa ˗mü kö ˈkwa kë ˈˈfiasü, kö ˈkwa˗ pö kwa ˗de ˗dhɛ ˈkö ˗kë ꞊dhɛ kwa ˈti yö ˈˈwɛɛ ˈbha kë Zoova ˗dho ˗a nu kwa ˗dhɛ. Kwa dua ˗mü kö ˈkwa yö kë kwa ꞊faan ˈka, kö yö ˈˈpɛpɛ ˈkwa ꞊mɔɔn ˗a kë ˗sü ˗bha, ˈkwa˗ kë. (Matiö 6:11; 2 Tesadhonikö 3:10) ꞊Ya kë ꞊dhɛ ˈkwa bhɛɛˈˈ Zoova ˗dhɛ kö ˗yö kwa ˗takun kö ˈkwa ˈgo ꞊sɔŋyaa ˈbha ˈgü, kwa dua ˗mü kö ˈkwa ˈˈkan ˗dhɛ ˗nu ɛɛnˈˈ ˈwɔn ˗nu ˈö ˈwo ˗dho kwa ˈgüdan ꞊sɔŋyaa bhë ˗a kë ˗sü ˗bha bhë˗ ˗bha. (Kodhɔsö 3:5) Dhɛɛˈˈ ˈbhaa ˗nu ˈwo ˗an kpɔ ꞊shiö ꞊shiö, ˈwo ˗gban bhɛɛsü ˗bha, ˗kwa ˗an ˗yɔ bɔ.

DHƐƐˈˈ ˗NU ˈWO ˗AN KPƆ ꞊SHIÖ ꞊SHIÖ ˈÖ ˈWO ˗GBAN BHƐƐSÜ ˗BHA

9. ˈDe ˈö kwa dua ˈdhö ˗mü kö ˈkwa bhɛɛˈˈ ˗a ˗dhɛ? ˗Mën ˈö Zan 14:6 ˗ya pö kwa ˗dhɛ ˈö ˗gban bhɛɛsü ˗bha?

9 ˈDe ˈö kwa dua ˈdhö ˗mü kö ˈkwa bhɛɛˈˈ ˗a ˗dhɛ? Yesu ˗ya ˗pö ö ˗bha gwëëˈˈ ˗nu ˗dhɛ ˗wo bhɛɛˈˈ ‘kwa Dë ˗Zlan ˈö ˗ya ˗sü ˈka dhang˗ ˗nu ˈgü’ ˗a ˗dhɛ. (Matiö 6:9) ˗Ya ˗pö ˈzü: ‘Ma ꞊në ˈa zian ˈö dho ˗Zlan ˈˈpiʋ̈ ˗a ˈka, ma ꞊në ˈwo n ˗dhɛ tɛanwɔn, ꞊waa˗ pö ˈzü ꞊sii ˈö ˈyaa yën, kö ˗wo ˗wɩ ma ꞊në n ˈka. Mɛ ˈbha ˈyaa ˈdho n Dë ˗dhɛ ˈgü kö ˈyii zun ma ˗zë n ˗bha.’ (Zan 14:6) ˈDhɛ ˈö ˈˈdhʋ̈, kwa dua ˗mü kö ˈkwa Yesu ˗ta kö ˈkwa bhɛɛˈˈ Zoova yöö dosɛnŋ ˗a ˗dhɛ. ˗Bɔ Yesu ˗ta ˗sü ˈwo ꞊bhɛɛ ˗Zlan ˗dhɛ ˗a ˗gɛn ˈtɔ˗ ˗mën? ꞊Ya kë ꞊dhɛ kwa˗ ˈˈpiʋ̈ kö Zoova ö ˈˈtʋ ˈto kwa ˗bha bhɛɛsü ˗bha, kwa dua ˗mü kö ˗duɛɛ ˈö˗ nu Yesu yöö dosɛnŋ ˗a ˗dhɛ bhë ˈkwa˗ ꞊bhlëë ˗ya. Kwa˗ ˗yö ꞊dhɛ Yesu ˗yö ˗nu ˈˈkpɔnŋ ꞊taa kö ˈö kwa dha ˈˈdhaŋga waa ga ˗an ˗gɔ. (Zan 3:16; Wlɔmö 5:12) Zoova ꞊ya Yesu kë ˈzü ˈˈSaabhomɛn ˈKpii˗ waa Zakanmɛn ˈka.—Zan 5:22; Eblö 6:20.

Ü ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈü bhɛɛˈˈ ˈˈtʋ̈ŋ ˈˈpɛpɛ ˈka.

10. ˗Kɔ ˈö ˈkwa ˗dho dɔ ˗a ˈka kö ˈkwa bhɛɛˈˈ ˗yö ˗dhö ˗ee? ˗A ˈgü ˈˈpʋ.

10 ˗Kɔ ˈö ˈkwa ˗dho dɔ ˗a ˈka kö ˈkwa bhɛɛˈˈ ˗yö ˗dhö ˗ee? ˗Abin, Zoova yö ˈti˗ pö ˈkwa yö kwa kpɔn ˗ta, kwa ˈɲaannu ɛɛnˈˈ ˈkwa dɔ kwa ˗gɛn ˗ta kö ˈkwa ˈwɔn blɛɛˈˈ ö ˗dhɛ. Biblö ˗ya ˗pö kwa ˗dhɛ ꞊dhɛ kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa bhɛɛˈˈ Zoova ˗dhɛ dɔ ˗kɔ suu ˈˈpɛpɛ ˈö˗ ꞊bhlëë ˗ya ˗a ˈka. (1 Chroniques 17:16; Nehémia 8:6; Daniel 6:10; Makö 11:25) ˗Kɔ ˈö ˈkwa dɔ ˗a ˈka ˈkwa ꞊bhɛɛ Zoova ˗dhɛ ˈyaa ˈnën˗ ˗wɔn ˈdhö˗ ˗gɔ ˈˈgbɩɩ˗, ˈˈkɛɛ ˈpë˗ ˗wɔn ˈdhö˗ ˗gɔ ˈˈgbɩɩ˗ ˈyö ˈtɔ˗ kwa ˈwɔn ˗blɛɛ ˗a ˗dhɛ ˗kɔ. Kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa bhɛɛˈˈ kwa ˗wo ˗ta ɛɛnˈˈ kwa ˗wo ꞊löö ˈˈtʋ̈ŋ ˈˈpɛpɛ ˈka, ˈɲënŋ˗ ˈgü ɛɛnˈˈ gbeŋ. ˈKö ˗kë ꞊dhɛ kwa bhɛɛˈˈ mɛn ˈˈwɛɛ ˈbha ˈyaa˗ man, ˗yö kë kwa ˈˈɲaan ꞊dhɛ Zoova ˗zë ˗ya ˗man.—Nehémia 2:1-6.

11. ˗Mën ˈbha ˗nu ˈkwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa ˗an ˗dhɛ Zoova ˗gɔ kwa ˗bha bhɛɛwo ˈgü?

11 ˈMën ˈkwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa˗ ˗dhɛ ˗Zlan ˗gɔ? Kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö pë ˈˈpɛpɛ ˈö Zoova ˗dhɛ ˗së ˈkwa˗ ˗dhɛ ˗a ˗gɔ. Biblö ˗ya ˗pö: “ˈPë ˈö˗ ˗wɔn ˈdhö ga ˗sü ˈka ˗a ˈgü ˈkwa˗ ˗gba ˗dhɛ ˗gɔ, ˗yö ˗dho ö ˈˈtʋ ˈto kwa ˗wʋ ˗bha.” (1 Zan 5:14) ˈPë kwa ꞊dede kwa ˗bhawɔn ˈdhö˗ ˗bha, kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa˗ ˗dhɛ ˗a ˗gɔ ˗ee? ꞊Ii. ˗Bhɛɛ Zoova ˗dhɛ ˗sü dua ˗mü kö ˗yö kë ꞊dhɛ ˈwɔn ˗blɛɛ ö ˈˈtɔŋdë ˗dhɛ ˗sü ˈdhö. Pë ˈˈpɛpɛ ˈkwa kwa ˗zota ˗an ˈgü, ˈö ˈwo kwa zuʋ̈ˈˈ ˈˈpiʋ̈ kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa ˗an ˗wɔn blɛɛˈˈ Zoova ˗dhɛ. (Psaume 62:8) Kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa bhɛɛˈˈ ˗a ˗dhɛ kö ˗a ꞊faan ˈˈgbɩɩ˗ ˈö ˗kë ˗zuu ˈˈslʋ̈ʋ̈slʋ̈ ˈka bhë ˗ya nu kwa ˗dhɛ, kö ˗yö kwa ˗takun kö ˈkwa ˈwɔn ˗së kë. (Dhukö 11:13) Kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈzü ˈkwa˗ pö Zoova ˗dhɛ ˗yö kwa kë ꞊kpɔɔsü kö ˈkwa ʒiaan ˗së ˈsü, ɛɛnˈˈ kö ˗yö ˗bɔ ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈgü ˗sü ˗faan nu kwa ˗dhɛ. (Zakö 1:5) Kwa dua ˗mü ˈkwa bhɛɛˈˈ Zoova ˗dhɛ kö ˗yö kwa ˗bha ˈwɔn yaa ˗nu ˗bhawɔn ˈto. (Efɛzö 1:3, 7) Kwa dua ˗mü ˈzü kö ˈkwa bhɛɛˈˈ mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˗bhaa ˈka. ˗A mɛn ˗nu ˈwo ˈˈdhʋ̈ ˗an ˈbhaa ˗nu ˈtɔ˗ kwa ˗bha ˈkɔdhigümɛn ˗nu ɛɛnˈˈ kwa ꞊dhegblü ˗nu ˈwo ˗zlanwokɔɔdhö.—Këwɔn ˗nu 12:5; Kodhɔsö 4:12.

12. ˗Mën ˈö˗ dua ˈdhö ˗mü kö ˗a ˗wɔn ˗yö kë kwa ˗gɔ ˈˈgbɩɩ˗ kwa ˗bha bhɛɛwo ˗nu ˈgü?

12 ˗Mën ˈö˗ dua ˈdhö ˗mü kö ˗a ˗wɔn ˗yö kë kwa ˗gɔ ˈˈgbɩɩ˗ kwa ˗bha bhɛɛwo ˗nu ˈgü? Zoova waa˗ dhɔɔbhaawɔn ˗mü. Kwa dua ˗mü kö ˈkwa˗ ˈˈnuɛ bho kwa zuʋ̈ˈˈ ꞊gban ˈka pë ˈˈpɛpɛ ˈö˗ ˗kë kwa ˗dhɛ ˗a ˗wɔn ˈgü. (1 Chroniques 29:10-13) Kwa˗ ˈwɔn ˗dɔ ˈˈdhʋ̈, ˈyö ˈtɔ˗ ꞊dhɛ ˈdhɛ Yesu kun ˈˈkpɔnŋ ꞊taa, ˗yö bhɛɛˈˈ ˗kɔ ˗zɔn ö ˗bha gwëëˈˈ ˗nu ˗dhɛ. (Matiö 6:9-13 ˗wo pö.) ˗Ya ˗pö ˗an dua ˗mü kö ˗wo bhɛɛˈˈ ˗Zlan ˈtɔ ˗bha ˗kë ˈˈslʋ̈ʋ̈slʋ̈ ˗sü ˗wɔn ˈgü ˗blɛɛsü. ꞊Wa˗ pö ˈˈdhʋ̈ ˗a ˗gɛn ˈnën ˈtɔ˗ kö ˗a ˈtɔ ˗yö bhɔ, kö ˗wo ꞊bhlëë ˗ya ˗a ˗bha. ꞊Ya ˈgo mü ˈzü, Yesu ˗ya ˗zɔn kwa ˗dhɛ ꞊dhɛ kwa dua ˗mü ˈkwa bhɛɛˈˈ kö ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗yö nu, kö Zoova dhɔɔbhaawɔn ˗yö kë ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ˗todhʋ̈sü ˈgü. Yesu ˗ya ˗zɔn ꞊dhɛ ˈkwa bhɛɛˈˈ pë ˗nu ˈö ˗an ˗wɔn ˈdhö ˈˈgbɩɩ˗ ꞊dedewo ˗an ˗wɔn ˈgü ˗blɛɛsü, ˈyö ˈkwa ꞊kun bhɛɛˈˈ ˗ni kwa ˗de ˗bhawɔnyëëpë ˗nu ˗wɔn ˈgü. ꞊Ya kë ꞊dhɛ ˈkwa Zoova waa˗ dhɔɔbhaawɔn ˗nu yö ˈˈdhiʋ̈ ˗blɛɛsü kwa ˗bha bhɛɛwo ˗nu ˈgü, kö kwa˗ ˗zɔn ꞊dhɛ ˗a ˗wɔn ˗yö kwa ˗gɔ ˈˈgbɩɩ˗.

13. Kwa ˗bha bhɛɛwo ˗nu dua ˗mü kö ˗wo kë ꞊gblɛɛn ɛɛnˈˈ ꞊klöö˗ ˗ee?

13 Kwa ˗bha bhɛɛwo ˗nu dua ˗mü kö ˗wo kë ꞊gblɛɛn ˗ee ɛɛnˈˈ ꞊klöö˗ ˗ee? ˈWɔn ˈdhɛ bhë Biblö yö ˈti˗ blɛɛˈˈ. Kwa ˗bha bhɛɛsü ˗bha ˗kë ꞊gblɛɛn ˗sü ɛɛnˈˈ ꞊klöö˗ ˗sü ˗yö ˗sü ˈwɔn ˈö ˈkwa ˗ta ˗a ˗bha. ˗A ˈwɔnzuan ˈnën ˈtɔ˗ kwa ˈdhö ˗bhöpë ˗bhö, kwa ˗bha bhɛɛsü ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗kë ꞊klöö˗. ˈˈKɛɛ kwa ˈdho˗ Zoova ˈˈnuɛ bho ɛɛnˈˈ kwa zuʋ̈piʋ̈wɔn ˈbha blɛɛˈˈ ˗a ˗dhɛ, kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa dhiaŋ zë ˗a ˗dhɛ piŋdhö. (1 Samuel 1:12, 15) ˈKwaa˗ ˈˈpiʋ̈ kö ˈkwa bhɛɛˈˈ kö mɛn ˗nu ˈˈɲan ˗yö kwa ˈkun ꞊dhɛ ˗kɔ ˈö mɛn ˈbhaa ˗nu kun ˗a kë ˗ni ˈgü ˗a ˈka Yesu ˗bha ˈˈtʋ̈ŋ ˈgü ˗a ˈdhö. (Dhukö 20:46, 47) Bhɛɛˈˈ ˗kɔ suu ˗nu ˈwo ˈˈdhʋ̈ waa Zoova ˈgü ˈˈmliisü. ˈPë˗ ˗wɔn ˈdhö˗ ˗gɔ ˈˈgbɩɩ˗ ˈyö ˈtɔ˗ kö ˈkwa bhɛɛˈˈ ˗a ˗dhɛ kwa zuʋ̈ˈˈ ˈka.

14. Kwa ˗dho bhɛɛˈˈ ˗gɛn ˗ɲaan ˈka ꞊dhɛ ˗dhɛkpaɔyi do ˈgü? ˈYö ˗mën ˈö˗ ˗zɔn kwa ˗dhɛ ˈö ˗gban Zoova ˗bha?

14 Kwa ˗dho bhɛɛˈˈ ˗gɛn ˗ɲaan ˈka ꞊dhɛ ˗dhɛkpaɔyi do ˈgü? Zoova ˗yö kwa ꞊faan ˗mën kö ˈkwa ˈwɔn blɛɛˈˈ ö ˗dhɛ ˈˈtʋ̈ŋ ꞊gban ˈka. Biblö ˗ya ˗pö kwa dua ˗mü kö ˈkwa ‘˗ya kwa ˈˈyaan kö ˈkwa bhɛaˈˈ’, kö ‘kwa ˈgü ˈya ˗dho ga ˗bhɛa ˗Zlan ˗dhɛ ˗sü ˈka toŋtoŋdhö.’ (Matiö 26:41; Wlɔmö 12:12; 1 Tesadhonikö 5:17) ˗Yö Zoova ˗dhɛ ˗së kö ˈö ö ˈˈtʋ ˈto kwa ˗wo ˗bha ˈˈtʋ̈ŋ ꞊gban ˈka. Kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa˗ ˈˈnuɛ bho ˗dhɛkpaɔyi ˈˈpɛpɛ ˈka ˗a ˗bha ˗dhɔ waa˗ ˗bha ˈˈgblüsë ˗nu ˗wɔn ˈgü. Kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈzü ˈkwa˗ ˗dhɛ ˗a ˗gɔ kö ˗yö ˈˈdhiʋ̈ ˈsü kwa ˈka, kö ˗yö ꞊faan ˗nu kwa ˗dhɛ, kö ˗yö kwa ˗zo ˗gban. Kö ˈkwa ˗bhɛɛ Zoova ˗dhɛ ˗sü ꞊bhlëë dɔ, kwa ˗dho ˈwɔn ˈˈpɛpɛ blɛɛˈˈ ˗a ˗dhɛ.

15. ˈMën ˗kë kwa dua ˈdhö ˗mü kö ˈkwa˗ pö “˗yö kë ˈˈdhʋ̈” bhɛɛsü ˈˈdhiʋ̈todhɛ ˈgü?

15 ˈMën ˗kë bhɛɛwo ˈˈdhiʋ̈tadhɛ ˈgü ˈö kwa dua ˈdhö ˗mü kö ˈkwa˗ pö “˗Yö kë ˈˈdhʋ̈”? ˈKwa˗ pö ˈˈdhʋ̈ kö kwa˗ ˗zɔn ꞊dhɛ pë ˈkwa˗ pö bhɛɛwo ˈgü bhë kwa˗ ˗pö zuʋ̈ˈˈ ˈˈpuu ˗bha. (Psaume 41:13) Biblö ˗ya ˗zɔn kwa ˗dhɛ ꞊dhɛ bhɛɛˈˈ ˗nu ˈwo˗ wo mɛn kpö ˈgü, ˗an ˈˈdhiʋ̈todhɛ ˈgü, kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa˗ pö “˗yö kë ˈˈdhʋ̈” kwa ˗wo ˗ta ɛɛnˈˈ kwa ˗wo ꞊löö. ˗A ˗pö ˈˈdhʋ̈ ˗sü ˗dho ˗a ˗zɔn ꞊dhɛ pë ˈwo˗ pö bhë ˗yö kwa ˗zokun.—1 Chroniques 16:36; 1 Kodhɛngtö 14:16.

˗ZLAN ˗YÖ KWA ˗BHA BHƐƐWO ˗NU ˗YƆ ˗BƆ ˗KƆ ˗KË ꞊DHƐ?

16. Zoova ˗yö kwa ˗bha bhɛɛwo ˗yɔ ˗bɔ ꞊dedewo ˗ee? ˗A ˈgü ˈˈpʋ.

16 Zoova ˗yö kwa ˗bha bhɛɛwo ˗yɔ ˗bɔ ꞊dedewo ˗ee? ꞊Ii, ˗ya ˗yɔ ˗bɔ. Biblö ˗ya ˗dhɛ “ˈˈtʋ ˗to bhɛɛwo ˗bha ˗mɛn.” (Këwɔn ˗nu 10:31) Zoova ˗yö ö ˈˈtʋ ˗to mɛn ˈˈmliɲɔn ꞊va ˈwo ꞊bhɛɛ zuʋ̈ˈˈ ˈˈpuu ˗bha ˗an ˗wo ˗bha, ˈö ˗an ˗bha bhɛɛwo ˗yɔ bɔ ˗an ˗gɔ ˗kɔ ꞊va ꞊dede ˗ta.

17. Zoova ˗yö ˗bɔ ö ˗bha ˈˈkiö ˗nu waa ö ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˈwo ˈˈkpɔnŋ ꞊taa ˗an ˗ta ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ ˈö kwa ˗bha bhɛɛwo ˗nu ˗daa ˗kë?

17 Zoova ˗yö ˗bɔ ö ˗bha ˈˈkiö ˗nu waa ö ˗dhɔkëmɛn ˗nu ˈwo ˈˈkpɔnŋ ꞊taa ˗an ˗ta ˈyö kwa ˗bha bhɛɛwo ˗nu ˗yɔ bɔ. (Eblö 1:13, 14) Mɛn ˗nu ˈwo ꞊bhɛɛ ˗Zlan ˗dhɛ kö ˗yö ˗an ˗takun Biblö ˈgümansü ˗bha, ˈö ˈdhɛ ˈwo wo bo bhɛɛsü ˈka ˈö Zoova ˗bha ꞊Gbɛkiö ˗nu nu ˗an ˈˈpiʋ̈, ˗a ˈwɔnzuan ꞊va ˗dhö. Biblö ˗ya ˗zɔn ꞊dhɛ ˗Zlan ˗bha ˈˈkiö ˗nu ˗kɔ ˗yö “naɔ ˗së” ˈö pö ˗ni ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ˗todhʋ̈sü ˈgü bhë ˗a ˈgü. (˗Dhɛkpaɔ dhiaˈˈ ˈsëëdhɛ 14:6 ˗wo pö.) Mɛn ꞊vadhɛ ˈkwa bhɛɛˈˈ Zoova ˗dhɛ ˈwɔn ˈbha ˈö kwa ˗bha ɛɛnˈˈ pë ˈbha ˈö kwa ˗bhawɔn ˈdhö˗ ˗bha ˗a ˗wɔn ˈgü, ˈö ˈdhɛ ˈkwa kwa bo, ˈö pë ꞊dede ˈö kwa ˗bhawɔn ˈdhö˗ ˗bha , kwa ꞊dhegblü Kletiɛn ˗nu ˗wa ˗kë kwa ˗dhɛ.—Proverbes 12:25; Zakö 2:16.

Zoova ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö bɔ kwa ꞊dhegblü Kletiɛn ˗nu ˗ta ˈö kwa ˗bha bhɛɛwo ˗daa ˗kë.

18. Zoova ˗yö ˗bɔ ö ˗bha ˗zuu ˈˈslʋ̈ʋ̈slʋ̈ waa Biblö ˗an ˗ta ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ ˈö kwa ˗bha bhɛɛwo ˗nu ˗daa ˗kë?

18 Zoova ˗yö ˗bɔ ö ˗bha ˗zuu ˈˈslʋ̈ʋ̈slʋ̈ ˗ta ˈö kwa ˗bha bhɛɛwo ˗nu ˗daa ˗kë. Kö ˈkwa bhɛɛˈˈ ˗Zlan ˗dhɛ kö ˗yö kwa ˗takun kö ˈkwa bɔ ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˈgü, ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö bɔ ö ˗bha ˗zuu ˈˈslʋ̈ʋ̈slʋ̈ ˗ta ˈö ˈˈdhiʋ̈ sü kwa ˈka, ˈö ꞊faan nu kwa ˗dhɛ. (2 Kodhɛngtö 4:7) Zoova ˗yö ˗bɔ Biblö ˗ta ˈzü ˈö kwa ˗bha bhɛɛwo ˗nu ˗daa ˗kë, ˈö kwa ˗takun kö ˈkwa ˗da ʒiaan ˗së ˗nu ˗ta. ꞊Ya kë ꞊dhɛ kwa Biblö ˗wo pö ˗ni ˈgü, kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa ˗kpan ˗a ˈˈɲan ˈbhaa ˗nu ˈwo ˗dho kwa ˗takun ˗an ˗bha. Zoova ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˗ya kë kö mɛn ˈbha ˗bha ˈwɔn ˗daa ˈö ˗dho ˗a kë ˗bhɔkwëë ˗ta ˗yö kwa ˗takun ɛɛnˈˈ ˈzü kö mɛn zii ˈö ˗zlanwokɔɔdhö ˗yö ˈwɔn ga ˈbha ˈö Biblö ˈgü ˗a ˈgü ˈˈpʋ kwa ˗dhɛ.—Gadhatö 6:1.

19. ˈMën ˗kë ˈö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗kë kwa ˈgü ꞊dhɛ Zoova yö ˈti kwa ˗bha bhɛɛwo ˗daa kë?

19 ˈˈKɛɛ ˈkö ˗kë ˈˈdhʋ̈, ˗a ˈbha ꞊ya kë ꞊shiö kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa kwa ˗de dhɛɛˈˈ kpɔ ˈkwa˗ pö: ‘ˈMën ˗kë ˈkwa dɔ ˗ni kö Zoova yö ˈti n ˗man bhɛɛwo ˗daa kë ꞊köŋ?’ ˗Yö kë ü ˈˈɲaan ꞊dhɛ ˈˈtʋ̈ŋ ˗së waa ˗kɔ ˈö ˗dho kwa ˗bha bhɛɛwo ˗daa kë ˗a ˈka, ˗ya ˗dɔ. ˈPë kwa ˗bhawɔn ˈdhö˗ ˗bha ˗ya ˗dɔ. Kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa ꞊bhɛɛ ˗a ˗dhɛ ˗kplawo kö ˈkwa˗ ˗zɔn ˗a ˗dhɛ ꞊dhɛ pë ˗nu ˈö ˈkwa˗ pö ˗a ˗dhɛ bhë kwa ˗bhawɔn ˗ya ˗bha. ˗A ˗kë ˈˈdhʋ̈ ˗sü ˗ya ˗zɔn ꞊dhɛ kwa kwa ˗zo ˗yö ˗a ˗dhɛ ꞊dedewo. (Dhukö 11:5-10) ꞊Ya kë ꞊shiö ˗kɔ ˈö ˈkwa˗ ˈˈpiʋ̈ ˈyaa ˈnën Zoova kwa ˗bha bhɛɛwo ˗yɔ bɔ ˗a ˈka. ˗A ˈbhaa ꞊ya kë kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa ꞊bhɛɛ ˗a ˗dhɛ kwa ˗bha ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ˈbha ˗wɔn ˈgü, ˈˈkɛɛ ˈö˗ ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ bhë ˗a to kwa ˗bha, ˈö ˗bɔ ˗a ˈgü ˗sü ˗faan ˗nu kwa ˗dhɛ.—Fidhipö 4:13 ˗wo pö.

20. ˈMën ˗kë kwa dua ˈdhö ˗mü kö ˈkwa bhɛɛˈˈ Zoova ˗dhɛ ˗kplawo?

20 ˗Bhɛɛ Zoova ˗dhɛ ˗sü ˈö bhë, ꞊bhlëë ˈkpikpi ꞊dede ˈö˗ ˗ya kwa ˗bha yö ˗mü. ˗Yö kë kwa ˈˈɲaan ꞊dhɛ ˗yö ˗dho ö ˈˈtʋ ˈto kwa ˗wo ˗bha. (Psaume 145:18) Kö ˈkwa ˈwɔn ˗nu ˈwo kwa zuʋ̈ˈˈ ˈˈpiʋ̈ ˗an blɛɛˈˈ Zoova ˗dhɛ ˗kplawo, kwaa Zoova kwa ˗bha ˈˈtɔŋdëdhɛ ˗dho ˈyɔ.